Wt/kbd/шу
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
шу
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [ʂu:]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [ш] + -у
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | шу | шур | -- | шухэр |
Эргативнэ: | шу | шум | -- | шухэм |
Послеложнэ: | шукӀэ | шумкӀэ | шухэкӀэ | шухэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | шууэ | шурауэ | шухэу | шухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Шым тес цӀыху.
- Зыгуэрым и унафэщӀ орган.
ЩАПХЪЭХЭР
- Нарт шур гъуэгуанэ техьэмэ, зыхуежьам нэмысу къигъазэркъым. Нартхэр
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 21 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Маш шущ. | Маш - всадник. | Mash is a horseman. |
нап. 25 | ||
шуи шыи | и всадник и лошадь | both the horseman and the horse |
нап. 48 | ||
Елдари шущ. | Елдар тоже всадник. | Yeldar is also a horseman. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- шу: 1. horseman, horseback rider 2. headquarters (governing body)
УРЫСЫБЗЭ
- шу: 1. всадник 2. штаб (руководящий орган)
псалъафэ зэпыщӀахэр
Шурэ лъэсрэ я зэхуакущ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: very far, very distant (from one person to another) Урысыбзэ: очень далеко [ему до него]. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
шу гъусэ
Мыхьэнэ: Шууэ зыгуэрым щӀыгъуу зыщӀыпӀэ кӀуэ цӀыху. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: fellow traveller (on horseback), a person accompanying sb on horseback Урысыбзэ: спутник кого-л. (на коне); эскорт, сопровождающий верхом кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Шу гъусэхэр иӀэу ЛӀыгъур и хэкум къашэжащ. КӀэрашэ Тембот, Акъсырэ Залымхъан
шу закъуэ гъуазэ
Мыхьэнэ: ЛӀыгъэ зэрыхэлъым, зауэхуэӀэзэу зэрыщытым папщӀэ гъуазэу хах шу закъуэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a person who has become the leader of a detachment or troops solely based on military merit Урысыбзэ: человек, ставший предводителем отряда, войска исключительно за боевые заслуги Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
шу зэтес
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: Урысыбзэ: horseman, horseback rider Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
шу табын
Мыхьэнэ: Шу гупышхуэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a large detachment or group of horsemen Урысыбзэ: большой отряд всадников Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
шу табыр
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a large detachment or group of horsemen Урысыбзэ: большой отряд всадников Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
шу хьэлу
Мыхьэнэ: ШатэкӀэ пща ху хьэжыгъэм къыхэщӀыкӀа хьэлу (куэдрэ зэрызэмыкӀуэкӀым къыхэкӀыу, зекӀуэ щежьэкӀэ, гъуэгуанэ щытехьэкӀэ гъуэмылэу къыздаштэрт). НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: flat bread from millet flour and sour cream (taken along when travelling) Урысыбзэ: чурек из просяной муки на сметане (берут в дорогу) Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
шу цӀахуцӀэ
1.
Мыхьэнэ: Уанэ зытемылъ шым тес НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a horseman on horseback without a saddle Урысыбзэ: всадник на лошади без седла Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ: Ӏэщэншэ шу. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a horseman without weapons and equipment Урысыбзэ: всадник без оружия, снаряжения Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: МЕЖДОМЕТИЕ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [ʂu:]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [шу]
МЫХЬЭНЭ
- Джэд зэрыӀуаху, зэрагъащтэ макъ.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- шу: shoo! (a call to chase away chickens)
УРЫСЫБЗЭ
- шу: возглас, которым отгоняют кур
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.