Wt/kbd/хэсэн

Add links
From Wikimedia Incubator
< Wt‎ | kbd
Wt > kbd > хэсэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [xɐ'sɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • [хэс] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "хэсэн"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: хэсэн
щымыӀэныгъэ: мыхэсэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сыхэсэн ухэсэн хэсэн дыхэсэн фыхэсэн хэсэн(хэ)
щымыӀэныгъэ: сымыхэсэн умыхэсэн мыхэсэн дымыхэсэн фымыхэсэн мыхэсэн(хэ)
унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: хасэ! фыхасэ!
щымыӀэныгъэ: умыхасэ! фымыхасэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: срехасэ урехасэ ирехасэ дрехасэ фрехасэ ирехасэ
щымыӀэныгъэ: сремыхасэ уремыхасэ иремыхасэ дремыхасэ фремыхасэ иремыхасэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сохасэ(р) уохасэ(р) мэхасэ(р) дохасэ(р) фохасэ(р) мэхасэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхасэркъым ухасэркъым хасэркъым дыхасэркъым фыхасэркъым хасэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сыхасэ(р)т ухасэ(р)т хасэ(р)т дыхасэ(р)т фыхасэ(р)т хасэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхасэ(р)тэкъым ухасэ(р)тэкъым хасэ(р)тэкъым дыхасэ(р)тэкъым фыхасэ(р)тэкъым хасэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэсащ ухэсащ хэсащ дыхэсащ фыхэсащ хэса(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэсакъым ухэсакъым хэсакъым дыхэсакъым фыхэсакъым хэса(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сыхэсат ухэсат хэсат дыхэсат фыхэсат хэса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэсатэкъым ухэсатэкъым хэсатэкъым дыхэсатэкъым фыхэсатэкъым хэса(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэгъащ ухэсэгъащ хэсэгъащ дыхэсэгъащ фыхэсэгъащ хэсэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэгъакъым ухэсэгъакъым хэсэгъакъым дыхэсэгъакъым фыхэсэгъакъым хэсэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэгъат ухэсэгъат хэсэгъат дыхэсэгъат фыхэсэгъат хэсэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэгъатэкъым ухэсэгъатэкъым хэсэгъатэкъым дыхэсэгъатэкъым фыхэсэгъатэкъым хэсэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сыхасэщ ухасэщ хасэщ дыхасэщ фыхасэщ хасэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сыхасэкъым ухасэкъым хасэкъым дыхасэкъым фыхасэкъым хасэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сыхасэт ухасэт хасэт дыхасэт фыхасэт хасэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сыхасэтэкъым ухасэтэкъым хасэтэкъым дыхасэтэкъым фыхасэтэкъым хасэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнщ ухэсэнщ хэсэнщ дыхэсэнщ фыхэсэнщ хэсэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэнкъым ухэсэнкъым хэсэнкъым дыхэсэнкъым фыхэсэнкъым хэсэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнущ ухэсэнущ хэсэнущ дыхэсэнущ фыхэсэнущ хэсэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэнукъым ухэсэнукъым хэсэнукъым дыхэсэнукъым фыхэсэнукъым хэсэну(хэ)къым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхасэрэ ухасэрэ хасэрэ дыхасэрэ фыхасэрэ хасэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сыхасэркъэ ухасэркъэ хасэркъэ дыхасэркъэ фыхасэркъэ хасэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: сыхасэ(р)т ухасэ(р)т хасэ(р)т дыхасэ(р)т фыхасэ(р)т хасэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхасэ(р)тэкъэ ухасэ(р)тэкъэ хасэ(р)тэкъэ дыхасэ(р)тэкъэ фыхасэ(р)тэкъэ хасэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэса ухэса хэса дыхэса фыхэса хэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэсакъэ ухэсакъэ хэсакъэ дыхэсакъэ фыхэсакъэ хэса(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: сыхэсат ухэсат хэсат дыхэсат фыхэсат хэса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэсатэкъэ ухэсатэкъэ хэсатэкъэ дыхэсатэкъэ фыхэсатэкъэ хэса(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэгъа ухэсэгъа хэсэгъа дыхэсэгъа фыхэсэгъа хэсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэгъакъэ ухэсэгъакъэ хэсэгъакъэ дыхэсэгъакъэ фыхэсэгъакъэ хэсэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэгъат ухэсэгъат хэсэгъат дыхэсэгъат фыхэсэгъат хэсэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сыхэсэгъатэкъэ ухэсэгъатэкъэ хэсэгъатэкъэ дыхэсэгъатэкъэ фыхэсэгъатэкъэ хэсэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: сыхасэ ухасэ хасэ дыхасэ фыхасэ хасэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: сыхасэкъэ ухасэкъэ хасэкъэ дыхасэкъэ фыхасэкъэ хасэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: сыхасэт ухасэт хасэт дыхасэт фыхасэт хасэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: сыхасэтэкъэ ухасэтэкъэ хасэтэкъэ дыхасэтэкъэ фыхасэтэкъэ хасэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэн ухэсэн хэсэн дыхэсэн фыхэсэн хэсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэнкъэ ухэсэнкъэ хэсэнкъэ дыхэсэнкъэ фыхэсэнкъэ хэсэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэну ухэсэну хэсэну дыхэсэну фыхэсэну хэсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэнукъэ ухэсэнукъэ хэсэнукъэ дыхэсэнукъэ фыхэсэнукъэ хэсэну(хэ)къэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхасэмэ ухасэмэ хасэмэ дыхасэмэ фыхасэмэ хасэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхасэмэ умыхасэмэ мыхасэмэ дымыхасэмэ фымыхасэмэ мыхасэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэсамэ ухэсамэ хэсамэ дыхэсамэ фыхэсамэ хэса(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыхэсамэ умыхэсамэ мыхэсамэ дымыхэсамэ фымыхэсамэ мыхэса(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыхэсэгъамэ ухэсэгъамэ хэсэгъамэ дыхэсэгъамэ фыхэсэгъамэ хэсэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэгъамэ умыхэсэгъамэ мыхэсэгъамэ дымыхэсэгъамэ фымыхэсэгъамэ мыхэсэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнмэ ухэсэнмэ хэсэнмэ дыхэсэнмэ фыхэсэнмэ хэсэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэнмэ умыхэсэнмэ мыхэсэнмэ дымыхэсэнмэ фымыхэсэнмэ мыхэсэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнумэ ухэсэнумэ хэсэнумэ дыхэсэнумэ фыхэсэнумэ хэсэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэнумэ умыхэсэнумэ мыхэсэнумэ дымыхэсэнумэ фымыхэсэнумэ мыхэсэну(хэ)мэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхасэтэмэ ухасэтэмэ хасэтэмэ дыхасэтэмэ фыхасэтэмэ хасэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхасэтэмэ умыхасэтэмэ мыхасэтэмэ дымыхасэтэмэ фымыхасэтэмэ мыхасэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэсатэмэ ухэсатэмэ хэсатэмэ дыхэсатэмэ фыхэсатэмэ хэса(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыхэсатэмэ умыхэсатэмэ мыхэсатэмэ дымыхэсатэмэ фымыхэсатэмэ мыхэса(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыхэсэгъатэмэ ухэсэгъатэмэ хэсэгъатэмэ дыхэсэгъатэмэ фыхэсэгъатэмэ хэсэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэгъатэмэ умыхэсэгъатэмэ мыхэсэгъатэмэ дымыхэсэгъатэмэ фымыхэсэгъатэмэ мыхэсэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнтэмэ ухэсэнтэмэ хэсэнтэмэ дыхэсэнтэмэ фыхэсэнтэмэ хэсэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэнтэмэ умыхэсэнтэмэ мыхэсэнтэмэ дымыхэсэнтэмэ фымыхэсэнтэмэ мыхэсэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнутэмэ ухэсэнутэмэ хэсэнутэмэ дыхэсэнутэмэ фыхэсэнутэмэ хэсэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэнутэмэ умыхэсэнутэмэ мыхэсэнутэмэ дымыхэсэнутэмэ фымыхэсэнутэмэ мыхэсэну(хэ)тэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнт ухэсэнт хэсэнт дыхэсэнт фыхэсэнт хэсэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэнтэкъым ухэсэнтэкъым хэсэнтэкъым дыхэсэнтэкъым фыхэсэнтэкъым хэсэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнут ухэсэнут хэсэнут дыхэсэнут фыхэсэнут хэсэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сыхэсэнутэкъым ухэсэнутэкъым хэсэнутэкъым дыхэсэнутэкъым фыхэсэнутэкъым хэсэну(хэ)тэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхасэми ухасэми хасэми дыхасэми фыхасэми хасэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхасэми умыхасэми мыхасэми дымыхасэми фымыхасэми мыхасэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэсами ухэсами хэсами дыхэсами фыхэсами хэса(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыхэсами умыхэсами мыхэсами дымыхэсами фымыхэсами мыхэса(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыхэсэгъами ухэсэгъами хэсэгъами дыхэсэгъами фыхэсэгъами хэсэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэгъами умыхэсэгъами мыхэсэгъами дымыхэсэгъами фымыхэсэгъами мыхэсэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнми ухэсэнми хэсэнми дыхэсэнми фыхэсэнми хэсэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэнми умыхэсэнми мыхэсэнми дымыхэсэнми фымыхэсэнми мыхэсэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнуми ухэсэнуми хэсэнуми дыхэсэнуми фыхэсэнуми хэсэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэнуми умыхэсэнуми мыхэсэнуми дымыхэсэнуми фымыхэсэнуми мыхэсэну(хэ)ми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ: сыхасэтэми ухасэтэми хасэтэми дыхасэтэми фыхасэтэми хасэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхасэтэми умыхасэтэми мыхасэтэми дымыхасэтэми фымыхасэтэми мыхасэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: сыхэсатэми ухэсатэми хэсатэми дыхэсатэми фыхэсатэми хэса(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: сымыхэсатэми умыхэсатэми мыхэсатэми дымыхэсатэми фымыхэсатэми мыхэса(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: сыхэсэгъатэми ухэсэгъатэми хэсэгъатэми дыхэсэгъатэми фыхэсэгъатэми хэсэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэгъатэми умыхэсэгъатэми мыхэсэгъатэми дымыхэсэгъатэми фымыхэсэгъатэми мыхэсэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнтэми ухэсэнтэми хэсэнтэми дыхэсэнтэми фыхэсэнтэми хэсэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэнтэми умыхэсэнтэми мыхэсэнтэми дымыхэсэнтэми фымыхэсэнтэми мыхэсэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: сыхэсэнутэми ухэсэнутэми хэсэнутэми дыхэсэнутэми фыхэсэнутэми хэсэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: сымыхэсэнутэми умыхэсэнутэми мыхэсэнутэми дымыхэсэнутэми фымыхэсэнутэми мыхэсэну(хэ)тэми
гъэщӀэгъхэсэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сыхэсаи ухэсаи хэсаи дыхэсаи фыхэсаи хэсаи
щымыӀэныгъэ: сыхэсакъыми ухэсакъыми хэсакъыми дыхэсакъыми фыхэсакъыми хэсакъыми
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
щыӀэныгъэ: сыхэсащэрэт ухэсащэрэт хэсащэрэт дыхэсащэрэт фыхэсащэрэт хэсащэрэт
щымыӀэныгъэ: сымыхэсащэрэт умыхэсащэрэт мыхэсащэрэт дымыхэсащэрэт фымыхэсащэрэт мыхэсащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ ар дэ фэ ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыхэсагъэнщ ухэсагъэнщ хэсагъэнщ дыхэсагъэнщ фыхэсагъэнщ хэсагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыхэсагъэнкъым ухэсагъэнкъым хэсагъэнкъым дыхэсагъэнкъым фыхэсагъэнкъым хэсагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыхэсагъэнт ухэсагъэнт хэсагъэнт дыхэсагъэнт фыхэсагъэнт хэсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыхэсагъэнтэкъым ухэсагъэнтэкъым хэсагъэнтэкъым дыхэсагъэнтэкъым фыхэсагъэнтэкъым хэсагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыхэсагъэн ухэсагъэн хэсагъэн дыхэсагъэн фыхэсагъэн хэсагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыхэсагъэнкъэ ухэсагъэнкъэ хэсагъэнкъэ дыхэсагъэнкъэ фыхэсагъэнкъэ хэсагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыхэсагъэнт ухэсагъэнт хэсагъэнт дыхэсагъэнт фыхэсагъэнт хэсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыхэсагъэнтэкъэ ухэсагъэнтэкъэ хэсагъэнтэкъэ дыхэсагъэнтэкъэ фыхэсагъэнтэкъэ хэсагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыхэсагъэнущ ухэсагъэнущ хэсагъэнущ дыхэсагъэнущ фыхэсагъэнущ хэсагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыхэсагъэнукъым ухэсагъэнукъым хэсагъэнукъым дыхэсагъэнукъым фыхэсагъэнукъым хэсагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: сыхэсагъэнут ухэсагъэнут хэсагъэнут дыхэсагъэнут фыхэсагъэнут хэсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: сыхэсагъэнутэкъым ухэсагъэнутэкъым хэсагъэнутэкъым дыхэсагъэнутэкъым фыхэсагъэнутэкъым хэсагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыхэсагъэну ухэсагъэну хэсагъэну дыхэсагъэну фыхэсагъэну хэсагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыхэсагъэнукъэ ухэсагъэнукъэ хэсагъэнукъэ дыхэсагъэнукъэ фыхэсагъэнукъэ хэсагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: сыхэсагъэнут ухэсагъэнут хэсагъэнут дыхэсагъэнут фыхэсагъэнут хэсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: сыхэсагъэнутэкъэ ухэсагъэнутэкъэ хэсагъэнутэкъэ дыхэсагъэнутэкъэ фыхэсагъэнутэкъэ хэсагъэнутэкъэ
Причастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыхасэ ухасэ хасэ дыхасэ фыхасэ хасэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымыхасэ умыхасэ мыхасэ дымыхасэ фымыхасэ мыхасэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыхэса ухэса хэса дыхэса фыхэса хэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыхэса умыхэса мыхэса дымыхэса фымыхэса мыхэса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыхэсэгъа ухэсэгъа хэсэгъа дыхэсэгъа фыхэсэгъа хэсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыхэсэгъа умыхэсэгъа мыхэсэгъа дымыхэсэгъа фымыхэсэгъа мыхэсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сыхэсэн ухэсэн хэсэн дыхэсэн фыхэсэн хэсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымыхэсэн умыхэсэн мыхэсэн дымыхэсэн фымыхэсэн мыхэсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сыхэсэну ухэсэну хэсэну дыхэсэну фыхэсэну хэсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сымыхэсэну умыхэсэну мыхэсэну дымыхэсэну фымыхэсэну мыхэсэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхасэ узэрыхасэ зэрыхасэ дызэрыхасэ фызэрыхасэ зэрыхасэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыхасэ узэрымыхасэ зэрымыхасэ дызэрымыхасэ фызэрымыхасэ мызэрыхасэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэса узэрыхэса зэрыхэса дызэрыхэса фызэрыхэса зэрыхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыхэса узэрымыхэса зэрымыхэса дызэрымыхэса фызэрымыхэса зэрымыхэса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэсэгъа узэрыхэсэгъа зэрыхэсэгъа дызэрыхэсэгъа фызэрыхэсэгъа зэрыхэсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыхэсэгъа узэрымыхэсэгъа зэрымыхэсэгъа дызэрымыхэсэгъа фызэрымыхэсэгъа зэрымыхэсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэсэн узэрыхэсэн зэрыхэсэн дызэрыхэсэн фызэрыхэсэн зэрыхэсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыхэсэн узэрымыхэсэн зэрымыхэсэн дызэрымыхэсэн фызэрымыхэсэн зэрымыхэсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ сызэрыхэсэну узэрыхэсэну зэрыхэсэну дызэрыхэсэну фызэрыхэсэну зэрыхэсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ сызэрымыхэсэну узэрымыхэсэну зэрымыхэсэну дызэрымыхэсэну фызэрымыхэсэну зэрымыхэсэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщыхасэ ущыхасэ щыхасэ дыщыхасэ фыщыхасэ щыхасэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыхасэ ущымыхасэ щымыхасэ дыщымыхасэ фыщымыхасэ щымыхасэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэса ущыхэса щыхэса дыщыхэса фыщыхэса щыхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыхэса ущымыхэса щымыхэса дыщымыхэса фыщымыхэса щымыхэса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэсэгъа ущыхэсэгъа щыхэсэгъа дыщыхэсэгъа фыщыхэсэгъа щыхэсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыхэсэгъа ущымыхэсэгъа щымыхэсэгъа дыщымыхэсэгъа фыщымыхэсэгъа щымыхэсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэсэн ущыхэсэн щыхэсэн дыщыхэсэн фыщыхэсэн щыхэсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыхэсэн ущымыхэсэн щымыхэсэн дыщымыхэсэн фыщымыхэсэн щымыхэсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщыхэсэну ущыхэсэну щыхэсэну дыщыхэсэну фыщыхэсэну щыхэсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщымыхэсэну ущымыхэсэну щымыхэсэну дыщымыхэсэну фыщымыхэсэну щымыхэсэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыздэхасэ уздэхасэ здэхасэ дыздэхасэ фыздэхасэ здэхасэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыхасэ уздэмыхасэ здэмыхасэ дыздэмыхасэ фыздэмыхасэ здэмыхасэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздэхэса уздэхэса здэхэса дыздэхэса фыздэхэса здэхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыхэса уздэмыхэса здэмыхэса дыздэмыхэса фыздэмыхэса здэмыхэса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыздэхэсэгъа уздэхэсэгъа здэхэсэгъа дыздэхэсэгъа фыздэхэсэгъа здэхэсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыхэсэгъа уздэмыхэсэгъа здэмыхэсэгъа дыздэмыхэсэгъа фыздэмыхэсэгъа здэмыхэсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздэхэсэн уздэхэсэн здэхэсэн дыздэхэсэн фыздэхэсэн здэхэсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыхэсэн уздэмыхэсэн здэмыхэсэн дыздэмыхэсэн фыздэмыхэсэн здэмыхэсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыздэхэсэну уздэхэсэну здэхэсэну дыздэхэсэну фыздэхэсэну здэхэсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыздэмыхэсэну уздэмыхэсэну здэмыхэсэну дыздэмыхэсэну фыздэмыхэсэну здэмыхэсэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэхасэ ущӀэхасэ щӀэхасэ дыщӀэхасэ фыщӀэхасэ щӀэхасэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыхасэ ущӀэмыхасэ щӀэмыхасэ дыщӀэмыхасэ фыщӀэмыхасэ щӀэмыхасэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэхэса ущӀэхэса щӀэхэса дыщӀэхэса фыщӀэхэса щӀэхэса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыхэса ущӀэмыхэса щӀэмыхэса дыщӀэмыхэса фыщӀэмыхэса щӀэмыхэса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэхэсэгъа ущӀэхэсэгъа щӀэхэсэгъа дыщӀэхэсэгъа фыщӀэхэсэгъа щӀэхэсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыхэсэгъа ущӀэмыхэсэгъа щӀэмыхэсэгъа дыщӀэмыхэсэгъа фыщӀэмыхэсэгъа щӀэмыхэсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэхэсэн ущӀэхэсэн щӀэхэсэн дыщӀэхэсэн фыщӀэхэсэн щӀэхэсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыхэсэн ущӀэмыхэсэн щӀэмыхэсэн дыщӀэмыхэсэн фыщӀэмыхэсэн щӀэмыхэсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ сыщӀэхэсэну ущӀэхэсэну щӀэхэсэну дыщӀэхэсэну фыщӀэхэсэну щӀэхэсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ сыщӀэмыхэсэну ущӀэмыхэсэну щӀэмыхэсэну дыщӀэмыхэсэну фыщӀэмыхэсэну щӀэмыхэсэну(хэ)
Деепричастиехэр сэ уэ ар дэ фэ ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ сыхасэу ухасэу хасэу дыхасэу фыхасэу хасэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ сымыхасэу умыхасэу мыхасэу дымыхасэу фымыхасэу мыхасэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ сыхэсауэ ухэсауэ хэсауэ дыхэсауэ фыхэсауэ хэсауэ / хэса(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ сымыхэсауэ умыхэсауэ мыхэсауэ дымыхэсауэ фымыхэсауэ мыхэсауэ(хэ) / мыхэса(хэ)у
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ сыхасэурэ ухасэурэ хасэурэ дыхасэурэ фыхасэурэ хасэ(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ сымыхасэурэ умыхасэурэ мыхасэурэ дымыхасэурэ фымыхасэурэ мыхасэ(хэ)урэ
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [хас]э [хас]эр -- [хас]эхэр
Эргативнэ: [хас]э [хас]эм -- [хас]эхэм
Послеложнэ: [хас]экӀэ [хас]эмкӀэ [хас]эхэкӀэ [хас]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [хас]эуэ [хас]эрауэ [хас]эхэу [хас]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [хэс]а [хэс]ар -- [хэс]ахэр
Эргативнэ: [хэс]а [хэс]ам -- [хэс]ахэм
Послеложнэ: [хэс]акӀэ [хэс]амкӀэ [хэс]ахэкӀэ [хэс]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [хэс]ауэ [хэс]арауэ [хэс]ахэу [хэс]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [хэс]эн [хэс]эныр -- [хэс]энхэр
Эргативнэ: [хэс]эн [хэс]эным -- [хэс]энхэм
Послеложнэ: [хэс]энкӀэ [хэс]энымкӀэ [хэс]энхэкӀэ [хэс]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [хэс]эну [хэс]энырауэ [хэс]энхэу [хэс]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [хэс]эну [хэс]энур -- [хэс]энухэр
Эргативнэ: [хэс]эну [хэс]энум -- [хэс]энухэм
Послеложнэ: [хэс]энукӀэ [хэс]энумкӀэ [хэс]энухэкӀэ [хэс]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [хэс]энууэ [хэс]энурауэ [хэс]энухэу [хэс]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Зэчэнджэщын, унафэ зэдэщӀын.

ЩАПХЪЭХЭР

  • Нарт игу гупхэр мэхасэ, зэщӀошасэри ныдокӀ. Къэбэрдей поэзием и антологие

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • хэсэн: to hold council, confer, consult, deliberate
УРЫСЫБЗЭ
  • хэсэн: совещаться

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

  • IPA [xɐ'sɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

  • хэ- + [с] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "хэсэн"-м и спряженэ


Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ: хэсэн
щымыӀэныгъэ: хэмысэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: хэссэн хэпсэн хисэн хэтсэн хэфсэн хасэн
щымыӀэныгъэ: хэзмысэн хыумысэн химысэн хэдмысэн хэвмысэн хамысэн
Унафэ наклоненэ уэ фэ
щыӀэныгъэ: хэсэ! хэфсэ!
щымыӀэныгъэ: хыумысэ! хэвмысэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: сыхресэ ухресэ хресэ дыхресэ фыхресэ хресэ
щымыӀэныгъэ: сыхремысэ ухремысэ хремысэ дыхремысэ фыхремысэ хремысэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хызосэ(р) хыбосэ(р) хесэ(р) хыдосэ(р) хывосэ(р) хасэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэркъым хэпсэркъым хисэркъым хэтсэркъым хэфсэркъым хасэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: хэссэрт хэпсэрт хисэрт хэтсэрт хэфсэрт хасэрт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: хэссэртэкъым хэпсэртэкъым хисэртэкъым хэтсэртэкъым хэфсэртэкъым хасэртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэссащ хэпсащ хисащ хэтсащ хэфсащ хасащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэссакъым хэпсакъым хисакъым хэтсакъым хэфсакъым хасакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: хэссат хэпсат хисат хэтсат хэфсат хасат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэссатэкъым хэпсатэкъым хисатэкъым хэтсатэкъым хэфсатэкъым хасатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: хэссэгъащ хэпсэгъащ хисэгъащ хэтсэгъащ хэфсэгъащ хасэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэгъакъым хэпсэгъакъым хисэгъакъым хэтсэгъакъым хэфсэгъакъым хасэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: хэссэгъат хэпсэгъат хисэгъат хэтсэгъат хэфсэгъат хасэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэгъатэкъым хэпсэгъатэкъым хисэгъатэкъым хэтсэгъатэкъым хэфсэгъатэкъым хасэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: хэссэщ хэпсэщ хисэщ хэтсэщ хэфсэщ хасэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: хэссэкъым хэпсэкъым хисэкъым хэтсэкъым хэфсэкъым хасэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: хэссэт хэпсэт хисэт хэтсэт хэфсэт хасэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: хэссэтэкъым хэпсэтэкъым хисэтэкъым хэтсэтэкъым хэфсэтэкъым хасэтэкъым
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнщ хэпсэнщ хисэнщ хэтсэнщ хэфсэнщ хасэнщ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэнкъым хэпсэнкъым хисэнкъым хэтсэнкъым хэфсэнкъым хасэнкъым
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнущ хэпсэнущ хисэнущ хэтсэнущ хэфсэнущ хасэнущ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэнукъым хэпсэнукъым хисэнукъым хэтсэнукъым хэфсэнукъым хасэнукъым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэссэрэ хэпсэрэ хисэрэ хэтсэрэ хэфсэрэ хасэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэркъэ хэпсэркъэ хисэркъэ хэтсэркъэ хэфсэркъэ хасэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: хэссэрт хэпсэрт хисэрт хэтсэрт хэфсэрт хасэрт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: хэссэртэкъэ хэпсэртэкъэ хисэртэкъэ хэтсэртэкъэ хэфсэртэкъэ хасэртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэсса хэпса хиса хэтса хэфса хаса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэссакъэ хэпсакъэ хисакъэ хэтсакъэ хэфсакъэ хасакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: хэссат хэпсат хисат хэтсат хэфсат хасат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэссатэкъэ хэпсатэкъэ хисатэкъэ хэтсатэкъэ хэфсатэкъэ хасатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: хэссэгъа хэпсэгъа хисэгъа хэтсэгъа хэфсэгъа хасэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ: хэссэгъакъэ хэпсэгъакъэ хисэгъакъэ хэтсэгъакъэ хэфсэгъакъэ хасэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: хэссэгъат хэпсэгъат хисэгъат хэтсэгъат хэфсэгъат хасэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэссэгъатэкъэ хэпсэгъатэкъэ хисэгъатэкъэ хэтсэгъатэкъэ хэфсэгъатэкъэ хасэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: хэссэ хэпсэ хисэ хэтсэ хэфсэ хасэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: хэссэкъэ хэпсэкъэ хисэкъэ хэтсэкъэ хэфсэкъэ хасэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: хэссэт хэпсэт хисэт хэтсэт хэфсэт хасэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: хэссэтэкъэ хэпсэтэкъэ хисэтэкъэ хэтсэтэкъэ хэфсэтэкъэ хасэтэкъэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэн хэпсэн хисэн хэтсэн хэфсэн хасэн
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэнкъэ хэпсэнкъэ хисэнкъэ хэтсэнкъэ хэфсэнкъэ хасэнкъэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэну хэпсэну хисэну хэтсэну хэфсэну хасэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэнукъэ хэпсэнукъэ хисэнукъэ хэтсэнукъэ хэфсэнукъэ хасэнукъэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэссэмэ хэпсэмэ хисэмэ хэтсэмэ хэфсэмэ хасэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэмэ хыумысэмэ химысэмэ хэдмысэмэ хэвмысэмэ хамысэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэссамэ хэпсамэ хисамэ хэтсамэ хэфсамэ хасамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмысамэ хыумысамэ химысамэ хэдмысамэ хэвмысамэ хамысамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: хэссэгъамэ хэпсэгъамэ хисэгъамэ хэтсэгъамэ хэфсэгъамэ хасэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмысэгъамэ хыумысэгъамэ химысэгъамэ хэдмысэгъамэ хэвмысэгъамэ хамысэгъамэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнмэ хэпсэнмэ хисэнмэ хэтсэнмэ хэфсэнмэ хасэнмэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэнмэ хыумысэнмэ химысэнмэ хэдмысэнмэ хэвмысэнмэ хамысэнмэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнумэ хэпсэнумэ хисэнумэ хэтсэнумэ хэфсэнумэ хасэнумэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэнумэ хыумысэнумэ химысэнумэ хэдмысэнумэ хэвмысэнумэ хамысэнумэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэссэтэмэ хэпсэтэмэ хисэтэмэ хэтсэтэмэ хэфсэтэмэ хасэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэтэмэ хыумысэтэмэ химысэтэмэ хэдмысэтэмэ хэвмысэтэмэ хамысэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэссатэмэ хэпсатэмэ хисатэмэ хэтсатэмэ хэфсатэмэ хасатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмысатэмэ хыумысатэмэ химысатэмэ хэдмысатэмэ хэвмысатэмэ хамысатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: хэссэгъатэмэ хэпсэгъатэмэ хисэгъатэмэ хэтсэгъатэмэ хэфсэгъатэмэ хасэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмысэгъатэмэ хыумысэгъатэмэ химысэгъатэмэ хэдмысэгъатэмэ хэвмысэгъатэмэ хамысэгъатэмэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнтэмэ хэпсэнтэмэ хисэнтэмэ хэтсэнтэмэ хэфсэнтэмэ хасэнтэмэ
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэнтэмэ хыумысэнтэмэ химысэнтэмэ хэдмысэнтэмэ хэвмысэнтэмэ хамысэнтэмэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнутэмэ хэпсэнутэмэ хисэнутэмэ хэтсэнутэмэ хэфсэнутэмэ хасэнутэмэ
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэнутэмэ хыумысэнутэмэ химысэнутэмэ хэдмысэнутэмэ хэвмысэнутэмэ хамысэнутэмэ
сослагательнэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнт хэпсэнт хисэнт хэтсэнт хэфсэнт хасэнт
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэнтэкъым хэпсэнтэкъым хисэнтэкъым хэтсэнтэкъым хэфсэнтэкъым хасэнтэкъым
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнут хэпсэнут хисэнут хэтсэнут хэфсэнут хасэнут
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэссэнутэкъым хэпсэнутэкъым хисэнутэкъым хэтсэнутэкъым хэфсэнутэкъым хасэнутэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэссэми хэпсэми хисэми хэтсэми хэфсэми хасэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэми хыумысэми химысэми хэдмысэми хэвмысэми хамысэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэссами хэпсами хисами хэтсами хэфсами хасами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмысами хыумысами химысами хэдмысами хэвмысами хамысами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: хэссэгъами хэпсэгъами хисэгъами хэтсэгъами хэфсэгъами хасэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмысэгъами хыумысэгъами химысэгъами хэдмысэгъами хэвмысэгъами хамысэгъами
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнми хэпсэнми хисэнми хэтсэнми хэфсэнми хасэнми
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэнми хыумысэнми химысэнми хэдмысэнми хэвмысэнми хамысэнми
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнуми хэпсэнуми хисэнуми хэтсэнуми хэфсэнуми хасэнуми
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэнуми хыумысэнуми химысэнуми хэдмысэнуми хэвмысэнуми хамысэнуми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ: хэссэтэми хэпсэтэми хисэтэми хэтсэтэми хэфсэтэми хасэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэтэми хыумысэтэми химысэтэми хэдмысэтэми хэвмысэтэми хамысэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: хэссатэми хэпсатэми хисатэми хэтсатэми хэфсатэми хасатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмысатэми хыумысатэми химысатэми хэдмысатэми хэвмысатэми хамысатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: хэссэгъатэми хэпсэгъатэми хисэгъатэми хэтсэгъатэми хэфсэгъатэми хасэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: хэзмысэгъатэми хыумысэгъатэми химысэгъатэми хэдмысэгъатэми хэвмысэгъатэми хамысэгъатэми
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнтэми хэпсэнтэми хисэнтэми хэтсэнтэми хэфсэнтэми хасэнтэми
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэнтэми хыумысэнтэми химысэнтэми хэдмысэнтэми хэвмысэнтэми хамысэнтэми
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: хэссэнутэми хэпсэнутэми хисэнутэми хэтсэнутэми хэфсэнутэми хасэнутэми
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: хэзмысэнутэми хыумысэнутэми химысэнутэми хэдмысэнутэми хэвмысэнутэми хамысэнутэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: хэссаи хэпсаи хисаи хэтсаи хэфсаи хасаи
щымыӀэныгъэ: хэссакъыми хэпсакъыми хисакъыми хэтсакъыми хэфсакъыми хасакъыми
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
щыӀэныгъэ: хэссащэрэт хэпсащэрэт хисащэрэт хэтсащэрэт хэфсащэрэт хасащэрэт
щымыӀэныгъэ: хэзмысащэрэт хыумысащэрэт химысащэрэт хэдмысащэрэт хэвмысащэрэт хамысащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: хэссагъэнщ хэпсагъэнщ хисагъэнщ хэтсагъэнщ хэфсагъэнщ хасагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: хэссагъэнкъым хэпсагъэнкъым хисагъэнкъым хэтсагъэнкъым хэфсагъэнкъым хасагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: хэссагъэнт хэпсагъэнт хисагъэнт хэтсагъэнт хэфсагъэнт хасагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: хэссагъэнтэкъым хэпсагъэнтэкъым хисагъэнтэкъым хэтсагъэнтэкъым хэфсагъэнтэкъым хасагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: хэссагъэн хэпсагъэн хисагъэн хэтсагъэн хэфсагъэн хасагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: хэссагъэнкъэ хэпсагъэнкъэ хисагъэнкъэ хэтсагъэнкъэ хэфсагъэнкъэ хасагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: хэссагъэнт хэпсагъэнт хисагъэнт хэтсагъэнт хэфсагъэнт хасагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: хэссагъэнтэкъэ хэпсагъэнтэкъэ хисагъэнтэкъэ хэтсагъэнтэкъэ хэфсагъэнтэкъэ хасагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: хэссагъэнущ хэпсагъэнущ хисагъэнущ хэтсагъэнущ хэфсагъэнущ хасагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: хэссагъэнукъым хэпсагъэнукъым хисагъэнукъым хэтсагъэнукъым хэфсагъэнукъым хасагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: хэссагъэнут хэпсагъэнут хисагъэнут хэтсагъэнут хэфсагъэнут хасагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: хэссагъэнутэкъым хэпсагъэнутэкъым хисагъэнутэкъым хэтсагъэнутэкъым хэфсагъэнутэкъым хасагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: хэссагъэну хэпсагъэну хисагъэну хэтсагъэну хэфсагъэну хасагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: хэссагъэнукъэ хэпсагъэнукъэ хисагъэнукъэ хэтсагъэнукъэ хэфсагъэнукъэ хасагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: хэссагъэнут хэпсагъэнут хисагъэнут хэтсагъэнут хэфсагъэнут хасагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: хэссагъэнутэкъэ хэпсагъэнутэкъэ хисагъэнутэкъэ хэтсагъэнутэкъэ хэфсагъэнутэкъэ хасагъэнутэкъэ
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ хэзысэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ хэзымысэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэзыса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзымыса
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэзысэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзымысэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэзысэн
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэзымысэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэзысэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэзымысэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ хэссэ хэпсэ хисэ хэтсэ хэфсэ хасэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ хэзмысэ хыумысэ химысэ хэдмысэ хэвмысэ хамысэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэсса хэпса хиса хэтса хэфса хаса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзмыса хыумыса химыса хэдмыса хэвмыса хамыса
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэссэгъа хэпсэгъа хисэгъа хэтсэгъа хэфсэгъа хасэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзмысэгъа хыумысэгъа химысэгъа хэдмысэгъа хэвмысэгъа хамысэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэссэн хэпсэн хисэн хэтсэн хэфсэн хасэн
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэзмысэн хыумысэн химысэн хэдмысэн хэвмысэн хамысэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэссэну хэпсэну хисэну хэтсэну хэфсэну хасэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэзмысэну хыумысэну химысэну хэдмысэну хэвмысэну хамысэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ хэсэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ хэмысэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэмыса
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэсэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэмысэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэсэн
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэмысэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ хэсэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ хэмысэну
Обстоятельственнэ причастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэссэ зэрыхэпсэ зэрыхисэ зэрыхэтсэ зэрыхэфсэ зэрыхасэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмысэ зэрыхыумысэ зэрыхимысэ зэрыхэдмысэ зэрыхэвмысэ зэрыхамысэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэсса зэрыхэпса зэрыхиса зэрыхэтса зэрыхэфса зэрыхаса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмыса зэрыхыумыса зэрыхимыса зэрыхэдмыса зэрыхэвмыса зэрыхамыса
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэссэгъа зэрыхэпсэгъа зэрыхисэгъа зэрыхэтсэгъа зэрыхэфсэгъа зэрыхасэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмысэгъа зэрыхыумысэгъа зэрыхимысэгъа зэрыхэдмысэгъа зэрыхэвмысэгъа зэрыхамысэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэссэн зэрыхэпсэн зэрыхисэн зэрыхэтсэн зэрыхэфсэн зэрыхасэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмысэн зэрыхыумысэн зэрыхимысэн зэрыхэдмысэн зэрыхэвмысэн зэрыхамысэн
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ зэрыхэссэну зэрыхэпсэну зэрыхисэну зэрыхэтсэну зэрыхэфсэну зэрыхасэну
хэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ зэрыхэзмысэну зэрыхыумысэну зэрыхимысэну зэрыхэдмысэну зэрыхэвмысэну зэрыхамысэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щыхэссэ щыхэпсэ щыхисэ щыхэтсэ щыхэфсэ щыхасэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмысэ щыхыумысэ щыхимысэ щыхэдмысэ щыхэвмысэ щыхамысэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щыхэсса щыхэпса щыхиса щыхэтса щыхэфса щыхаса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмыса щыхыумыса щыхимыса щыхэдмыса щыхэвмыса щыхамыса
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щыхэссэгъа щыхэпсэгъа щыхисэгъа щыхэтсэгъа щыхэфсэгъа щыхасэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмысэгъа щыхыумысэгъа щыхимысэгъа щыхэдмысэгъа щыхэвмысэгъа щыхамысэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щыхэссэн щыхэпсэн щыхисэн щыхэтсэн щыхэфсэн щыхасэн
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмысэн щыхыумысэн щыхимысэн щыхэдмысэн щыхэвмысэн щыхамысэн
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щыхэссэну щыхэпсэну щыхисэну щыхэтсэну щыхэфсэну щыхасэну
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щыхэзмысэну щыхыумысэну щыхимысэну щыхэдмысэну щыхэвмысэну щыщамысэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ здыхэссэ здыхэпсэ здыхисэ здыхэтсэ здыхэфсэ здыхасэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмысэ здыхыумысэ здыхимысэ здыхэдмысэ здыхэвмысэ здыхамысэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здыхэсса здыхэпса здыхиса здыхэтса здыхэфса здыхаса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмыса здыхыумыса здыхимыса здыхэдмыса здыхэвмыса здыхамыса
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ здыхэссэгъа здыхэпсэгъа здыхисэгъа здыхэтсэгъа здыхэфсэгъа здыхасэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмысэгъа здыхыумысэгъа здыхимысэгъа здыхэдмысэгъа здыхэвмысэгъа здыхамысэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здыхэссэн здыхэпсэн здыхисэн здыхэтсэн здыхэфсэн здыхасэн
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмысэн здыхыумысэн здыхимысэн здыхэдмысэн здыхэвмысэн здыхамысэн
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ здыхэссэну здыхэпсэну здыхисэну здыхэтсэну здыхэфсэну здыхасэну
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ здыхэзмысэну здыхыумысэну здыхимысэну здыхэдмысэну здыхэвмысэну здыхамысэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэссэ щӀыхэпсэ щӀыхисэ щӀыхэтсэ щӀыхэфсэ щӀыхасэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмысэ щӀыхыумысэ щӀыхимысэ щӀыхэдмысэ щӀыхэвмысэ щӀыхамысэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэсса щӀыхэпса щӀыхиса щӀыхэтса щӀыхэфса щӀыхаса
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмыса щӀыхыумыса щӀыхимыса щӀыхэдмыса щӀыхэвмыса щӀыхамыса
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэссэгъа щӀыхэпсэгъа щӀыхисэгъа щӀыхэтсэгъа щӀыхэфсэгъа щӀыхасэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмысэгъа щӀыхыумысэгъа щӀыхимысэгъа щӀыхэдмысэгъа щӀыхэвмысэгъа щӀыхамысэгъа
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэссэн щӀыхэпсэн щӀыхисэн щӀыхэтсэн щӀыхэфсэн щӀыхасэн
хэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмысэн щӀыхыумысэн щӀыхимысэн щӀыхэдмысэн щӀыхэвмысэн щӀыхамысэн
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ щӀыхэссэну щӀыхэпсэну щӀыхисэну щӀыхэтсэну щӀыхэфсэну щӀыхасэну
хэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ щӀыхэзмысэну щӀыхыумысэну щӀыхимысэну щӀыхэдмысэну щӀыхэвмысэну щӀыхамысэну
Деепричастиехэр сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ хэссэу хэпсэу хисэу хэтсэу хэфсэу хасэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ хэзмысэу хыумысэу химысэу хэдмысэу хэвмысэу хамысэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ хэссауэ хэпсауэ хисауэ хэтсауэ хэфсауэ хасауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ хэзмысауэ хыумысауэ химысауэ хэдмысауэ хэвмысауэ хамысауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ хэссэурэ хэпсэурэ хисэурэ хэтсэурэ хэфсэурэ хасэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ хэзмысэурэ хыумысэурэ химысэурэ хэдмысэурэ хэвмысэурэ хамысэурэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ Прямой Дополненэ
сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Подлежащэ
сэ -- ухызосэ хызосэ -- фыхызосэ хызосэ(хэ)
уэ сыхыбосэ -- хыбосэ дыхыбосэ -- хыбосэ(хэ)
абы сыхесэ ухесэ хесэ дыхесэ фыхесэ хесэ(хэ)
дэ -- ухыдосэ хыдосэ -- фыхыдосэ хыдосэ(хэ)
фэ сыхывосэ -- хывосэ дыхывосэ -- хывосэ(хэ)
абыхэм сыхасэ ухасэ хасэ дыхасэ фыхасэ хасэ(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) Прямой Дополненэ
сэ уэ абы дэ фэ абыхэм
Подлежащэ
сэ -- ухэс[сэрэ] хэс[сэрэ] -- фыхэс[сэрэ] хэс[сэ(хэ)рэ]
уэ сыхэп[сэрэ] -- хэп[сэрэ] дыхэп[сэрэ] -- хэп[сэ(хэ)рэ]
абы сыхи[сэрэ] ухи[сэрэ] хи[сэрэ] дыхи[сэрэ] фыхи[сэрэ] хи[сэ(хэ)рэ]
дэ -- ухэт[сэрэ] хэт[сэрэ] -- фыхэт[сэрэ] хэт[сэ(хэ)рэ]
фэ сыхэф[сэрэ] -- хэф[сээрэ] дыхэф[сэрэ] -- хэф[сэ(хэ)рэ]
абыхэм сыха[сэрэ] уха[сэрэ] ха[сэрэ] дыха[сэрэ] фыха[сэрэ] ха[сэ(хэ)рэ]
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъыуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [с]э [с]эр -- [с]эхэр
Эргативнэ: [с]э [с]эм -- [с]эхэм
Послеложнэ: [с]экӀэ [с]эмкӀэ [с]эхэкӀэ [с]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [с]эу [с]эрауэ [с]эхэу [с]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъыуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [с]а [с]ар -- [с]ахэр
Эргативнэ: [с]а [с]ам -- [с]ахэм
Послеложнэ: [с]акӀэ [с]амкӀэ [с]ахэкӀэ [с]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [с]ауэ [с]арауэ [с]ахэу [с]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъыуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [с]эн [с]эныр -- [с]энхэр
Эргативнэ: [с]эн [с]эным -- [с]энхэм
Послеложнэ: [с]энкӀэ [с]энымкӀэ [с]энхэкӀэ [с]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ: [с]эну [с]энырауэ [с]энхэу [с]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъыуэ бжьыгъэ Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы Белджылы Мыбелджылы Белджылы
Именительнэ: [с]эну [с]энур -- [с]энухэр
Эргативнэ: [с]эну [с]энум -- [с]энухэм
Послеложнэ: [с]энукӀэ [с]энумкӀэ [с]энухэкӀэ [с]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ: [с]энууэ [с]энурауэ [с]энухэу [с]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

  1. Кумбыгъэ хуэщӀауэ е хэӀуауэ кӀапэ лъэныкъуэкӀэ щыгу зыгуэр щӀым хэгъэбыдэн.
  2. ЩӀым хэлъхьэн, гъэтӀысын, хэщӀэн, лъабжьэкӀэ егъэубыдын (жылэ, къэкӀыгъэ гуэр).

ЩАПХЪЭХЭР

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 нап. 36
адыгэбзэ урысыбзэ/русский инджылыбзэ/English
Динэ сымэ жылэ хасэ. Дина и другие сажают семена. Dina and others are planting seeds.
Мызэрэ Жанрэ кӀэртӀоф хасащ. Мыза и Жан посадили картошку. Myza and Zhan have planted some potatoes.
нап. 39
Нэсрэн щиху хисащ. Насран посадил тополь. Nasran has planted a poplar tree.
Лыху щиху хисащ. Лыху посадил тополь. Lykhw has planted the poplar tree.
нап. 52
Жыгхэр сатыру хэсащ. Деревья посажены рядами. The trees are planted in rows.
нап. 53
Нанэрэ сэрэ гыныху хэтсащ. Бабушка и я посадили пастернак. Grandmother and I have planted some parsnip.
нап. 63
Ар Рифатрэ сэрэ хэтсащ. Его посадили Рифат и я. Rifat and I (have) planted them.
Хэт фонащэ хэзысар? Кто посадил дыню? Who planted the melons?
Рифат фонащэ хесэ. Рифат сажает дыню. Rifat is planting melons.
нап. 67
Жыг хэтсэнущ. Мы собираемся посадить деревья. We are going to plant some trees.
Жыгхэр псори хэтсащ. Мы уже посадили все деревья. We have panted all the trees.
Кулэрэ Кушыкурэ баш хасэри жыгхэр ирапхащ. Кулэ и Кушыку уже вкопали палки и привязали деревья к ним. Kwula and Kwushikw have put in supports and tied the trees to them.
Кушыку жыг хисащ. Кушыку посадил дерево. Kwushikw has planted a tree.
нап. 75
Сабийхэм жэгундэ, нащэ, бэдрэжан жылэхэр хасэ. Дети сажают семена свёклы, огурцов, помидоров. The children are planting beet, cucumber and tomato seeds.
Сыт сабийхэм хасэр? Что сажают дети? What are the children planting?
нап. 79
Дэ къэб жылэ хэтсащ. Мы посадили семена тыквы. We have planted pumpkin seeds.
нап. 86
Хъерлы пхъы хисащ. Херлы посадил морковь. Kherly has planted carrots.
нап. 115
Дадэ жыг хисэрт. Дедушка сажал дерево. Grandfather was planting a tree.
Сытыт дадэ кхъужьейхэр щӀыхисэр? Почему дедушка сажает грушевые деревья? Why is grandfather planting some pear trees?
Фэ сыт хэфсэрэ? Что вы сажаете? What are you planting?
Дадэ кхъуэжьей хесэ. Дедушка сажает грушевое дерево. Grandfather is planting a pear tree.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

  • Бжэгъу хэсэн.
  • Пкъо хэсэн.
  • Бжьын хэсэн.
  • Жыг хэсэн.
  • щыхэсэн (щыхесэ)

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ
  • хэсэн: 1. put sth in by digging 2. plant sth (for example, seeds)
  • Бжэгъу хэсэн: put in a stake
  • Пкъо хэсэн: put in a post
  • Бжьын хэсэн: plant onions
  • Жыг хэсэн: plant a tree
  • щыхэсэн (щыхесэ): plant sth swh
УРЫСЫБЗЭ
  • хэсэн: 1. вкопать что-л. 2. посадить что-л. (напр. семена)
  • Бжэгъу хэсэн: вкопать кол
  • Пкъо хэсэн: вкопать столб
  • Бжьын хэсэн: посадить лук
  • Жыг хэсэн: посадить дерево
  • щыхэсэн (щыхесэ): посадить что-л. где-л.

БИБЛИОГРАФИЕ

  • Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
  • БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
  • БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
  • Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
  • Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
  • Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
  • Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
  • Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
  • Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wt/kbd/хэсэн&oldid=5329838"