Wt/kbd/шхэн

Add links
From Wikimedia Incubator
< Wt‎ | kbd
Wt > kbd > шхэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

  • шхэн

    шхэн

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [ʂxɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [шх] -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "шхэн"-м и спряженэ


Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: шхэн
щымыӀэныгъэ: мышхэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сышхэн ушхэн шхэн дышхэн фышхэн шхэн(хэ)
щымыӀэныгъэ: сымышхэн умышхэн мышхэн дымышхэн фымышхэн мышхэн(хэ)
унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: шхэ! фышхэ!
щымыӀэныгъэ: умышхэ! фымышхэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: срешхэ урешхэ ирешхэ дрешхэ фрешхэ ирешхэ
щымыӀэныгъэ: сремышхэ уремышхэ иремышхэ дремышхэ фремышхэ иремышхэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сошхэ(р) уошхэ(р) машхэ(р) дошхэ(р) фошхэ(р) машхэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэркъым ушхэркъым шхэркъым дышхэркъым фышхэркъым шхэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сышхэ(р)т ушхэ(р)т шхэ(р)т дышхэ(р)т фышхэ(р)т шхэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхэ(р)тэкъым ушхэ(р)тэкъым шхэ(р)тэкъым дышхэ(р)тэкъым фышхэ(р)тэкъым шхэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхащ ушхащ шхащ дышхащ фышхащ шха(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сышхакъым ушхакъым шхакъым дышхакъым фышхакъым шха(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сышхат ушхат шхат дышхат фышхат шха(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхатэкъым ушхатэкъым шхатэкъым дышхатэкъым фышхатэкъым шха(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сышхэгъащ ушхэгъащ шхэгъащ дышхэгъащ фышхэгъащ шхэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэгъакъым ушхэгъакъым шхэгъакъым дышхэгъакъым фышхэгъакъым шхэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэгъат ушхэгъат шхэгъат дышхэгъат фышхэгъат шхэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэгъатэкъым ушхэгъатэкъым шхэгъатэкъым дышхэгъатэкъым фышхэгъатэкъым шхэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сышхэщ ушхэщ шхэщ дышхэщ фышхэщ шхэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сышхэкъым ушхэкъым шхэкъым дышхэкъым фышхэкъым шхэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сышхэт ушхэт шхэт дышхэт фышхэт шхэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сышхэтэкъым ушхэтэкъым шхэтэкъым дышхэтэкъым фышхэтэкъым шхэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнщ ушхэнщ шхэнщ дышхэнщ фышхэнщ шхэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнкъым ушхэнкъым шхэнкъым дышхэнкъым фышхэнкъым шхэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнущ ушхэнущ шхэнущ дышхэнущ фышхэнущ шхэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнукъым ушхэнукъым шхэнукъым дышхэнукъым фышхэнукъым шхэну(хэ)къым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэрэ ушхэрэ шхэрэ дышхэрэ фышхэрэ шхэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэркъэ ушхэркъэ шхэркъэ дышхэркъэ фышхэркъэ шхэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сышхэ(р)т ушхэ(р)т шхэ(р)т дышхэ(р)т фышхэ(р)т шхэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхэ(р)тэкъэ ушхэ(р)тэкъэ шхэ(р)тэкъэ дышхэ(р)тэкъэ фышхэ(р)тэкъэ шхэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышха ушха шха дышха фышха шха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сышхакъэ ушхакъэ шхакъэ дышхакъэ фышхакъэ шха(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сышхат ушхат шхат дышхат фышхат шха(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхатэкъэ ушхатэкъэ шхатэкъэ дышхатэкъэ фышхатэкъэ шха(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сышхэгъа ушхэгъа шхэгъа дышхэгъа фышхэгъа шхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэгъакъэ ушхэгъакъэ шхэгъакъэ дышхэгъакъэ фышхэгъакъэ шхэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэгъат ушхэгъат шхэгъат дышхэгъат фышхэгъат шхэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхэгъатэкъэ ушхэгъатэкъэ шхэгъатэкъэ дышхэгъатэкъэ фышхэгъатэкъэ шхэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сышхэ ушхэ шхэ дышхэ фышхэ шхэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сышхэкъэ ушхэкъэ шхэкъэ дышхэкъэ фышхэкъэ шхэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сышхэт ушхэт шхэт дышхэт фышхэт шхэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сышхэтэкъэ ушхэтэкъэ шхэтэкъэ дышхэтэкъэ фышхэтэкъэ шхэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэн ушхэн шхэн дышхэн фышхэн шхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнкъэ ушхэнкъэ шхэнкъэ дышхэнкъэ фышхэнкъэ шхэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэну ушхэну шхэну дышхэну фышхэну шхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнукъэ ушхэнукъэ шхэнукъэ дышхэнукъэ фышхэнукъэ шхэну(хэ)къэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэмэ ушхэмэ шхэмэ дышхэмэ фышхэмэ шхэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэмэ умышхэмэ мышхэмэ дымышхэмэ фымышхэмэ мышхэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхамэ ушхамэ шхамэ дышхамэ фышхамэ шха(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхамэ умышхамэ мышхамэ дымышхамэ фымышхамэ мышха(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сышхэгъамэ ушхэгъамэ шхэгъамэ дышхэгъамэ фышхэгъамэ шхэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъамэ умышхэгъамэ мышхэгъамэ дымышхэгъамэ фымышхэгъамэ мышхэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнмэ ушхэнмэ шхэнмэ дышхэнмэ фышхэнмэ шхэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнмэ умышхэнмэ мышхэнмэ дымышхэнмэ фымышхэнмэ мышхэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнумэ ушхэнумэ шхэнумэ дышхэнумэ фышхэнумэ шхэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнумэ умышхэнумэ мышхэнумэ дымышхэнумэ фымышхэнумэ мышхэну(хэ)мэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэтэмэ ушхэтэмэ шхэтэмэ дышхэтэмэ фышхэтэмэ шхэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэтэмэ умышхэтэмэ мышхэтэмэ дымышхэтэмэ фымышхэтэмэ мышхэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхатэмэ ушхатэмэ шхатэмэ дышхатэмэ фышхатэмэ шха(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхатэмэ умышхатэмэ мышхатэмэ дымышхатэмэ фымышхатэмэ мышха(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сышхэгъатэмэ ушхэгъатэмэ шхэгъатэмэ дышхэгъатэмэ фышхэгъатэмэ шхэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъатэмэ умышхэгъатэмэ мышхэгъатэмэ дымышхэгъатэмэ фымышхэгъатэмэ мышхэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнтэмэ ушхэнтэмэ шхэнтэмэ дышхэнтэмэ фышхэнтэмэ шхэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнтэмэ умышхэнтэмэ мышхэнтэмэ дымышхэнтэмэ фымышхэнтэмэ мышхэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнутэмэ ушхэнутэмэ шхэнутэмэ дышхэнутэмэ фышхэнутэмэ шхэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнутэмэ умышхэнутэмэ мышхэнутэмэ дымышхэнутэмэ фымышхэнутэмэ мышхэну(хэ)тэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнт ушхэнт шхэнт дышхэнт фышхэнт шхэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнтэкъым ушхэнтэкъым шхэнтэкъым дышхэнтэкъым фышхэнтэкъым шхэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнут ушхэнут шхэнут дышхэнут фышхэнут шхэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнутэкъым ушхэнутэкъым шхэнутэкъым дышхэнутэкъым фышхэнутэкъым шхэну(хэ)тэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэми ушхэми шхэми дышхэми фышхэми шхэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэми умышхэми мышхэми дымышхэми фымышхэми мышхэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхами ушхами шхами дышхами фышхами шха(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхами умышхами мышхами дымышхами фымышхами мышха(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сышхэгъами ушхэгъами шхэгъами дышхэгъами фышхэгъами шхэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъами умышхэгъами мышхэгъами дымышхэгъами фымышхэгъами мышхэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнми ушхэнми шхэнми дышхэнми фышхэнми шхэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнми умышхэнми мышхэнми дымышхэнми фымышхэнми мышхэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнуми ушхэнуми шхэнуми дышхэнуми фышхэнуми шхэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнуми умышхэнуми мышхэнуми дымышхэнуми фымышхэнуми мышхэну(хэ)ми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэтэми ушхэтэми шхэтэми дышхэтэми фышхэтэми шхэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэтэми умышхэтэми мышхэтэми дымышхэтэми фымышхэтэми мышхэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхатэми ушхатэми шхатэми дышхатэми фышхатэми шха(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхатэми умышхатэми мышхатэми дымышхатэми фымышхатэми мышха(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сышхэгъатэми ушхэгъатэми шхэгъатэми дышхэгъатэми фышхэгъатэми шхэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъатэми умышхэгъатэми мышхэгъатэми дымышхэгъатэми фымышхэгъатэми мышхэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнтэми ушхэнтэми шхэнтэми дышхэнтэми фышхэнтэми шхэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнтэми умышхэнтэми мышхэнтэми дымышхэнтэми фымышхэнтэми мышхэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнутэми ушхэнутэми шхэнутэми дышхэнутэми фышхэнутэми шхэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнутэми умышхэнутэми мышхэнутэми дымышхэнутэми фымышхэнутэми мышхэну(хэ)тэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сышхаи ушхаи шхаи дышхаи фышхаи шхаи
щымыӀэныгъэ: сымышхаи умышхаи мышхаи дымышхаи фымышхаи мышхаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сышхащэрэт ушхащэрэт шхащэрэт дышхащэрэт фышхащэрэт шхащэрэт
щымыӀэныгъэ: сымышхащэрэт умышхащэрэт мышхащэрэт дымышхащэрэт фымышхащэрэт мышхащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сышхагъэнщ ушхагъэнщ шхагъэнщ дышхагъэнщ фышхагъэнщ шхагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнкъым ушхагъэнкъым шхагъэнкъым дышхагъэнкъым фышхагъэнкъым шхагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сышхагъэнт ушхагъэнт шхагъэнт дышхагъэнт фышхагъэнт шхагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнтэкъым ушхагъэнтэкъым шхагъэнтэкъым дышхагъэнтэкъым фышхагъэнтэкъым шхагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сышхагъэн ушхагъэн шхагъэн дышхагъэн фышхагъэн шхагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнкъэ ушхагъэнкъэ шхагъэнкъэ дышхагъэнкъэ фышхагъэнкъэ шхагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сышхагъэнт ушхагъэнт шхагъэнт дышхагъэнт фышхагъэнт шхагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнтэкъэ ушхагъэнтэкъэ шхагъэнтэкъэ дышхагъэнтэкъэ фышхагъэнтэкъэ шхагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сышхагъэнущ ушхагъэнущ шхагъэнущ дышхагъэнущ фышхагъэнущ шхагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнукъым ушхагъэнукъым шхагъэнукъым дышхагъэнукъым фышхагъэнукъым шхагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сышхагъэнут ушхагъэнут шхагъэнут дышхагъэнут фышхагъэнут шхагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнутэкъым ушхагъэнутэкъым шхагъэнутэкъым дышхагъэнутэкъым фышхагъэнутэкъым шхагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сышхагъэну ушхагъэну шхагъэну дышхагъэну фышхагъэну шхагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнукъэ ушхагъэнукъэ шхагъэнукъэ дышхагъэнукъэ фышхагъэнукъэ шхагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сышхагъэнут ушхагъэнут шхагъэнут дышхагъэнут фышхагъэнут шхагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнутэкъэ ушхагъэнутэкъэ шхагъэнутэкъэ дышхагъэнутэкъэ фышхагъэнутэкъэ шхагъэнутэкъэ
Причастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сышхэ ушхэ шхэ дышхэ фышхэ шхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэ умышхэ мышхэ дымышхэ фымышхэ мышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сышха ушха шха дышха фышха шха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышха умышха мышха дымышха фымышха мышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сышхэгъа ушхэгъа шхэгъа дышхэгъа фышхэгъа шхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэгъа умышхэгъа мышхэгъа дымышхэгъа фымышхэгъа мышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сышхэн ушхэн шхэн дышхэн фышхэн шхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэн умышхэн мышхэн дымышхэн фымышхэн мышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сышхэну ушхэну шхэну дышхэну фышхэну шхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэну умышхэну мышхэну дымышхэну фымышхэну мышхэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сызэрышхэ узэрышхэ зэрышхэ дызэрышхэ фызэрышхэ зэрышхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышхэ узэрымышхэ зэрымышхэ дызэрымышхэ фызэрымышхэ мызэрышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрышха узэрышха зэрышха дызэрышха фызэрышха зэрышха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышха узэрымышха зэрымышха дызэрымышха фызэрымышха зэрымышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрышхэгъа узэрышхэгъа зэрышхэгъа дызэрышхэгъа фызэрышхэгъа зэрышхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышхэгъа узэрымышхэгъа зэрымышхэгъа дызэрымышхэгъа фызэрымышхэгъа зэрымышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрышхэн узэрышхэн зэрышхэн дызэрышхэн фызэрышхэн зэрышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышхэн узэрымышхэн зэрымышхэн дызэрымышхэн фызэрымышхэн зэрымышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрышхэну узэрышхэну зэрышхэну дызэрышхэну фызэрышхэну зэрышхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышхэну узэрымышхэну зэрымышхэну дызэрымышхэну фызэрымышхэну зэрымышхэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщышхэ ущышхэ щышхэ дыщышхэ фыщышхэ щышхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышхэ ущымышхэ щымышхэ дыщымышхэ фыщымышхэ щымышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщышха ущышха щышха дыщышха фыщышха щышха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышха ущымышха щымышха дыщымышха фыщымышха щымышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщышхэгъа ущышхэгъа щышхэгъа дыщышхэгъа фыщышхэгъа щышхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышхэгъа ущымышхэгъа щымышхэгъа дыщымышхэгъа фыщымышхэгъа щымышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщышхэн ущышхэн щышхэн дыщышхэн фыщышхэн щышхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышхэн ущымышхэн щымышхэн дыщымышхэн фыщымышхэн щымышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщышхэну ущышхэну щышхэну дыщышхэну фыщышхэну щышхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышхэну ущымышхэну щымышхэну дыщымышхэну фыщымышхэну щымышхэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыздэшхэ уздэшхэ здэшхэ дыздэшхэ фыздэшхэ здэшхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышхэ уздэмышхэ здэмышхэ дыздэмышхэ фыздэмышхэ здэмышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздэшха уздэшха здэшха дыздэшха фыздэшха здэшха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышха уздэмышха здэмышха дыздэмышха фыздэмышха здэмышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздэшхэгъа уздэшхэгъа здэшхэгъа дыздэшхэгъа фыздэшхэгъа здэшхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышхэгъа уздэмышхэгъа здэмышхэгъа дыздэмышхэгъа фыздэмышхэгъа здэмышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздэшхэн уздэшхэн здэшхэн дыздэшхэн фыздэшхэн здэшхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышхэн уздэмышхэн здэмышхэн дыздэмышхэн фыздэмышхэн здэмышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздэшхэну уздэшхэну здэшхэну дыздэшхэну фыздэшхэну здэшхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышхэну уздэмышхэну здэмышхэну дыздэмышхэну фыздэмышхэну здэмышхэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшхэ ущӀэшхэ щӀэшхэ дыщӀэшхэ фыщӀэшхэ щӀэшхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышхэ ущӀэмышхэ щӀэмышхэ дыщӀэмышхэ фыщӀэмышхэ щӀэмышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшха ущӀэшха щӀэшха дыщӀэшха фыщӀэшха щӀэшха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышха ущӀэмышха щӀэмышха дыщӀэмышха фыщӀэмышха щӀэмышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшхэгъа ущӀэшхэгъа щӀэшхэгъа дыщӀэшхэгъа фыщӀэшхэгъа щӀэшхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышхэгъа ущӀэмышхэгъа щӀэмышхэгъа дыщӀэмышхэгъа фыщӀэмышхэгъа щӀэмышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшхэн ущӀэшхэн щӀэшхэн дыщӀэшхэн фыщӀэшхэн щӀэшхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышхэн ущӀэмышхэн щӀэмышхэн дыщӀэмышхэн фыщӀэмышхэн щӀэмышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшхэну ущӀэшхэну щӀэшхэну дыщӀэшхэну фыщӀэшхэну щӀэшхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышхэну ущӀэмышхэну щӀэмышхэну дыщӀэмышхэну фыщӀэмышхэну щӀэмышхэну(хэ)
Деепричастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ сышхэу ушхэу шхэу дышхэу фышхэу шхэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэу умышхэу мышхэу дымышхэу фымышхэу мышхэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сышхауэ ушхауэ шхауэ дышхауэ фышхауэ шхауэ / шха(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышхауэ умышхауэ мышхауэ дымышхауэ фымышхауэ мышхауэ(хэ) / мышха(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ сышхэурэ ушхэурэ шхэурэ дышхэурэ фышхэурэ шхэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ сымышхэурэ умышхэурэ мышхэурэ дымышхэурэ фымышхэурэ мышхэ(хэ)урэ
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]э [шх]эр -- [шх]эхэр
Эргативнэ: [шх]э [шх]эм -- [шх]эхэм
Послеложнэ: [шх]экӀэ [шх]эмкӀэ [шх]эхэкӀэ [шх]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]эуэ [шх]эрауэ [шх]эхэу [шх]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]а [шх]ар -- [шх]ахэр
Эргативнэ: [шх]а [шх]ам -- [шх]ахэм
Послеложнэ: [шх]акӀэ [шх]амкӀэ [шх]ахэкӀэ [шх]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]ауэ [шх]арауэ [шх]ахэу [шх]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]эн [шх]эныр -- [шх]энхэр
Эргативнэ: [шх]эн [шх]эным -- [шх]энхэм
Послеложнэ: [шх]энкӀэ [шх]энымкӀэ [шх]энхэкӀэ [шх]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [шх]эну [шх]энырауэ [шх]энхэу [шх]энхэрауэ
-энж-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]эну [шх]энур -- [шх]энухэр
Эргативнэ: [шх]эну [шх]энум -- [шх]энухэм
Послеложнэ: [шх]энукӀэ [шх]энумкӀэ [шх]энухэкӀэ [шх]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]энууэ [шх]энурауэ [шх]энухэу [шх]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Ерыскъы гуэр джийм егъэхын.

ЩАПХЪЭХЭР

  • Шхэнущ тӀэкӀуи, напӀэ хьэлъэр Зэуэ-зэуэу зэтрех. ЩоджэнцӀыкӀу Алий
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 нап. 37
адыгэбзэ урысыбзэ/русский инджылыбзэ/English
Мэлыр машхэ. Овца ест. The sheep is eating.
нап. 40
Ахэр машхэ. Они едят. They are eating.
нап. 42
Танэр машхэ. Телёнок ест. The calf is eating.
нап. 43
Таужан машхэ. Таужан ест. Tauzhan is eating.
нап. 54
Гуэгуш шырхэр машхэ. Индюшата едят. The baby turkeys are eating.
нап. 101
Зехуапэри машхэ. Он одевается и ест. He gets dressed and eats.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • шхэн: eat, have (sth to eat), consume
УРЫСЫБЗЭ
  • шхэн: есть, кушать
псалъафэ зэпыщӀахэр

[И] шхэн къэкӀуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: become, get hungry
     Урысыбзэ: захотеть есть.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     *Биболэт и шхэн къакӀуэртэкъым. КӀэрашэ Тембот

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [ʂxɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [шх] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "шхэн"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: шхэн
щымыӀэныгъэ: мышхэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сшхэн пшхэн ишхэн тшхэн фшхэн яшхэн
щымыӀэныгъэ: сымышхэн умышхэн имышхэн дымышхэн фымышхэн ямышхэн
Унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: шхэ! фшхэ!
щымыӀэныгъэ: умышхэ! фымышхэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: срешхэ урешхэ ирешхэ дрешхэ фрешхэ ирешхэ
щымыӀэныгъэ: сремышхэ уремышхэ иремышхэ дремышхэ фремышхэ иремышхэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сошхэ(р) уошхэ(р) / бошхэ(р) ешхэ(р) дошхэ(р) фошхэ(р) яшхэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэркъым пшхэркъым ишхэркъым тшхэркъым фшхэркъым яшхэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сшхэ(р)т пшхэ(р)т ишхэ(р)т тшхэ(р)т фшхэ(р)т яшхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сшхэ(р)тэкъым пшхэ(р)тэкъым ишхэ(р)тэкъым тшхэ(р)тэкъым фшхэ(р)тэкъым яшхэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сшхащ пшхащ ишхащ тшхащ фшхащ яшхащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сшхакъым пшхакъым ишхакъым тшхакъым фшхакъым яшхакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сшхат пшхат ишхат тшхат фшхат яшхат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сшхатэкъым пшхатэкъым ишхатэкъым тшхатэкъым фшхатэкъым яшхатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сшхэгъащ пшхэгъащ ишхэгъащ тшхэгъащ фшхэгъащ яшхэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэгъакъым пшхэгъакъым ишхэгъакъым тшхэгъакъым фшхэгъакъым яшхэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сшхэгъат пшхэгъат ишхэгъат тшхэгъат фшхэгъат яшхэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэгъатэкъым пшхэгъатэкъым ишхэгъатэкъым тшхэгъатэкъым фшхэгъатэкъым яшхэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сшхэщ пшхэщ ишхэщ тшхэщ фшхэщ яшхэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сшхэкъым пшхэкъым ишхэкъым тшхэкъым фшхэкъым яшхэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сшхэт пшхэт ишхэт тшхэт фшхэт яшхэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сшхэтэкъым пшхэтэкъым ишхэтэкъым тшхэтэкъым фшхэтэкъым яшхэтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнщ пшхэнщ ишхэнщ тшхэнщ фшхэнщ яшхэнщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэнкъым пшхэнкъым ишхэнкъым тшхэнкъым фшхэнкъым яшхэнкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнущ пшхэнущ ишхэнущ тшхэнущ фшхэнущ яшхэнущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэнукъым пшхэнукъым ишхэнукъым тшхэнукъым фшхэнукъым яшхэнукъым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сшхэрэ пшхэрэ ишхэрэ тшхэрэ фшхэрэ яшхэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэркъэ пшхэркъэ ишхэркъэ тшхэркъэ фшхэркъэ яшхэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сшхэ(р)т пшхэ(р)т ишхэ(р)т тшхэ(р)т фшхэ(р)т яшхэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сшхэ(р)тэкъэ пшхэ(р)тэкъэ ишхэ(р)тэкъэ тшхэ(р)тэкъэ фшхэ(р)тэкъэ яшхэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сшха пшха ишха тшха фшха яшха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сшхакъэ пшхакъэ ишхакъэ тшхакъэ фшхакъэ яшхакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сшхат пшхат ишхат тшхат фшхат яшхат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сшхатэкъэ пшхатэкъэ ишхатэкъэ тшхатэкъэ фшхатэкъэ яшхатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сшхэгъа пшхэгъа ишхэгъа тшхэгъа фшхэгъа яшхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэгъакъэ пшхэгъакъэ ишхэгъакъэ тшхэгъакъэ фшхэгъакъэ яшхэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сшхэгъат пшхэгъат ишхэгъат тшхэгъат фшхэгъат яшхэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сшхэгъатэкъэ пшхэгъатэкъэ ишхэгъатэкъэ тшхэгъатэкъэ фшхэгъатэкъэ яшхэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сшхэ пшхэ ишхэ тшхэ фшхэ яшхэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сшхэкъэ пшхэкъэ ишхэкъэ тшхэкъэ фшхэкъэ яшхэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сшхэт пшхэт ишхэт тшхэт фшхэт яшхэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сшхэтэкъэ пшхэтэкъэ ишхэтэкъэ тшхэтэкъэ фшхэтэкъэ яшхэтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэн пшхэн ишхэн тшхэн фшхэн яшхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэнкъэ пшхэнкъэ ишхэнкъэ тшхэнкъэ фшхэнкъэ яшхэнкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэну пшхэну ишхэну тшхэну фшхэну яшхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэнукъэ пшхэнукъэ ишхэнукъэ тшхэнукъэ фшхэнукъэ яшхэнукъэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сшхэмэ пшхэмэ ишхэмэ тшхэмэ фшхэмэ яшхэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэмэ умышхэмэ имышхэмэ дымышхэмэ фымышхэмэ ямышхэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сшхамэ пшхамэ ишхамэ тшхамэ фшхамэ яшхамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхамэ умышхамэ имышхамэ дымышхамэ фымышхамэ ямышхамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сшхэгъамэ пшхэгъамэ ишхэгъамэ тшхэгъамэ фшхэгъамэ яшхэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъамэ умышхэгъамэ имышхэгъамэ дымышхэгъамэ фымышхэгъамэ ямышхэгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнмэ пшхэнмэ ишхэнмэ тшхэнмэ фшхэнмэ яшхэнмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнмэ умышхэнмэ имышхэнмэ дымышхэнмэ фымышхэнмэ ямышхэнмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнумэ пшхэнумэ ишхэнумэ тшхэнумэ фшхэнумэ яшхэнумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнумэ умышхэнумэ имышхэнумэ дымышхэнумэ фымышхэнумэ ямышхэнумэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сшхэтэмэ пшхэтэмэ ишхэтэмэ тшхэтэмэ фшхэтэмэ яшхэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэтэмэ умышхэтэмэ имышхэтэмэ дымышхэтэмэ фымышхэтэмэ ямышхэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сшхатэмэ пшхатэмэ ишхатэмэ тшхатэмэ фшхатэмэ яшхатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхатэмэ умышхатэмэ имышхатэмэ дымышхатэмэ фымышхатэмэ ямышхатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сшхэгъатэмэ пшхэгъатэмэ ишхэгъатэмэ тшхэгъатэмэ фшхэгъатэмэ яшхэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъатэмэ умышхэгъатэмэ имышхэгъатэмэ дымышхэгъатэмэ фымышхэгъатэмэ ямышхэгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнтэмэ пшхэнтэмэ ишхэнтэмэ тшхэнтэмэ фшхэнтэмэ яшхэнтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнтэмэ умышхэнтэмэ имышхэнтэмэ дымышхэнтэмэ фымышхэнтэмэ ямышхэнтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнутэмэ пшхэнутэмэ ишхэнутэмэ тшхэнутэмэ фшхэнутэмэ яшхэнутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнутэмэ умышхэнутэмэ имышхэнутэмэ дымышхэнутэмэ фымышхэнутэмэ ямышхэнутэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнт пшхэнт ишхэнт тшхэнт фшхэнт яшхэнт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэнтэкъым пшхэнтэкъым ишхэнтэкъым тшхэнтэкъым фшхэнтэкъым яшхэнтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнут пшхэнут ишхэнут тшхэнут фшхэнут яшхэнут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сшхэнутэкъым пшхэнутэкъым ишхэнутэкъым тшхэнутэкъым фшхэнутэкъым яшхэнутэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сшхэми пшхэми ишхэми тшхэми фшхэми яшхэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэми умышхэми имышхэми дымышхэми фымышхэми ямышхэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сшхами пшхами ишхами тшхами фшхами яшхами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхами умышхами имышхами дымышхами фымышхами ямышхами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сшхэгъами пшхэгъами ишхэгъами тшхэгъами фшхэгъами яшхэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъами умышхэгъами имышхэгъами дымышхэгъами фымышхэгъами ямышхэгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнми пшхэнми ишхэнми тшхэнми фшхэнми яшхэнми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнми умышхэнми имышхэнми дымышхэнми фымышхэнми ямышхэнми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнуми пшхэнуми ишхэнуми тшхэнуми фшхэнуми яшхэнуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнуми умышхэнуми имышхэнуми дымышхэнуми фымышхэнуми ямышхэнуми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: сшхэтэми пшхэтэми ишхэтэми тшхэтэми фшхэтэми яшхэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэтэми умышхэтэми имышхэтэми дымышхэтэми фымышхэтэми ямышхэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сшхатэми пшхатэми ишхатэми тшхатэми фшхатэми яшхатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхатэми умышхатэми имышхатэми дымышхатэми фымышхатэми ямышхатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сшхэгъатэми пшхэгъатэми ишхэгъатэми тшхэгъатэми фшхэгъатэми яшхэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъатэми умышхэгъатэми имышхэгъатэми дымышхэгъатэми фымышхэгъатэми ямышхэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнтэми пшхэнтэми ишхэнтэми тшхэнтэми фшхэнтэми яшхэнтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнтэми умышхэнтэми имышхэнтэми дымышхэнтэми фымышхэнтэми ямышхэнтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сшхэнутэми пшхэнутэми ишхэнутэми тшхэнутэми фшхэнутэми яшхэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнутэми умышхэнутэми имышхэнутэми дымышхэнутэми фымышхэнутэми ямышхэнутэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сшхаи пшхаи ишхаи тшхаи фшхаи яшхаи
щымыӀэныгъэ: сымышхаи умышхаи имышхаи дымышхаи фымышхаи ямышхаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сшхащэрэт пшхащэрэт ишхащэрэт тшхащэрэт фшхащэрэт яшхащэрэт
щымыӀэныгъэ: сымышхащэрэт умышхащэрэт имышхащэрэт дымышхащэрэт фымышхащэрэт ямышхащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сшхагъэнщ пшхагъэнщ ишхагъэнщ тшхагъэнщ фшхагъэнщ яшхагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сшхагъэнкъым пшхагъэнкъым ишхагъэнкъым тшхагъэнкъым фшхагъэнкъым яшхагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сшхагъэнт пшхагъэнт ишхагъэнт тшхагъэнт фшхагъэнт яшхагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сшхагъэнтэкъым пшхагъэнтэкъым ишхагъэнтэкъым тшхагъэнтэкъым фшхагъэнтэкъым яшхагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сшхагъэн пшхагъэн ишхагъэн тшхагъэн фшхагъэн яшхагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сшхагъэнкъэ пшхагъэнкъэ ишхагъэнкъэ тшхагъэнкъэ фшхагъэнкъэ яшхагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сшхагъэнт пшхагъэнт ишхагъэнт тшхагъэнт фшхагъэнт яшхагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сшхагъэнтэкъэ пшхагъэнтэкъэ ишхагъэнтэкъэ тшхагъэнтэкъэ фшхагъэнтэкъэ яшхагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сшхагъэнущ пшхагъэнущ ишхагъэнущ тшхагъэнущ фшхагъэнущ яшхагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сшхагъэнукъым пшхагъэнукъым ишхагъэнукъым тшхагъэнукъым фшхагъэнукъым яшхагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сшхагъэнут пшхагъэнут ишхагъэнут тшхагъэнут фшхагъэнут яшхагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сшхагъэнутэкъым пшхагъэнутэкъым ишхагъэнутэкъым тшхагъэнутэкъым фшхагъэнутэкъым яшхагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сшхагъэну пшхагъэну ишхагъэну тшхагъэну фшхагъэну яшхагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сшхагъэнукъэ пшхагъэнукъэ ишхагъэнукъэ тшхагъэнукъэ фшхагъэнукъэ яшхагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сшхагъэнут пшхагъэнут ишхагъэнут тшхагъэнут фшхагъэнут яшхагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сшхагъэнутэкъэ пшхагъэнутэкъэ ишхагъэнутэкъэ тшхагъэнутэкъэ фшхагъэнутэкъэ яшхагъэнутэкъэ
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ зышхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ зымышхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зышха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зымышха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зышхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зымышхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зышхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зымышхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зышхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зымышхэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ сшхэ пшхэ ишхэ тшхэ фшхэ яшхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэ умышхэ имышхэ дымышхэ фымышхэ ямышхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сшха пшха ишха тшха фшха яшха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышха умышха имышха дымышха фымышха ямышха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сшхэгъа пшхэгъа ишхэгъа тшхэгъа фшхэгъа яшхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэгъа умышхэгъа имышхэгъа дымышхэгъа фымышхэгъа ямышхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сшхэн пшхэн ишхэн тшхэн фшхэн яшхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэн умышхэн имышхэн дымышхэн фымышхэн ямышхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сшхэну пшхэну ишхэну тшхэну фшхэну яшхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэну умышхэну имышхэну дымышхэну фымышхэну ямышхэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ шхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ мышхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ шха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ мышха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ шхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ мышхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ шхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ мышхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ шхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ мышхэну
Обстоятельственнэ причастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ зэрысшхэ зэрыпшхэ зэришхэ зэрытшхэ зэрыфшхэ зэрашхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмышхэ зэрумышхэ зэримышхэ зэрыдмышхэ зэрывмышхэ зэрамышхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрысшха зэрыпшха зэришха зэрытшха зэрыфшха зэрашха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмышха зэрумышха зэримышха зэрыдмышха зэрывмышха зэрамышха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрысшхэгъа зэрыпшхэгъа зэришхэгъа зэрытшхэгъа зэрыфшхэгъа зэрашхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмышхэгъа зэрумышхэгъа зэримышхэгъа зэрыдмышхэгъа зэрывмышхэгъа зэрамышхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрысшхэн зэрыпшхэн зэришхэн зэрытшхэн зэрыфшхэн зэрашхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмышхэн зэрумышхэн зэримышхэн зэрыдмышхэн зэрывмышхэн зэрамышхэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрысшхэну зэрыпшхэну зэришхэну зэрытшхэну зэрыфшхэну зэрашхэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрызмышхэну зэрумышхэну зэримышхэну зэрыдмышхэну зэрывмышхэну зэрамышхэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щысшхэ щыпшхэ щишхэ щытшхэ щыфшхэ щашхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щызмышхэ щумышхэ щимышхэ щыдмышхэ щывмышхэ щамышхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щысшха щыпшха щишха щытшха щыфшха щашха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щызмышха щумышха щимышха щыдмышха щывмышха щамышха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щысшхэгъа щыпшхэгъа щишхэгъа щытшхэгъа щыфшхэгъа щашхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щызмышхэгъа щумышхэгъа щимышхэгъа щыдмышхэгъа щывмышхэгъа щамышхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щысшхэн щыпшхэн щишхэн щытшхэн щыфшхэн щашхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щызмышхэн щумышхэн щимышхэн щыдмышхэн щывмышхэн щамышхэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щысшхэну щыпшхэну щишхэну щытшхэну щыфшхэну щашхэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щызмышхэну щумышхэну щимышхэну щыдмышхэну щывмышхэну щамышхэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ здэсшхэ здэпшхэ здишхэ здэтшхэ здэфшхэ здашхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ здэзмышхэ здумышхэ здимышхэ здэдмышхэ здэвмышхэ здамышхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здэсшха здэпшха здишха здэтшха здэфшха здашха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здэзмышха здумышха здимышха здэдмышха здэвмышха здамышха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здэсшхэгъа здэпшхэгъа здишхэгъа здэтшхэгъа здэфшхэгъа здашхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здэзмышхэгъа здумышхэгъа здимышхэгъа здэдмышхэгъа здэвмышхэгъа здамышхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здэсшхэн здэпшхэн здишхэн здэтшхэн здэфшхэн здашхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здэзмышхэн здумышхэн здимышхэн здэдмышхэн здэвмышхэн здамышхэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здэсшхэну здэпшхэну здишхэну здэтшхэну здэфшхэну здашхэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здэзмышхэну здумышхэну здимышхэну здэдмышхэну здэвмышхэну здамышхэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щӀэсшхэ щӀэпшхэ щӀишхэ щӀэтшхэ щӀэфшхэ щӀашхэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмышхэ щӀумышхэ щӀимышхэ щӀэдмышхэ щӀэвмышхэ щӀамышхэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀэсшха щӀэпшха щӀишха щӀэтшха щӀэфшха щӀашха
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмышха щӀумышха щӀимышха щӀэдмышха щӀэвмышха щӀамышха
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀэсшхэгъа щӀэпшхэгъа щӀишхэгъа щӀэтшхэгъа щӀэфшхэгъа щӀашхэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмышхэгъа щӀумышхэгъа щӀимышхэгъа щӀэдмышхэгъа щӀэвмышхэгъа щӀамышхэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀэсшхэн щӀэпшхэн щӀишхэн щӀэтшхэн щӀэфшхэн щӀашхэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмышхэн щӀумышхэн щӀимышхэн щӀэдмышхэн щӀэвмышхэн щӀамышхэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀэсшхэну щӀэпшхэну щӀишхэну щӀэтшхэну щӀэфшхэну щӀашхэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀэзмышхэну щӀумышхэну щӀимышхэну щӀэдмышхэну щӀэвмышхэну щӀамышхэну
Деепричастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ сшхэу пшхэу ишхэу тшхэу фшхэуэ яшхэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэу умышхэу имышхэу дымышхэу фымышхэу ямышхэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сшхауэ пшхауэ ишхауэ тшхауэ фшхауэ яшхауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышхауэ умышхауэ имышхауэ дымышхауэ фымышхауэ ямышхауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ сшхэурэ пшхэурэ ишхэурэ тшхэурэ фшхэурэ яшхэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ сымышхэурэ умышхэурэ имышхэурэ дымышхэурэ фымышхэурэ ямышхэурэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ Прямой Дополненэ
сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Подлежащэ
сэ -- узошхэ сошхэ -- фызошхэ сошхэ(хэ)
уэ сыбошхэ -- уошхэ / бошхэ дыбошхэ -- уошхэ(хэ) / бошхэ(хэ)
абы сешхэ уешхэ ешхэ дешхэ фешхэ ешхэ(хэ)
дэ -- удошхэ дошхэ -- фыдошхэ дошхэ(хэ)
фэ сывошхэ -- фошхэ дывошхэ -- фошхэ(хэ)
абыхэм сашхэ уашхэ яшхэ дашхэ фашхэ яшхэ(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) Прямой Дополненэ
сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Подлежащэ
сэ -- ус[шхэрэ] с[шхэрэ] -- фыс[шхэрэ] с[шхэ(хэ)рэ]
уэ сып[шхэрэ] -- п[шхэрэ] дып[шхэрэ] -- п[шхэ(хэ)рэ]
абы си[шхэрэ] уи[шхэрэ] и[шхэрэ] ди[шхэрэ] фи[шхэрэ] и[шхэ(хэ)рэ]
дэ -- ут[шхэрэ] т[шхэрэ] -- фыт[шхэрэ] т[шхэ(хэ)рэ]
фэ сыф[шхэрэ] -- ф[шхэрэ] дыф[шхэрэ] -- ф[шхэ(хэ)рэ]
абыхэм са[шхэрэ] уа[шхэрэ] я[шхэрэ] да[шхэрэ] фа[шхэрэ] я[шхэ(хэ)рэ]
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]э [шх]эр -- [шх]эхэр
Эргативнэ: [шх]э [шх]эм -- [шх]эхэм
Послеложнэ: [шх]экӀэ [шх]эмкӀэ [шх]эхэкӀэ [шх]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]эуэ [шх]эрауэ [шх]эхэу [шх]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]а [шх]ар -- [шх]ахэр
Эргативнэ: [шх]а [шх]ам -- [шх]ахэм
Послеложнэ: [шх]акӀэ [шх]амкӀэ [шх]ахэкӀэ [шх]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]ауэ [шх]арауэ [шх]ахэу [шх]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]эн [шх]эныр -- [шх]энхэр
Эргативнэ: [шх]эн [шх]эным -- [шх]энхэм
Послеложнэ: [шх]энкӀэ [шх]энымкӀэ [шх]энхэкӀэ [шх]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [шх]эну [шх]энырауэ [шх]энхэу [шх]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]эну [шх]энур -- [шх]энухэр
Эргативнэ: [шх]эну [шх]энум -- [шх]энухэм
Послеложнэ: [шх]энукӀэ [шх]энумкӀэ [шх]энухэкӀэ [шх]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]энууэ [шх]энурауэ [шх]энухэу [шх]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Шхэпс гуэр зыщӀэзыфа щэкӀхэкӀ гуэркӀэ Ӏэпкълъэпкъым щыщу къутагъэ зиӀэм деж пхэн.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

  • лъакъуэ къутар шхэн

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • шхэн: put on a plaster cast
  • лъакъуэ къутар шхэн put a plaster cast on a broken leg
УРЫСЫБЗЭ
  • шхэн: наложить гипс
  • лъакъуэ къутар шхэн наложить гипс на сломанную ногу

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [ʂxɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [шх] -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "шхэн"-м и спряженэ


Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: шхэн
щымыӀэныгъэ: мышхэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сышхэн ушхэн шхэн дышхэн фышхэн шхэн(хэ)
щымыӀэныгъэ: сымышхэн умышхэн мышхэн дымышхэн фымышхэн мышхэн(хэ)
унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: шхэ! фышхэ!
щымыӀэныгъэ: умышхэ! фымышхэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: срешхэ урешхэ ирешхэ дрешхэ фрешхэ ирешхэ
щымыӀэныгъэ: сремышхэ уремышхэ иремышхэ дремышхэ фремышхэ иремышхэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сошхэ(р) уошхэ(р) машхэ(р) дошхэ(р) фошхэ(р) машхэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэркъым ушхэркъым шхэркъым дышхэркъым фышхэркъым шхэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сышхэ(р)т ушхэ(р)т шхэ(р)т дышхэ(р)т фышхэ(р)т шхэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхэ(р)тэкъым ушхэ(р)тэкъым шхэ(р)тэкъым дышхэ(р)тэкъым фышхэ(р)тэкъым шхэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхащ ушхащ шхащ дышхащ фышхащ шха(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сышхакъым ушхакъым шхакъым дышхакъым фышхакъым шха(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сышхат ушхат шхат дышхат фышхат шха(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхатэкъым ушхатэкъым шхатэкъым дышхатэкъым фышхатэкъым шха(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сышхэгъащ ушхэгъащ шхэгъащ дышхэгъащ фышхэгъащ шхэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэгъакъым ушхэгъакъым шхэгъакъым дышхэгъакъым фышхэгъакъым шхэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэгъат ушхэгъат шхэгъат дышхэгъат фышхэгъат шхэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэгъатэкъым ушхэгъатэкъым шхэгъатэкъым дышхэгъатэкъым фышхэгъатэкъым шхэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сышхэщ ушхэщ шхэщ дышхэщ фышхэщ шхэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сышхэкъым ушхэкъым шхэкъым дышхэкъым фышхэкъым шхэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сышхэт ушхэт шхэт дышхэт фышхэт шхэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сышхэтэкъым ушхэтэкъым шхэтэкъым дышхэтэкъым фышхэтэкъым шхэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнщ ушхэнщ шхэнщ дышхэнщ фышхэнщ шхэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнкъым ушхэнкъым шхэнкъым дышхэнкъым фышхэнкъым шхэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнущ ушхэнущ шхэнущ дышхэнущ фышхэнущ шхэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнукъым ушхэнукъым шхэнукъым дышхэнукъым фышхэнукъым шхэну(хэ)къым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэрэ ушхэрэ шхэрэ дышхэрэ фышхэрэ шхэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэркъэ ушхэркъэ шхэркъэ дышхэркъэ фышхэркъэ шхэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сышхэ(р)т ушхэ(р)т шхэ(р)т дышхэ(р)т фышхэ(р)т шхэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхэ(р)тэкъэ ушхэ(р)тэкъэ шхэ(р)тэкъэ дышхэ(р)тэкъэ фышхэ(р)тэкъэ шхэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышха ушха шха дышха фышха шха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сышхакъэ ушхакъэ шхакъэ дышхакъэ фышхакъэ шха(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сышхат ушхат шхат дышхат фышхат шха(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхатэкъэ ушхатэкъэ шхатэкъэ дышхатэкъэ фышхатэкъэ шха(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сышхэгъа ушхэгъа шхэгъа дышхэгъа фышхэгъа шхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэгъакъэ ушхэгъакъэ шхэгъакъэ дышхэгъакъэ фышхэгъакъэ шхэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэгъат ушхэгъат шхэгъат дышхэгъат фышхэгъат шхэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сышхэгъатэкъэ ушхэгъатэкъэ шхэгъатэкъэ дышхэгъатэкъэ фышхэгъатэкъэ шхэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сышхэ ушхэ шхэ дышхэ фышхэ шхэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сышхэкъэ ушхэкъэ шхэкъэ дышхэкъэ фышхэкъэ шхэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сышхэт ушхэт шхэт дышхэт фышхэт шхэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сышхэтэкъэ ушхэтэкъэ шхэтэкъэ дышхэтэкъэ фышхэтэкъэ шхэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэн ушхэн шхэн дышхэн фышхэн шхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнкъэ ушхэнкъэ шхэнкъэ дышхэнкъэ фышхэнкъэ шхэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэну ушхэну шхэну дышхэну фышхэну шхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнукъэ ушхэнукъэ шхэнукъэ дышхэнукъэ фышхэнукъэ шхэну(хэ)къэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэмэ ушхэмэ шхэмэ дышхэмэ фышхэмэ шхэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэмэ умышхэмэ мышхэмэ дымышхэмэ фымышхэмэ мышхэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхамэ ушхамэ шхамэ дышхамэ фышхамэ шха(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхамэ умышхамэ мышхамэ дымышхамэ фымышхамэ мышха(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сышхэгъамэ ушхэгъамэ шхэгъамэ дышхэгъамэ фышхэгъамэ шхэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъамэ умышхэгъамэ мышхэгъамэ дымышхэгъамэ фымышхэгъамэ мышхэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнмэ ушхэнмэ шхэнмэ дышхэнмэ фышхэнмэ шхэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнмэ умышхэнмэ мышхэнмэ дымышхэнмэ фымышхэнмэ мышхэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнумэ ушхэнумэ шхэнумэ дышхэнумэ фышхэнумэ шхэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнумэ умышхэнумэ мышхэнумэ дымышхэнумэ фымышхэнумэ мышхэну(хэ)мэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэтэмэ ушхэтэмэ шхэтэмэ дышхэтэмэ фышхэтэмэ шхэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэтэмэ умышхэтэмэ мышхэтэмэ дымышхэтэмэ фымышхэтэмэ мышхэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхатэмэ ушхатэмэ шхатэмэ дышхатэмэ фышхатэмэ шха(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхатэмэ умышхатэмэ мышхатэмэ дымышхатэмэ фымышхатэмэ мышха(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сышхэгъатэмэ ушхэгъатэмэ шхэгъатэмэ дышхэгъатэмэ фышхэгъатэмэ шхэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъатэмэ умышхэгъатэмэ мышхэгъатэмэ дымышхэгъатэмэ фымышхэгъатэмэ мышхэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнтэмэ ушхэнтэмэ шхэнтэмэ дышхэнтэмэ фышхэнтэмэ шхэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнтэмэ умышхэнтэмэ мышхэнтэмэ дымышхэнтэмэ фымышхэнтэмэ мышхэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнутэмэ ушхэнутэмэ шхэнутэмэ дышхэнутэмэ фышхэнутэмэ шхэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнутэмэ умышхэнутэмэ мышхэнутэмэ дымышхэнутэмэ фымышхэнутэмэ мышхэну(хэ)тэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнт ушхэнт шхэнт дышхэнт фышхэнт шхэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнтэкъым ушхэнтэкъым шхэнтэкъым дышхэнтэкъым фышхэнтэкъым шхэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнут ушхэнут шхэнут дышхэнут фышхэнут шхэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сышхэнутэкъым ушхэнутэкъым шхэнутэкъым дышхэнутэкъым фышхэнутэкъым шхэну(хэ)тэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэми ушхэми шхэми дышхэми фышхэми шхэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэми умышхэми мышхэми дымышхэми фымышхэми мышхэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхами ушхами шхами дышхами фышхами шха(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхами умышхами мышхами дымышхами фымышхами мышха(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сышхэгъами ушхэгъами шхэгъами дышхэгъами фышхэгъами шхэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъами умышхэгъами мышхэгъами дымышхэгъами фымышхэгъами мышхэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнми ушхэнми шхэнми дышхэнми фышхэнми шхэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнми умышхэнми мышхэнми дымышхэнми фымышхэнми мышхэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнуми ушхэнуми шхэнуми дышхэнуми фышхэнуми шхэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнуми умышхэнуми мышхэнуми дымышхэнуми фымышхэнуми мышхэну(хэ)ми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сышхэтэми ушхэтэми шхэтэми дышхэтэми фышхэтэми шхэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэтэми умышхэтэми мышхэтэми дымышхэтэми фымышхэтэми мышхэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сышхатэми ушхатэми шхатэми дышхатэми фышхатэми шха(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхатэми умышхатэми мышхатэми дымышхатэми фымышхатэми мышха(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сышхэгъатэми ушхэгъатэми шхэгъатэми дышхэгъатэми фышхэгъатэми шхэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымышхэгъатэми умышхэгъатэми мышхэгъатэми дымышхэгъатэми фымышхэгъатэми мышхэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнтэми ушхэнтэми шхэнтэми дышхэнтэми фышхэнтэми шхэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнтэми умышхэнтэми мышхэнтэми дымышхэнтэми фымышхэнтэми мышхэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сышхэнутэми ушхэнутэми шхэнутэми дышхэнутэми фышхэнутэми шхэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымышхэнутэми умышхэнутэми мышхэнутэми дымышхэнутэми фымышхэнутэми мышхэну(хэ)тэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сышхаи ушхаи шхаи дышхаи фышхаи шхаи
щымыӀэныгъэ: сымышхаи умышхаи мышхаи дымышхаи фымышхаи мышхаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сышхащэрэт ушхащэрэт шхащэрэт дышхащэрэт фышхащэрэт шхащэрэт
щымыӀэныгъэ: сымышхащэрэт умышхащэрэт мышхащэрэт дымышхащэрэт фымышхащэрэт мышхащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сышхагъэнщ ушхагъэнщ шхагъэнщ дышхагъэнщ фышхагъэнщ шхагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнкъым ушхагъэнкъым шхагъэнкъым дышхагъэнкъым фышхагъэнкъым шхагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сышхагъэнт ушхагъэнт шхагъэнт дышхагъэнт фышхагъэнт шхагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнтэкъым ушхагъэнтэкъым шхагъэнтэкъым дышхагъэнтэкъым фышхагъэнтэкъым шхагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сышхагъэн ушхагъэн шхагъэн дышхагъэн фышхагъэн шхагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнкъэ ушхагъэнкъэ шхагъэнкъэ дышхагъэнкъэ фышхагъэнкъэ шхагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сышхагъэнт ушхагъэнт шхагъэнт дышхагъэнт фышхагъэнт шхагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнтэкъэ ушхагъэнтэкъэ шхагъэнтэкъэ дышхагъэнтэкъэ фышхагъэнтэкъэ шхагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сышхагъэнущ ушхагъэнущ шхагъэнущ дышхагъэнущ фышхагъэнущ шхагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнукъым ушхагъэнукъым шхагъэнукъым дышхагъэнукъым фышхагъэнукъым шхагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сышхагъэнут ушхагъэнут шхагъэнут дышхагъэнут фышхагъэнут шхагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнутэкъым ушхагъэнутэкъым шхагъэнутэкъым дышхагъэнутэкъым фышхагъэнутэкъым шхагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сышхагъэну ушхагъэну шхагъэну дышхагъэну фышхагъэну шхагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнукъэ ушхагъэнукъэ шхагъэнукъэ дышхагъэнукъэ фышхагъэнукъэ шхагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сышхагъэнут ушхагъэнут шхагъэнут дышхагъэнут фышхагъэнут шхагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сышхагъэнутэкъэ ушхагъэнутэкъэ шхагъэнутэкъэ дышхагъэнутэкъэ фышхагъэнутэкъэ шхагъэнутэкъэ
Причастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сышхэ ушхэ шхэ дышхэ фышхэ шхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэ умышхэ мышхэ дымышхэ фымышхэ мышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сышха ушха шха дышха фышха шха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышха умышха мышха дымышха фымышха мышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сышхэгъа ушхэгъа шхэгъа дышхэгъа фышхэгъа шхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэгъа умышхэгъа мышхэгъа дымышхэгъа фымышхэгъа мышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сышхэн ушхэн шхэн дышхэн фышхэн шхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэн умышхэн мышхэн дымышхэн фымышхэн мышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сышхэну ушхэну шхэну дышхэну фышхэну шхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэну умышхэну мышхэну дымышхэну фымышхэну мышхэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сызэрышхэ узэрышхэ зэрышхэ дызэрышхэ фызэрышхэ зэрышхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышхэ узэрымышхэ зэрымышхэ дызэрымышхэ фызэрымышхэ мызэрышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрышха узэрышха зэрышха дызэрышха фызэрышха зэрышха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышха узэрымышха зэрымышха дызэрымышха фызэрымышха зэрымышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрышхэгъа узэрышхэгъа зэрышхэгъа дызэрышхэгъа фызэрышхэгъа зэрышхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышхэгъа узэрымышхэгъа зэрымышхэгъа дызэрымышхэгъа фызэрымышхэгъа зэрымышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрышхэн узэрышхэн зэрышхэн дызэрышхэн фызэрышхэн зэрышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышхэн узэрымышхэн зэрымышхэн дызэрымышхэн фызэрымышхэн зэрымышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрышхэну узэрышхэну зэрышхэну дызэрышхэну фызэрышхэну зэрышхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымышхэну узэрымышхэну зэрымышхэну дызэрымышхэну фызэрымышхэну зэрымышхэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщышхэ ущышхэ щышхэ дыщышхэ фыщышхэ щышхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышхэ ущымышхэ щымышхэ дыщымышхэ фыщымышхэ щымышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщышха ущышха щышха дыщышха фыщышха щышха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышха ущымышха щымышха дыщымышха фыщымышха щымышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщышхэгъа ущышхэгъа щышхэгъа дыщышхэгъа фыщышхэгъа щышхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышхэгъа ущымышхэгъа щымышхэгъа дыщымышхэгъа фыщымышхэгъа щымышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщышхэн ущышхэн щышхэн дыщышхэн фыщышхэн щышхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышхэн ущымышхэн щымышхэн дыщымышхэн фыщымышхэн щымышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщышхэну ущышхэну щышхэну дыщышхэну фыщышхэну щышхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщымышхэну ущымышхэну щымышхэну дыщымышхэну фыщымышхэну щымышхэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыздэшхэ уздэшхэ здэшхэ дыздэшхэ фыздэшхэ здэшхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышхэ уздэмышхэ здэмышхэ дыздэмышхэ фыздэмышхэ здэмышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздэшха уздэшха здэшха дыздэшха фыздэшха здэшха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышха уздэмышха здэмышха дыздэмышха фыздэмышха здэмышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздэшхэгъа уздэшхэгъа здэшхэгъа дыздэшхэгъа фыздэшхэгъа здэшхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышхэгъа уздэмышхэгъа здэмышхэгъа дыздэмышхэгъа фыздэмышхэгъа здэмышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздэшхэн уздэшхэн здэшхэн дыздэшхэн фыздэшхэн здэшхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышхэн уздэмышхэн здэмышхэн дыздэмышхэн фыздэмышхэн здэмышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздэшхэну уздэшхэну здэшхэну дыздэшхэну фыздэшхэну здэшхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмышхэну уздэмышхэну здэмышхэну дыздэмышхэну фыздэмышхэну здэмышхэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшхэ ущӀэшхэ щӀэшхэ дыщӀэшхэ фыщӀэшхэ щӀэшхэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышхэ ущӀэмышхэ щӀэмышхэ дыщӀэмышхэ фыщӀэмышхэ щӀэмышхэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшха ущӀэшха щӀэшха дыщӀэшха фыщӀэшха щӀэшха(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышха ущӀэмышха щӀэмышха дыщӀэмышха фыщӀэмышха щӀэмышха(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшхэгъа ущӀэшхэгъа щӀэшхэгъа дыщӀэшхэгъа фыщӀэшхэгъа щӀэшхэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышхэгъа ущӀэмышхэгъа щӀэмышхэгъа дыщӀэмышхэгъа фыщӀэмышхэгъа щӀэмышхэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшхэн ущӀэшхэн щӀэшхэн дыщӀэшхэн фыщӀэшхэн щӀэшхэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышхэн ущӀэмышхэн щӀэмышхэн дыщӀэмышхэн фыщӀэмышхэн щӀэмышхэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэшхэну ущӀэшхэну щӀэшхэну дыщӀэшхэну фыщӀэшхэну щӀэшхэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмышхэну ущӀэмышхэну щӀэмышхэну дыщӀэмышхэну фыщӀэмышхэну щӀэмышхэну(хэ)
Деепричастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ сышхэу ушхэу шхэу дышхэу фышхэу шхэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымышхэу умышхэу мышхэу дымышхэу фымышхэу мышхэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сышхауэ ушхауэ шхауэ дышхауэ фышхауэ шхауэ / шха(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымышхауэ умышхауэ мышхауэ дымышхауэ фымышхауэ мышхауэ(хэ) / мышха(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ сышхэурэ ушхэурэ шхэурэ дышхэурэ фышхэурэ шхэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ сымышхэурэ умышхэурэ мышхэурэ дымышхэурэ фымышхэурэ мышхэ(хэ)урэ
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]э [шх]эр -- [шх]эхэр
Эргативнэ: [шх]э [шх]эм -- [шх]эхэм
Послеложнэ: [шх]экӀэ [шх]эмкӀэ [шх]эхэкӀэ [шх]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]эуэ [шх]эрауэ [шх]эхэу [шх]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]а [шх]ар -- [шх]ахэр
Эргативнэ: [шх]а [шх]ам -- [шх]ахэм
Послеложнэ: [шх]акӀэ [шх]амкӀэ [шх]ахэкӀэ [шх]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]ауэ [шх]арауэ [шх]ахэу [шх]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]эн [шх]эныр -- [шх]энхэр
Эргативнэ: [шх]эн [шх]эным -- [шх]энхэм
Послеложнэ: [шх]энкӀэ [шх]энымкӀэ [шх]энхэкӀэ [шх]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [шх]эну [шх]энырауэ [шх]энхэу [шх]энхэрауэ
-энж-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [шх]эну [шх]энур -- [шх]энухэр
Эргативнэ: [шх]эну [шх]энум -- [шх]энухэм
Послеложнэ: [шх]энукӀэ [шх]энумкӀэ [шх]энухэкӀэ [шх]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [шх]энууэ [шх]энурауэ [шх]энухэу [шх]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. ЕтӀэхъун хуейуэ къыхэдзэкъыкӀын.

ЩАПХЪЭХЭР

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

  • ЩӀыфэр шхэн.
  • Ӏэгур шхэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • шхэн: itch, experience an itch
  • ЩӀыфэр шхэн: itch (about the skin)
  • Ӏэгур шхэн: itch (about the palm of the hand)
УРЫСЫБЗЭ
  • шхэн: чесаться, зудеть
  • ЩӀыфэр шхэн: чесаться (о коже)
  • Ӏэгур шхэн: часаться (о ладони)

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wt/kbd/шхэн&oldid=5298026"