Wt/kbd/хужь
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
хужь
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ПЛЪЫФЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [xʷǝʑ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [ху] + [жь]
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | хужь | хужьыр | -- | хужьхэр |
Эргативнэ: | хужь | хужьым | -- | хужьхэм |
Послеложнэ: | хужькӀэ | хужьымкӀэ | хужьхэкӀэ | хужьхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | хужьу | хужьырауэ | хужьхэу | хужьхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Уэсым е шэм я фэм хуэдэ.
- Хужьыфэ зыщӀэт, хужьыфэ зытет.
- Зи щӀыфэ хужьыфэ (расэкӀэ зэрызэщхьэщагъэкӀын и дамыгъэу).
ЩАПХЪЭХЭР
- Джон хужьымрэ Джон фӀыцӀэмрэ зэщӀыгъуу ЕтӀуанэ дунейпсо зауэм макӀуэ. Нало Заур
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 77 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Шордакъхэм укъихьэмэ, къалэри бгы щхьэ хужьхэри уи пащхьэм къоувэ. | Если выйдешь на балкон, перед тобой встают город и белые вершины гор. | If you come out onto the balcony, the city and the white-headed mountains rise before you. |
нап. 99 | ||
ТхьэкӀумэкӀыхьыр гъэмахуэм щхъуэщ, щӀымахуэм хужьщ. | Летом заяц серый, а зимой он белый. | The hare is grey in summer and white in winter. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Джанэ хужь.
- ЩӀыфэ хужь.
- хужьышхуэ
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- хужь: 1. white (colour) 2. light, pale (not dark) 3. with light skin (as a trait of race)
- Джанэ хужь: a white shirt
- ЩӀыфэ хужь: white skin
- хужьышхуэ: big white
УРЫСЫБЗЭ
- хужь: 1. белый (о цвете) 2. светлый 3. со светлой кожей (как признак расы)
- Джанэ хужь: белая рубашка
- ЩӀыфэ хужь: белая кожа
- хужьышхуэ: большой белый
псалъафэ зэпыщӀахэр
Къупщхьэ хужь
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: blue blood (of noble descent) Урысыбзэ: белая кость, голубая кровь (о человеке знатного происхождения) Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Напэ хужькӀэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: with a clean conscience Урысыбзэ: с чистой совестью Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.