АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
у- + [дз] + -э + -гу + -ы + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэӏэс "удзэгун"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:
удзэгун
щымыӀэныгъэ:
мыудзэгун
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
судзэгун
будзэгун
иудзэгун
дудзэгун
фудзэгун
яудзэгун
щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгун
умыудзэгун
имыудзэгун
дымыудзэгун
фымыудзэгун
ямыудзэгун
Унафэ наклоненэ
уэ
фэ
щыӀэныгъэ:
удзэгу!
фудзэгу!
щымыӀэныгъэ:
умыудзэгу!
фымыудзэгу!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
среудзэгу
уреудзэгу
иреудзэгу
треудзэгу
фреудзэгу
иреудзэгу
щымыӀэныгъэ:
сремыудзэгу
уремыудзэгу
иремыудзэгу
тремыудзэгу
фремыудзэгу
иремыудзэгу
ЗэраӀуатэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
соудзэгу(р)
уоудзэгу(р) / боудзэгу(р)
еудзэгу(р)
доудзэгу(р)
фоудзэгу(р)
яудзэгу(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгуркъым
будзэгуркъым
иудзэгуркъым
дудзэгуркъым
фудзэгуркъым
яудзэгуркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгурт
будзэгурт
иудзэгурт
дудзэгурт
фудзэгурт
яудзэгурт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
судзэгуртэкъым
будзэгуртэкъым
иудзэгуртэкъым
дудзэгуртэкъым
фудзэгуртэкъым
яудзэгуртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгуащ
будзэгуащ
иудзэгуащ
дудзэгуащ
фудзэгуащ
яудзэгуащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
судзэгуакъым
будзэгуакъым
иудзэгуакъым
дудзэгуакъым
фудзэгуакъым
яудзэгуакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгуат
будзэгуат
иудзэгуат
дудзэгуат
фудзэгуат
яудзэгуат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
судзэгуатэкъым
будзэгуатэкъым
иудзэгуатэкъым
дудзэгуатэкъым
фудзэгуатэкъым
яудзэгуатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгугъащ
будзэгугъащ
иудзэгугъащ
дудзэгугъащ
фудзэгугъащ
яудзэгугъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгугъакъым
будзэгугъакъым
иудзэгугъакъым
дудзэгугъакъым
фудзэгугъакъым
яудзэгугъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгугъат
будзэгугъат
иудзэгугъат
дудзэгугъат
фудзэгугъат
яудзэгугъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгугъатэкъым
будзэгугъатэкъым
иудзэгугъатэкъым
дудзэгугъатэкъым
фудзэгугъатэкъым
яудзэгугъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
судзэгущ
будзэгущ
иудзэгущ
дудзэгущ
фудзэгущ
яудзэгущ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
судзэгукъым
будзэгукъым
иудзэгукъым
дудзэгукъым
фудзэгукъым
яудзэгукъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
судзэгут
будзэгут
иудзэгут
дудзэгут
фудзэгут
яудзэгут
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
судзэгутэкъым
будзэгутэкъым
иудзэгутэкъым
дудзэгутэкъым
фудзэгутэкъым
яудзэгутэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунщ
будзэгунщ
иудзэгунщ
дудзэгунщ
фудзэгунщ
яудзэгунщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгункъым
будзэгункъым
иудзэгункъым
дудзэгункъым
фудзэгункъым
яудзэгункъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунущ
будзэгунущ
иудзэгунущ
дудзэгунущ
фудзэгунущ
яудзэгунущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгунукъым
будзэгунукъым
иудзэгунукъым
дудзэгунукъым
фудзэгунукъым
яудзэгунукъым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгурэ
будзэгурэ
иудзэгурэ
дудзэгурэ
фудзэгурэ
яудзэгурэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгуркъэ
будзэгуркъэ
иудзэгуркъэ
дудзэгуркъэ
фудзэгуркъэ
яудзэгуркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгурт
будзэгурт
иудзэгурт
дудзэгурт
фудзэгурт
яудзэгурт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
судзэгуртэкъэ
будзэгуртэкъэ
иудзэгуртэкъэ
дудзэгуртэкъэ
фудзэгуртэкъэ
яудзэгуртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгуа
будзэгуа
иудзэгуа
дудзэгуа
фудзэгуа
яудзэгуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
судзэгуакъэ
будзэгуакъэ
иудзэгуакъэ
дудзэгуакъэ
фудзэгуакъэ
яудзэгуакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгуат
будзэгуат
иудзэгуат
дудзэгуат
фудзэгуат
яудзэгуат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
судзэгуатэкъэ
будзэгуатэкъэ
иудзэгуатэкъэ
дудзэгуатэкъэ
фудзэгуатэкъэ
яудзэгуатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгугъа
будзэгугъа
иудзэгугъа
дудзэгугъа
фудзэгугъа
яудзэгугъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ:
судзэгугъакъэ
будзэгугъакъэ
иудзэгугъакъэ
дудзэгугъакъэ
фудзэгугъакъэ
яудзэгугъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгугъат
будзэгугъат
иудзэгугъат
дудзэгугъат
фудзэгугъат
яудзэгугъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
судзэгугъатэкъэ
будзэгугъатэкъэ
иудзэгугъатэкъэ
дудзэгугъатэкъэ
фудзэгугъатэкъэ
яудзэгугъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
судзэгу
будзэгу
иудзэгу
дудзэгу
фудзэгу
яудзэгу
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
судзэгукъэ
будзэгукъэ
иудзэгукъэ
дудзэгукъэ
фудзэгукъэ
яудзэгукъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
судзэгут
будзэгут
иудзэгут
дудзэгут
фудзэгут
яудзэгут
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
судзэгутэкъэ
будзэгутэкъэ
иудзэгутэкъэ
дудзэгутэкъэ
фудзэгутэкъэ
яудзэгутэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгун
будзэгун
иудзэгун
дудзэгун
фудзэгун
яудзэгун
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгункъэ
будзэгункъэ
иудзэгункъэ
дудзэгункъэ
фудзэгункъэ
яудзэгункъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгуну
будзэгуну
иудзэгуну
дудзэгуну
фудзэгуну
яудзэгуну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгунукъэ
будзэгунукъэ
иудзэгунукъэ
дудзэгунукъэ
фудзэгунукъэ
яудзэгунукъэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгумэ
будзэгумэ
иудзэгумэ
дудзэгумэ
фудзэгумэ
яудзэгумэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгумэ
умыудзэгумэ
имыудзэгумэ
дымыудзэгумэ
фымыудзэгумэ
ямыудзэгумэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгуамэ
будзэгуамэ
иудзэгуамэ
дудзэгуамэ
фудзэгуамэ
яудзэгуамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуамэ
умыудзэгуамэ
имыудзэгуамэ
дымыудзэгуамэ
фымыудзэгуамэ
ямыудзэгуамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
судзэгугъамэ
будзэгугъамэ
иудзэгугъамэ
дудзэгугъамэ
фудзэгугъамэ
яудзэгугъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгугъамэ
умыудзэгугъамэ
имыудзэгугъамэ
дымыудзэгугъамэ
фымыудзэгугъамэ
ямыудзэгугъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунмэ
будзэгунмэ
иудзэгунмэ
дудзэгунмэ
фудзэгунмэ
яудзэгунмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунмэ
умыудзэгунмэ
имыудзэгунмэ
дымыудзэгунмэ
фымыудзэгунмэ
ямыудзэгунмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунумэ
будзэгунумэ
иудзэгунумэ
дудзэгунумэ
фудзэгунумэ
яудзэгунумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунумэ
умыудзэгунумэ
имыудзэгунумэ
дымыудзэгунумэ
фымыудзэгунумэ
ямыудзэгунумэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгутэмэ
будзэгутэмэ
иудзэгутэмэ
дудзэгутэмэ
фудзэгутэмэ
яудзэгутэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгутэмэ
умыудзэгутэмэ
имыудзэгутэмэ
дымыудзэгутэмэ
фымыудзэгутэмэ
ямыудзэгутэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгуатэмэ
будзэгуатэмэ
иудзэгуатэмэ
дудзэгуатэмэ
фудзэгуатэмэ
яудзэгуатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуатэмэ
умыудзэгуатэмэ
имыудзэгуатэмэ
дымыудзэгуатэмэ
фымыудзэгуатэмэ
ямыудзэгуатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
судзэгугъатэмэ
будзэгугъатэмэ
иудзэгугъатэмэ
дудзэгугъатэмэ
фудзэгугъатэмэ
яудзэгугъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгугъатэмэ
умыудзэгугъатэмэ
имыудзэгугъатэмэ
дымыудзэгугъатэмэ
фымыудзэгугъатэмэ
ямыудзэгугъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунтэмэ
будзэгунтэмэ
иудзэгунтэмэ
дудзэгунтэмэ
фудзэгунтэмэ
яудзэгунтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунтэмэ
умыудзэгунтэмэ
имыудзэгунтэмэ
дымыудзэгунтэмэ
фымыудзэгунтэмэ
ямыудзэгунтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунутэмэ
будзэгунутэмэ
иудзэгунутэмэ
дудзэгунутэмэ
фудзэгунутэмэ
яудзэгунутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунутэмэ
умыудзэгунутэмэ
имыудзэгунутэмэ
дымыудзэгунутэмэ
фымыудзэгунутэмэ
ямыудзэгунутэмэ
сослагательнэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунт
будзэгунт
иудзэгунт
дудзэгунт
фудзэгунт
яудзэгунт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгунтэкъым
будзэгунтэкъым
иудзэгунтэкъым
дудзэгунтэкъым
фудзэгунтэкъым
яудзэгунтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунут
будзэгунут
иудзэгунут
дудзэгунут
фудзэгунут
яудзэгунут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
судзэгунутэкъым
будзэгунутэкъым
иудзэгунутэкъым
дудзэгунутэкъым
фудзэгунутэкъым
яудзэгунутэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгуми
будзэгуми
иудзэгуми
дудзэгуми
фудзэгуми
яудзэгуми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуми
умыудзэгуми
имыудзэгуми
дымыудзэгуми
фымыудзэгуми
ямыудзэгуми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгуами
будзэгуами
иудзэгуами
дудзэгуами
фудзэгуами
яудзэгуами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуами
умыудзэгуами
имыудзэгуами
дымыудзэгуами
фымыудзэгуами
ямыудзэгуами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
судзэгугъами
будзэгугъами
иудзэгугъами
дудзэгугъами
фудзэгугъами
яудзэгугъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгугъами
умыудзэгугъами
имыудзэгугъами
дымыудзэгугъами
фымыудзэгугъами
ямыудзэгугъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунми
будзэгунми
иудзэгунми
дудзэгунми
фудзэгунми
яудзэгунми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунми
умыудзэгунми
имыудзэгунми
дымыудзэгунми
фымыудзэгунми
ямыудзэгунми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунуми
будзэгунуми
иудзэгунуми
дудзэгунуми
фудзэгунуми
яудзэгунуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунуми
умыудзэгунуми
имыудзэгунуми
дымыудзэгунуми
фымыудзэгунуми
ямыудзэгунуми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгутэми
будзэгутэми
иудзэгутэми
дудзэгутэми
фудзэгутэми
яудзэгутэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгутэми
умыудзэгутэми
имыудзэгутэми
дымыудзэгутэми
фымыудзэгутэми
ямыудзэгутэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
судзэгуатэми
будзэгуатэми
иудзэгуатэми
дудзэгуатэми
фудзэгуатэми
яудзэгуатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуатэми
умыудзэгуатэми
имыудзэгуатэми
дымыудзэгуатэми
фымыудзэгуатэми
ямыудзэгуатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
судзэгугъатэми
будзэгугъатэми
иудзэгугъатэми
дудзэгугъатэми
фудзэгугъатэми
яудзэгугъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгугъатэми
умыудзэгугъатэми
имыудзэгугъатэми
дымыудзэгугъатэми
фымыудзэгугъатэми
ямыудзэгугъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунтэми
будзэгунтэми
иудзэгунтэми
дудзэгунтэми
фудзэгунтэми
яудзэгунтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунтэми
умыудзэгунтэми
имыудзэгунтэми
дымыудзэгунтэми
фымыудзэгунтэми
ямыудзэгунтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
судзэгунутэми
будзэгунутэми
иудзэгунутэми
дудзэгунутэми
фудзэгуэнутэми
яудзэгуэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунутэми
умыудзэгунутэми
имыудзэгунутэми
дымыудзэгунутэми
фымыудзэгунутэми
ямыудзэгунутэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
судзэгуаи
будзэгуаи
иудзэгуаи
дудзэгуаи
фудзэгуаи
яудзэгуаи
щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуаи
умыудзэгуаи
имыудзэгуаи
дымыудзэгуаи
фымыудзэгуаи
ямыудзэгуаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
судзэгуащэрэт
будзэгуащэрэт
иудзэгуащэрэт
дудзэгуащэрэт
фудзэгуащэрэт
яудзэгуащэрэт
щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуащэрэт
умыудзэгуащэрэт
имыудзэгуащэрэт
дымыудзэгуащэрэт
фымыудзэгуащэрэт
ямыудзэгуащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнщ
будзэгуагъэнщ
иудзэгуагъэнщ
дудзэгуагъэнщ
фудзэгуагъэнщ
яудзэгуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнкъым
будзэгуагъэнкъым
иудзэгуагъэнкъым
дудзэгуагъэнкъым
фудзэгуагъэнкъым
яудзэгуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнт
будзэгуагъэнт
иудзэгуагъэнт
дудзэгуагъэнт
фудзэгуагъэнт
яудзэгуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнтэкъым
будзэгуагъэнтэкъым
иудзэгуагъэнтэкъым
дудзэгуагъэнтэкъым
фудзэгуагъэнтэкъым
яудзэгуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
судзэгуагъэн
будзэгуагъэн
иудзэгуагъэн
дудзэгуагъэн
фудзэгуагъэн
яудзэгуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнкъэ
будзэгуагъэнкъэ
иудзэгуагъэнкъэ
дудзэгуагъэнкъэ
фудзэгуагъэнкъэ
яудзэгуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнт
будзэгуагъэнт
иудзэгуагъэнт
дудзэгуагъэнт
фудзэгуагъэнт
яудзэгуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнтэкъэ
будзэгуагъэнтэкъэ
иудзэгуагъэнтэкъэ
дудзэгуагъэнтэкъэ
фудзэгуагъэнтэкъэ
яудзэгуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнущ
будзэгуагъэнущ
иудзэгуагъэнущ
дудзэгуагъэнущ
фудзэгуагъэнущ
яудзэгуагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнукъым
будзэгуагъэнукъым
иудзэгуагъэнукъым
дудзэгуагъэнукъым
фудзэгуагъэнукъым
яудзэгуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнут
будзэгуагъэнут
иудзэгуагъэнут
дудзэгуагъэнут
фудзэгуагъэнут
яудзэгуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнутэкъым
будзэгуагъэнутэкъым
иудзэгуагъэнутэкъым
дудзэгуагъэнутэкъым
фудзэгуагъэнутэкъым
яудзэгуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
судзэгуагъэну
будзэгуагъэну
иудзэгуагъэну
дудзэгуагъэну
фудзэгуагъэну
яудзэгуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнукъэ
будзэгуагъэнукъэ
иудзэгуагъэнукъэ
дудзэгуагъэнукъэ
фудзэгуагъэнукъэ
яудзэгуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнут
будзэгуагъэнут
иудзэгуагъэнут
дудзэгуагъэнут
фудзэгуагъэнут
яудзэгуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
судзэгуагъэнутэкъэ
будзэгуагъэнутэкъэ
иудзэгуагъэнутэкъэ
дудзэгуагъэнутэкъэ
фудзэгуагъэнутэкъэ
яудзэгуагъэнутэкъэ
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
зыудзэгу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
зымыудзэгу
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зыудзэгуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зымыудзэгуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зыудзэгугъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зымыудзэгугъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зыудзэгун
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зымыудзэгун
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зыудзэгуну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зымыудзэгуну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту)
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ
судзэгу
будзэгу
иудзэгу
дудзэгу
фудзэгу
яудзэгу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгу
умыудзэгу
имыудзэгу
дымыудзэгу
фымыудзэгу
ямыудзэгу
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
судзэгуа
будзэгуа
иудзэгуа
дудзэгуа
фудзэгуа
яудзэгуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуа
умыудзэгуа
имыудзэгуа
дымыудзэгуа
фымыудзэгуа
ямыудзэгуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
судзэгугъа
будзэгугъа
иудзэгугъа
дудзэгугъа
фудзэгугъа
яудзэгугъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгугъа
умыудзэгугъа
имыудзэгугъа
дымыудзэгугъа
фымыудзэгугъа
ямыудзэгугъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
судзэгун
будзэгун
иудзэгун
дудзэгун
фудзэгун
яудзэгун
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгун
умыудзэгун
имыудзэгун
дымыудзэгун
фымыудзэгун
ямыудзэгун
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
судзэгуну
будзэгуну
иудзэгуну
дудзэгуну
фудзэгуну
яудзэгуну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуну
умыудзэгуну
имыудзэгуну
дымыудзэгуну
фымыудзэгуну
ямыудзэгуну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ
удзэгу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
мыудзэгу
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
удзэгуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
мыудзэгуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
удзэгугъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
мыудзэгугъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
удзэгун
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
мыудзэгун
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
удзэгуну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
мыудзэгуну
Обстоятельственнэ причастиехэр
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
зэрызудзэгу
зэрыбудзэгу
зэриудзэгу
зэрыдудзэгу
зэрывудзэгу
зэраудзэгу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыудзэгу
зэрумыудзэгу
зэримыудзэгу
зэрыдмыудзэгу
зэрывмыудзэгу
зэрамыудзэгу
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зэрызудзэгуа
зэрыбудзэгуа
зэриудзэгуа
зэрыдудзэгуа
зэрывудзэгуа
зэраудзэгуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыудзэгуа
зэрумыудзэгуа
зэримыудзэгуа
зэрыдмыудзэгуа
зэрывмыудзэгуа
зэрамыудзэгуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зэрызудзэгугъа
зэрыбудзэгугъа
зэриудзэгугъа
зэрыдудзэгугъа
зэрывудзэгугъа
зэраудзэгугъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыудзэгугъа
зэрумыудзэгугъа
зэримыудзэгугъа
зэрыдмыудзэгугъа
зэрывмыудзэгугъа
зэрамыудзэгугъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зэрызудзэгун
зэрыбудзэгун
зэриудзэгун
зэрыдудзэгун
зэрывудзэгун
зэраудзэгун
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыудзэгун
зэрумыудзэгун
зэримыудзэгун
зэрыдмыудзэгун
зэрывмыудзэгун
зэрамыудзэгун
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зэрызудзэгуну
зэрыбудзэгуну
зэриудзэгуну
зэрыдудзэгуну
зэрывудзэгуну
зэраудзэгуну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыудзэгуну
зэрумыудзэгуну
зэримыудзэгуну
зэрыдмыудзэгуну
зэрывмыудзэгуну
зэрамыудзэгуну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
щызудзэгу
щыбудзэгу
щиудзэгу
щыдудзэгу
щывудзэгу
щаудзэгу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыудзэгу
щумыудзэгу
щимыудзэгу
щыдмыудзэгу
щывмыудзэгу
щамыудзэгу
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щызудзэгуа
щыбудзэгуа
щиудзэгуа
щыдудзэгуа
щывудзэгуа
щаудзэгуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыудзэгуа
щумыудзэгуа
щимыудзэгуа
щыдмыудзэгуа
щывмыудзэгуа
щамыудзэгуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щызудзэгугъа
щыбудзэгугъа
щиудзэгугъа
щыдудзэгугъа
щывудзэгугъа
щаудзэгугъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыудзэгугъа
щумыудзэгугъа
щимыудзэгугъа
щыдмыудзэгугъа
щывмыудзэгугъа
щамыудзэгугъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щызудзэгун
щыбудзэгун
щиудзэгун
щыдудзэгун
щывудзэгун
щаудзэгун
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыудзэгун
щумыудзэгун
щимыудзэгун
щыдмыудзэгун
щывмыудзэгун
щамыудзэгун
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щызудзэгуну
щыбудзэгуну
щиудзэгуну
щыдудзэгуну
щывудзэгуну
щаудзэгуну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыудзэгуну
щумыудзэгуну
щимыудзэгуну
щыдмыудзэгуну
щывмыудзэгуну
щамыудзэгуну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
здэзудзэгу
здэбудзэгу
здиудзэгу
здэдудзэгу
здэвудзэгу
здаудзэгу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыудзэгу
здумыудзэгу
здимыудзэгу
здэдмыудзэгу
здэвмыудзэгу
здамыудзэгу
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
здэзудзэгуа
здэбудзэгуа
здиудзэгуа
здэдудзэгуа
здэвудзэгуа
здаудзэгуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыудзэгуа
здумыудзэгуа
здимыудзэгуа
здэдмыудзэгуа
здэвмыудзэгуа
здамыудзэгуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
здэзудзэгугъа
здэбудзэгугъа
здиудзэгугъа
здэдудзэгугъа
здэвудзэгугъа
здаудзэгугъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыудзэгугъа
здумыудзэгугъа
здимыудзэгугъа
здэдмыудзэгугъа
здэвмыудзэгугъа
здамыудзэгугъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
здэзудзэгун
здэбудзэгун
здиудзэгун
здэдудзэгун
здэвудзэгун
здаудзэгун
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыудзэгун
здумыудзэгун
здимыудзэгун
здэдмыудзэгун
здэвмыудзэгун
здамыудзэгун
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
здэзудзэгуну
здэбудзэгуну
здиудзэгуну
здэдудзэгуну
здэвудзэгуну
здаудзэгуну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыудзэгуну
здумыудзэгуну
здимыудзэгуну
здэдмыудзэгуну
здэвмыудзэгуну
здамыудзэгуну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзудзэгу
щӀэбудзэгу
щӀиудзэгу
щӀэдудзэгу
щӀэвудзэгу
щӀаудзэгу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыудзэгу
щӀумыудзэгу
щӀимыудзэгу
щӀэдмыудзэгу
щӀэвмыудзэгу
щӀамыудзэгу
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзудзэгуа
щӀэбудзэгуа
щӀиудзэгуа
щӀэдудзэгуа
щӀэвудзэгуа
щӀяудзэгуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыудзэгуа
щӀумыудзэгуа
щӀимыудзэгуа
щӀэдмыудзэгуа
щӀэвмыудзэгуа
щӀамыудзэгуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзудзэгугъа
щӀэбудзэгугъа
щӀиудзэгугъа
щӀэдудзэгугъа
щӀэвудзэгугъа
щӀаудзэгугъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыудзэгугъа
щӀумыудзэгугъа
щӀимыудзэгугъа
щӀэдмыудзэгугъа
щӀэвмыудзэгугъа
щӀамыудзэгугъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзудзэгун
щӀэбудзэгун
щӀиудзэгун
щӀэдудзэгун
щӀэвудзэгун
щӀаудзэгун
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыудзэгун
щӀумыудзэгун
щӀимыудзэгун
щӀэдмыудзэгун
щӀэвмыудзэгун
щӀамыудзэгун
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзудзэгуну
щӀэбудзэгуну
щӀиудзэгуну
щӀэдудзэгуну
щӀэвудзэгуну
щӀаудзэгуэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыудзэгуну
щӀумыудзэгуну
щӀимыудзэгуну
щӀэдмыудзэгуну
щӀэвмыудзэгуну
щӀамыудзэгуну
Деепричастиехэр
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ
судзэгуу
будзэгуу
иудзэгуу
дудзэгуу
фудзэгуу
яудзэгуу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуу
умыудзэгуу
имыудзэгуу
дымыудзэгуу
фымыудзэгуу
ямыудзэгуу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
судзэгуауэ
будзэгуауэ
иудзэгуауэ
дудзэгуауэ
фудзэгуауэ
яудзэгуауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуауэ
умыудзэгуауэ
имыудзэгуауэ
дымыудзэгуауэ
фымыудзэгуауэ
ямыудзэгуауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ
судзэгуурэ
будзэгуурэ
иудзэгуурэ
дудзэгуурэ
фудзэгуурэ
яудзэгуурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуурэ
умыудзэгуурэ
имыудзэгуурэ
дымыудзэгуурэ
фымыудзэгуурэ
ямыудзэгуурэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ
Прямой Дополненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
Подлежащэ
сэ
--
узоудзэгу
соудзэгу
--
фызоудзэгу
соудзэгу(хэ)
уэ
сыбоудзэгу
--
уоудзэгу / боудзэгу
дыбоудзэгу
--
уоудзэгу(хэ) / боудзэгу(хэ)
абы
сеудзэгу
уеудзэгу
еудзэгу
деудзэгу
феудзэгу
еудзэгу(хэ)
дэ
--
удоудзэгу
доудзэгу
--
фыдоудзэгу
доудзэгу(хэ)
фэ
сывоудзэгу
--
фоудзэгу
дывоудзэгу
--
фоудзэгу(хэ)
абыхэм
саудзэгу
уаудзэгу
яудзэгу
даудзэгу
фаудзэгу
яудзэгу(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)
Прямой Дополненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
Подлежащэ
сэ
--
ус[удзэгурэ]
с[удзэгурэ]
--
фыс[удзэгурэ]
с[удзэгу(хэ)рэ]
уэ
сыб[удзэгурэ]
--
б[удзэгурэ]
дыб[удзэгурэ]
--
б[удзэгу(хэ)рэ]
абы
си[удзэгурэ]
уи[удзэгурэ]
и[удзэгурэ]
ди[удзэгурэ]
фи[удзэгурэ]
и[удзэгу(хэ)рэ]
дэ
--
уд[удзэгурэ]
д[удзэгурэ]
--
фыд[удзэгурэ]
д[удзэгу(хэ)рэ]
фэ
сыф[удзэгурэ]
--
ф[удзэгурэ]
дыф[удзэгурэ]
--
ф[удзэгу(хэ)рэ]
абыхэм
са[удзэгурэ]
уа[удзэгурэ]
я[удзэгурэ]
да[удзэгурэ]
фа[удзэгурэ]
я[удзэгу(хэ)рэ]
-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[удзэгу]
[удзэгу]р
--
[удзэгу]хэр
Эргативнэ:
[удзэгу]
[удзэгу]м
--
[удзэгу]хэм
Послеложнэ:
[удзэгу]кӀэ
[удзэгу]мкӀэ
[удзэгу]хэкӀэ
[удзэгу]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[удзэгу]у
[удзэгу]рауэ
[удзэгу]хэу
[удзэгу]хэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[удзэгу]а
[удзэгу]ар
--
[удзэгу]ахэр
Эргативнэ:
[удзэгу]а
[удзэгу]ам
--
[удзэгу]ахэм
Послеложнэ:
[удзэгу]акӀэ
[удзэгу]амкӀэ
[удзэгу]ахэкӀэ
[удзэгу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[удзэгу]ауэ
[удзэгу]арауэ
[удзэгу]ахэу
[удзэгу]ахэрауэ
-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[удзэгу]ын
[удзэгу]ыныр
--
[удзэгу]ынхэр
Эргативнэ:
[удзэгу]ын
[удзэгу]ыным
--
[удзэгу]ынхэм
Послеложнэ:
[удзэгу]ынкӀэ
[удзэгу]ынымкӀэ
[удзэгу]ынхэкӀэ
[удзэгу]ынхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:
[удзэгу]ыну
[удзэгу]ынырауэ
[удзэгу]ынхэу
[удзэгу]ынхэрауэ
-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[удзэгу]ыну
[удзэгу]ынур
--
[удзэгу]ынухэр
Эргативнэ:
[удзэгу]ыну
[удзэгу]ынум
--
[удзэгу]ынухэм
Послеложнэ:
[удзэгу]ынукӀэ
[удзэгу]ынумкӀэ
[удзэгу]ынухэкӀэ
[удзэгу]ынухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[удзэгу]ынууэ
[удзэгу]ынурауэ
[удзэгу]ынухэу
[удзэгу]ынухэрауэ
МЫХЬЭНЭ
Зыгуэр зэрыпаупщӀ, зэраупс, зэрыпах Ӏэмэпсымэм и дзэр Ӏугуэн, дзагуэ щӀын.
ЩАПХЪЭХЭР
ТхьэмыщкӀэм и джыдэр бейм еудзэгу. Псалъэжьхэр
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
удзэгун: make sth blunt
Сэр удзэгун: blunt a sword, make a sword blunt
УРЫСЫБЗЭ
удзэгун: затупить что-л.
Сэр удзэгун: затупить меч
БИБЛИОГРАФИЕ
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
у- + [дз] + -э + -гу + -ы + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "удзэгун"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:
удзэгун
щымыӀэныгъэ:
мыудзэгун
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыудзэгун
уудзэгун
удзэгун
дыудзэгун
фыудзэгун
удзэгун(хэ)
щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгун
умыудзэгун
мыудзэгун
дымыудзэгун
фымыудзэгун
мыудзэгун(хэ)
унафэ наклоненэ
уэ
фэ
щыӀэныгъэ:
удзэгу!
фыудзэгу!
щымыӀэныгъэ:
умыудзэгу!
фымыудзэгу!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
среудзэгу
уреудзэгу
иреудзэгу
дреудзэгу
фреудзэгу
иреудзэгу
щымыӀэныгъэ:
сремыудзэгу
уремыудзэгу
иремыудзэгу
дремыудзэгу
фремыудзэгу
иремыудзэгу
ЗэраӀуатэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
соудзэгу(р)
уоудзэгу(р)
мэудзэгу(р)
доудзэгу(р)
фоудзэгу(р)
мэудзэгу(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуркъым
уудзэгуркъым
удзэгуркъым
дыудзэгуркъым
фыудзэгуркъым
удзэгу(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгу(р)т
уудзэгу(р)т
удзэгу(р)т
дыудзэгу(р)т
фыудзэгу(р)т
удзэгу(р)т / удзэгухэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгу(р)тэкъым
уудзэгу(р)тэкъым
удзэгу(р)тэкъым
дыудзэгу(р)тэкъым
фыудзэгу(р)тэкъым
удзэгу(р)тэкъым / удзэгухэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуащ
уудзэгуащ
удзэгуащ
дыудзэгуащ
фыудзэгуащ
удзэгуа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуакъым
уудзэгуакъым
удзэгуакъым
дыудзэгуакъым
фыудзэгуакъым
удзэгуа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуат
уудзэгуат
удзэгуат
дыудзэгуат
фыудзэгуат
удзэгуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуатэкъым
уудзэгуатэкъым
удзэгуатэкъым
дыудзэгуатэкъым
фыудзэгуатэкъым
удзэгуа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгугъащ
уудзэгугъащ
удзэгугъащ
дыудзэгугъащ
фыудзэгугъащ
удзэгугъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгугъакъым
уудзэгугъакъым
удзэгугъакъым
дыудзэгугъакъым
фыудзэгугъакъым
удзэгугъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгугъат
уудзэгугъат
удзэгугъат
дыудзэгугъат
фыудзэгугъат
удзэгугъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгугъатэкъым
уудзэгугъатэкъым
удзэгугъатэкъым
дыудзэгугъатэкъым
фыудзэгугъатэкъым
удзэгугъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
сыудзэгущ
уудзэгущ
удзэгущ
дыудзэгущ
фыудзэгущ
удзэгу(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгукъым
уудзэгукъым
удзэгукъым
дыудзэгукъым
фыудзэгукъым
удзэгу(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
сыудзэгут
уудзэгут
удзэгут
дыудзэгут
фыудзэгут
удзэгу(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгутэкъым
уудзэгутэкъым
удзэгутэкъым
дыудзэгутэкъым
фыудзэгутэкъым
удзэгу(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунщ
уудзэгунщ
удзэгунщ
дыудзэгунщ
фыудзэгунщ
удзэгун(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгункъым
уудзэгункъым
удзэгункъым
дыудзэгункъым
фыудзэгункъым
удзэгун(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунудзэгу
уудзэгунудзэгу
удзэгунудзэгу
дыудзэгунудзэгу
фыудзэгунудзэгу
удзэгуну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгунукъым
уудзэгунукъым
удзэгунукъым
дыудзэгунукъым
фыудзэгунукъым
удзэгуну(хэ)къым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгурэ
уудзэгурэ
удзэгурэ
дыудзэгурэ
фыудзэгурэ
удзэгу(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуркъэ
уудзэгуркъэ
удзэгуркъэ
дыудзэгуркъэ
фыудзэгуркъэ
удзэгуркъэ / удзэгухэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгу(р)т
уудзэгу(р)т
удзэгу(р)т
дыудзэгу(р)т
фыудзэгу(р)т
удзэгу(р)т / удзэгухэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгу(р)тэкъэ
уудзэгу(р)тэкъэ
удзэгу(р)тэкъэ
дыудзэгу(р)тэкъэ
фыудзэгу(р)тэкъэ
удзэгу(р)тэкъэ / удзэгухэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуа
уудзэгуа
удзэгуа
дыудзэгуа
фыудзэгуа
удзэгуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуакъэ
уудзэгуакъэ
удзэгуакъэ
дыудзэгуакъэ
фыудзэгуакъэ
удзэгуа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуат
уудзэгуат
удзэгуат
дыудзэгуат
фыудзэгуат
удзэгуа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуатэкъэ
уудзэгуатэкъэ
удзэгуатэкъэ
дыудзэгуатэкъэ
фыудзэгуатэкъэ
удзэгуа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгугъа
уудзэгугъа
удзэгугъа
дыудзэгугъа
фыудзэгугъа
удзэгугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгугъакъэ
уудзэгугъакъэ
удзэгугъакъэ
дыудзэгугъакъэ
фыудзэгугъакъэ
удзэгугъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгугъат
уудзэгугъат
удзэгугъат
дыудзэгугъат
фыудзэгугъат
удзэгугъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгугъатэкъэ
уудзэгугъатэкъэ
удзэгугъатэкъэ
дыудзэгугъатэкъэ
фыудзэгугъатэкъэ
удзэгугъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
сыудзэгу
уудзэгу
удзэгу
дыудзэгу
фыудзэгу
удзэгу(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгукъэ
уудзэгукъэ
удзэгукъэ
дыудзэгукъэ
фыудзэгукъэ
удзэгу(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
сыудзэгут
уудзэгут
удзэгут
дыудзэгут
фыудзэгут
удзэгу(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгутэкъэ
уудзэгутэкъэ
удзэгутэкъэ
дыудзэгутэкъэ
фыудзэгутэкъэ
удзэгу(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгун
уудзэгун
удзэгун
дыудзэгун
фыудзэгун
удзэгун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгункъэ
уудзэгункъэ
удзэгункъэ
дыудзэгункъэ
фыудзэгункъэ
удзэгун(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуну
уудзэгуну
удзэгуну
дыудзэгуну
фыудзэгуну
удзэгуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгунукъэ
уудзэгунукъэ
удзэгунукъэ
дыудзэгунукъэ
фыудзэгунукъэ
удзэгуну(хэ)къэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгумэ
уудзэгумэ
удзэгумэ
дыудзэгумэ
фыудзэгумэ
удзэгу(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгумэ
умыудзэгумэ
мыудзэгумэ
дымыудзэгумэ
фымыудзэгумэ
мыудзэгу(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуамэ
уудзэгуамэ
удзэгуамэ
дыудзэгуамэ
фыудзэгуамэ
удзэгуа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуамэ
умыудзэгуамэ
мыудзэгуамэ
дымыудзэгуамэ
фымыудзэгуамэ
мыудзэгуа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыудзэгугъамэ
уудзэгугъамэ
удзэгугъамэ
дыудзэгугъамэ
фыудзэгугъамэ
удзэгугъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгугъамэ
умыудзэгугъамэ
мыудзэгугъамэ
дымыудзэгугъамэ
фымыудзэгугъамэ
мыудзэгугъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунмэ
уудзэгунмэ
удзэгунмэ
дыудзэгунмэ
фыудзэгунмэ
удзэгун(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунмэ
умыудзэгунмэ
мыудзэгунмэ
дымыудзэгунмэ
фымыудзэгунмэ
мыудзэгун(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунумэ
уудзэгунумэ
удзэгунумэ
дыудзэгунумэ
фыудзэгунумэ
удзэгуну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунумэ
умыудзэгунумэ
мыудзэгунумэ
дымыудзэгунумэ
фымыудзэгунумэ
мыудзэгуну(хэ)мэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгутэмэ
уудзэгутэмэ
удзэгутэмэ
дыудзэгутэмэ
фыудзэгутэмэ
удзэгу(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгутэмэ
умыудзэгутэмэ
мыудзэгутэмэ
дымыудзэгутэмэ
фымыудзэгутэмэ
мыудзэгу(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуатэмэ
уудзэгуатэмэ
удзэгуатэмэ
дыудзэгуатэмэ
фыудзэгуатэмэ
удзэгуа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуатэмэ
умыудзэгуатэмэ
мыудзэгуатэмэ
дымыудзэгуатэмэ
фымыудзэгуатэмэ
мыудзэгуа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыудзэгугъатэмэ
уудзэгугъатэмэ
удзэгугъатэмэ
дыудзэгугъатэмэ
фыудзэгугъатэмэ
удзэгугъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгугъатэмэ
умыудзэгугъатэмэ
мыудзэгугъатэмэ
дымыудзэгугъатэмэ
фымыудзэгугъатэмэ
мыудзэгугъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунтэмэ
уудзэгунтэмэ
удзэгунтэмэ
дыудзэгунтэмэ
фыудзэгунтэмэ
удзэгун(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунтэмэ
умыудзэгунтэмэ
мыудзэгунтэмэ
дымыудзэгунтэмэ
фымыудзэгунтэмэ
мыудзэгун(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунутэмэ
уудзэгунутэмэ
удзэгунутэмэ
дыудзэгунутэмэ
фыудзэгунутэмэ
удзэгуну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунутэмэ
умыудзэгунутэмэ
мыудзэгунутэмэ
дымыудзэгунутэмэ
фымыудзэгунутэмэ
мыудзэгуну(хэ)тэмэ
сослагательнэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунт
уудзэгунт
удзэгунт
дыудзэгунт
фыудзэгунт
удзэгун(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгунтэкъым
уудзэгунтэкъым
удзэгунтэкъым
дыудзэгунтэкъым
фыудзэгунтэкъым
удзэгун(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунут
уудзэгунут
удзэгунут
дыудзэгунут
фыудзэгунут
удзэгуну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыудзэгунутэкъым
уудзэгунутэкъым
удзэгунутэкъым
дыудзэгунутэкъым
фыудзэгунутэкъым
удзэгуну(хэ)тэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуми
уудзэгуми
удзэгуми
дыудзэгуми
фыудзэгуми
удзэгу(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуми
умыудзэгуми
мыудзэгуми
дымыудзэгуми
фымыудзэгуми
мыудзэгу(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуами
уудзэгуами
удзэгуами
дыудзэгуами
фыудзэгуами
удзэгуа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуами
умыудзэгуами
мыудзэгуами
дымыудзэгуами
фымыудзэгуами
мыудзэгуа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыудзэгугъами
уудзэгугъами
удзэгугъами
дыудзэгугъами
фыудзэгугъами
удзэгугъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгугъами
умыудзэгугъами
мыудзэгугъами
дымыудзэгугъами
фымыудзэгугъами
мыудзэгугъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунми
уудзэгунми
удзэгунми
дыудзэгунми
фыудзэгунми
удзэгун(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунми
умыудзэгунми
мыудзэгунми
дымыудзэгунми
фымыудзэгунми
мыудзэгун(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунуми
уудзэгунуми
удзэгунуми
дыудзэгунуми
фыудзэгунуми
удзэгуну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунуми
умыудзэгунуми
мыудзэгунуми
дымыудзэгунуми
фымыудзэгунуми
мыудзэгуну(хэ)ми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгутэми
уудзэгутэми
удзэгутэми
дыудзэгутэми
фыудзэгутэми
удзэгу(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгутэми
умыудзэгутэми
мыудзэгутэми
дымыудзэгутэми
фымыудзэгутэми
мыудзэгу(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыудзэгуатэми
уудзэгуатэми
удзэгуатэми
дыудзэгуатэми
фыудзэгуатэми
удзэгуа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуатэми
умыудзэгуатэми
мыудзэгуатэми
дымыудзэгуатэми
фымыудзэгуатэми
мыудзэгуа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыудзэгугъатэми
уудзэгугъатэми
удзэгугъатэми
дыудзэгугъатэми
фыудзэгугъатэми
удзэгугъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгугъатэми
умыудзэгугъатэми
мыудзэгугъатэми
дымыудзэгугъатэми
фымыудзэгугъатэми
мыудзэгугъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунтэми
уудзэгунтэми
удзэгунтэми
дыудзэгунтэми
фыудзэгунтэми
удзэгун(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунтэми
умыудзэгунтэми
мыудзэгунтэми
дымыудзэгунтэми
фымыудзэгунтэми
мыудзэгун(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыудзэгунутэми
уудзэгунутэми
удзэгунутэми
дыудзэгунутэми
фыудзэгунутэми
удзэгуну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгунутэми
умыудзэгунутэми
мыудзэгунутэми
дымыудзэгунутэми
фымыудзэгунутэми
мыудзэгуну(хэ)тэми
гъэщӀэгъудзэгуныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыудзэгуаи
уудзэгуаи
удзэгуаи
дыудзэгуаи
фыудзэгуаи
удзэгуаи
щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуакъыми
уудзэгуакъыми
удзэгуакъыми
дыудзэгуакъыми
фыудзэгуакъыми
удзэгуакъыми
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыудзэгуащэрэт
уудзэгуащэрэт
удзэгуащэрэт
дыудзэгуащэрэт
фыудзэгуащэрэт
удзэгуащэрэт
щымыӀэныгъэ:
сымыудзэгуащэрэт
умыудзэгуащэрэт
мыудзэгуащэрэт
дымыудзэгуащэрэт
фымыудзэгуащэрэт
мыудзэгуащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнщ
уудзэгуагъэнщ
удзэгуагъэнщ
дыудзэгуагъэнщ
фыудзэгуагъэнщ
удзэгуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнкъым
уудзэгуагъэнкъым
удзэгуагъэнкъым
дыудзэгуагъэнкъым
фыудзэгуагъэнкъым
удзэгуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнт
уудзэгуагъэнт
удзэгуагъэнт
дыудзэгуагъэнт
фыудзэгуагъэнт
удзэгуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнтэкъым
уудзэгуагъэнтэкъым
удзэгуагъэнтэкъым
дыудзэгуагъэнтэкъым
фыудзэгуагъэнтэкъым
удзэгуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэн
уудзэгуагъэн
удзэгуагъэн
дыудзэгуагъэн
фыудзэгуагъэн
удзэгуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнкъэ
уудзэгуагъэнкъэ
удзэгуагъэнкъэ
дыудзэгуагъэнкъэ
фыудзэгуагъэнкъэ
удзэгуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнт
уудзэгуагъэнт
удзэгуагъэнт
дыудзэгуагъэнт
фыудзэгуагъэнт
удзэгуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнтэкъэ
уудзэгуагъэнтэкъэ
удзэгуагъэнтэкъэ
дыудзэгуагъэнтэкъэ
фыудзэгуагъэнтэкъэ
удзэгуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнудзэгу
уудзэгуагъэнудзэгу
удзэгуагъэнудзэгу
дыудзэгуагъэнудзэгу
фыудзэгуагъэнудзэгу
удзэгуагъэнудзэгу
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнукъым
уудзэгуагъэнукъым
удзэгуагъэнукъым
дыудзэгуагъэнукъым
фыудзэгуагъэнукъым
удзэгуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнут
уудзэгуагъэнут
удзэгуагъэнут
дыудзэгуагъэнут
фыудзэгуагъэнут
удзэгуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнутэкъым
уудзэгуагъэнутэкъым
удзэгуагъэнутэкъым
дыудзэгуагъэнутэкъым
фыудзэгуагъэнутэкъым
удзэгуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэну
уудзэгуагъэну
удзэгуагъэну
дыудзэгуагъэну
фыудзэгуагъэну
удзэгуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнукъэ
уудзэгуагъэнукъэ
удзэгуагъэнукъэ
дыудзэгуагъэнукъэ
фыудзэгуагъэнукъэ
удзэгуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнут
уудзэгуагъэнут
удзэгуагъэнут
дыудзэгуагъэнут
фыудзэгуагъэнут
удзэгуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыудзэгуагъэнутэкъэ
уудзэгуагъэнутэкъэ
удзэгуагъэнутэкъэ
дыудзэгуагъэнутэкъэ
фыудзэгуагъэнутэкъэ
удзэгуагъэнутэкъэ
Причастиехэр
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыудзэгу
уудзэгу
удзэгу
дыудзэгу
фыудзэгу
удзэгу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгу
умыудзэгу
мыудзэгу
дымыудзэгу
фымыудзэгу
мыудзэгу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыудзэгуа
уудзэгуа
удзэгуа
дыудзэгуа
фыудзэгуа
удзэгуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуа
умыудзэгуа
мыудзэгуа
дымыудзэгуа
фымыудзэгуа
мыудзэгуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыудзэгугъа
уудзэгугъа
удзэгугъа
дыудзэгугъа
фыудзэгугъа
удзэгугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгугъа
умыудзэгугъа
мыудзэгугъа
дымыудзэгугъа
фымыудзэгугъа
мыудзэгугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сыудзэгун
уудзэгун
удзэгун
дыудзэгун
фыудзэгун
удзэгун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгун
умыудзэгун
мыудзэгун
дымыудзэгун
фымыудзэгун
мыудзэгун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сыудзэгуну
уудзэгуну
удзэгуну
дыудзэгуну
фыудзэгуну
удзэгуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуну
умыудзэгуну
мыудзэгуну
дымыудзэгуну
фымыудзэгуну
мыудзэгуну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыудзэгу
узэрыудзэгу
зэрыудзэгу
дызэрыудзэгу
фызэрыудзэгу
зэрыудзэгу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыудзэгу
узэрымыудзэгу
зэрымыудзэгу
дызэрымыудзэгу
фызэрымыудзэгу
мызэрыудзэгу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыудзэгуа
узэрыудзэгуа
зэрыудзэгуа
дызэрыудзэгуа
фызэрыудзэгуа
зэрыудзэгуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыудзэгуа
узэрымыудзэгуа
зэрымыудзэгуа
дызэрымыудзэгуа
фызэрымыудзэгуа
зэрымыудзэгуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыудзэгугъа
узэрыудзэгугъа
зэрыудзэгугъа
дызэрыудзэгугъа
фызэрыудзэгугъа
зэрыудзэгугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыудзэгугъа
узэрымыудзэгугъа
зэрымыудзэгугъа
дызэрымыудзэгугъа
фызэрымыудзэгугъа
зэрымыудзэгугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыудзэгун
узэрыудзэгун
зэрыудзэгун
дызэрыудзэгун
фызэрыудзэгун
зэрыудзэгун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыудзэгун
узэрымыудзэгун
зэрымыудзэгун
дызэрымыудзэгун
фызэрымыудзэгун
зэрымыудзэгун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыудзэгуну
узэрыудзэгуну
зэрыудзэгуну
дызэрыудзэгуну
фызэрыудзэгуну
зэрыудзэгуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрымыудзэгуну
узэрымыудзэгуну
зэрымыудзэгуну
дызэрымыудзэгуну
фызэрымыудзэгуну
зэрымыудзэгуну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыщыудзэгу
удзэгуудзэгу
щыудзэгу
дыщыудзэгу
фыщыудзэгу
щыудзэгу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыудзэгу
удзэгумыудзэгу
щымыудзэгу
дыщымыудзэгу
фыщымыудзэгу
щымыудзэгу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщыудзэгуа
удзэгуудзэгуа
щыудзэгуа
дыщыудзэгуа
фыщыудзэгуа
щыудзэгуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыудзэгуа
удзэгумыудзэгуа
щымыудзэгуа
дыщымыудзэгуа
фыщымыудзэгуа
щымыудзэгуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщыудзэгугъа
удзэгуудзэгугъа
щыудзэгугъа
дыщыудзэгугъа
фыщыудзэгугъа
щыудзэгугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыудзэгугъа
удзэгумыудзэгугъа
щымыудзэгугъа
дыщымыудзэгугъа
фыщымыудзэгугъа
щымыудзэгугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщыудзэгун
удзэгуудзэгун
щыудзэгун
дыщыудзэгун
фыщыудзэгун
щыудзэгун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыудзэгун
удзэгумыудзэгун
щымыудзэгун
дыщымыудзэгун
фыщымыудзэгун
щымыудзэгун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщыудзэгуну
удзэгуудзэгуну
щыудзэгуну
дыщыудзэгуну
фыщыудзэгуну
щыудзэгуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщымыудзэгуну
удзэгумыудзэгуну
щымыудзэгуну
дыщымыудзэгуну
фыщымыудзэгуну
щымыудзэгуну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыздэудзэгу
уздэудзэгу
здэудзэгу
дыздэудзэгу
фыздэудзэгу
здэудзэгу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыудзэгу
уздэмыудзэгу
здэмыудзэгу
дыздэмыудзэгу
фыздэмыудзэгу
здэмыудзэгу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыздэудзэгуа
уздэудзэгуа
здэудзэгуа
дыздэудзэгуа
фыздэудзэгуа
здэудзэгуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыудзэгуа
уздэмыудзэгуа
здэмыудзэгуа
дыздэмыудзэгуа
фыздэмыудзэгуа
здэмыудзэгуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыздэудзэгугъа
уздэудзэгугъа
здэудзэгугъа
дыздэудзэгугъа
фыздэудзэгугъа
здэудзэгугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыудзэгугъа
уздэмыудзэгугъа
здэмыудзэгугъа
дыздэмыудзэгугъа
фыздэмыудзэгугъа
здэмыудзэгугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыздэудзэгун
уздэудзэгун
здэудзэгун
дыздэудзэгун
фыздэудзэгун
здэудзэгун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыудзэгун
уздэмыудзэгун
здэмыудзэгун
дыздэмыудзэгун
фыздэмыудзэгун
здэмыудзэгун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыздэудзэгуну
уздэудзэгуну
здэудзэгуну
дыздэудзэгуну
фыздэудзэгуну
здэудзэгуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэмыудзэгуну
уздэмыудзэгуну
здэмыудзэгуну
дыздэмыудзэгуну
фыздэмыудзэгуну
здэмыудзэгуну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэудзэгу
удзэгуӀэудзэгу
щӀэудзэгу
дыщӀэудзэгу
фыщӀэудзэгу
щӀэудзэгу(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыудзэгу
удзэгуӀэмыудзэгу
щӀэмыудзэгу
дыщӀэмыудзэгу
фыщӀэмыудзэгу
щӀэмыудзэгу(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэудзэгуа
удзэгуӀэудзэгуа
щӀэудзэгуа
дыщӀэудзэгуа
фыщӀэудзэгуа
щӀэудзэгуа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыудзэгуа
удзэгуӀэмыудзэгуа
щӀэмыудзэгуа
дыщӀэмыудзэгуа
фыщӀэмыудзэгуа
щӀэмыудзэгуа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэудзэгугъа
удзэгуӀэудзэгугъа
щӀэудзэгугъа
дыщӀэудзэгугъа
фыщӀэудзэгугъа
щӀэудзэгугъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыудзэгугъа
удзэгуӀэмыудзэгугъа
щӀэмыудзэгугъа
дыщӀэмыудзэгугъа
фыщӀэмыудзэгугъа
щӀэмыудзэгугъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэудзэгун
удзэгуӀэудзэгун
щӀэудзэгун
дыщӀэудзэгун
фыщӀэудзэгун
щӀэудзэгун(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыудзэгун
удзэгуӀэмыудзэгун
щӀэмыудзэгун
дыщӀэмыудзэгун
фыщӀэмыудзэгун
щӀэмыудзэгун(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀэудзэгуну
удзэгуӀэудзэгуну
щӀэудзэгуну
дыщӀэудзэгуну
фыщӀэудзэгуну
щӀэудзэгуну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀэмыудзэгуну
удзэгуӀэмыудзэгуну
щӀэмыудзэгуну
дыщӀэмыудзэгуну
фыщӀэмыудзэгуну
щӀэмыудзэгуну(хэ)
Деепричастиехэр
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыудзэгуу
уудзэгуу
удзэгуу
дыудзэгуу
фыудзэгуу
удзэгу(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуу
умыудзэгуу
мыудзэгуу
дымыудзэгуу
фымыудзэгуу
мыудзэгу(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыудзэгуауэ
уудзэгуауэ
удзэгуауэ
дыудзэгуауэ
фыудзэгуауэ
удзэгуауэ / удзэгуахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуауэ
умыудзэгуауэ
мыудзэгуауэ
дымыудзэгуауэ
фымыудзэгуауэ
мыудзэгуауэ / мыудзэгуахэу
-урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ
сыудзэгуурэ
уудзэгуурэ
удзэгуурэ
дыудзэгуурэ
фыудзэгуурэ
удзэгу(хэ)урэ
-урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ
сымыудзэгуурэ
умыудзэгуурэ
мыудзэгуурэ
дымыудзэгуурэ
фымыудзэгуурэ
мыудзэгу(хэ)урэ
-ы-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[удзэгу]
[удзэгу]р
--
[удзэгу]хэр
Эргативнэ:
[удзэгу]
[удзэгу]м
--
[удзэгу]хэм
Послеложнэ:
[удзэгу]кӀэ
[удзэгу]мкӀэ
[удзэгу]хэкӀэ
[удзэгу]хэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[удзэгу]у
[удзэгу]рауэ
[удзэгу]хэу
[удзэгу]хэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[удзэгу]а
[удзэгу]ар
--
[удзэгу]ахэр
Эргативнэ:
[удзэгу]а
[удзэгу]ам
--
[удзэгу]ахэм
Послеложнэ:
[удзэгу]акӀэ
[удзэгу]амкӀэ
[удзэгу]ахэкӀэ
[удзэгу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[удзэгу]ауэ
[удзэгу]арауэ
[удзэгу]ахэу
[удзэгу]ахэрауэ
-ын-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[удзэгу]н
[удзэгу]ныр
--
[удзэгу]нхэр
Эргативнэ:
[удзэгу]н
[удзэгу]ным
--
[удзэгу]нхэм
Послеложнэ:
[удзэгу]нкӀэ
[удзэгу]нымкӀэ
[удзэгу]нхэкӀэ
[удзэгу]нхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:
[удзэгу]ну
[удзэгу]нырауэ
[удзэгу]нхэу
[удзэгу]нхэрауэ
-ыну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[удзэгу]ну
[удзэгу]нур
--
[удзэгу]нухэр
Эргативнэ:
[удзэгу]ну
[удзэгу]нум
--
[удзэгу]нухэм
Послеложнэ:
[удзэгу]нукӀэ
[удзэгу]нумкӀэ
[удзэгу]нухэкӀэ
[удзэгу]нухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[удзэгу]нууэ
[удзэгу]нурауэ
[удзэгу]нухэу
[удзэгу]нухэрауэ
МЫХЬЭНЭ
Ӏэмэпсымэ гуэрым (п. п. сэм, пхъэхым н. къ.) и дзэр Ӏугуа хъун, дзагуэ хъун.
ЩАПХЪЭХЭР
Джатэр бий къупщхьэкӀэ мэудзэгу. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
удзэгун: become blunt
Гъубжэр удзэгуащ: the sickle became blunt.
УРЫСЫБЗЭ
удзэгун: затупиться
Гъубжэр удзэгуащ: серп затупился
БИБЛИОГРАФИЕ
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.