Wt/kbd/хъуэпсэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [χʷɐˈpsɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [хъуэпс] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "хъуэпсэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	хъуэпсэн
щымыӀэныгъэ:	мыхъуэпсэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэн	ухъуэпсэн	хъуэпсэн	дыхъуэпсэн	фыхъуэпсэн	хъуэпсэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэн	умыхъуэпсэн	мыхъуэпсэн	дымыхъуэпсэн	фымыхъуэпсэн	мыхъуэпсэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	хъуапсэ!	фыхъуапсэ!
щымыӀэныгъэ:	умыхъуапсэ!	фымыхъуапсэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срехъуапсэ	урехъуапсэ	ирехъуапсэ	дрехъуапсэ	фрехъуапсэ	ирехъуапсэ
щымыӀэныгъэ:	сремыхъуапсэ	уремыхъуапсэ	иремыхъуапсэ	дремыхъуапсэ	фремыхъуапсэ	иремыхъуапсэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сохъуапсэ(р)	уохъуапсэ(р)	мэхъуапсэ(р)	дохъуапсэ(р)	фохъуапсэ(р)	мэхъуапсэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэркъым	ухъуапсэркъым	хъуапсэркъым	дыхъуапсэркъым	фыхъуапсэркъым	хъуапсэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ(р)т	ухъуапсэ(р)т	хъуапсэ(р)т	дыхъуапсэ(р)т	фыхъуапсэ(р)т	хъуапсэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ(р)тэкъым	ухъуапсэ(р)тэкъым	хъуапсэ(р)тэкъым	дыхъуапсэ(р)тэкъым	фыхъуапсэ(р)тэкъым	хъуапсэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсащ	ухъуэпсащ	хъуэпсащ	дыхъуэпсащ	фыхъуэпсащ	хъуэпса(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсакъым	ухъуэпсакъым	хъуэпсакъым	дыхъуэпсакъым	фыхъуэпсакъым	хъуэпса(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсат	ухъуэпсат	хъуэпсат	дыхъуэпсат	фыхъуэпсат	хъуэпса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсатэкъым	ухъуэпсатэкъым	хъуэпсатэкъым	дыхъуэпсатэкъым	фыхъуэпсатэкъым	хъуэпса(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъащ	ухъуэпсэгъащ	хъуэпсэгъащ	дыхъуэпсэгъащ	фыхъуэпсэгъащ	хъуэпсэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъакъым	ухъуэпсэгъакъым	хъуэпсэгъакъым	дыхъуэпсэгъакъым	фыхъуэпсэгъакъым	хъуэпсэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъат	ухъуэпсэгъат	хъуэпсэгъат	дыхъуэпсэгъат	фыхъуэпсэгъат	хъуэпсэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъатэкъым	ухъуэпсэгъатэкъым	хъуэпсэгъатэкъым	дыхъуэпсэгъатэкъым	фыхъуэпсэгъатэкъым	хъуэпсэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэщ	ухъуапсэщ	хъуапсэщ	дыхъуапсэщ	фыхъуапсэщ	хъуапсэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэкъым	ухъуапсэкъым	хъуапсэкъым	дыхъуапсэкъым	фыхъуапсэкъым	хъуапсэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэт	ухъуапсэт	хъуапсэт	дыхъуапсэт	фыхъуапсэт	хъуапсэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэтэкъым	ухъуапсэтэкъым	хъуапсэтэкъым	дыхъуапсэтэкъым	фыхъуапсэтэкъым	хъуапсэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнщ	ухъуэпсэнщ	хъуэпсэнщ	дыхъуэпсэнщ	фыхъуэпсэнщ	хъуэпсэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнкъым	ухъуэпсэнкъым	хъуэпсэнкъым	дыхъуэпсэнкъым	фыхъуэпсэнкъым	хъуэпсэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнущ	ухъуэпсэнущ	хъуэпсэнущ	дыхъуэпсэнущ	фыхъуэпсэнущ	хъуэпсэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнукъым	ухъуэпсэнукъым	хъуэпсэнукъым	дыхъуэпсэнукъым	фыхъуэпсэнукъым	хъуэпсэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэрэ	ухъуапсэрэ	хъуапсэрэ	дыхъуапсэрэ	фыхъуапсэрэ	хъуапсэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэркъэ	ухъуапсэркъэ	хъуапсэркъэ	дыхъуапсэркъэ	фыхъуапсэркъэ	хъуапсэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ(р)т	ухъуапсэ(р)т	хъуапсэ(р)т	дыхъуапсэ(р)т	фыхъуапсэ(р)т	хъуапсэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ(р)тэкъэ	ухъуапсэ(р)тэкъэ	хъуапсэ(р)тэкъэ	дыхъуапсэ(р)тэкъэ	фыхъуапсэ(р)тэкъэ	хъуапсэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпса	ухъуэпса	хъуэпса	дыхъуэпса	фыхъуэпса	хъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсакъэ	ухъуэпсакъэ	хъуэпсакъэ	дыхъуэпсакъэ	фыхъуэпсакъэ	хъуэпса(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсат	ухъуэпсат	хъуэпсат	дыхъуэпсат	фыхъуэпсат	хъуэпса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсатэкъэ	ухъуэпсатэкъэ	хъуэпсатэкъэ	дыхъуэпсатэкъэ	фыхъуэпсатэкъэ	хъуэпса(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъа	ухъуэпсэгъа	хъуэпсэгъа	дыхъуэпсэгъа	фыхъуэпсэгъа	хъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъакъэ	ухъуэпсэгъакъэ	хъуэпсэгъакъэ	дыхъуэпсэгъакъэ	фыхъуэпсэгъакъэ	хъуэпсэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъат	ухъуэпсэгъат	хъуэпсэгъат	дыхъуэпсэгъат	фыхъуэпсэгъат	хъуэпсэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъатэкъэ	ухъуэпсэгъатэкъэ	хъуэпсэгъатэкъэ	дыхъуэпсэгъатэкъэ	фыхъуэпсэгъатэкъэ	хъуэпсэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ	ухъуапсэ	хъуапсэ	дыхъуапсэ	фыхъуапсэ	хъуапсэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэкъэ	ухъуапсэкъэ	хъуапсэкъэ	дыхъуапсэкъэ	фыхъуапсэкъэ	хъуапсэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэт	ухъуапсэт	хъуапсэт	дыхъуапсэт	фыхъуапсэт	хъуапсэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэтэкъэ	ухъуапсэтэкъэ	хъуапсэтэкъэ	дыхъуапсэтэкъэ	фыхъуапсэтэкъэ	хъуапсэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэн	ухъуэпсэн	хъуэпсэн	дыхъуэпсэн	фыхъуэпсэн	хъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнкъэ	ухъуэпсэнкъэ	хъуэпсэнкъэ	дыхъуэпсэнкъэ	фыхъуэпсэнкъэ	хъуэпсэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэну	ухъуэпсэну	хъуэпсэну	дыхъуэпсэну	фыхъуэпсэну	хъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнукъэ	ухъуэпсэнукъэ	хъуэпсэнукъэ	дыхъуэпсэнукъэ	фыхъуэпсэнукъэ	хъуэпсэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэмэ	ухъуапсэмэ	хъуапсэмэ	дыхъуапсэмэ	фыхъуапсэмэ	хъуапсэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуапсэмэ	умыхъуапсэмэ	мыхъуапсэмэ	дымыхъуапсэмэ	фымыхъуапсэмэ	мыхъуапсэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсамэ	ухъуэпсамэ	хъуэпсамэ	дыхъуэпсамэ	фыхъуэпсамэ	хъуэпса(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсамэ	умыхъуэпсамэ	мыхъуэпсамэ	дымыхъуэпсамэ	фымыхъуэпсамэ	мыхъуэпса(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъамэ	ухъуэпсэгъамэ	хъуэпсэгъамэ	дыхъуэпсэгъамэ	фыхъуэпсэгъамэ	хъуэпсэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэгъамэ	умыхъуэпсэгъамэ	мыхъуэпсэгъамэ	дымыхъуэпсэгъамэ	фымыхъуэпсэгъамэ	мыхъуэпсэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнмэ	ухъуэпсэнмэ	хъуэпсэнмэ	дыхъуэпсэнмэ	фыхъуэпсэнмэ	хъуэпсэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнмэ	умыхъуэпсэнмэ	мыхъуэпсэнмэ	дымыхъуэпсэнмэ	фымыхъуэпсэнмэ	мыхъуэпсэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнумэ	ухъуэпсэнумэ	хъуэпсэнумэ	дыхъуэпсэнумэ	фыхъуэпсэнумэ	хъуэпсэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнумэ	умыхъуэпсэнумэ	мыхъуэпсэнумэ	дымыхъуэпсэнумэ	фымыхъуэпсэнумэ	мыхъуэпсэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэтэмэ	ухъуапсэтэмэ	хъуапсэтэмэ	дыхъуапсэтэмэ	фыхъуапсэтэмэ	хъуапсэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуапсэтэмэ	умыхъуапсэтэмэ	мыхъуапсэтэмэ	дымыхъуапсэтэмэ	фымыхъуапсэтэмэ	мыхъуапсэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсатэмэ	ухъуэпсатэмэ	хъуэпсатэмэ	дыхъуэпсатэмэ	фыхъуэпсатэмэ	хъуэпса(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсатэмэ	умыхъуэпсатэмэ	мыхъуэпсатэмэ	дымыхъуэпсатэмэ	фымыхъуэпсатэмэ	мыхъуэпса(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъатэмэ	ухъуэпсэгъатэмэ	хъуэпсэгъатэмэ	дыхъуэпсэгъатэмэ	фыхъуэпсэгъатэмэ	хъуэпсэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэгъатэмэ	умыхъуэпсэгъатэмэ	мыхъуэпсэгъатэмэ	дымыхъуэпсэгъатэмэ	фымыхъуэпсэгъатэмэ	мыхъуэпсэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнтэмэ	ухъуэпсэнтэмэ	хъуэпсэнтэмэ	дыхъуэпсэнтэмэ	фыхъуэпсэнтэмэ	хъуэпсэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнтэмэ	умыхъуэпсэнтэмэ	мыхъуэпсэнтэмэ	дымыхъуэпсэнтэмэ	фымыхъуэпсэнтэмэ	мыхъуэпсэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнутэмэ	ухъуэпсэнутэмэ	хъуэпсэнутэмэ	дыхъуэпсэнутэмэ	фыхъуэпсэнутэмэ	хъуэпсэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнутэмэ	умыхъуэпсэнутэмэ	мыхъуэпсэнутэмэ	дымыхъуэпсэнутэмэ	фымыхъуэпсэнутэмэ	мыхъуэпсэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнт	ухъуэпсэнт	хъуэпсэнт	дыхъуэпсэнт	фыхъуэпсэнт	хъуэпсэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнтэкъым	ухъуэпсэнтэкъым	хъуэпсэнтэкъым	дыхъуэпсэнтэкъым	фыхъуэпсэнтэкъым	хъуэпсэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнут	ухъуэпсэнут	хъуэпсэнут	дыхъуэпсэнут	фыхъуэпсэнут	хъуэпсэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнутэкъым	ухъуэпсэнутэкъым	хъуэпсэнутэкъым	дыхъуэпсэнутэкъым	фыхъуэпсэнутэкъым	хъуэпсэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэми	ухъуапсэми	хъуапсэми	дыхъуапсэми	фыхъуапсэми	хъуапсэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуапсэми	умыхъуапсэми	мыхъуапсэми	дымыхъуапсэми	фымыхъуапсэми	мыхъуапсэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсами	ухъуэпсами	хъуэпсами	дыхъуэпсами	фыхъуэпсами	хъуэпса(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсами	умыхъуэпсами	мыхъуэпсами	дымыхъуэпсами	фымыхъуэпсами	мыхъуэпса(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъами	ухъуэпсэгъами	хъуэпсэгъами	дыхъуэпсэгъами	фыхъуэпсэгъами	хъуэпсэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэгъами	умыхъуэпсэгъами	мыхъуэпсэгъами	дымыхъуэпсэгъами	фымыхъуэпсэгъами	мыхъуэпсэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнми	ухъуэпсэнми	хъуэпсэнми	дыхъуэпсэнми	фыхъуэпсэнми	хъуэпсэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнми	умыхъуэпсэнми	мыхъуэпсэнми	дымыхъуэпсэнми	фымыхъуэпсэнми	мыхъуэпсэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнуми	ухъуэпсэнуми	хъуэпсэнуми	дыхъуэпсэнуми	фыхъуэпсэнуми	хъуэпсэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнуми	умыхъуэпсэнуми	мыхъуэпсэнуми	дымыхъуэпсэнуми	фымыхъуэпсэнуми	мыхъуэпсэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэтэми	ухъуапсэтэми	хъуапсэтэми	дыхъуапсэтэми	фыхъуапсэтэми	хъуапсэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуапсэтэми	умыхъуапсэтэми	мыхъуапсэтэми	дымыхъуапсэтэми	фымыхъуапсэтэми	мыхъуапсэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсатэми	ухъуэпсатэми	хъуэпсатэми	дыхъуэпсатэми	фыхъуэпсатэми	хъуэпса(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсатэми	умыхъуэпсатэми	мыхъуэпсатэми	дымыхъуэпсатэми	фымыхъуэпсатэми	мыхъуэпса(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъатэми	ухъуэпсэгъатэми	хъуэпсэгъатэми	дыхъуэпсэгъатэми	фыхъуэпсэгъатэми	хъуэпсэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэгъатэми	умыхъуэпсэгъатэми	мыхъуэпсэгъатэми	дымыхъуэпсэгъатэми	фымыхъуэпсэгъатэми	мыхъуэпсэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнтэми	ухъуэпсэнтэми	хъуэпсэнтэми	дыхъуэпсэнтэми	фыхъуэпсэнтэми	хъуэпсэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнтэми	умыхъуэпсэнтэми	мыхъуэпсэнтэми	дымыхъуэпсэнтэми	фымыхъуэпсэнтэми	мыхъуэпсэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнутэми	ухъуэпсэнутэми	хъуэпсэнутэми	дыхъуэпсэнутэми	фыхъуэпсэнутэми	хъуэпсэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнутэми	умыхъуэпсэнутэми	мыхъуэпсэнутэми	дымыхъуэпсэнутэми	фымыхъуэпсэнутэми	мыхъуэпсэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъхъуэпсэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсаи	ухъуэпсаи	хъуэпсаи	дыхъуэпсаи	фыхъуэпсаи	хъуэпсаи
щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсакъыми	ухъуэпсакъыми	хъуэпсакъыми	дыхъуэпсакъыми	фыхъуэпсакъыми	хъуэпсакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсащэрэт	ухъуэпсащэрэт	хъуэпсащэрэт	дыхъуэпсащэрэт	фыхъуэпсащэрэт	хъуэпсащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсащэрэт	умыхъуэпсащэрэт	мыхъуэпсащэрэт	дымыхъуэпсащэрэт	фымыхъуэпсащэрэт	мыхъуэпсащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнщ	ухъуэпсагъэнщ	хъуэпсагъэнщ	дыхъуэпсагъэнщ	фыхъуэпсагъэнщ	хъуэпсагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнкъым	ухъуэпсагъэнкъым	хъуэпсагъэнкъым	дыхъуэпсагъэнкъым	фыхъуэпсагъэнкъым	хъуэпсагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнт	ухъуэпсагъэнт	хъуэпсагъэнт	дыхъуэпсагъэнт	фыхъуэпсагъэнт	хъуэпсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнтэкъым	ухъуэпсагъэнтэкъым	хъуэпсагъэнтэкъым	дыхъуэпсагъэнтэкъым	фыхъуэпсагъэнтэкъым	хъуэпсагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэн	ухъуэпсагъэн	хъуэпсагъэн	дыхъуэпсагъэн	фыхъуэпсагъэн	хъуэпсагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнкъэ	ухъуэпсагъэнкъэ	хъуэпсагъэнкъэ	дыхъуэпсагъэнкъэ	фыхъуэпсагъэнкъэ	хъуэпсагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнт	ухъуэпсагъэнт	хъуэпсагъэнт	дыхъуэпсагъэнт	фыхъуэпсагъэнт	хъуэпсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнтэкъэ	ухъуэпсагъэнтэкъэ	хъуэпсагъэнтэкъэ	дыхъуэпсагъэнтэкъэ	фыхъуэпсагъэнтэкъэ	хъуэпсагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнущ	ухъуэпсагъэнущ	хъуэпсагъэнущ	дыхъуэпсагъэнущ	фыхъуэпсагъэнущ	хъуэпсагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнукъым	ухъуэпсагъэнукъым	хъуэпсагъэнукъым	дыхъуэпсагъэнукъым	фыхъуэпсагъэнукъым	хъуэпсагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнут	ухъуэпсагъэнут	хъуэпсагъэнут	дыхъуэпсагъэнут	фыхъуэпсагъэнут	хъуэпсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнутэкъым	ухъуэпсагъэнутэкъым	хъуэпсагъэнутэкъым	дыхъуэпсагъэнутэкъым	фыхъуэпсагъэнутэкъым	хъуэпсагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэну	ухъуэпсагъэну	хъуэпсагъэну	дыхъуэпсагъэну	фыхъуэпсагъэну	хъуэпсагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнукъэ	ухъуэпсагъэнукъэ	хъуэпсагъэнукъэ	дыхъуэпсагъэнукъэ	фыхъуэпсагъэнукъэ	хъуэпсагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнут	ухъуэпсагъэнут	хъуэпсагъэнут	дыхъуэпсагъэнут	фыхъуэпсагъэнут	хъуэпсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнутэкъэ	ухъуэпсагъэнутэкъэ	хъуэпсагъэнутэкъэ	дыхъуэпсагъэнутэкъэ	фыхъуэпсагъэнутэкъэ	хъуэпсагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуапсэ	ухъуапсэ	хъуапсэ	дыхъуапсэ	фыхъуапсэ	хъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуапсэ	умыхъуапсэ	мыхъуапсэ	дымыхъуапсэ	фымыхъуапсэ	мыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпса	ухъуэпса	хъуэпса	дыхъуэпса	фыхъуэпса	хъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпса	умыхъуэпса	мыхъуэпса	дымыхъуэпса	фымыхъуэпса	мыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпсэгъа	ухъуэпсэгъа	хъуэпсэгъа	дыхъуэпсэгъа	фыхъуэпсэгъа	хъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпсэгъа	умыхъуэпсэгъа	мыхъуэпсэгъа	дымыхъуэпсэгъа	фымыхъуэпсэгъа	мыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпсэн	ухъуэпсэн	хъуэпсэн	дыхъуэпсэн	фыхъуэпсэн	хъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпсэн	умыхъуэпсэн	мыхъуэпсэн	дымыхъуэпсэн	фымыхъуэпсэн	мыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпсэну	ухъуэпсэну	хъуэпсэну	дыхъуэпсэну	фыхъуэпсэну	хъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпсэну	умыхъуэпсэну	мыхъуэпсэну	дымыхъуэпсэну	фымыхъуэпсэну	мыхъуэпсэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуапсэ	узэрыхъуапсэ	зэрыхъуапсэ	дызэрыхъуапсэ	фызэрыхъуапсэ	зэрыхъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуапсэ	узэрымыхъуапсэ	зэрымыхъуапсэ	дызэрымыхъуапсэ	фызэрымыхъуапсэ	мызэрыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуэпса	узэрыхъуэпса	зэрыхъуэпса	дызэрыхъуэпса	фызэрыхъуэпса	зэрыхъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуэпса	узэрымыхъуэпса	зэрымыхъуэпса	дызэрымыхъуэпса	фызэрымыхъуэпса	зэрымыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуэпсэгъа	узэрыхъуэпсэгъа	зэрыхъуэпсэгъа	дызэрыхъуэпсэгъа	фызэрыхъуэпсэгъа	зэрыхъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуэпсэгъа	узэрымыхъуэпсэгъа	зэрымыхъуэпсэгъа	дызэрымыхъуэпсэгъа	фызэрымыхъуэпсэгъа	зэрымыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуэпсэн	узэрыхъуэпсэн	зэрыхъуэпсэн	дызэрыхъуэпсэн	фызэрыхъуэпсэн	зэрыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуэпсэн	узэрымыхъуэпсэн	зэрымыхъуэпсэн	дызэрымыхъуэпсэн	фызэрымыхъуэпсэн	зэрымыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуэпсэну	узэрыхъуэпсэну	зэрыхъуэпсэну	дызэрыхъуэпсэну	фызэрыхъуэпсэну	зэрыхъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуэпсэну	узэрымыхъуэпсэну	зэрымыхъуэпсэну	дызэрымыхъуэпсэну	фызэрымыхъуэпсэну	зэрымыхъуэпсэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуапсэ	ущыхъуапсэ	щыхъуапсэ	дыщыхъуапсэ	фыщыхъуапсэ	щыхъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуапсэ	ущымыхъуапсэ	щымыхъуапсэ	дыщымыхъуапсэ	фыщымыхъуапсэ	щымыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуэпса	ущыхъуэпса	щыхъуэпса	дыщыхъуэпса	фыщыхъуэпса	щыхъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуэпса	ущымыхъуэпса	щымыхъуэпса	дыщымыхъуэпса	фыщымыхъуэпса	щымыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуэпсэгъа	ущыхъуэпсэгъа	щыхъуэпсэгъа	дыщыхъуэпсэгъа	фыщыхъуэпсэгъа	щыхъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуэпсэгъа	ущымыхъуэпсэгъа	щымыхъуэпсэгъа	дыщымыхъуэпсэгъа	фыщымыхъуэпсэгъа	щымыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуэпсэн	ущыхъуэпсэн	щыхъуэпсэн	дыщыхъуэпсэн	фыщыхъуэпсэн	щыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуэпсэн	ущымыхъуэпсэн	щымыхъуэпсэн	дыщымыхъуэпсэн	фыщымыхъуэпсэн	щымыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуэпсэну	ущыхъуэпсэну	щыхъуэпсэну	дыщыхъуэпсэну	фыщыхъуэпсэну	щыхъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуэпсэну	ущымыхъуэпсэну	щымыхъуэпсэну	дыщымыхъуэпсэну	фыщымыхъуэпсэну	щымыхъуэпсэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуапсэ	уздэхъуапсэ	здэхъуапсэ	дыздэхъуапсэ	фыздэхъуапсэ	здэхъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуапсэ	уздэмыхъуапсэ	здэмыхъуапсэ	дыздэмыхъуапсэ	фыздэмыхъуапсэ	здэмыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуэпса	уздэхъуэпса	здэхъуэпса	дыздэхъуэпса	фыздэхъуэпса	здэхъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуэпса	уздэмыхъуэпса	здэмыхъуэпса	дыздэмыхъуэпса	фыздэмыхъуэпса	здэмыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуэпсэгъа	уздэхъуэпсэгъа	здэхъуэпсэгъа	дыздэхъуэпсэгъа	фыздэхъуэпсэгъа	здэхъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуэпсэгъа	уздэмыхъуэпсэгъа	здэмыхъуэпсэгъа	дыздэмыхъуэпсэгъа	фыздэмыхъуэпсэгъа	здэмыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуэпсэн	уздэхъуэпсэн	здэхъуэпсэн	дыздэхъуэпсэн	фыздэхъуэпсэн	здэхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуэпсэн	уздэмыхъуэпсэн	здэмыхъуэпсэн	дыздэмыхъуэпсэн	фыздэмыхъуэпсэн	здэмыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуэпсэну	уздэхъуэпсэну	здэхъуэпсэну	дыздэхъуэпсэну	фыздэхъуэпсэну	здэхъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуэпсэну	уздэмыхъуэпсэну	здэмыхъуэпсэну	дыздэмыхъуэпсэну	фыздэмыхъуэпсэну	здэмыхъуэпсэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуапсэ	ущӀэхъуапсэ	щӀэхъуапсэ	дыщӀэхъуапсэ	фыщӀэхъуапсэ	щӀэхъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуапсэ	ущӀэмыхъуапсэ	щӀэмыхъуапсэ	дыщӀэмыхъуапсэ	фыщӀэмыхъуапсэ	щӀэмыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуэпса	ущӀэхъуэпса	щӀэхъуэпса	дыщӀэхъуэпса	фыщӀэхъуэпса	щӀэхъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуэпса	ущӀэмыхъуэпса	щӀэмыхъуэпса	дыщӀэмыхъуэпса	фыщӀэмыхъуэпса	щӀэмыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуэпсэгъа	ущӀэхъуэпсэгъа	щӀэхъуэпсэгъа	дыщӀэхъуэпсэгъа	фыщӀэхъуэпсэгъа	щӀэхъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуэпсэгъа	ущӀэмыхъуэпсэгъа	щӀэмыхъуэпсэгъа	дыщӀэмыхъуэпсэгъа	фыщӀэмыхъуэпсэгъа	щӀэмыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуэпсэн	ущӀэхъуэпсэн	щӀэхъуэпсэн	дыщӀэхъуэпсэн	фыщӀэхъуэпсэн	щӀэхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуэпсэн	ущӀэмыхъуэпсэн	щӀэмыхъуэпсэн	дыщӀэмыхъуэпсэн	фыщӀэмыхъуэпсэн	щӀэмыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуэпсэну	ущӀэхъуэпсэну	щӀэхъуэпсэну	дыщӀэхъуэпсэну	фыщӀэхъуэпсэну	щӀэхъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуэпсэну	ущӀэмыхъуэпсэну	щӀэмыхъуэпсэну	дыщӀэмыхъуэпсэну	фыщӀэмыхъуэпсэну	щӀэмыхъуэпсэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуапсэу	ухъуапсэу	хъуапсэу	дыхъуапсэу	фыхъуапсэу	хъуапсэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуапсэу	умыхъуапсэу	мыхъуапсэу	дымыхъуапсэу	фымыхъуапсэу	мыхъуапсэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпсауэ	ухъуэпсауэ	хъуэпсауэ	дыхъуэпсауэ	фыхъуэпсауэ	хъуэпсауэ / хъуэпса(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпсауэ	умыхъуэпсауэ	мыхъуэпсауэ	дымыхъуэпсауэ	фымыхъуэпсауэ	мыхъуэпсауэ(хэ) / мыхъуэпса(хэ)у
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыхъуапсэурэ	ухъуапсэурэ	хъуапсэурэ	дыхъуапсэурэ	фыхъуапсэурэ	хъуапсэ(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыхъуапсэурэ	умыхъуапсэурэ	мыхъуапсэурэ	дымыхъуапсэурэ	фымыхъуапсэурэ	мыхъуапсэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъуапс]э	[хъуапс]эр	--	[хъуапс]эхэр
Эргативнэ:	[хъуапс]э	[хъуапс]эм	--	[хъуапс]эхэм
Послеложнэ:	[хъуапс]экӀэ	[хъуапс]эмкӀэ	[хъуапс]эхэкӀэ	[хъуапс]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъуапс]эуэ	[хъуапс]эрауэ	[хъуапс]эхэу	[хъуапс]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъуэпс]а	[хъуэпс]ар	--	[хъуэпс]ахэр
Эргативнэ:	[хъуэпс]а	[хъуэпс]ам	--	[хъуэпс]ахэм
Послеложнэ:	[хъуэпс]акӀэ	[хъуэпс]амкӀэ	[хъуэпс]ахэкӀэ	[хъуэпс]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъуэпс]ауэ	[хъуэпс]арауэ	[хъуэпс]ахэу	[хъуэпс]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъуэпс]эн	[хъуэпс]эныр	--	[хъуэпс]энхэр
Эргативнэ:	[хъуэпс]эн	[хъуэпс]эным	--	[хъуэпс]энхэм
Послеложнэ:	[хъуэпс]энкӀэ	[хъуэпс]энымкӀэ	[хъуэпс]энхэкӀэ	[хъуэпс]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[хъуэпс]эну	[хъуэпс]энырауэ	[хъуэпс]энхэу	[хъуэпс]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъуэпс]эну	[хъуэпс]энур	--	[хъуэпс]энухэр
Эргативнэ:	[хъуэпс]эну	[хъуэпс]энум	--	[хъуэпс]энухэм
Послеложнэ:	[хъуэпс]энукӀэ	[хъуэпс]энумкӀэ	[хъуэпс]энухэкӀэ	[хъуэпс]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъуэпс]энууэ	[хъуэпс]энурауэ	[хъуэпс]энухэу	[хъуэпс]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зыгуэр хуабжьу хуеин.

ЩАПХЪЭХЭР

• Бажэр мэхъуапсэ, и гурыӀупсыр ӀуроткӀу, арщхьэкӀэ жызумыр лъагэу пытщи лъэӀэсыркъым. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• хъуэпсэн: want or desire sth strongly

УРЫСЫБЗЭ

• хъуэпсэн: сильно желать, хотеть чего-л.

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [χʷɐˈpsɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [хъуэпс] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "хъуэпсэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	хъуэпсэн
щымыӀэныгъэ:	мыхъуэпсэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэн	ухъуэпсэн	хъуэпсэн	дыхъуэпсэн	фыхъуэпсэн	хъуэпсэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэн	умыхъуэпсэн	мыхъуэпсэн	дымыхъуэпсэн	фымыхъуэпсэн	мыхъуэпсэн(хэ)

унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	хъуапсэ!	фыхъуапсэ!
щымыӀэныгъэ:	умыхъуапсэ!	фымыхъуапсэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	срехъуапсэ	урехъуапсэ	ирехъуапсэ	дрехъуапсэ	фрехъуапсэ	ирехъуапсэ
щымыӀэныгъэ:	сремыхъуапсэ	уремыхъуапсэ	иремыхъуапсэ	дремыхъуапсэ	фремыхъуапсэ	иремыхъуапсэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сохъуапсэ(р)	уохъуапсэ(р)	мэхъуапсэ(р)	дохъуапсэ(р)	фохъуапсэ(р)	мэхъуапсэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэркъым	ухъуапсэркъым	хъуапсэркъым	дыхъуапсэркъым	фыхъуапсэркъым	хъуапсэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ(р)т	ухъуапсэ(р)т	хъуапсэ(р)т	дыхъуапсэ(р)т	фыхъуапсэ(р)т	хъуапсэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ(р)тэкъым	ухъуапсэ(р)тэкъым	хъуапсэ(р)тэкъым	дыхъуапсэ(р)тэкъым	фыхъуапсэ(р)тэкъым	хъуапсэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсащ	ухъуэпсащ	хъуэпсащ	дыхъуэпсащ	фыхъуэпсащ	хъуэпса(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсакъым	ухъуэпсакъым	хъуэпсакъым	дыхъуэпсакъым	фыхъуэпсакъым	хъуэпса(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсат	ухъуэпсат	хъуэпсат	дыхъуэпсат	фыхъуэпсат	хъуэпса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсатэкъым	ухъуэпсатэкъым	хъуэпсатэкъым	дыхъуэпсатэкъым	фыхъуэпсатэкъым	хъуэпса(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъащ	ухъуэпсэгъащ	хъуэпсэгъащ	дыхъуэпсэгъащ	фыхъуэпсэгъащ	хъуэпсэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъакъым	ухъуэпсэгъакъым	хъуэпсэгъакъым	дыхъуэпсэгъакъым	фыхъуэпсэгъакъым	хъуэпсэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъат	ухъуэпсэгъат	хъуэпсэгъат	дыхъуэпсэгъат	фыхъуэпсэгъат	хъуэпсэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъатэкъым	ухъуэпсэгъатэкъым	хъуэпсэгъатэкъым	дыхъуэпсэгъатэкъым	фыхъуэпсэгъатэкъым	хъуэпсэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэщ	ухъуапсэщ	хъуапсэщ	дыхъуапсэщ	фыхъуапсэщ	хъуапсэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэкъым	ухъуапсэкъым	хъуапсэкъым	дыхъуапсэкъым	фыхъуапсэкъым	хъуапсэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэт	ухъуапсэт	хъуапсэт	дыхъуапсэт	фыхъуапсэт	хъуапсэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэтэкъым	ухъуапсэтэкъым	хъуапсэтэкъым	дыхъуапсэтэкъым	фыхъуапсэтэкъым	хъуапсэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнщ	ухъуэпсэнщ	хъуэпсэнщ	дыхъуэпсэнщ	фыхъуэпсэнщ	хъуэпсэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнкъым	ухъуэпсэнкъым	хъуэпсэнкъым	дыхъуэпсэнкъым	фыхъуэпсэнкъым	хъуэпсэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнущ	ухъуэпсэнущ	хъуэпсэнущ	дыхъуэпсэнущ	фыхъуэпсэнущ	хъуэпсэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнукъым	ухъуэпсэнукъым	хъуэпсэнукъым	дыхъуэпсэнукъым	фыхъуэпсэнукъым	хъуэпсэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэрэ	ухъуапсэрэ	хъуапсэрэ	дыхъуапсэрэ	фыхъуапсэрэ	хъуапсэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэркъэ	ухъуапсэркъэ	хъуапсэркъэ	дыхъуапсэркъэ	фыхъуапсэркъэ	хъуапсэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ(р)т	ухъуапсэ(р)т	хъуапсэ(р)т	дыхъуапсэ(р)т	фыхъуапсэ(р)т	хъуапсэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ(р)тэкъэ	ухъуапсэ(р)тэкъэ	хъуапсэ(р)тэкъэ	дыхъуапсэ(р)тэкъэ	фыхъуапсэ(р)тэкъэ	хъуапсэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпса	ухъуэпса	хъуэпса	дыхъуэпса	фыхъуэпса	хъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсакъэ	ухъуэпсакъэ	хъуэпсакъэ	дыхъуэпсакъэ	фыхъуэпсакъэ	хъуэпса(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсат	ухъуэпсат	хъуэпсат	дыхъуэпсат	фыхъуэпсат	хъуэпса(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсатэкъэ	ухъуэпсатэкъэ	хъуэпсатэкъэ	дыхъуэпсатэкъэ	фыхъуэпсатэкъэ	хъуэпса(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъа	ухъуэпсэгъа	хъуэпсэгъа	дыхъуэпсэгъа	фыхъуэпсэгъа	хъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъакъэ	ухъуэпсэгъакъэ	хъуэпсэгъакъэ	дыхъуэпсэгъакъэ	фыхъуэпсэгъакъэ	хъуэпсэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъат	ухъуэпсэгъат	хъуэпсэгъат	дыхъуэпсэгъат	фыхъуэпсэгъат	хъуэпсэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъатэкъэ	ухъуэпсэгъатэкъэ	хъуэпсэгъатэкъэ	дыхъуэпсэгъатэкъэ	фыхъуэпсэгъатэкъэ	хъуэпсэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэ	ухъуапсэ	хъуапсэ	дыхъуапсэ	фыхъуапсэ	хъуапсэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэкъэ	ухъуапсэкъэ	хъуапсэкъэ	дыхъуапсэкъэ	фыхъуапсэкъэ	хъуапсэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэт	ухъуапсэт	хъуапсэт	дыхъуапсэт	фыхъуапсэт	хъуапсэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	сыхъуапсэтэкъэ	ухъуапсэтэкъэ	хъуапсэтэкъэ	дыхъуапсэтэкъэ	фыхъуапсэтэкъэ	хъуапсэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэн	ухъуэпсэн	хъуэпсэн	дыхъуэпсэн	фыхъуэпсэн	хъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнкъэ	ухъуэпсэнкъэ	хъуэпсэнкъэ	дыхъуэпсэнкъэ	фыхъуэпсэнкъэ	хъуэпсэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэну	ухъуэпсэну	хъуэпсэну	дыхъуэпсэну	фыхъуэпсэну	хъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнукъэ	ухъуэпсэнукъэ	хъуэпсэнукъэ	дыхъуэпсэнукъэ	фыхъуэпсэнукъэ	хъуэпсэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэмэ	ухъуапсэмэ	хъуапсэмэ	дыхъуапсэмэ	фыхъуапсэмэ	хъуапсэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуапсэмэ	умыхъуапсэмэ	мыхъуапсэмэ	дымыхъуапсэмэ	фымыхъуапсэмэ	мыхъуапсэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсамэ	ухъуэпсамэ	хъуэпсамэ	дыхъуэпсамэ	фыхъуэпсамэ	хъуэпса(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсамэ	умыхъуэпсамэ	мыхъуэпсамэ	дымыхъуэпсамэ	фымыхъуэпсамэ	мыхъуэпса(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъамэ	ухъуэпсэгъамэ	хъуэпсэгъамэ	дыхъуэпсэгъамэ	фыхъуэпсэгъамэ	хъуэпсэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэгъамэ	умыхъуэпсэгъамэ	мыхъуэпсэгъамэ	дымыхъуэпсэгъамэ	фымыхъуэпсэгъамэ	мыхъуэпсэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнмэ	ухъуэпсэнмэ	хъуэпсэнмэ	дыхъуэпсэнмэ	фыхъуэпсэнмэ	хъуэпсэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнмэ	умыхъуэпсэнмэ	мыхъуэпсэнмэ	дымыхъуэпсэнмэ	фымыхъуэпсэнмэ	мыхъуэпсэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнумэ	ухъуэпсэнумэ	хъуэпсэнумэ	дыхъуэпсэнумэ	фыхъуэпсэнумэ	хъуэпсэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнумэ	умыхъуэпсэнумэ	мыхъуэпсэнумэ	дымыхъуэпсэнумэ	фымыхъуэпсэнумэ	мыхъуэпсэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэтэмэ	ухъуапсэтэмэ	хъуапсэтэмэ	дыхъуапсэтэмэ	фыхъуапсэтэмэ	хъуапсэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуапсэтэмэ	умыхъуапсэтэмэ	мыхъуапсэтэмэ	дымыхъуапсэтэмэ	фымыхъуапсэтэмэ	мыхъуапсэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсатэмэ	ухъуэпсатэмэ	хъуэпсатэмэ	дыхъуэпсатэмэ	фыхъуэпсатэмэ	хъуэпса(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсатэмэ	умыхъуэпсатэмэ	мыхъуэпсатэмэ	дымыхъуэпсатэмэ	фымыхъуэпсатэмэ	мыхъуэпса(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъатэмэ	ухъуэпсэгъатэмэ	хъуэпсэгъатэмэ	дыхъуэпсэгъатэмэ	фыхъуэпсэгъатэмэ	хъуэпсэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэгъатэмэ	умыхъуэпсэгъатэмэ	мыхъуэпсэгъатэмэ	дымыхъуэпсэгъатэмэ	фымыхъуэпсэгъатэмэ	мыхъуэпсэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнтэмэ	ухъуэпсэнтэмэ	хъуэпсэнтэмэ	дыхъуэпсэнтэмэ	фыхъуэпсэнтэмэ	хъуэпсэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнтэмэ	умыхъуэпсэнтэмэ	мыхъуэпсэнтэмэ	дымыхъуэпсэнтэмэ	фымыхъуэпсэнтэмэ	мыхъуэпсэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнутэмэ	ухъуэпсэнутэмэ	хъуэпсэнутэмэ	дыхъуэпсэнутэмэ	фыхъуэпсэнутэмэ	хъуэпсэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнутэмэ	умыхъуэпсэнутэмэ	мыхъуэпсэнутэмэ	дымыхъуэпсэнутэмэ	фымыхъуэпсэнутэмэ	мыхъуэпсэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнт	ухъуэпсэнт	хъуэпсэнт	дыхъуэпсэнт	фыхъуэпсэнт	хъуэпсэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнтэкъым	ухъуэпсэнтэкъым	хъуэпсэнтэкъым	дыхъуэпсэнтэкъым	фыхъуэпсэнтэкъым	хъуэпсэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнут	ухъуэпсэнут	хъуэпсэнут	дыхъуэпсэнут	фыхъуэпсэнут	хъуэпсэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнутэкъым	ухъуэпсэнутэкъым	хъуэпсэнутэкъым	дыхъуэпсэнутэкъым	фыхъуэпсэнутэкъым	хъуэпсэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэми	ухъуапсэми	хъуапсэми	дыхъуапсэми	фыхъуапсэми	хъуапсэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуапсэми	умыхъуапсэми	мыхъуапсэми	дымыхъуапсэми	фымыхъуапсэми	мыхъуапсэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсами	ухъуэпсами	хъуэпсами	дыхъуэпсами	фыхъуэпсами	хъуэпса(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсами	умыхъуэпсами	мыхъуэпсами	дымыхъуэпсами	фымыхъуэпсами	мыхъуэпса(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъами	ухъуэпсэгъами	хъуэпсэгъами	дыхъуэпсэгъами	фыхъуэпсэгъами	хъуэпсэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэгъами	умыхъуэпсэгъами	мыхъуэпсэгъами	дымыхъуэпсэгъами	фымыхъуэпсэгъами	мыхъуэпсэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнми	ухъуэпсэнми	хъуэпсэнми	дыхъуэпсэнми	фыхъуэпсэнми	хъуэпсэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнми	умыхъуэпсэнми	мыхъуэпсэнми	дымыхъуэпсэнми	фымыхъуэпсэнми	мыхъуэпсэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнуми	ухъуэпсэнуми	хъуэпсэнуми	дыхъуэпсэнуми	фыхъуэпсэнуми	хъуэпсэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнуми	умыхъуэпсэнуми	мыхъуэпсэнуми	дымыхъуэпсэнуми	фымыхъуэпсэнуми	мыхъуэпсэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуапсэтэми	ухъуапсэтэми	хъуапсэтэми	дыхъуапсэтэми	фыхъуапсэтэми	хъуапсэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуапсэтэми	умыхъуапсэтэми	мыхъуапсэтэми	дымыхъуапсэтэми	фымыхъуапсэтэми	мыхъуапсэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсатэми	ухъуэпсатэми	хъуэпсатэми	дыхъуэпсатэми	фыхъуэпсатэми	хъуэпса(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсатэми	умыхъуэпсатэми	мыхъуэпсатэми	дымыхъуэпсатэми	фымыхъуэпсатэми	мыхъуэпса(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэгъатэми	ухъуэпсэгъатэми	хъуэпсэгъатэми	дыхъуэпсэгъатэми	фыхъуэпсэгъатэми	хъуэпсэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэгъатэми	умыхъуэпсэгъатэми	мыхъуэпсэгъатэми	дымыхъуэпсэгъатэми	фымыхъуэпсэгъатэми	мыхъуэпсэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнтэми	ухъуэпсэнтэми	хъуэпсэнтэми	дыхъуэпсэнтэми	фыхъуэпсэнтэми	хъуэпсэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнтэми	умыхъуэпсэнтэми	мыхъуэпсэнтэми	дымыхъуэпсэнтэми	фымыхъуэпсэнтэми	мыхъуэпсэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсэнутэми	ухъуэпсэнутэми	хъуэпсэнутэми	дыхъуэпсэнутэми	фыхъуэпсэнутэми	хъуэпсэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсэнутэми	умыхъуэпсэнутэми	мыхъуэпсэнутэми	дымыхъуэпсэнутэми	фымыхъуэпсэнутэми	мыхъуэпсэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъхъуэпсэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсаи	ухъуэпсаи	хъуэпсаи	дыхъуэпсаи	фыхъуэпсаи	хъуэпсаи
щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсакъыми	ухъуэпсакъыми	хъуэпсакъыми	дыхъуэпсакъыми	фыхъуэпсакъыми	хъуэпсакъыми

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсащэрэт	ухъуэпсащэрэт	хъуэпсащэрэт	дыхъуэпсащэрэт	фыхъуэпсащэрэт	хъуэпсащэрэт
щымыӀэныгъэ:	сымыхъуэпсащэрэт	умыхъуэпсащэрэт	мыхъуэпсащэрэт	дымыхъуэпсащэрэт	фымыхъуэпсащэрэт	мыхъуэпсащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнщ	ухъуэпсагъэнщ	хъуэпсагъэнщ	дыхъуэпсагъэнщ	фыхъуэпсагъэнщ	хъуэпсагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнкъым	ухъуэпсагъэнкъым	хъуэпсагъэнкъым	дыхъуэпсагъэнкъым	фыхъуэпсагъэнкъым	хъуэпсагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнт	ухъуэпсагъэнт	хъуэпсагъэнт	дыхъуэпсагъэнт	фыхъуэпсагъэнт	хъуэпсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнтэкъым	ухъуэпсагъэнтэкъым	хъуэпсагъэнтэкъым	дыхъуэпсагъэнтэкъым	фыхъуэпсагъэнтэкъым	хъуэпсагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэн	ухъуэпсагъэн	хъуэпсагъэн	дыхъуэпсагъэн	фыхъуэпсагъэн	хъуэпсагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнкъэ	ухъуэпсагъэнкъэ	хъуэпсагъэнкъэ	дыхъуэпсагъэнкъэ	фыхъуэпсагъэнкъэ	хъуэпсагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнт	ухъуэпсагъэнт	хъуэпсагъэнт	дыхъуэпсагъэнт	фыхъуэпсагъэнт	хъуэпсагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнтэкъэ	ухъуэпсагъэнтэкъэ	хъуэпсагъэнтэкъэ	дыхъуэпсагъэнтэкъэ	фыхъуэпсагъэнтэкъэ	хъуэпсагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнущ	ухъуэпсагъэнущ	хъуэпсагъэнущ	дыхъуэпсагъэнущ	фыхъуэпсагъэнущ	хъуэпсагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнукъым	ухъуэпсагъэнукъым	хъуэпсагъэнукъым	дыхъуэпсагъэнукъым	фыхъуэпсагъэнукъым	хъуэпсагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнут	ухъуэпсагъэнут	хъуэпсагъэнут	дыхъуэпсагъэнут	фыхъуэпсагъэнут	хъуэпсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнутэкъым	ухъуэпсагъэнутэкъым	хъуэпсагъэнутэкъым	дыхъуэпсагъэнутэкъым	фыхъуэпсагъэнутэкъым	хъуэпсагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэну	ухъуэпсагъэну	хъуэпсагъэну	дыхъуэпсагъэну	фыхъуэпсагъэну	хъуэпсагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнукъэ	ухъуэпсагъэнукъэ	хъуэпсагъэнукъэ	дыхъуэпсагъэнукъэ	фыхъуэпсагъэнукъэ	хъуэпсагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнут	ухъуэпсагъэнут	хъуэпсагъэнут	дыхъуэпсагъэнут	фыхъуэпсагъэнут	хъуэпсагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	сыхъуэпсагъэнутэкъэ	ухъуэпсагъэнутэкъэ	хъуэпсагъэнутэкъэ	дыхъуэпсагъэнутэкъэ	фыхъуэпсагъэнутэкъэ	хъуэпсагъэнутэкъэ

Причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуапсэ	ухъуапсэ	хъуапсэ	дыхъуапсэ	фыхъуапсэ	хъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуапсэ	умыхъуапсэ	мыхъуапсэ	дымыхъуапсэ	фымыхъуапсэ	мыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпса	ухъуэпса	хъуэпса	дыхъуэпса	фыхъуэпса	хъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпса	умыхъуэпса	мыхъуэпса	дымыхъуэпса	фымыхъуэпса	мыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпсэгъа	ухъуэпсэгъа	хъуэпсэгъа	дыхъуэпсэгъа	фыхъуэпсэгъа	хъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпсэгъа	умыхъуэпсэгъа	мыхъуэпсэгъа	дымыхъуэпсэгъа	фымыхъуэпсэгъа	мыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпсэн	ухъуэпсэн	хъуэпсэн	дыхъуэпсэн	фыхъуэпсэн	хъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпсэн	умыхъуэпсэн	мыхъуэпсэн	дымыхъуэпсэн	фымыхъуэпсэн	мыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпсэну	ухъуэпсэну	хъуэпсэну	дыхъуэпсэну	фыхъуэпсэну	хъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпсэну	умыхъуэпсэну	мыхъуэпсэну	дымыхъуэпсэну	фымыхъуэпсэну	мыхъуэпсэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуапсэ	узэрыхъуапсэ	зэрыхъуапсэ	дызэрыхъуапсэ	фызэрыхъуапсэ	зэрыхъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуапсэ	узэрымыхъуапсэ	зэрымыхъуапсэ	дызэрымыхъуапсэ	фызэрымыхъуапсэ	мызэрыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуэпса	узэрыхъуэпса	зэрыхъуэпса	дызэрыхъуэпса	фызэрыхъуэпса	зэрыхъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуэпса	узэрымыхъуэпса	зэрымыхъуэпса	дызэрымыхъуэпса	фызэрымыхъуэпса	зэрымыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуэпсэгъа	узэрыхъуэпсэгъа	зэрыхъуэпсэгъа	дызэрыхъуэпсэгъа	фызэрыхъуэпсэгъа	зэрыхъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуэпсэгъа	узэрымыхъуэпсэгъа	зэрымыхъуэпсэгъа	дызэрымыхъуэпсэгъа	фызэрымыхъуэпсэгъа	зэрымыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуэпсэн	узэрыхъуэпсэн	зэрыхъуэпсэн	дызэрыхъуэпсэн	фызэрыхъуэпсэн	зэрыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуэпсэн	узэрымыхъуэпсэн	зэрымыхъуэпсэн	дызэрымыхъуэпсэн	фызэрымыхъуэпсэн	зэрымыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэрыхъуэпсэну	узэрыхъуэпсэну	зэрыхъуэпсэну	дызэрыхъуэпсэну	фызэрыхъуэпсэну	зэрыхъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэрымыхъуэпсэну	узэрымыхъуэпсэну	зэрымыхъуэпсэну	дызэрымыхъуэпсэну	фызэрымыхъуэпсэну	зэрымыхъуэпсэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуапсэ	ущыхъуапсэ	щыхъуапсэ	дыщыхъуапсэ	фыщыхъуапсэ	щыхъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуапсэ	ущымыхъуапсэ	щымыхъуапсэ	дыщымыхъуапсэ	фыщымыхъуапсэ	щымыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуэпса	ущыхъуэпса	щыхъуэпса	дыщыхъуэпса	фыщыхъуэпса	щыхъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуэпса	ущымыхъуэпса	щымыхъуэпса	дыщымыхъуэпса	фыщымыхъуэпса	щымыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуэпсэгъа	ущыхъуэпсэгъа	щыхъуэпсэгъа	дыщыхъуэпсэгъа	фыщыхъуэпсэгъа	щыхъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуэпсэгъа	ущымыхъуэпсэгъа	щымыхъуэпсэгъа	дыщымыхъуэпсэгъа	фыщымыхъуэпсэгъа	щымыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуэпсэн	ущыхъуэпсэн	щыхъуэпсэн	дыщыхъуэпсэн	фыщыхъуэпсэн	щыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуэпсэн	ущымыхъуэпсэн	щымыхъуэпсэн	дыщымыхъуэпсэн	фыщымыхъуэпсэн	щымыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщыхъуэпсэну	ущыхъуэпсэну	щыхъуэпсэну	дыщыхъуэпсэну	фыщыхъуэпсэну	щыхъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщымыхъуэпсэну	ущымыхъуэпсэну	щымыхъуэпсэну	дыщымыхъуэпсэну	фыщымыхъуэпсэну	щымыхъуэпсэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуапсэ	уздэхъуапсэ	здэхъуапсэ	дыздэхъуапсэ	фыздэхъуапсэ	здэхъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуапсэ	уздэмыхъуапсэ	здэмыхъуапсэ	дыздэмыхъуапсэ	фыздэмыхъуапсэ	здэмыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуэпса	уздэхъуэпса	здэхъуэпса	дыздэхъуэпса	фыздэхъуэпса	здэхъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуэпса	уздэмыхъуэпса	здэмыхъуэпса	дыздэмыхъуэпса	фыздэмыхъуэпса	здэмыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуэпсэгъа	уздэхъуэпсэгъа	здэхъуэпсэгъа	дыздэхъуэпсэгъа	фыздэхъуэпсэгъа	здэхъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуэпсэгъа	уздэмыхъуэпсэгъа	здэмыхъуэпсэгъа	дыздэмыхъуэпсэгъа	фыздэмыхъуэпсэгъа	здэмыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуэпсэн	уздэхъуэпсэн	здэхъуэпсэн	дыздэхъуэпсэн	фыздэхъуэпсэн	здэхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуэпсэн	уздэмыхъуэпсэн	здэмыхъуэпсэн	дыздэмыхъуэпсэн	фыздэмыхъуэпсэн	здэмыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздэхъуэпсэну	уздэхъуэпсэну	здэхъуэпсэну	дыздэхъуэпсэну	фыздэхъуэпсэну	здэхъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздэмыхъуэпсэну	уздэмыхъуэпсэну	здэмыхъуэпсэну	дыздэмыхъуэпсэну	фыздэмыхъуэпсэну	здэмыхъуэпсэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуапсэ	ущӀэхъуапсэ	щӀэхъуапсэ	дыщӀэхъуапсэ	фыщӀэхъуапсэ	щӀэхъуапсэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуапсэ	ущӀэмыхъуапсэ	щӀэмыхъуапсэ	дыщӀэмыхъуапсэ	фыщӀэмыхъуапсэ	щӀэмыхъуапсэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуэпса	ущӀэхъуэпса	щӀэхъуэпса	дыщӀэхъуэпса	фыщӀэхъуэпса	щӀэхъуэпса(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуэпса	ущӀэмыхъуэпса	щӀэмыхъуэпса	дыщӀэмыхъуэпса	фыщӀэмыхъуэпса	щӀэмыхъуэпса(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуэпсэгъа	ущӀэхъуэпсэгъа	щӀэхъуэпсэгъа	дыщӀэхъуэпсэгъа	фыщӀэхъуэпсэгъа	щӀэхъуэпсэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуэпсэгъа	ущӀэмыхъуэпсэгъа	щӀэмыхъуэпсэгъа	дыщӀэмыхъуэпсэгъа	фыщӀэмыхъуэпсэгъа	щӀэмыхъуэпсэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуэпсэн	ущӀэхъуэпсэн	щӀэхъуэпсэн	дыщӀэхъуэпсэн	фыщӀэхъуэпсэн	щӀэхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуэпсэн	ущӀэмыхъуэпсэн	щӀэмыхъуэпсэн	дыщӀэмыхъуэпсэн	фыщӀэмыхъуэпсэн	щӀэмыхъуэпсэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀэхъуэпсэну	ущӀэхъуэпсэну	щӀэхъуэпсэну	дыщӀэхъуэпсэну	фыщӀэхъуэпсэну	щӀэхъуэпсэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀэмыхъуэпсэну	ущӀэмыхъуэпсэну	щӀэмыхъуэпсэну	дыщӀэмыхъуэпсэну	фыщӀэмыхъуэпсэну	щӀэмыхъуэпсэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуапсэу	ухъуапсэу	хъуапсэу	дыхъуапсэу	фыхъуапсэу	хъуапсэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуапсэу	умыхъуапсэу	мыхъуапсэу	дымыхъуапсэу	фымыхъуапсэу	мыхъуапсэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыхъуэпсауэ	ухъуэпсауэ	хъуэпсауэ	дыхъуэпсауэ	фыхъуэпсауэ	хъуэпсауэ / хъуэпса(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сымыхъуэпсауэ	умыхъуэпсауэ	мыхъуэпсауэ	дымыхъуэпсауэ	фымыхъуэпсауэ	мыхъуэпсауэ(хэ) / мыхъуэпса(хэ)у
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	сыхъуапсэурэ	ухъуапсэурэ	хъуапсэурэ	дыхъуапсэурэ	фыхъуапсэурэ	хъуапсэ(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	сымыхъуапсэурэ	умыхъуапсэурэ	мыхъуапсэурэ	дымыхъуапсэурэ	фымыхъуапсэурэ	мыхъуапсэ(хэ)урэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъуапс]э	[хъуапс]эр	--	[хъуапс]эхэр
Эргативнэ:	[хъуапс]э	[хъуапс]эм	--	[хъуапс]эхэм
Послеложнэ:	[хъуапс]экӀэ	[хъуапс]эмкӀэ	[хъуапс]эхэкӀэ	[хъуапс]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъуапс]эуэ	[хъуапс]эрауэ	[хъуапс]эхэу	[хъуапс]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъуэпс]а	[хъуэпс]ар	--	[хъуэпс]ахэр
Эргативнэ:	[хъуэпс]а	[хъуэпс]ам	--	[хъуэпс]ахэм
Послеложнэ:	[хъуэпс]акӀэ	[хъуэпс]амкӀэ	[хъуэпс]ахэкӀэ	[хъуэпс]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъуэпс]ауэ	[хъуэпс]арауэ	[хъуэпс]ахэу	[хъуэпс]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъуэпс]эн	[хъуэпс]эныр	--	[хъуэпс]энхэр
Эргативнэ:	[хъуэпс]эн	[хъуэпс]эным	--	[хъуэпс]энхэм
Послеложнэ:	[хъуэпс]энкӀэ	[хъуэпс]энымкӀэ	[хъуэпс]энхэкӀэ	[хъуэпс]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[хъуэпс]эну	[хъуэпс]энырауэ	[хъуэпс]энхэу	[хъуэпс]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[хъуэпс]эну	[хъуэпс]энур	--	[хъуэпс]энухэр
Эргативнэ:	[хъуэпс]эну	[хъуэпс]энум	--	[хъуэпс]энухэм
Послеложнэ:	[хъуэпс]энукӀэ	[хъуэпс]энумкӀэ	[хъуэпс]энухэкӀэ	[хъуэпс]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[хъуэпс]энууэ	[хъуэпс]энурауэ	[хъуэпс]энухэу	[хъуэпс]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. ФӀэӀуным нызэрыхьэсын.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Шэр хъуэпсэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• хъуэпсэн: begin to sour (about milk)
• Шэр хъуэпсэн: begin to sour (the milk)

УРЫСЫБЗЭ

• хъуэпсэн: начать закисать (о молоке)
• Шэр хъуэпсэн: закисать (молоко)

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.