Wt/kbd/хъарбыз
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
< тыркубзэ: karpuz < персыбзэ: خربزه = нащэшхуэ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [χɐr'bǝz]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [хъарбыз]
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | хъарбыз | хъарбызыр | -- | хъарбызхэр |
Эргативнэ: | хъарбыз | хъарбызым | -- | хъарбызхэм |
Послеложнэ: | хъарбызкӀэ | хъарбызымкӀэ | хъарбызхэкӀэ | хъарбызхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | хъарбызу | хъарбызырауэ | хъарбызхэу | хъарбызхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЩӀыпӀэ хуабэхэм щагъэкӀ, зи пкъыр щӀым щылъу жэ хадэхэкӀ лӀэужьыгъуэ (Citrulus vulgaris Scurad).
ЩАПХЪЭХЭР
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 19 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Нанэ, мэ хъарбыз. | Бабушка, возьми арбуз. | Grandmother, have a watermelon. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Хъарбыз упщӀэтэн.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- хъарбыз: watermelon
- Хъарбыз упщӀэтэн: cut up a watermelon
УРЫСЫБЗЭ
- хъарбыз: арбуз обыкновенный
- Хъарбыз упщӀэтэн: нарезать арбуз
псалъафэ зэпыщӀахэр
ХъарбызитӀ зы ӀэкӀэ Ӏыгъын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: try to kill two birds with a single stone Урысыбзэ: погнаться за двумя зайцами. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
хъарбыз къуэпс
Мыхьэнэ: Хъарбыз жэпкъым къыдэжа, хъарбызыр зыпищӀэ бынжэ, къуэпс. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a watermelon stem Хъарбыз къуэпсыр мэгъуж: the watermelon stem is drying out Хъарбыз къуэпс цӀынэ: a green watermelon stem Урысыбзэ: арбузная плетень Хъарбыз къуэпсыр мэгъуж. арбузная плетень сохнет. Хъарбыз къуэпс цӀынэ. зеленая арбузная плетень Псалъэ зэпхахэр: Хъарбыз къуэпс цӀынэ. Хъарбыз къуэпс цӀынэ. Щапхъэхэр:
хъарбыз фэгу
Мыхьэнэ: Хъарбызыфэм къыхэщӀыкӀа, сабий зэрагъэджэгу гу цӀыкӀу. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a child’s toy cart from watermelon rind ЩӀалэ цӀыкӀум хъарбыз фэгу кърешэкӀ: The boy is pulling a toy cart from watermelon rind. Урысыбзэ: детская игрушечная арба из арбузной корки ЩӀалэ цӀыкӀум хъарбыз фэгу кърешэкӀ: Мальчик тащит игрушечную арбу из арбузной корки. Псалъэ зэпхахэр: ЩӀалэ цӀыкӀум хъарбыз фэгу кърешэкӀ. Щапхъэхэр:
хъарбыз фо
Мыхьэнэ: Хъарбызыпсым къыщӀагъэвыкӀ ӀэфӀыкӀэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: watermelon jam Хъарбыз фо шхын: eat watermelon jam Урысыбзэ: арбузное варенье Хъарбыз фо шхын: есть арбузное варенье Псалъэ зэпхахэр: Хъарбыз фо шхын. Щапхъэхэр:
хъарбыз хадэ
Мыхьэнэ: Хъарбыз щагъэкӀ хьэсэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: watermelon patch Хъэрбыз хадэр пщӀэн: weed a watermelon patch Урысыбзэ: арбузная бахча Хъэрбыз хадэр пщӀэн: полоть арбузную бахчу Псалъэ зэпхахэр: Хъэрбыз хадэр пщӀэн. Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.