Wt/kbd/нэху

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

нэху

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [nɐxʷ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[нэху]

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	нэху	нэхур	--	нэхухэр
Эргативнэ:	нэху	нэхум	--	нэхухэм
Послеложнэ:	нэхукӀэ	нэхумкӀэ	нэхухэкӀэ	нэхухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	нэхуу	нэхурауэ	нэхухэу	нэхухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Дыгъэ, мазэ, уэздыгъэ с. ху. къыпих нур псори плъагъу зыщӀ.
Нэхуу щыт щӀыпӀэ.
Нэгум къыщӀих нэщхъыфӀагъэ, нэфӀэгуфӀагъэ, нэжэгужагъэ.
Сабийм е фӀыуэ ялъагъу цӀыхум зэредэхащӀэ гъэфӀэгъыбзэ псалъэ.

ЩАПХЪЭХЭР

Нэхум зэрыхэкӀыу, ар къызэтеувыӀащ, и бгъумкӀэ щыт фӀыцӀагъэм еплъу. Къущхьэ СулътӀан
Нэху хэкӀ нэфщ. Псалъэжьхэр

Пщащэм и нэгури нэхъ нэху хъужащ, гухэщӀыр текӀуэтри нэщхъыфӀагъэр къызэщӀэнэжащ. ЩоджэнцӀыкӀу Ӏэдэм
Си нэм и нэху, си псэм и хъуахуэ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор

Сосрыкъуэу ди нэхум жаншэрхъыр къыхуащтэ... Нартхэр

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 38
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Жэщыр нэху дахэщ.	Ночь светлая и красивая.	The night is bright and beautiful.
Жэщыр нэхущ.	Ночь светлая.	The night is bright.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

Нэху щӀидзэн.
Щхьэгъубжэм нэху къыдедз.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

нэху: 1. light from sth (for example, the sun, a lamp) 2. an illuminated or lit place 3. a joyful, bright facial expression 4. dear, dearest, beloved (an endearing way for a woman address her children or her loved one)
Нэху щӀидзэн: to shed light, light, illuminate
Щхьэгъубжэм нэху къыдедз: the window gives light.

УРЫСЫБЗЭ

нэху: 1. свет чего-л. (напр. солнца, лампы) 2. освещенное место 3. радостное, ясное выражение лица 4. свет, милый, любимый (ласковое обращение женщины к детям или к любимому человеку)
Нэху щӀидзэн: проливать свет, освещать
Щхьэгъубжэм нэху къыдедз: окно дает свет

псалъафэ зэпыщӀахэр

Нэху гъэщын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: spend the night
     Урысыбзэ: провести ночь.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэху дзын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: shine, irradiate light
     Урысыбзэ: светить, излучать свет.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэху жьэхэдзэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to light sb or sth up, illuminate sb or sth
     Урысыбзэ: осветить кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэху къекӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: spend the night
     Урысыбзэ: провести ночь
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     А жэщ уаем кӀэзызу Уэсмэн нэху къекӀащ.  ДыщэкӀ Мухьэмэд

Нэху къыдидзын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: penetrate, come from swh – about light
     Урысыбзэ: пробиваться откуда-л. - о свете.
  Псалъэ зэпхахэр:
     Щхьэгъубжэм нэху къыдедз.
  Щапхъэхэр:

Нэху къыпхидзын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: penetrate, come from swh – about light
     Урысыбзэ: пробиваться откуда-л. - о свете
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэху къытещхьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: the dawn found sb swh
     Урысыбзэ: рассвет застал кого-л. где-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Назыч пӀэм здыхэлъым Уэсмэн и Ӏуэхум егупсысурэ и нэбдзыпэ зэтримылъхьауэ нэху къытещхьащ.  ДыщэкӀ Мухьэмэд

Нэху темыгъэщхьэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to finish sb or sth off by dawn
     Урысыбзэ: разделаться, покончить до рассвета с кем-чем-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэху тещэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: the dawn found sb swh
     Урысыбзэ: рассвет застал кого-л. где-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Шы зыгъуэт нэху тещэкъым.  Псалъэжьхэр

Нэху тридзэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: light, illuminate sb or sth
     Урысыбзэ: освещать кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэху щыгъуэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: dawn, sunrise
     Урысыбзэ: рассвет
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

Нэху щын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: get light
     Урысыбзэ: светать, рассветать.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.