Wt/kbd/фӏыцӏэ
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
фӏыцӏэ
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ПЛЪЫФЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA ['fʹǝtʹsɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [фӀыцӀ] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | фӀыцӀэ | фӀыцӀэр | -- | фӀыцӀэхэр |
Эргативнэ: | фӀыцӀэ | фӀыцӀэм | -- | фӀыцӀэхэм |
Послеложнэ: | фӀыцӀэкӀэ | фӀыцӀэмкӀэ | фӀыцӀэхэкӀэ | фӀыцӀэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | фӀыцӀэу | фӀыцӀэрауэ | фӀыцӀэхэу | фӀыцӀэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- КӀэгъуасэм, фӀамыщӀым и фэ зиӀэ, къарэ.
- Къамылыфэ.
- Жагъуэ.
ЩАПХЪЭХЭР
- ГъэщӀэгъуэнщ, ахэр [фызхэр] гуащэ зэрыхъуу щхьэфӀэпхыкӀ фӀыцӀэкӀэ я щхьэр фӀапхыкӀыу щӀадзэ. ХьэхъупащӀэ Хьэжбэчыр
- ДищӀ илъ сщӀэжыныр къалэн сщӀауэ Изох бий фӀыцӀэм удын гуащӀэ. Къэбэрдей, альманах
- Шэ фӀыцӀэжьыр къыщытехуэм, Уи гыбзафэри сигу къэкӀат. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 105 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
ЦӀывхэм фӀыцӀи гъуэжьи яхэтщ. | Есть среди них жуки черные и жёлтые. | Among them there are black and yellow beetles. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Вагъэ фӀыцӀэ.
- Пшэ фӀыцӀэ.
- ЩӀалэ фӀыцӀэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- фӏыцӏэ: 1. black, dark (colour) 2. swarthy 3. hated, despised, loathed
- Вагъэ фӀыцӀэ: black earth (ploghland)
- Пшэ фӀыцӀэ: dark clouds
- ЩӀалэ фӀыцӀэ: swarthy lad
УРЫСЫБЗЭ
- фӏыцӏэ: 1. чёрный (о цвете) 2. смуглый 3. ненавистный
- Вагъэ фӀыцӀэ: чёрнозём (чёрная пашня)
- Пшэ фӀыцӀэ: тёмные тучи
- ЩӀалэ фӀыцӀэ: смуглый мальчик
псалъафэ зэпыщӀахэр
Дзэ фӀыцӀэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: horde, army Урысыбзэ: полчище Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Щай фӀыцӀэу къимыдзэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: not give a damn about sb, think precious little of sb Урысыбзэ: совсем не считаться с кем-л., в грош не ставить кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA ['fʹǝtʹsɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [фӀ] + -ы + [цӀ] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | фӀыцӀэ | фӀыцӀэр | -- | фӀыцӀэхэр |
Эргативнэ: | фӀыцӀэ | фӀыцӀэм | -- | фӀыцӀэхэм |
Послеложнэ: | фӀыцӀэкӀэ | фӀыцӀэмкӀэ | фӀыцӀэхэкӀэ | фӀыцӀэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | фӀыцӀэу | фӀыцӀэрауэ | фӀыцӀэхэу | фӀыцӀэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Щытхъу зыпылъ.
ЩАПХЪЭХЭР
- Пщым и фӀыцӀэ жызымыӀэм И Ӏэр ину хуегъэдалъэ. ЩоджэнцӀыкӀу Алий
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- фӏыцӏэ: good name; good reputation
УРЫСЫБЗЭ
- фӏыцӏэ: добрая слава
псалъафэ зэпыщӀахэр
[И] ФӀыцӀэ Ӏун
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: to spread (about glory, sb’s reputation). ЩӀалэм и фӀыцӀэ Ӏуащ. The young man’s glory spread. Урысыбзэ: распространяться (о славе). ЩӀалэм и фӀыцӀэ Ӏуащ. Слава молодого человека распространялась. Псалъэ зэпхахэр: ЩӀалэм и фӀыцӀэ Ӏуащ. Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.