Wt/kbd/нэгу
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
нэгу
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [nɐgʷ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [н] + -э + [гу]
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | нэгу | нэгур | -- | нэгухэр |
Эргативнэ: | нэгу | нэгум | -- | нэгухэм |
Послеложнэ: | нэгукӀэ | нэгумкӀэ | нэгухэкӀэ | нэгухэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | нэгуу | нэгурауэ | нэгухэу | нэгухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЦӀыхущхьэм и гупэ лъэныкъуэ.
ЩАПХЪЭХЭР
- Гъуэдэберд, бащлъыкъыр зытригъэкӀуэтри.. щӀалэм и нэгум иплъащ. Къэрмокъуэ Хьэмид
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 98 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Ди нэгу зиужьащ. | Нам было интересно. | We had a good time. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- нэгу: face, physiognomy
УРЫСЫБЗЭ
- нэгу: лицо, физиономия
псалъафэ зэпыщӀахэр
Нэгу зэлъыӀуха
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: serene, honest face; serene, open look. Урысыбзэ: ясное, открытое лицо; ясный, открытый взгляд. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Нэгу зэхэуфа
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: frowning face, frowning look Урысыбзэ: хмурое лицо; хмурый взгляд. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Хъалиф къыщыпщащ, щӀыб щӀыӀэм щӀэкӀын зэрижагъуэр и нэгу зэхэуфам къиӀуатэу. Жаным Борис
Нэгу зегъэужьын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: have fun. Урысыбзэ: развлечься. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Фызышэр къэсыжыным и пэ къихуэу музыкауэхэр зэбгрыжащ тӀэкӀу заплъыхьыну, я нэгу зрагъэужьыну. КӀыщокъуэ Алим
[И] нэгу иплъэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: look sb in the eyes Урысыбзэ: посмотреть кому-л. в глаза. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] нэгу мыджылын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: feel no shame; have no remorse. Урысыбзэ: не испытывать чувства стыда; не испытывать угрызений совести. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] нэгу щӀэкӀын
1.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be an eyewitness to sth, see sth for yourself, live through or experience sth Урысыбзэ: быть очевидцем чего-л.; самому увидеть, пережить, испытать что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Сэ иджыпсту бжесӀэнур ауэ сытми зэхэсха хъыбаркъым: сэ бжесӀэнур си нэгу щӀэкӀащ. Советскэ Къэбэрдейм и ӀуэрыӀуатэхэр
2.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: dream about sth Урысыбзэ: привидеться, присниться кому-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Жейм Ӏэпкълъэпкъыр зэщӀеӀулӀэ, ПщӀыхь шынагъуи и нэгу щӀокӀ [Болэт]. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] нэгу щӀэплъэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: look sb in the eyes Урысыбзэ: посмотреть кому-л. в глаза. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Абы хуэдэ лей зепхьауэ дауэ цӀыхум я нэгу ущӀэплъэну? Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
[И] нэгу щӀэплъын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: see sb; meet sb Урысыбзэ: повидать кого-л.; встретиться с кем-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] нэгум зиӀэтын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: (his) face brightened. Урысыбзэ: лицо прояснилось. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] нэгум илъын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: it’s written on (his) face Урысыбзэ: на лице написано у кого-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Зы нэщхъеягъуэ гуэр Къемэт и нэгум имыкӀыу илът. КӀэрашэ Тембот
[И] нэгум иплъыхьын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: gaze into sb’s eyes; peer into sb’s face Урысыбзэ: пристально смотреть кому-л. в глаза, всматриваться в чьё-л. лицо. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
[И] нэгум къиӀуэтэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: [his] face bears witness to sth. Урысыбзэ: [его] лицо свидетельствует о чём-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Тезадэ щыхъыджэбзам дахэ дыдэу зэрыщытар и нэгум къиӀуатэрт. ДыщэкӀ Мухьэмэд
Нэгум къыщӀэгъэхьэжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: remember, recall, once again imagine sb or sth. Урысыбзэ: вспомнить, припомнить, снова представить себе кого-что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Нэгум къыщӀэгъэхьэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: image sb or sth Урысыбзэ: представить себе кого-что-л. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Нэгум къыщӀэувэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: rise up before sb’s eyes, present itself to sb in their imagination. Урысыбзэ: встать перед глазами, представиться кому-л. в воображении. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Софят и ныбжьэгъу хъыджэбзыр и нэгум къыщӀоувэ. ЩоджэнцӀыкӀу Ӏэдэм
Нэгум къыщӀэхуэн (къыщӀэхутэн)
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: catch sb’s eye Урысыбзэ: попасться на глаза. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: ТхьэкӀумэкӀыхьыр щакӀуэм и нэгум зыбжанэрэ къыщӀэхуащ, ауэ фочыр тригъэпсэну хунэсакъым. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
Нэгум къыщӀыхьэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: seem, appear Урысыбзэ: показаться, почудиться. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Нэгум щӀэлъын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be preordained for smb. (about sth. negative, unkind) Урысыбзэ: быть предопределённым кому-л. (о чём-л. недобром). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Лу гу лъитэт а щӀалэм [Сосрыкъуэ] бэлыхь гуэр и нэгум зэрыщӀэлъым. КӀыщокъуэ Алим
Нэгум щӀэмыгъэплъэн
1.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: not let sb see your face, not let sb look you in the eyes Урысыбзэ: не дать увидеть своё лицо, не дать заглянуть себе в глаза Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: avoid meeting sb., not allow sb to meet you Урысыбзэ: избегать встречи с кем-л., не дать кому-л. увидеться с собой. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Нэгум щӀэтын
1.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be in sight Урысыбзэ: быть на глазах, на виду Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: stand before sb’s eyes Урысыбзэ: стоять перед глазами Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Лу и нэгум иджыри щӀэтщ бэлыхьу зыхэтар. Къэбэрдей, альманах Сэлим и нэгум Линэ и сурэтыр щӀэтт. КъаруущӀэ, сборник
3.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: to see, to fancy Урысыбзэ: привидеться, причудиться Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Уи Ӏуплъэгъуэр махуэм согъэхъу, Жэщ хъуамэ си нэгум ущӀэтщ. Къэбэрдей поэзием и антологие
4.
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: be written on sb’s face Урысыбзэ: на лице написано. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Сыт щыгъуи гуфӀэгъуэ щӀэтт Ланэ и нэгум. Щомахуэ Амырхъан
Нэгум щӀэхун
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: disappear from sight Урысыбзэ: исчезнуть с глаз долой. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Нэгум щӀэхур гум йохуж. Псалъэжьхэр
[И] нэгур зэлъыӀукӀыжын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: (his) face brightened Урысыбзэ: лицо прояснилось. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: КӀукӀуэ и губжьыр напӀэзыпӀэм теужащ, и нэгури зэлъыӀукӀыжащ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
Нэгур зэлъыӀухын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: start being in a good mood Урысыбзэ: прийти в хорошее настроение. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Нэгур зэхэуэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: darken, grow gloomy, become sad Урысыбзэ: помрачнеть, погрустнеть. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Уэркъыжьым и нэгур зэхоуэ, зэгуэпауэ хьэлъэу хощэтыкӀ. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.