Wt/kbd/хэхьэн

Add links
From Wikimedia Incubator
< Wt‎ | kbd
Wt > kbd > хэхьэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [xɐ'ħɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • хэ- + [хь] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "хэхьэн"-м и спряженэ


Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: хэхьэн
щымыӀэныгъэ: хэмыхьэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: хэсхьэн хэпхьэн хихьэн хэтхьэн хэфхьэн хахьэн
щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэн хыумыхьэн химыхьэн хэдмыхьэн хэвмыхьэн хамыхьэн
Унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: хэхьэ! хэфхьэ!
щымыӀэныгъэ: хыумыхьэ! хэвмыхьэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сыхрехьэ ухрехьэ хрехьэ дыхрехьэ фыхрехьэ хрехьэ
щымыӀэныгъэ: сыхремыхьэ ухремыхьэ хремыхьэ дыхремыхьэ фыхремыхьэ хремыхьэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хызохьэ(р) хыбохьэ(р) хехьэ(р) хыдохьэ(р) хывохьэ(р) хахьэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэркъым хэпхьэркъым хихьэркъым хэтхьэркъым хэфхьэркъым хахьэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьэрт хэпхьэрт хихьэрт хэтхьэрт хэфхьэрт хахьэрт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: хэсхьэртэкъым хэпхьэртэкъым хихьэртэкъым хэтхьэртэкъым хэфхьэртэкъым хахьэртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьащ хэпхьащ хихьащ хэтхьащ хэфхьащ хахьащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэсхьакъым хэпхьакъым хихьакъым хэтхьакъым хэфхьакъым хахьакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьат хэпхьат хихьат хэтхьат хэфхьат хахьат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэсхьатэкъым хэпхьатэкъым хихьатэкъым хэтхьатэкъым хэфхьатэкъым хахьатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэгъащ хэпхьэгъащ хихьэгъащ хэтхьэгъащ хэфхьэгъащ хахьэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэгъакъым хэпхьэгъакъым хихьэгъакъым хэтхьэгъакъым хэфхьэгъакъым хахьэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэгъат хэпхьэгъат хихьэгъат хэтхьэгъат хэфхьэгъат хахьэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэгъатэкъым хэпхьэгъатэкъым хихьэгъатэкъым хэтхьэгъатэкъым хэфхьэгъатэкъым хахьэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: хэсхьэщ хэпхьэщ хихьэщ хэтхьэщ хэфхьэщ хахьэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: хэсхьэкъым хэпхьэкъым хихьэкъым хэтхьэкъым хэфхьэкъым хахьэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: хэсхьэт хэпхьэт хихьэт хэтхьэт хэфхьэт хахьэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: хэсхьэтэкъым хэпхьэтэкъым хихьэтэкъым хэтхьэтэкъым хэфхьэтэкъым хахьэтэкъым
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнщ хэпхьэнщ хихьэнщ хэтхьэнщ хэфхьэнщ хахьэнщ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэнкъым хэпхьэнкъым хихьэнкъым хэтхьэнкъым хэфхьэнкъым хахьэнкъым
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнущ хэпхьэнущ хихьэнущ хэтхьэнущ хэфхьэнущ хахьэнущ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэнукъым хэпхьэнукъым хихьэнукъым хэтхьэнукъым хэфхьэнукъым хахьэнукъым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэрэ хэпхьэрэ хихьэрэ хэтхьэрэ хэфхьэрэ хахьэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэркъэ хэпхьэркъэ хихьэркъэ хэтхьэркъэ хэфхьэркъэ хахьэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьэрт хэпхьэрт хихьэрт хэтхьэрт хэфхьэрт хахьэрт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: хэсхьэртэкъэ хэпхьэртэкъэ хихьэртэкъэ хэтхьэртэкъэ хэфхьэртэкъэ хахьэртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьа хэпхьа хихьа хэтхьа хэфхьа хахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэсхьакъэ хэпхьакъэ хихьакъэ хэтхьакъэ хэфхьакъэ хахьакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьат хэпхьат хихьат хэтхьат хэфхьат хахьат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэсхьатэкъэ хэпхьатэкъэ хихьатэкъэ хэтхьатэкъэ хэфхьатэкъэ хахьатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэгъа хэпхьэгъа хихьэгъа хэтхьэгъа хэфхьэгъа хахьэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ: хэсхьэгъакъэ хэпхьэгъакъэ хихьэгъакъэ хэтхьэгъакъэ хэфхьэгъакъэ хахьэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэгъат хэпхьэгъат хихьэгъат хэтхьэгъат хэфхьэгъат хахьэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэсхьэгъатэкъэ хэпхьэгъатэкъэ хихьэгъатэкъэ хэтхьэгъатэкъэ хэфхьэгъатэкъэ хахьэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: хэсхьэ хэпхьэ хихьэ хэтхьэ хэфхьэ хахьэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: хэсхьэкъэ хэпхьэкъэ хихьэкъэ хэтхьэкъэ хэфхьэкъэ хахьэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: хэсхьэт хэпхьэт хихьэт хэтхьэт хэфхьэт хахьэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: хэсхьэтэкъэ хэпхьэтэкъэ хихьэтэкъэ хэтхьэтэкъэ хэфхьэтэкъэ хахьэтэкъэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэн хэпхьэн хихьэн хэтхьэн хэфхьэн хахьэн
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэнкъэ хэпхьэнкъэ хихьэнкъэ хэтхьэнкъэ хэфхьэнкъэ хахьэнкъэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэну хэпхьэну хихьэну хэтхьэну хэфхьэну хахьэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэнукъэ хэпхьэнукъэ хихьэнукъэ хэтхьэнукъэ хэфхьэнукъэ хахьэнукъэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэмэ хэпхьэмэ хихьэмэ хэтхьэмэ хэфхьэмэ хахьэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэмэ хыумыхьэмэ химыхьэмэ хэдмыхьэмэ хэвмыхьэмэ хамыхьэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьамэ хэпхьамэ хихьамэ хэтхьамэ хэфхьамэ хахьамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьамэ хыумыхьамэ химыхьамэ хэдмыхьамэ хэвмыхьамэ хамыхьамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: хэсхьэгъамэ хэпхьэгъамэ хихьэгъамэ хэтхьэгъамэ хэфхьэгъамэ хахьэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэгъамэ хыумыхьэгъамэ химыхьэгъамэ хэдмыхьэгъамэ хэвмыхьэгъамэ хамыхьэгъамэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнмэ хэпхьэнмэ хихьэнмэ хэтхьэнмэ хэфхьэнмэ хахьэнмэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэнмэ хыумыхьэнмэ химыхьэнмэ хэдмыхьэнмэ хэвмыхьэнмэ хамыхьэнмэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнумэ хэпхьэнумэ хихьэнумэ хэтхьэнумэ хэфхьэнумэ хахьэнумэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэнумэ хыумыхьэнумэ химыхьэнумэ хэдмыхьэнумэ хэвмыхьэнумэ хамыхьэнумэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэтэмэ хэпхьэтэмэ хихьэтэмэ хэтхьэтэмэ хэфхьэтэмэ хахьэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэтэмэ хыумыхьэтэмэ химыхьэтэмэ хэдмыхьэтэмэ хэвмыхьэтэмэ хамыхьэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьатэмэ хэпхьатэмэ хихьатэмэ хэтхьатэмэ хэфхьатэмэ хахьатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьатэмэ хыумыхьатэмэ химыхьатэмэ хэдмыхьатэмэ хэвмыхьатэмэ хамыхьатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: хэсхьэгъатэмэ хэпхьэгъатэмэ хихьэгъатэмэ хэтхьэгъатэмэ хэфхьэгъатэмэ хахьэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэгъатэмэ хыумыхьэгъатэмэ химыхьэгъатэмэ хэдмыхьэгъатэмэ хэвмыхьэгъатэмэ хамыхьэгъатэмэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнтэмэ хэпхьэнтэмэ хихьэнтэмэ хэтхьэнтэмэ хэфхьэнтэмэ хахьэнтэмэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэнтэмэ хыумыхьэнтэмэ химыхьэнтэмэ хэдмыхьэнтэмэ хэвмыхьэнтэмэ хамыхьэнтэмэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнутэмэ хэпхьэнутэмэ хихьэнутэмэ хэтхьэнутэмэ хэфхьэнутэмэ хахьэнутэмэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэнутэмэ хыумыхьэнутэмэ химыхьэнутэмэ хэдмыхьэнутэмэ хэвмыхьэнутэмэ хамыхьэнутэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнт хэпхьэнт хихьэнт хэтхьэнт хэфхьэнт хахьэнт
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэнтэкъым хэпхьэнтэкъым хихьэнтэкъым хэтхьэнтэкъым хэфхьэнтэкъым хахьэнтэкъым
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнут хэпхьэнут хихьэнут хэтхьэнут хэфхьэнут хахьэнут
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэсхьэнутэкъым хэпхьэнутэкъым хихьэнутэкъым хэтхьэнутэкъым хэфхьэнутэкъым хахьэнутэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэми хэпхьэми хихьэми хэтхьэми хэфхьэми хахьэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэми хыумыхьэми химыхьэми хэдмыхьэми хэвмыхьэми хамыхьэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьами хэпхьами хихьами хэтхьами хэфхьами хахьами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьами хыумыхьами химыхьами хэдмыхьами хэвмыхьами хамыхьами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: хэсхьэгъами хэпхьэгъами хихьэгъами хэтхьэгъами хэфхьэгъами хахьэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэгъами хыумыхьэгъами химыхьэгъами хэдмыхьэгъами хэвмыхьэгъами хамыхьэгъами
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнми хэпхьэнми хихьэнми хэтхьэнми хэфхьэнми хахьэнми
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэнми хыумыхьэнми химыхьэнми хэдмыхьэнми хэвмыхьэнми хамыхьэнми
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнуми хэпхьэнуми хихьэнуми хэтхьэнуми хэфхьэнуми хахьэнуми
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэнуми хыумыхьэнуми химыхьэнуми хэдмыхьэнуми хэвмыхьэнуми хамыхьэнуми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэтэми хэпхьэтэми хихьэтэми хэтхьэтэми хэфхьэтэми хахьэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэтэми хыумыхьэтэми химыхьэтэми хэдмыхьэтэми хэвмыхьэтэми хамыхьэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэсхьатэми хэпхьатэми хихьатэми хэтхьатэми хэфхьатэми хахьатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьатэми хыумыхьатэми химыхьатэми хэдмыхьатэми хэвмыхьатэми хамыхьатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: хэсхьэгъатэми хэпхьэгъатэми хихьэгъатэми хэтхьэгъатэми хэфхьэгъатэми хахьэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэгъатэми хыумыхьэгъатэми химыхьэгъатэми хэдмыхьэгъатэми хэвмыхьэгъатэми хамыхьэгъатэми
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнтэми хэпхьэнтэми хихьэнтэми хэтхьэнтэми хэфхьэнтэми хахьэнтэми
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэнтэми хыумыхьэнтэми химыхьэнтэми хэдмыхьэнтэми хэвмыхьэнтэми хамыхьэнтэми
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэсхьэнутэми хэпхьэнутэми хихьэнутэми хэтхьэнутэми хэфхьэнутэми хахьэнутэми
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмыхьэнутэми хыумыхьэнутэми химыхьэнутэми хэдмыхьэнутэми хэвмыхьэнутэми хамыхьэнутэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: хэсхьаи хэпхьаи хихьаи хэтхьаи хэфхьаи хахьаи
щымыӀэныгъэ: хэсхьакъыми хэпхьакъыми хихьакъыми хэтхьакъыми хэфхьакъыми хахьакъыми
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: хэсхьащэрэт хэпхьащэрэт хихьащэрэт хэтхьащэрэт хэфхьащэрэт хахьащэрэт
щымыӀэныгъэ: хэзмыхьащэрэт хыумыхьащэрэт химыхьащэрэт хэдмыхьащэрэт хэвмыхьащэрэт хамыхьащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: хэсхьагъэнщ хэпхьагъэнщ хихьагъэнщ хэтхьагъэнщ хэфхьагъэнщ хахьагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: хэсхьагъэнкъым хэпхьагъэнкъым хихьагъэнкъым хэтхьагъэнкъым хэфхьагъэнкъым хахьагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: хэсхьагъэнт хэпхьагъэнт хихьагъэнт хэтхьагъэнт хэфхьагъэнт хахьагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: хэсхьагъэнтэкъым хэпхьагъэнтэкъым хихьагъэнтэкъым хэтхьагъэнтэкъым хэфхьагъэнтэкъым хахьагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: хэсхьагъэн хэпхьагъэн хихьагъэн хэтхьагъэн хэфхьагъэн хахьагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: хэсхьагъэнкъэ хэпхьагъэнкъэ хихьагъэнкъэ хэтхьагъэнкъэ хэфхьагъэнкъэ хахьагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: хэсхьагъэнт хэпхьагъэнт хихьагъэнт хэтхьагъэнт хэфхьагъэнт хахьагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: хэсхьагъэнтэкъэ хэпхьагъэнтэкъэ хихьагъэнтэкъэ хэтхьагъэнтэкъэ хэфхьагъэнтэкъэ хахьагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: хэсхьагъэнущ хэпхьагъэнущ хихьагъэнущ хэтхьагъэнущ хэфхьагъэнущ хахьагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: хэсхьагъэнукъым хэпхьагъэнукъым хихьагъэнукъым хэтхьагъэнукъым хэфхьагъэнукъым хахьагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: хэсхьагъэнут хэпхьагъэнут хихьагъэнут хэтхьагъэнут хэфхьагъэнут хахьагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: хэсхьагъэнутэкъым хэпхьагъэнутэкъым хихьагъэнутэкъым хэтхьагъэнутэкъым хэфхьагъэнутэкъым хахьагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: хэсхьагъэну хэпхьагъэну хихьагъэну хэтхьагъэну хэфхьагъэну хахьагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: хэсхьагъэнукъэ хэпхьагъэнукъэ хихьагъэнукъэ хэтхьагъэнукъэ хэфхьагъэнукъэ хахьагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: хэсхьагъэнут хэпхьагъэнут хихьагъэнут хэтхьагъэнут хэфхьагъэнут хахьагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: хэсхьагъэнутэкъэ хэпхьагъэнутэкъэ хихьагъэнутэкъэ хэтхьагъэнутэкъэ хэфхьагъэнутэкъэ хахьагъэнутэкъэ
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ хэзыхьэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ хэзымыхьэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэзыхьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзымыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэзыхьэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзымыхьэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэзыхьэн
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэзымыхьэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэзыхьэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэзымыхьэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ хэсхьэ хэпхьэ хихьэ хэтхьэ хэфхьэ хахьэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ хэзмыхьэ хыумыхьэ химыхьэ хэдмыхьэ хэвмыхьэ хамыхьэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэсхьа хэпхьа хихьа хэтхьа хэфхьа хахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзмыхьа хыумыхьа химыхьа хэдмыхьа хэвмыхьа хамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэсхьэгъа хэпхьэгъа хихьэгъа хэтхьэгъа хэфхьэгъа хахьэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзмыхьэгъа хыумыхьэгъа химыхьэгъа хэдмыхьэгъа хэвмыхьэгъа хамыхьэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэсхьэн хэпхьэн хихьэн хэтхьэн хэфхьэн хахьэн
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэзмыхьэн хыумыхьэн химыхьэн хэдмыхьэн хэвмыхьэн хамыхьэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэсхьэну хэпхьэну хихьэну хэтхьэну хэфхьэну хахьэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэзмыхьэну хыумыхьэну химыхьэну хэдмыхьэну хэвмыхьэну хамыхьэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ хэхьэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ хэмыхьэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэхьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэмыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэхьэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэмыхьэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэхьэн
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэмыхьэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэхьэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэмыхьэну
Обстоятельственнэ причастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэсхьэ зэрыхэпхьэ зэрыхихьэ зэрыхэтхьэ зэрыхэфхьэ зэрыхахьэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмыхьэ зэрыхыумыхьэ зэрыхимыхьэ зэрыхэдмыхьэ зэрыхэвмыхьэ зэрыхамыхьэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэсхьа зэрыхэпхьа зэрыхихьа зэрыхэтхьа зэрыхэфхьа зэрыхахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмыхьа зэрыхыумыхьа зэрыхимыхьа зэрыхэдмыхьа зэрыхэвмыхьа зэрыхамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэсхьэгъа зэрыхэпхьэгъа зэрыхихьэгъа зэрыхэтхьэгъа зэрыхэфхьэгъа зэрыхахьэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмыхьэгъа зэрыхыумыхьэгъа зэрыхимыхьэгъа зэрыхэдмыхьэгъа зэрыхэвмыхьэгъа зэрыхамыхьэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэсхьэн зэрыхэпхьэн зэрыхихьэн зэрыхэтхьэн зэрыхэфхьэн зэрыхахьэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмыхьэн зэрыхыумыхьэн зэрыхимыхьэн зэрыхэдмыхьэн зэрыхэвмыхьэн зэрыхамыхьэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэсхьэну зэрыхэпхьэну зэрыхихьэну зэрыхэтхьэну зэрыхэфхьэну зэрыхахьэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмыхьэну зэрыхыумыхьэну зэрыхимыхьэну зэрыхэдмыхьэну зэрыхэвмыхьэну зэрыхамыхьэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щыхэсхьэ щыхэпхьэ щыхихьэ щыхэтхьэ щыхэфхьэ щыхахьэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмыхьэ щыхыумыхьэ щыхимыхьэ щыхэдмыхьэ щыхэвмыхьэ щыхамыхьэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щыхэсхьа щыхэпхьа щыхихьа щыхэтхьа щыхэфхьа щыхахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмыхьа щыхыумыхьа щыхимыхьа щыхэдмыхьа щыхэвмыхьа щыхамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щыхэсхьэгъа щыхэпхьэгъа щыхихьэгъа щыхэтхьэгъа щыхэфхьэгъа щыхахьэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмыхьэгъа щыхыумыхьэгъа щыхимыхьэгъа щыхэдмыхьэгъа щыхэвмыхьэгъа щыхамыхьэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щыхэсхьэн щыхэпхьэн щыхихьэн щыхэтхьэн щыхэфхьэн щыхахьэн
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмыхьэн щыхыумыхьэн щыхимыхьэн щыхэдмыхьэн щыхэвмыхьэн щыхамыхьэн
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щыхэсхьэну щыхэпхьэну щыхихьэну щыхэтхьэну щыхэфхьэну щыхахьэну
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмыхьэну щыхыумыхьэну щыхимыхьэну щыхэдмыхьэну щыхэвмыхьэну щыщамыхьэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ здыхэсхьэ здыхэпхьэ здыхихьэ здыхэтхьэ здыхэфхьэ здыхахьэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмыхьэ здыхыумыхьэ здыхимыхьэ здыхэдмыхьэ здыхэвмыхьэ здыхамыхьэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здыхэсхьа здыхэпхьа здыхихьа здыхэтхьа здыхэфхьа здыхахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмыхьа здыхыумыхьа здыхимыхьа здыхэдмыхьа здыхэвмыхьа здыхамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здыхэсхьэгъа здыхэпхьэгъа здыхихьэгъа здыхэтхьэгъа здыхэфхьэгъа здыхахьэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмыхьэгъа здыхыумыхьэгъа здыхимыхьэгъа здыхэдмыхьэгъа здыхэвмыхьэгъа здыхамыхьэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здыхэсхьэн здыхэпхьэн здыхихьэн здыхэтхьэн здыхэфхьэн здыхахьэн
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмыхьэн здыхыумыхьэн здыхимыхьэн здыхэдмыхьэн здыхэвмыхьэн здыхамыхьэн
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здыхэсхьэну здыхэпхьэну здыхихьэну здыхэтхьэну здыхэфхьэну здыхахьэну
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмыхьэну здыхыумыхьэну здыхимыхьэну здыхэдмыхьэну здыхэвмыхьэну здыхамыхьэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэсхьэ щӀыхэпхьэ щӀыхихьэ щӀыхэтхьэ щӀыхэфхьэ щӀыхахьэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмыхьэ щӀыхыумыхьэ щӀыхимыхьэ щӀыхэдмыхьэ щӀыхэвмыхьэ щӀыхамыхьэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэсхьа щӀыхэпхьа щӀыхихьа щӀыхэтхьа щӀыхэфхьа щӀыхахьа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмыхьа щӀыхыумыхьа щӀыхимыхьа щӀыхэдмыхьа щӀыхэвмыхьа щӀыхамыхьа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэсхьэгъа щӀыхэпхьэгъа щӀыхихьэгъа щӀыхэтхьэгъа щӀыхэфхьэгъа щӀыхахьэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмыхьэгъа щӀыхыумыхьэгъа щӀыхимыхьэгъа щӀыхэдмыхьэгъа щӀыхэвмыхьэгъа щӀыхамыхьэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэсхьэн щӀыхэпхьэн щӀыхихьэн щӀыхэтхьэн щӀыхэфхьэн щӀыхахьэн
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмыхьэн щӀыхыумыхьэн щӀыхимыхьэн щӀыхэдмыхьэн щӀыхэвмыхьэн щӀыхамыхьэн
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэсхьэну щӀыхэпхьэну щӀыхихьэну щӀыхэтхьэну щӀыхэфхьэну щӀыхахьэну
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмыхьэну щӀыхыумыхьэну щӀыхимыхьэну щӀыхэдмыхьэну щӀыхэвмыхьэну щӀыхамыхьэну
Деепричастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ хэсхьэу хэпхьэу хихьэу хэтхьэу хэфхьэу хахьэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ хэзмыхьэу хыумыхьэу химыхьэу хэдмыхьэу хэвмыхьэу хамыхьэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэсхьауэ хэпхьауэ хихьауэ хэтхьауэ хэфхьауэ хахьауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзмыхьауэ хыумыхьауэ химыхьауэ хэдмыхьауэ хэвмыхьауэ хамыхьауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ хэсхьэурэ хэпхьэурэ хихьэурэ хэтхьэурэ хэфхьэурэ хахьэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ хэзмыхьэурэ хыумыхьэурэ химыхьэурэ хэдмыхьэурэ хэвмыхьэурэ хамыхьэурэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ Прямой Дополненэ
сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Подлежащэ
сэ -- ухызохьэ хызохьэ -- фыхызохьэ хызохьэ(хэ)
уэ сыхыбохьэ -- хыбохьэ дыхыбохьэ -- хыбохьэ(хэ)
абы сыхехьэ ухехьэ хехьэ дыхехьэ фыхехьэ хехьэ(хэ)
дэ -- ухыдохьэ хыдохьэ -- фыхыдохьэ хыдохьэ(хэ)
фэ сыхывохьэ -- хывохьэ дыхывохьэ -- хывохьэ(хэ)
абыхэм сыхахьэ ухахьэ хахьэ дыхахьэ фыхахьэ хахьэ(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) Прямой Дополненэ
сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Подлежащэ
сэ -- ухэс[хьэрэ] хэс[хьэрэ] -- фыхэс[хьэрэ] хэс[хьэ(хэ)рэ]
уэ сыхэп[хьэрэ] -- хэп[хьэрэ] дыхэп[хьэрэ] -- хэп[хьэ(хэ)рэ]
абы сыхи[хьэрэ] ухи[хьэрэ] хи[хьэрэ] дыхи[хьэрэ] фыхи[хьэрэ] хи[хьэ(хэ)рэ]
дэ -- ухэт[хьэрэ] хэт[хьэрэ] -- фыхэт[хьэрэ] хэт[хьэ(хэ)рэ]
фэ сыхэф[хьэрэ] -- хэф[хьээрэ] дыхэф[хьэрэ] -- хэф[хьэ(хэ)рэ]
абыхэм сыха[хьэрэ] уха[хьэрэ] ха[хьэрэ] дыха[хьэрэ] фыха[хьэрэ] ха[хьэ(хэ)рэ]
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъыуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [хь]э [хь]эр -- [хь]эхэр
Эргативнэ: [хь]э [хь]эм -- [хь]эхэм
Послеложнэ: [хь]экӀэ [хь]эмкӀэ [хь]эхэкӀэ [хь]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [хь]эу [хь]эрауэ [хь]эхэу [хь]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъыуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [хь]а [хь]ар -- [хь]ахэр
Эргативнэ: [хь]а [хь]ам -- [хь]ахэм
Послеложнэ: [хь]акӀэ [хь]амкӀэ [хь]ахэкӀэ [хь]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [хь]ауэ [хь]арауэ [хь]ахэу [хь]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъыуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [хь]эн [хь]эныр -- [хь]энхэр
Эргативнэ: [хь]эн [хь]эным -- [хь]энхэм
Послеложнэ: [хь]энкӀэ [хь]энымкӀэ [хь]энхэкӀэ [хь]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [хь]эну [хь]энырауэ [хь]энхэу [хь]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъыуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [хь]эну [хь]энур -- [хь]энухэр
Эргативнэ: [хь]эну [хь]энум -- [хь]энухэм
Послеложнэ: [хь]энукӀэ [хь]энумкӀэ [хь]энухэкӀэ [хь]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [хь]энууэ [хь]энурауэ [хь]энухэу [хь]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Яхэлъхьэн, егъэплъын.
  2. ЗыщӀыпӀэ зыгуэр пӀыгъыу хыхьэн.
  3. Хэлъхьэн, утӀыпщын (п. п. хъыбар), щыгъуазэ щӀын.

ЩАПХЪЭХЭР

  • - Ди лэжьыгъэхэр зэрекӀуэкӀыр зэӀущӀэм кърихьэлӀахэм яхэсхьэнщи деплъынщ зэрыхъум, - жиӀащ тхьэмадэм. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

  • Дыгъужьым щынэр пабжьэм хихьащ.
  • Жылэм хъыбар нэпцӀ хэхьэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • хэхьэн: 1. offer a topic for discussion 2. carry or bring sb or sth in swh, among or amidst sth 3. to spread sth among sb (for example, rumours)
  • Дыгъужьым щынэр пабжьэм хихьащ: the wolf carried the lamb into the thicket.
  • Жылэм хъыбар нэпцӀ хэхьэн: spread false news among the people.
УРЫСЫБЗЭ
  • хэхьэн: 1. вынести что-л. на обсуждение 2. внести, занести кого-что-л. куда-л., во что-л. 3. распространить что-л. среди кого-л. (напр. слухи)
  • Дыгъужьым щынэр пабжьэм хихьащ: волк занес ягнёнка в заросли.
  • Жылэм хъыбар нэпцӀ хэхьэн: распространять ложные новости среди народа.

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wt/kbd/хэхьэн&oldid=5789013"