АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: чын
чыныр
--
чынхэр
Эргативнэ: чын
чыным
--
чынхэм
Послеложнэ: чынкӀэ
чынымкӀэ
чынхэкӀэ
чынхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: чыну
чынырауэ
чынхэу
чынхэрауэ
Пхъэм е былым бжьакъуэм къыхащӀыкӀ, чынщӀопщкӀэ кърахуэкӀыу цӀыкӀухэр зэрыджэгу Ӏэмэпсымэ. Хьэблэ цӀыкӀухэр куэд щӀауэ мылым тетт, хэт чын кърихуэкӀыу, хэт гъущӀ лъэрыжэкӀэ къижыхьу. Нало Заур
псалъафэ зэпыщӀахэр
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: engage in useless activity, waste your time
Урысыбзэ: заниматься пустым делом, переливать из пустого в порожнее.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: чын
чыныр
--
чынхэр
Эргативнэ: чын
чыным
--
чынхэм
Послеложнэ: чынкӀэ
чынымкӀэ
чынхэкӀэ
чынхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: чыну
чынырауэ
чынхэу
чынхэрауэ
Зы гъэкӀэ фӀэкӀ къэмыкӀ удз лӀэужьыгъуэ, къапщӀий хужькӀэ къэухъуреихьа гъэгъахэр къудамэхэм щхьэ зырызу къыпидзэу (Matricaria chamomilla). чын: ромашка аптечная, ромашка обрезная Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
Глагол лъэӏэс "чын"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:
чын
щымыӀэныгъэ:
мычын
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
счын
пчын
ичын
тчын
фчын
ячын
щымыӀэныгъэ:
сымычын
умычын
имычын
дымычын
фымычын
ямычын
Унафэ наклоненэ
уэ
фэ
щыӀэныгъэ:
чы!
фчы!
щымыӀэныгъэ:
умыч!
фымыч!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
среч
уреч
иреч
дреч
фреч
иреч
щымыӀэныгъэ:
сремыч
уремыч
иремыч
дремыч
фремыч
иремыч
ЗэраӀуатэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
соч(ыр)
уоч(ыр) / боч(ыр)
еч(ыр)
доч(ыр)
фоч(ыр)
яч(ыр)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
счыркъым
пчыркъым
ичыркъым
тчыркъым
фчыркъым
ячыркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
счы(р)т
пчы(р)т
ичы(р)т
тчы(р)т
фчы(р)т
ячы(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
счы(р)тэкъым
пчы(р)тэкъым
ичы(р)тэкъым
тчы(р)тэкъым
фчы(р)тэкъым
ячы(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
счащ
пчащ
ичащ
тчащ
фчащ
ячащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
счакъым
пчакъым
ичакъым
тчакъым
фчакъым
ячакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
счат
пчат
ичат
тчат
фчат
ячат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
счатэкъым
пчатэкъым
ичатэкъым
тчатэкъым
фчатэкъым
ячатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
счыгъащ
пчыгъащ
ичыгъащ
тчыгъащ
фчыгъащ
ячыгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
счыгъакъым
пчыгъакъым
ичыгъакъым
тчыгъакъым
фчыгъакъым
ячыгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
счыгъат
пчыгъат
ичыгъат
тчыгъат
фчыгъат
ячыгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:
счыгъатэкъым
пчыгъатэкъым
ичыгъатэкъым
тчыгъатэкъым
фчыгъатэкъым
ячыгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
счыщ
пчыщ
ичщ
тчыщ
фчыщ
ячщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
счыкъым
пчыкъым
ичкъым
тчыкъым
фчыкъым
ячкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
счыт
пчыт
ичт
тчыт
фчыт
ячт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
счытэкъым
пчытэкъым
ичтэкъым
тчытэкъым
фчытэкъым
ячтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынщ
пчынщ
ичынщ
тчынщ
фчынщ
ячынщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
счынкъым
пчынкъым
ичынкъым
тчынкъым
фчынкъым
ячынкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынущ
пчынущ
ичынущ
тчынущ
фчынущ
ячынущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
счынукъым
пчынукъым
ичынукъым
тчынукъым
фчынукъым
ячынукъым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
счырэ
пчырэ
ичрэ
тчырэ
фчырэ
ячрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
счыркъэ
пчыркъэ
ичыркъэ
тчыркъэ
фчыркъэ
ячыркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
счы(р)т
пчы(р)т
ичы(р)т
тчы(р)т
фчы(р)т
ячы(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
счы(р)тэкъэ
пчы(р)тэкъэ
ич(ыр)тэкъэ
тчы(р)тэкъэ
фчы(р)тэкъэ
яч(ыр)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сча
пча
ича
тча
фча
яча
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
счакъэ
пчакъэ
ичакъэ
тчакъэ
фчакъэ
ячакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
счат
пчат
ичат
тчат
фчат
ячат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
счатэкъэ
пчатэкъэ
ичатэкъэ
тчатэкъэ
фчатэкъэ
ячатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
счыгъа
пчыгъа
ичыгъа
тчыгъа
фчыгъа
ячыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ:
счыгъакъэ
пчыгъакъэ
ичыгъакъэ
тчыгъакъэ
фчыгъакъэ
ячыгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
счыгъат
пчыгъат
ичыгъат
тчыгъат
фчыгъат
ячыгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
счыгъатэкъэ
пчыгъатэкъэ
ичыгъатэкъэ
тчыгъатэкъэ
фчыгъатэкъэ
ячыгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
счы
пчы
ич
тчы
фчы
яч
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
счыкъэ
пчыкъэ
ичкъэ
тчыкъэ
фчыкъэ
ячкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
счыт
пчыт
ичт
тчыт
фчыт
ячт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
счытэкъэ
пчытэкъэ
ичтэкъэ
тчытэкъэ
фчытэкъэ
ячтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счын
пчын
ичын
тчын
фчын
ячын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
счынкъэ
пчынкъэ
ичынкъэ
тчынкъэ
фчынкъэ
ячынкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счыну
пчыну
ичыну
тчыну
фчыну
ячыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
счынукъэ
пчынукъэ
ичынукъэ
тчынукъэ
фчынукъэ
ячынукъэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
счымэ
пчымэ
ичмэ
тчымэ
фчымэ
ячмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычмэ
умычмэ
имычмэ
дымычмэ
фымычмэ
ямычмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
счамэ
пчамэ
ичамэ
тчамэ
фчамэ
ячамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымычамэ
умычамэ
имычамэ
дымычамэ
фымычамэ
ямычамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
счыгъамэ
пчыгъамэ
ичыгъамэ
тчыгъамэ
фчыгъамэ
ячыгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымычыгъамэ
умычыгъамэ
имычыгъамэ
дымычыгъамэ
фымычыгъамэ
ямычыгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынмэ
пчынмэ
ичынмэ
тчынмэ
фчынмэ
ячынмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычынмэ
умычынмэ
имычынмэ
дымычынмэ
фымычынмэ
ямычынмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынумэ
пчынумэ
ичынумэ
тчынумэ
фчынумэ
ячынумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычынумэ
умычынумэ
имычынумэ
дымычынумэ
фымычынумэ
ямычынумэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
счытэмэ
пчытэмэ
ичтэмэ
тчытэмэ
фчытэмэ
ячтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычтэмэ
умычтэмэ
имычтэмэ
дымычтэмэ
фымычтэмэ
ямычтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
счатэмэ
пчатэмэ
ичатэмэ
тчатэмэ
фчатэмэ
ячатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымычатэмэ
умычатэмэ
имычатэмэ
дымычатэмэ
фымычатэмэ
ямычатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
счыгъатэмэ
пчыгъатэмэ
ичыгъатэмэ
тчыгъатэмэ
фчыгъатэмэ
ячыгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымычыгъатэмэ
умычыгъатэмэ
имычыгъатэмэ
дымычыгъатэмэ
фымычыгъатэмэ
ямычыгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынтэмэ
пчынтэмэ
ичынтэмэ
тчынтэмэ
фчынтэмэ
ячынтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычынтэмэ
умычынтэмэ
имычынтэмэ
дымычынтэмэ
фымычынтэмэ
ямычынтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынутэмэ
пчынутэмэ
ичынутэмэ
тчынутэмэ
фчынутэмэ
ячынутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычынутэмэ
умычынутэмэ
имычынутэмэ
дымычынутэмэ
фымычынутэмэ
ямычынутэмэ
сослагательнэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынт
пчынт
ичынт
тчынт
фчынт
ячынт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
счынтэкъым
пчынтэкъым
ичынтэкъым
тчынтэкъым
фчынтэкъым
ячынтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынут
пчынут
ичынут
тчынут
фчынут
ячынут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
счынутэкъым
пчынутэкъым
ичынутэкъым
тчынутэкъым
фчынутэкъым
ячынутэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
счыми
пчыми
ичми
тчыми
фчыми
ячми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычми
умычми
имычми
дымычми
фымычми
ямычми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
счами
пчами
ичами
тчами
фчами
ячами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымычами
умычами
имычами
дымычами
фымычами
ямычами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
счыгъами
пчыгъами
ичыгъами
тчыгъами
фчыгъами
ячыгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымычыгъами
умычыгъами
имычыгъами
дымычыгъами
фымычыгъами
ямычыгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынми
пчынми
ичынми
тчынми
фчынми
ячынми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычынми
умычынми
имычынми
дымычынми
фымычынми
ямычынми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынуми
пчынуми
ичынуми
тчынуми
фчынуми
ячынуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычынуми
умычынуми
имычынуми
дымычынуми
фымычынуми
ямычынуми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
счытэми
пчытэми
ичтэми
тчытэми
фчытэми
ячтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычтэми
умычтэми
имычтэми
дымычтэми
фымычтэми
ямычтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
счатэми
пчатэми
ичатэми
тчатэми
фчатэми
ячатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымычатэми
умычатэми
имычатэми
дымычатэми
фымычатэми
ямычатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
счыгъатэми
пчыгъатэми
ичыгъатэми
тчыгъатэми
фчыгъатэми
ячыгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымычыгъатэми
умычыгъатэми
имычыгъатэми
дымычыгъатэми
фымычыгъатэми
ямычыгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынтэми
пчынтэми
ичынтэми
тчынтэми
фчынтэми
ячынтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычынтэми
умычынтэми
имычынтэми
дымычынтэми
фымычынтэми
ямычынтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
счынутэми
пчынутэми
ичынутэми
тчынутэми
фчэнутэми
ячэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымычынутэми
умычынутэми
имычынутэми
дымычынутэми
фымычынутэми
ямычынутэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
счаи
пчаи
ичаи
тчаи
фчаи
ячаи
щымыӀэныгъэ:
сымычаи
умычаи
имычаи
дымычаи
фымычаи
ямычаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
счащэрэт
пчащэрэт
ичащэрэт
тчащэрэт
фчащэрэт
ячащэрэт
щымыӀэныгъэ:
сымычащэрэт
умычащэрэт
имычащэрэт
дымычащэрэт
фымычащэрэт
ямычащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
счагъэнщ
пчагъэнщ
ичагъэнщ
тчагъэнщ
фчагъэнщ
ячагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
счагъэнкъым
пчагъэнкъым
ичагъэнкъым
тчагъэнкъым
фчагъэнкъым
ячагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
счагъэнт
пчагъэнт
ичагъэнт
тчагъэнт
фчагъэнт
ячагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
счагъэнтэкъым
пчагъэнтэкъым
ичагъэнтэкъым
тчагъэнтэкъым
фчагъэнтэкъым
ячагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
счагъэн
пчагъэн
ичагъэн
тчагъэн
фчагъэн
ячагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
счагъэнкъэ
пчагъэнкъэ
ичагъэнкъэ
тчагъэнкъэ
фчагъэнкъэ
ячагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
счагъэнт
пчагъэнт
ичагъэнт
тчагъэнт
фчагъэнт
ячагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
счагъэнтэкъэ
пчагъэнтэкъэ
ичагъэнтэкъэ
тчагъэнтэкъэ
фчагъэнтэкъэ
ячагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
счагъэнущ
пчагъэнущ
ичагъэнущ
тчагъэнущ
фчагъэнущ
ячагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
счагъэнукъым
пчагъэнукъым
ичагъэнукъым
тчагъэнукъым
фчагъэнукъым
ячагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
счагъэнут
пчагъэнут
ичагъэнут
тчагъэнут
фчагъэнут
ячагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
счагъэнутэкъым
пчагъэнутэкъым
ичагъэнутэкъым
тчагъэнутэкъым
фчагъэнутэкъым
ячагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
счагъэну
пчагъэну
ичагъэну
тчагъэну
фчагъэну
ячагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
счагъэнукъэ
пчагъэнукъэ
ичагъэнукъэ
тчагъэнукъэ
фчагъэнукъэ
ячагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
счагъэнут
пчагъэнут
ичагъэнут
тчагъэнут
фчагъэнут
ячагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
счагъэнутэкъэ
пчагъэнутэкъэ
ичагъэнутэкъэ
тчагъэнутэкъэ
фчагъэнутэкъэ
ячагъэнутэкъэ
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
зыч
ит зэман - щымыӀэныгъэ
зымыч
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зыча
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зымыча
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зычыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зымычыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зычын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зымычын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зычыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зымычыну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту)
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ
счы
пчы
ич
тчы
фчы
яч
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыч
умыч
имыч
дымыч
фымыч
ямыч
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сча
пча
ича
тча
фча
яча
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыча
умыча
имыча
дымыча
фымыча
ямыча
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
счыгъа
пчыгъа
ичыгъа
тчыгъа
фчыгъа
ячыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымычыгъа
умычыгъа
имычыгъа
дымычыгъа
фымычыгъа
ямычыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
счын
пчын
ичын
тчын
фчын
ячын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымычын
умычын
имычын
дымычын
фымычын
ямычын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
счыну
пчыну
ичыну
тчыну
фчыну
ячыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымычыну
умычыну
имычыну
дымычыну
фымычыну
ямычыну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ
чы
ит зэман - щымыӀэныгъэ
мыч
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
ча
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
мыча
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
чыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
мычыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
чын
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
мычын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
чыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
мычыну
Обстоятельственнэ причастиехэр
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
зэрысч
зэрыпч
зэрич
зэрытч
зэрыфч
зэрач
ит зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыч
зэрумыч
зэримыч
зэрыдмыч
зэрывмыч
зэрамыч
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зэрысча
зэрыпча
зэрича
зэрытча
зэрыфча
зэрача
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыча
зэрумыча
зэримыча
зэрыдмыча
зэрывмыча
зэрамыча
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зэрысчыгъа
зэрыпчыгъа
зэричыгъа
зэрытчыгъа
зэрыфчыгъа
зэрачыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмычыгъа
зэрумычыгъа
зэримычыгъа
зэрыдмычыгъа
зэрывмычыгъа
зэрамычыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зэрысчын
зэрыпчын
зэричын
зэрытчын
зэрыфчын
зэрачын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмычын
зэрумычын
зэримычын
зэрыдмычын
зэрывмычын
зэрамычын
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зэрысчыну
зэрыпчыну
зэричыну
зэрытчыну
зэрыфчыну
зэрачыну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмычыну
зэрумычыну
зэримычыну
зэрыдмычыну
зэрывмычыну
зэрамычыну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
щысч
щыпч
щич
щытч
щыфч
щач
ит зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыч
щумыч
щимыч
щыдмыч
щывмыч
щамыч
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щысча
щыпча
щича
щытча
щыфча
щача
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыча
щумыча
щимыча
щыдмыча
щывмыча
щамыча
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щысчыгъа
щыпчыгъа
щичыгъа
щытчыгъа
щыфчыгъа
щачыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щызмычыгъа
щумычыгъа
щимычыгъа
щыдмычыгъа
щывмычыгъа
щамычыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щысчын
щыпчын
щичын
щытчын
щыфчын
щачын
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щызмычын
щумычын
щимычын
щыдмычын
щывмычын
щамычын
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щысчыну
щыпчыну
щичыну
щытчыну
щыфчыну
щачыну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щызмычыну
щумычыну
щимычыну
щыдмычыну
щывмычыну
щамычыну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
здэсч
здэпч
здич
здэтч
здэфч
здач
ит зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыч
здумыч
здимыч
здэдмыч
здэвмыч
здамыч
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
здэсча
здэпча
здича
здэтча
здэфча
здача
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыча
здумыча
здимыча
здэдмыча
здэвмыча
здамыча
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
здэсчыгъа
здэпчыгъа
здичыгъа
здэтчыгъа
здэфчыгъа
здачыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмычыгъа
здумычыгъа
здимычыгъа
здэдмычыгъа
здэвмычыгъа
здамычыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
здэсчын
здэпчын
здичын
здэтчын
здэфчын
здачын
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмычын
здумычын
здимычын
здэдмычын
здэвмычын
здамычын
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
здэсчыну
здэпчыну
здичыну
здэтчыну
здэфчыну
здачыну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмычыну
здумычыну
здимычыну
здэдмычыну
здэвмычыну
здамычыну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
щӀэсч
щӀэпч
щӀич
щӀэтч
щӀэфч
щӀач
ит зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыч
щӀумыч
щӀимыч
щӀэдмыч
щӀэвмыч
щӀамыч
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щӀэсча
щӀэпча
щӀича
щӀэтча
щӀэфча
щӀача
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыча
щӀумыча
щӀимыча
щӀэдмыча
щӀэвмыча
щӀамыча
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щӀэсчыгъа
щӀэпчыгъа
щӀичыгъа
щӀэтчыгъа
щӀэфчыгъа
щӀачыгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмычыгъа
щӀумычыгъа
щӀимычыгъа
щӀэдмычыгъа
щӀэвмычыгъа
щӀамычыгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щӀэсчын
щӀэпчын
щӀичын
щӀэтчын
щӀэфчын
щӀачын
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмычын
щӀумычын
щӀимычын
щӀэдмычын
щӀэвмычын
щӀамычын
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щӀэсчыну
щӀэпчыну
щӀичыну
щӀэтчыну
щӀэфчыну
щӀачэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмычыну
щӀумычыну
щӀимычыну
щӀэдмычыну
щӀэвмычыну
щӀамычыну
Деепричастиехэр
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ
счыуэ
пчыуэ
ичу
тчыуэ
фчыуэ
ячу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымычу
умычу
имычу
дымычу
фымычу
ямычу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
счауэ
пчауэ
ичауэ
тчауэ
фчауэ
ячауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымычауэ
умычауэ
имычауэ
дымычауэ
фымычауэ
ямычауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ
счыурэ
пчыурэ
ичурэ
тчыурэ
фчыурэ
ячурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ
сымычурэ
умычурэ
имычурэ
дымычурэ
фымычурэ
ямычурэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ
Прямой Дополненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
Подлежащэ
сэ --
узоч
соч
--
фызоч
соч(хэ)
уэ сыбоч
--
уоч / боч
дыбоч
--
уоч(хэ) / боч(хэ)
абы сеч
уеч
еч
деч
феч
еч(хэ)
дэ --
удоч
доч
--
фыдоч
доч(хэ)
фэ сывоч
--
фоч
дывоч
--
фоч(хэ)
абыхэм сач
уач
яч
дач
фач
яч(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)
Прямой Дополненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
Подлежащэ
сэ --
ус[чрэ]
с[чырэ]
--
фыс[чрэ]
с[чы(хэ)рэ]
уэ сып[чрэ]
--
п[чырэ]
дып[чрэ]
--
п[чы(хэ)рэ]
абы си[чрэ]
уи[чрэ]
и[чрэ]
ди[чрэ]
фи[чрэ]
и[ч(хэ)рэ]
дэ --
ут[чрэ]
т[чырэ]
--
фыт[чрэ]
т[чы(хэ)рэ]
фэ сыф[чрэ]
--
ф[чырэ]
дыф[чрэ]
--
ф[чы(хэ)рэ]
абыхэм са[чрэ]
уа[чрэ]
я[чрэ]
да[чрэ]
фа[чрэ]
я[ч(хэ)рэ]
-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [ч]ы
[ч]ыр
--
[ч]ыхэр
Эргативнэ: [ч]ы
[ч]ым
--
[ч]ыхэм
Послеложнэ: [ч]ыкӀэ
[ч]ымкӀэ
[ч]ыхэкӀэ
[ч]ыхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [ч]у
[ч]ырауэ
[ч]ыхэу
[ч]ыхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [ч]а
[ч]ар
--
[ч]ахэр
Эргативнэ: [ч]а
[ч]ам
--
[ч]ахэм
Послеложнэ: [ч]акӀэ
[ч]амкӀэ
[ч]ахэкӀэ
[ч]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [ч]ауэ
[ч]арауэ
[ч]ахэу
[ч]ахэрауэ
-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [ч]ын
[ч]ыныр
--
[ч]ынхэр
Эргативнэ: [ч]ын
[ч]ыным
--
[ч]ынхэм
Послеложнэ: [ч]ынкӀэ
[ч]ынымкӀэ
[ч]ынхэкӀэ
[ч]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:
[ч]ыну
[ч]ынырауэ
[ч]ынхэу
[ч]ынхэрауэ
-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [ч]ыну
[ч]ынур
--
[ч]ынухэр
Эргативнэ: [ч]ыну
[ч]ынум
--
[ч]ынухэм
Послеложнэ: [ч]ынукӀэ
[ч]ынумкӀэ
[ч]ынухэкӀэ
[ч]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [ч]ынууэ
[ч]ынурауэ
[ч]ынухэу
[ч]ынухэрауэ
Еплъ "псалъафэ зэпыщӀахэр". чын: See "псалъафэ зэпыщӀахэр"
чыжын (ечыж) take another (step) чын: См. "псалъафэ зэпыщӀахэр"
чыжын (ечыж) сделать ещё один (шаг)
псалъафэ зэпыщӀахэр
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take a step
Урысыбзэ: сделать шаг
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: not take (even) a (single) step
Урысыбзэ: ни шагу не сделать
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009. 
