Wt/kbd/хэпсэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [xɐ'psɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• хэ- + [пс] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "хэпсэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	хэпсэн
щымыӀэныгъэ:	хэмыпсэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхэпсэн	ухэпсэн	хэпсэн	дыхэпсэн	фыхэпсэн	хэпсэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэн	ухэмыпсэн	хэмыпсэн	дыхэмыпсэн	фыхэмыпсэн	хэмыпсэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	хэпсэ!	фыхэпсэ!
щымыӀэныгъэ:	ухэмыпсэ!	фыхэмыпсэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхрепсэ	ухрепсэ	хрепсэ	дыхрепсэ	фыхрепсэ	хрепсэ
щымыӀэныгъэ:	сыхремыпсэ	ухремыпсэ	хремыпсэ	дыхремыпсэ	фыхремыпсэ	хремыпсэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхопсэ(р)	ухопсэ(р)	хопсэ(р)	дыхопсэ(р)	фыхопсэ(р)	хопсэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэркъым	ухэпсэркъым	хэпсэркъым	дыхэпсэркъым	фыхэпсэркъым	хэпсэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэрт	ухэпсэрт	хэпсэрт	дыхэпсэрт	фыхэпсэрт	хэпсэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэртэкъым	ухэпсэртэкъым	хэпсэртэкъым	дыхэпсэртэкъым	фыхэпсэртэкъым	хэпсэ(хэ)ртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсащ	ухэпсащ	хэпсащ	дыхэпсащ	фыхэпсащ	хэпса(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсакъым	ухэпсакъым	хэпсакъым	дыхэпсакъым	фыхэпсакъым	хэпса(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсат	ухэпсат	хэпсат	дыхэпсат	фыхэпсат	хэпса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсатэкъым	ухэпсатэкъым	хэпсатэкъым	дыхэпсатэкъым	фыхэпсатэкъым	хэпса(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъащ	ухэпсэгъащ	хэпсэгъащ	дыхэпсэгъащ	фыхэпсэгъащ	хэпсэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъакъым	ухэпсэгъакъым	хэпсэгъакъым	дыхэпсэгъакъым	фыхэпсэгъакъым	хэпсэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъат	ухэпсэгъат	хэпсэгъат	дыхэпсэгъат	фыхэпсэгъат	хэпсэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъатэкъым	ухэпсэгъатэкъым	хэпсэгъатэкъым	дыхэпсэгъатэкъым	фыхэпсэгъатэкъым	хэпсэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэщ	ухэпсэщ	хэпсэщ	дыхэпсэщ	фыхэпсэщ	хэпсэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэкъым	ухэпсэкъым	хэпсэкъым	дыхэпсэкъым	фыхэпсэкъым	хэпсэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэт	ухэпсэт	хэпсэт	дыхэпсэт	фыхэпсэт	хэпсэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэтэкъым	ухэпсэтэкъым	хэпсэтэкъым	дыхэпсэтэкъым	фыхэпсэтэкъым	хэпсэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнщ	ухэпсэнщ	хэпсэнщ	дыхэпсэнщ	фыхэпсэнщ	хэпсэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэнкъым	ухэпсэнкъым	хэпсэнкъым	дыхэпсэнкъым	фыхэпсэнкъым	хэпсэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнущ	ухэпсэнущ	хэпсэнущ	дыхэпсэнущ	фыхэпсэнущ	хэпсэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэнукъым	ухэпсэнукъым	хэпсэнукъым	дыхэпсэнукъым	фыхэпсэнукъым	хэпсэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэрэ	ухэпсэрэ	хэпсэрэ	дыхэпсэрэ	фыхэпсэрэ	хэпсэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэркъэ	ухэпсэркъэ	хэпсэркъэ	дыхэпсэркъэ	фыхэпсэркъэ	хэпсэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэрт	ухэпсэрт	хэпсэрт	дыхэпсэрт	фыхэпсэрт	хэпсэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэртэкъэ	ухэпсэртэкъэ	хэпсэртэкъэ	дыхэпсэртэкъэ	фыхэпсэртэкъэ	хэпсэ(хэ)ртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпса	ухэпса	хэпса	дыхэпса	фыхэпса	хэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсакъэ	ухэпсакъэ	хэпсакъэ	дыхэпсакъэ	фыхэпсакъэ	хэпса(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсат	ухэпсат	хэпсат	дыхэпсат	фыхэпсат	хэпса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсатэкъэ	ухэпсатэкъэ	хэпсатэкъэ	дыхэпсатэкъэ	фыхэпсатэкъэ	хэпса(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъа	ухэпсэгъа	хэпсэгъа	дыхэпсэгъа	фыхэпсэгъа	хэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъакъэ	ухэпсэгъакъэ	хэпсэгъакъэ	дыхэпсэгъакъэ	фыхэпсэгъакъэ	хэпсэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъат	ухэпсэгъат	хэпсэгъат	дыхэпсэгъат	фыхэпсэгъат	хэпсэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъатэкъэ	ухэпсэгъатэкъэ	хэпсэгъатэкъэ	дыхэпсэгъатэкъэ	фыхэпсэгъатэкъэ	хэпсэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэ	ухэпсэ	хэпсэ	дыхэпсэ	фыхэпсэ	хэпсэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэкъэ	ухэпсэкъэ	хэпсэкъэ	дыхэпсэкъэ	фыхэпсэкъэ	хэпсэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэт	ухэпсэт	хэпсэт	дыхэпсэт	фыхэпсэт	хэпсэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэтэкъэ	ухэпсэтэкъэ	хэпсэтэкъэ	дыхэпсэтэкъэ	фыхэпсэтэкъэ	хэпсэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэн	ухэпсэн	хэпсэн	дыхэпсэн	фыхэпсэн	хэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэнкъэ	ухэпсэнкъэ	хэпсэнкъэ	дыхэпсэнкъэ	фыхэпсэнкъэ	хэпсэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэну	ухэпсэну	хэпсэну	дыхэпсэну	фыхэпсэну	хэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэнукъэ	ухэпсэнукъэ	хэпсэнукъэ	дыхэпсэнукъэ	фыхэпсэнукъэ	хэпсэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэмэ	ухэпсэмэ	хэпсэмэ	дыхэпсэмэ	фыхэпсэмэ	хэпсэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэмэ	ухэмыпсэмэ	хэмыпсэмэ	дыхэмыпсэмэ	фыхэмыпсэмэ	хэмыпсэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсамэ	ухэпсамэ	хэпсамэ	дыхэпсамэ	фыхэпсамэ	хэпса(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсамэ	ухэмыпсамэ	хэмыпсамэ	дыхэмыпсамэ	фыхэмыпсамэ	мыпса(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъамэ	ухэпсэгъамэ	хэпсэгъамэ	дыхэпсэгъамэ	фыхэпсэгъамэ	хэпсэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэгъамэ	ухэмыпсэгъамэ	хэмыпсэгъамэ	дыхэмыпсэгъамэ	фыхэмыпсэгъамэ	хэмыпсэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнмэ	ухэпсэнмэ	хэпсэнмэ	дыхэпсэнмэ	фыхэпсэнмэ	хэпсэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэнмэ	ухэмыпсэнмэ	хэмыпсэнмэ	дыхэмыпсэнмэ	фыхэмыпсэнмэ	хэмыпсэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнумэ	ухэпсэнумэ	хэпсэнумэ	дыхэпсэнумэ	фыхэпсэнумэ	хэпсэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэнумэ	ухэмыпсэнумэ	хэмыпсэнумэ	дыхэмыпсэнумэ	фыхэмыпсэнумэ	хэмыпсэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэтэмэ	ухэпсэтэмэ	хэпсэтэмэ	дыхэпсэтэмэ	фыхэпсэтэмэ	хэпсэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэтэмэ	ухэмыпсэтэмэ	хэмыпсэтэмэ	дыхэмыпсэтэмэ	фыхэмыпсэтэмэ	хэмыпсэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсатэмэ	ухэпсатэмэ	хэпсатэмэ	дыхэпсатэмэ	фыхэпсатэмэ	хэпса(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсатэмэ	ухэмыпсатэмэ	хэмыпсатэмэ	дыхэмыпсатэмэ	фыхэмыпсатэмэ	хэмыпса(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъатэмэ	ухэпсэгъатэмэ	хэпсэгъатэмэ	дыхэпсэгъатэмэ	фыхэпсэгъатэмэ	хэпсэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэгъатэмэ	ухэмыпсэгъатэмэ	хэмыпсэгъатэмэ	дыхэмыпсэгъатэмэ	фыхэмыпсэгъатэмэ	хэмыпсэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнтэмэ	ухэпсэнтэмэ	хэпсэнтэмэ	дыхэпсэнтэмэ	фыхэпсэнтэмэ	хэпсэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэнтэмэ	ухэмыпсэнтэмэ	хэмыпсэнтэмэ	дыхэмыпсэнтэмэ	фыхэмыпсэнтэмэ	хэмыпсэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнутэмэ	ухэпсэнутэмэ	хэпсэнутэмэ	дыхэпсэнутэмэ	фыхэпсэнутэмэ	хэпсэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэнутэмэ	ухэмыпсэнутэмэ	хэмыпсэнутэмэ	дыхэмыпсэнутэмэ	фыхэмыпсэнутэмэ	хэмыпсэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнт	ухэпсэнт	хэпсэнт	дыхэпсэнт	фыхэпсэнт	хэпсэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэнтэкъым	ухэпсэнтэкъым	хэпсэнтэкъым	дыхэпсэнтэкъым	фыхэпсэнтэкъым	хэпсэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнут	ухэпсэнут	хэпсэнут	дыхэпсэнут	фыхэпсэнут	хэпсэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэпсэнутэкъым	ухэпсэнутэкъым	хэпсэнутэкъым	дыхэпсэнутэкъым	фыхэпсэнутэкъым	хэпсэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэми	ухэпсэми	хэпсэми	дыхэпсэми	фыхэпсэми	хэпсэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэми	ухэмыпсэми	хэмыпсэми	дыхэмыпсэми	фыхэмыпсэми	хэмыпсэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсами	ухэпсами	хэпсами	дыхэпсами	фыхэпсами	хэпса(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсами	ухэмыпсами	хэмыпсами	дыхэмыпсами	фыхэмыпсами	хэмыпса(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъами	ухэпсэгъами	хэпсэгъами	дыхэпсэгъами	фыхэпсэгъами	хэпсэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэгъами	ухэмыпсэгъами	хэмыпсэгъами	дыхэмыпсэгъами	фыхэмыпсэгъами	хэмыпсэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнми	ухэпсэнми	хэпсэнми	дыхэпсэнми	фыхэпсэнми	хэпсэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэнми	ухэмыпсэнми	хэмыпсэнми	дыхэмыпсэнми	фыхэмыпсэнми	хэмыпсэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнуми	ухэпсэнуми	хэпсэнуми	дыхэпсэнуми	фыхэпсэнуми	хэпсэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэнуми	ухэмыпсэнуми	хэмыпсэнуми	дыхэмыпсэнуми	фыхэмыпсэнуми	хэмыпсэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэтэми	ухэпсэтэми	хэпсэтэми	дыхэпсэтэми	фыхэпсэтэми	хэпсэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэтэми	ухэмыпсэтэми	хэмыпсэтэми	дыхэмыпсэтэми	фыхэмыпсэтэми	хэмыпсэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхэпсатэми	ухэпсатэми	хэпсатэми	дыхэпсатэми	фыхэпсатэми	хэпса(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсатэми	ухэмыпсатэми	хэмыпсатэми	дыхэмыпсатэми	фыхэмыпсатэми	хэмыпса(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхэпсэгъатэми	ухэпсэгъатэми	хэпсэгъатэми	дыхэпсэгъатэми	фыхэпсэгъатэми	хэпсэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэгъатэми	ухэмыпсэгъатэми	хэмыпсэгъатэми	дыхэмыпсэгъатэми	фыхэмыпсэгъатэми	хэмыпсэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнтэми	ухэпсэнтэми	хэпсэнтэми	дыхэпсэнтэми	фыхэпсэнтэми	хэпсэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэнтэми	ухэмыпсэнтэми	хэмыпсэнтэми	дыхэмыпсэнтэми	фыхэмыпсэнтэми	хэмыпсэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхэпсэнутэми	ухэпсэнутэми	хэпсэнутэми	дыхэпсэнутэми	фыхэпсэнутэми	хэпсэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсэнутэми	ухэмыпсэнутэми	хэмыпсэнутэми	дыхэмыпсэнутэми	фыхэмыпсэнутэми	хэмыпсэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхэпсаи	ухэпсаи	хэпсаи	дыхэпсаи	фыхэпсаи	хэпсаи
щымыӀэныгъэ:	сыхэпсакъыми	ухэпсакъыми	хэпсакъыми	дыхэпсакъыми	фыхэпсакъыми	хэпсакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхэпсащэрэт	ухэпсащэрэт	хэпсащэрэт	дыхэпсащэрэт	фыхэпсащэрэт	хэпсащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сыхэмыпсащэрэт	ухэмыпсащэрэт	хэмыпсащэрэт	дыхэмыпсащэрэт	фыхэмыпсащэрэт	хэмыпсащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнщ	ухэпсагъэнщ	хэпсагъэнщ	дыхэпсагъэнщ	фыхэпсагъэнщ	хэпсагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнкъым	ухэпсагъэнкъым	хэпсагъэнкъым	дыхэпсагъэнкъым	фыхэпсагъэнкъым	хэпсагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнт	ухэпсагъэнт	хэпсагъэнт	дыхэпсагъэнт	фыхэпсагъэнт	хэпсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнтэкъым	ухэпсагъэнтэкъым	хэпсагъэнтэкъым	дыхэпсагъэнтэкъым	фыхэпсагъэнтэкъым	хэпсагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэн	ухэпсагъэн	хэпсагъэн	дыхэпсагъэн	фыхэпсагъэн	хэпсагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнкъэ	ухэпсагъэнкъэ	хэпсагъэнкъэ	дыхэпсагъэнкъэ	фыхэпсагъэнкъэ	хэпсагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнт	ухэпсагъэнт	хэпсагъэнт	дыхэпсагъэнт	фыхэпсагъэнт	хэпсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнтэкъэ	ухэпсагъэнтэкъэ	хэпсагъэнтэкъэ	дыхэпсагъэнтэкъэ	фыхэпсагъэнтэкъэ	хэпсагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнущ	ухэпсагъэнущ	хэпсагъэнущ	дыхэпсагъэнущ	фыхэпсагъэнущ	хэпсагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнукъым	ухэпсагъэнукъым	хэпсагъэнукъым	дыхэпсагъэнукъым	фыхэпсагъэнукъым	хэпсагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнут	ухэпсагъэнут	хэпсагъэнут	дыхэпсагъэнут	фыхэпсагъэнут	хэпсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнутэкъым	ухэпсагъэнутэкъым	хэпсагъэнутэкъым	дыхэпсагъэнутэкъым	фыхэпсагъэнутэкъым	хэпсагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэну	ухэпсагъэну	хэпсагъэну	дыхэпсагъэну	фыхэпсагъэну	хэпсагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнукъэ	ухэпсагъэнукъэ	хэпсагъэнукъэ	дыхэпсагъэнукъэ	фыхэпсагъэнукъэ	хэпсагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнут	ухэпсагъэнут	хэпсагъэнут	дыхэпсагъэнут	фыхэпсагъэнут	хэпсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхэпсагъэнутэкъэ	ухэпсагъэнутэкъэ	хэпсагъэнутэкъэ	дыхэпсагъэнутэкъэ	фыхэпсагъэнутэкъэ	хэпсагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыхэпсэ	ухэпсэ	хэпсэ	дыхэпсэ	фыхэпсэ	хэпсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыхэмыпсэ	ухэмыпсэ	хэмыпсэ	дыхэмыпсэ	фыхэмыпсэ	хэмыпсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхэпса	ухэпса	хэпса	дыхэпса	фыхэпса	хэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыхэмыпса	ухэмыпса	хэмыпса	дыхэмыпса	фыхэмыпса	хэмыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхэпсэгъа	ухэпсэгъа	хэпсэгъа	дыхэпсэгъа	фыхэпсэгъа	хэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыхэмыпсэгъа	ухэмыпсэгъа	хэмыпсэгъа	дыхэмыпсэгъа	фыхэмыпсэгъа	хэмыпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыхэпсэн	ухэпсэн	хэпсэн	дыхэпсэн	фыхэпсэн	хэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыхэмыпсэн	ухэмыпсэн	хэмыпсэн	дыхэмыпсэн	фыхэмыпсэн	хэмыпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыхэпсэну	ухэпсэну	хэпсэну	дыхэпсэну	фыхэпсэну	хэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сыхэмыпсэну	ухэмыпсэну	хэмыпсэну	дыхэмыпсэну	фыхэмыпсэну	хэмыпсэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхэпсэ	узэрыхэпсэ	зэрыхэпсэ	дызэрыхэпсэ	фызэрыхэпсэ	зэрыхэпсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыхэмыпсэ	узэрыхэмыпсэ	зэрыхэмыпсэ	дызэрыхэмыпсэ	фызэрыхэмыпсэ	зэрыхэмыпсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхэпса	узэрыхэпса	зэрыхэпса	дызэрыхэпса	фызэрыхэпса	зэрыхэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыхэмыпса	узэрыхэмыпса	зэрыхэмыпса	дызэрыхэмыпса	фызэрыхэмыпса	зэрыхэмыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхэпсэгъа	узэрыхэпсэгъа	зэрыхэпсэгъа	дызэрыхэпсэгъа	фызэрыхэпсэгъа	зэрыхэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыхэмыпсэгъа	узэрыхэмыпсэгъа	зэрыхэмыпсэгъа	дызэрыхэмыпсэгъа	фызэрыхэмыпсэгъа	зэрыхэмыпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхэпсэн	узэрыхэпсэн	зэрыхэпсэн	дызэрыхэпсэн	фызэрыхэпсэн	зэрыхэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыхэмыпсэн	узэрыхэмыпсэн	зэрыхэмыпсэн	дызэрыхэмыпсэн	фызэрыхэмыпсэн	зэрыхэмыпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхэпсэну	узэрыхэпсэну	зэрыхэпсэну	дызэрыхэпсэну	фызэрыхэпсэну	зэрыхэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрыхэмыпсэну	узэрыхэмыпсэну	зэрыхэмыпсэну	дызэрыхэмыпсэну	фызэрыхэмыпсэну	зэрыхэмыпсэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхэпсэ	ущыхэпсэ	щыхэпсэ	дыщыхэпсэ	фыщыхэпсэ	щыхэпсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыхэмыпсэ	ущыхэмыпсэ	щыхэмыпсэ	дыщыхэмыпсэ	фыщыхэмыпсэ	щыхэмыпсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхэпса	ущыхэпса	щыхэпса	дыщыхэпса	фыщыхэпса	щыхэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыхэмыпса	ущыхэмыпса	щыхэмыпса	дыщыхэмыпса	фыщыхэмыпса	щыхэмыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхэпсэгъа	ущыхэпсэгъа	щыхэпсэгъа	дыщыхэпсэгъа	фыщыхэпсэгъа	щыхэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыхэмыпсэгъа	ущыхэмыпсэгъа	щыхэмыпсэгъа	дыщыхэмыпсэгъа	фыщыхэмыпсэгъа	щыхэмыпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхэпсэн	ущыхэпсэн	щыхэпсэн	дыщыхэпсэн	фыщыхэпсэн	щыхэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыхэмыпсэн	ущыхэмыпсэн	щыхэмыпсэн	дыщыхэмыпсэн	фыщыхэмыпсэн	щыхэмыпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхэпсэну	ущыхэпсэну	щыхэпсэну	дыщыхэпсэну	фыщыхэпсэну	щыхэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщыхэмыпсэну	ущыхэмыпсэну	щыхэмыпсэну	дыщыхэмыпсэну	фыщыхэмыпсэну	щыхэмыпсэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздыхэпсэ	уздыхэпсэ	здыхэпсэ	дыздыхэпсэ	фыздыхэпсэ	здыхэпсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыхэмыпсэ	уздыхэмыпсэ	здыхэмыпсэ	дыздыхэмыпсэ	фыздыхэмыпсэ	здыхэмыпсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздыхэпса	уздыхэпса	здыхэпса	дыздыхэпса	фыздыхэпса	здыхэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыхэмыпса	уздыхэмыпса	здыхэмыпса	дыздыхэмыпса	фыздыхэмыпса	здыхэмыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздыхэпсэгъа	уздыхэпсэгъа	здыхэпсэгъа	дыздыхэпсэгъа	фыздыхэпсэгъа	здыхэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыхэмыпсэгъа	уздыхэмыпсэгъа	здыхэмыпсэгъа	дыздыхэмыпсэгъа	фыздыхэмыпсэгъа	здыхэмыпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздыхэпсэн	уздыхэпсэн	здыхэпсэн	дыздыхэпсэн	фыздыхэпсэн	здыхэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыхэмыпсэн	уздыхэмыпсэн	здыхэмыпсэн	дыздыхэмыпсэн	фыздыхэмыпсэн	здыхэмыпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздыхэпсэну	уздыхэпсэну	здыхэпсэну	дыздыхэпсэну	фыздыхэпсэну	здыхэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздыхэмыпсэну	уздыхэмыпсэну	здыхэмыпсэну	дыздыхэмыпсэну	фыздыхэмыпсэну	здыхэмыпсэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыхэпсэ	ущӀыхэпсэ	щӀыхэпсэ	дыщӀыхэпсэ	фыщӀыхэпсэ	щӀыхэпсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыхэмыпсэ	ущӀыхэмыпсэ	щӀыхэмыпсэ	дыщӀыхэмыпсэ	фыщӀыхэмыпсэ	щӀыхэмыпсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыхэпса	ущӀыхэпса	щӀыхэпса	дыщӀыхэпса	фыщӀыхэпса	щӀыхэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыхэмыпса	ущӀыхэмыпса	щӀыхэмыпса	дыщӀыхэмыпса	фыщӀыхэмыпса	щӀыхэмыпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыхэпсэгъа	ущӀыхэпсэгъа	щӀыхэпсэгъа	дыщӀыхэпсэгъа	фыщӀыхэпсэгъа	щӀыхэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыхэмыпсэгъа	ущӀыхэмыпсэгъа	щӀыхэмыпсэгъа	дыщӀыхэмыпсэгъа	фыщӀыхэмыпсэгъа	щӀыхэмыпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыхэпсэн	ущӀыхэпсэн	щӀыхэпсэн	дыщӀыхэпсэн	фыщӀыхэпсэн	щӀыхэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыхэмыпсэн	ущӀыхэмыпсэн	щӀыхэмыпсэн	дыщӀыхэмыпсэн	фыщӀыхэмыпсэн	щӀыхэмыпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀыхэпсэну	ущӀыхэпсэну	щӀыхэпсэну	дыщӀыхэпсэну	фыщӀыхэпсэну	щӀыхэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀыхэмыпсэну	ущӀыхэмыпсэну	щӀыхэмыпсэну	дыщӀыхэмыпсэну	фыщӀыхэмыпсэну	щӀыхэмыпсэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыхэпсэу	ухэпсэу	хэпсэу	дыхэпсэу	фыхэпсэу	хэпсэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыхэмыпсэу	ухэмыпсэу	хэмыпсэу	дыхэмыпсэу	фыхэмыпсэу	хэмыпсэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхэпсауэ	ухэпсауэ	хэпсауэ	дыхэпсауэ	фыхэпсауэ	хэпсауэ / хэпса(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыхэмыпсауэ	ухэмыпсауэ	хэмыпсауэ	дыхэмыпсауэ	фыхэмыпсауэ	хэмыпсауэ(хэ) / хэмыпса(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыхэпсэурэ	ухэпсэурэ	хэпсэурэ	дыхэпсэурэ	фыхэпсэурэ	хэпсэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сыхэмыпсэурэ	ухэмыпсэурэ	хэмыпсэурэ	дыхэмыпсэурэ	фыхэмыпсэурэ	хэмыпсэ(хэ)урэ

Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыпхопсэ	сыхопсэ	--	сыфхопсэ	сахопсэ
уэ	усхопсэ	--	ухопсэ	утхопсэ	--	уахопсэ
ар	схопсэ	пхопсэ	хопсэ	тхопсэ	фхопсэ	яхопсэ
дэ	--	дыпхопсэ	дыхопсэ	--	дыфхопсэ	дахопсэ
фэ	фысхопсэ	--	фыхопсэ	фытхопсэ	--	фахопсэ
ахэр	схопсэ(хэ)	пхопсэ(хэ)	хопсэ(хэ)	тхопсэ(хэ)	фхопсэ(хэ)	яхопсэ(хэ)

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пс]э	[пс]эр	--	[пс]эхэр
Эргативнэ:	[пс]э	[пс]эм	--	[пс]эхэм
Послеложнэ:	[пс]экӀэ	[пс]эмкӀэ	[пс]эхэкӀэ	[пс]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пс]эуэ	[пс]эрауэ	[пс]эхэу	[пс]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пс]а	[пс]ар	--	[пс]ахэр
Эргативнэ:	[пс]а	[пс]ам	--	[пс]ахэм
Послеложнэ:	[пс]акӀэ	[пс]амкӀэ	[пс]ахэкӀэ	[пс]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пс]ауэ	[пс]арауэ	[пс]ахэу	[пс]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пс]эн	[пс]эныр	--	[пс]энхэр
Эргативнэ:	[пс]эн	[пс]эным	--	[пс]энхэм
Послеложнэ:	[пс]энкӀэ	[пс]энымкӀэ	[пс]энхэкӀэ	[пс]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[пс]эну	[пс]энырауэ	[пс]энхэу	[пс]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[пс]эну	[пс]энур	--	[пс]энухэр
Эргативнэ:	[пс]эну	[пс]энум	--	[пс]энухэм
Послеложнэ:	[пс]энукӀэ	[пс]энумкӀэ	[пс]энухэкӀэ	[пс]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[пс]энууэ	[пс]энурауэ	[пс]энухэу	[пс]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ЗыщӀыпӀэ, зыгуэрхэм нур, нэхугъэ хидзэн, гъэнэхун.

ЩАПХЪЭХЭР

• Ӏэдиихур хопсэ жэщым. Къэбэрдей поэзием и антологие

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Дыгъэр хэпсэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• хэпсэн: shine swh, in sth, amidst or among sth (about light souces)
• Дыгъэр хэпсэн: to shine in sth (the sun)

УРЫСЫБЗЭ

• хэпсэн: светить куда-л., во что-л. (об источниках света)
• Дыгъэр хэпсэн: светить куда-л. (солнце)

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.