Wt/kbd/сабий
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
сабий
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
<хьэрыпыбзэ: صبي = сабий
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [sɐ'bi:j]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [сабий]
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | сабий | сабийр | -- | сабийхэр |
Эргативнэ: | сабий | сабийм | -- | сабийхэм |
Послеложнэ: | сабийкӀэ | сабиймкӀэ | сабийхэкӀэ | сабийхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | сабийуэ | сабийрауэ | сабийхэу | сабийхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЦӀыху къалъхуагъащӀэ, цӀыкӀу; балигъ мыхъуа.
ЩАПХЪЭХЭР
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 74 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Сабийхэр зэгуроӀуэ. | Дети ладят друг с другом. | The children get on with (understand) each other. |
Дауэ зэдэджэгурэ сабийхэр? | Как дети играют друг с другом? | How are the children playing with each other? |
нап. 75 | ||
Сабийхэр хадэм. | Дети на огороде. | The Children in the Garden. |
Сабийхэр мэлажьэ. | Дети работают. | The children are working. |
Сабийхэм жэгундэ, нащэ, бэдрэжан жылэхэр хасэ. | Дети сажают семена свёклы, огурцов, помидоров. | The children are planting beet, cucumber and tomato seeds. |
Сыт сабийхэм хасэр? | Что сажают дети? | What are the children planting? |
нап. 94 | ||
Сабийхэр щӀыбым щоджэгу. | Дети играют на дворе. | The children play outside. |
Сабийхэр къызэщӀэплъащ, щӀыӀэр зыхащӀэркъым. | Дети разогрелись. Они не чувствуют холода. | The children have warmed up and they don’t feel the cold. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Сабий пӀын.
- Сабий къиин.
- Сабийхэр егъэджэн.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- сабий: child, baby, infant
- Сабий пӀын: to raise a child
- Сабий къиин: a capricious child
- Сабийхэр егъэджэн: teach a child
УРЫСЫБЗЭ
- сабий: дитя, ребёнок; младенец
- Сабий пӀын: воспитывать ребёнка
- Сабий къиин: капризный ребёнок
- Сабийхэр егъэджэн: учить ребёнка
псалъафэ зэпыщӀахэр
Сабий дыгъэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a beautiful child Урысыбзэ: красивый ребёнок. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Сабий къыхэтӀыкӀын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: take off a baby's nappies (diapers) (having freed it from the cradle straps) Урысыбзэ: распеленать ребенка (освободив от лямок колыбели). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
сабий быдзафэ
Мыхьэнэ: Быдз щефэ ныбжьым ит сабий; дзадзу. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a breast-feeding child Урысыбзэ: грудной ребёнок Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
сабий бын
Мыхьэнэ: Сабий куэд зиӀэ унагъуэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a large family (with a lot of children) Сабий быным яхэсын. come from a large family Урысыбзэ: многодетная семья Сабий быным яхэсын. быть из многодетной семьи Псалъэ зэпхахэр: Сабий быным яхэсын. Щапхъэхэр: Сабий бын зеиншэр гуауэм къыхэнащ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
сабий уз
Мыхьэнэ: Сабийхэм къайфыкӀ уз. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: children’s illness or disease Урысыбзэ: детская болезнь Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
сабий унэ
Мыхьэнэ: Сабий зеиншэхэр щапӀ, щагъасэ унэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: orphanage Сабий зеиншэхэр сабий унэм щапӀ. Orphans are brought up in an orphanage Урысыбзэ: детский дом Сабий зеиншэхэр сабий унэм щапӀ. Сироты воспитываются в детском доме Псалъэ зэпхахэр: Сабий зеиншэхэр сабий унэм щапӀ. Щапхъэхэр: Сабий бын зеиншэр гуауэм къыхэнащ.
ӀуэрыӀуатэ, фольклор
сабий цӀынэ
Мыхьэнэ: Сабий къалъхуагъащӀэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a newly-born baby Урысыбзэ: новорождённый ребёнок Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.