Wt/kbd/мэз
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
мэз
-
мэз
-
мэз
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [mɐz]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [мэз]
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | мэз | мэзыр | -- | мэзхэр |
Эргативнэ: | мэз | мэзым | -- | мэзхэм |
Послеложнэ: | мэзкӀэ | мэзымкӀэ | мэзхэкӀэ | мэзхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | мэзу | мэзырауэ | мэзхэу | мэзхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Жыгхэр Ӏуву зытет щӀыпӀэ.
ЩАПХЪЭХЭР
- Мэз пхъэншэ хъурэ? Псалъэжьхэр
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 30 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Мыр мэзщ. | Это лес. | This is a forest. |
Мэзыр инщ. | Лес большой. | The forest is big. |
нап. 40 | ||
Бажэр мэзым хэсщ. | Лиса живет (сидит) в лесу. | The fox lives (sits) amidst (in) the forest. |
нап. 50 | ||
Щыхьыр мэзым щопсэу. | Олень живет в лесу. | The deer lives in the woods. |
нап. 60 | ||
БжьаӀуэр мэзым пэмыжыжьэу щытщ. | Пасека находится недалеко от леса. | The apiary stands not far from the forest. |
нап. 70 | ||
Мэзым. | В лесу. | In the Woods. |
Дэ мэзым дыщыӀащ. | Мы побывали в лесу. | We have been to the woods. |
Мэзым щыӀэщ мей жыги. | В лесу есть и дикая яблоня. | There are also wild apple trees in the woods. |
Сыт хуэдэ жыг щыӀэ мэзым? | Какие есть деревья в лесу? | What kind of trees are there in the woods? |
нап. 92 | ||
КӀэпхъыр мэзым щопсэу. | Белка живёт в лесу. | The squirrel lives in the forest. |
нап. 98 | ||
Мэзым докӀуэри къэкӀыгъэхэм дакӀэлъоплъ. | Мы ходим в лес и наблюдаем за растениями. | We go to the forest and observe plants. |
Ноби мэзым дыщыӀащ. | И сегодня мы были в лесу. | We were in the forest today, too. |
нап. 99 | ||
ТхьэкӀумэкӀыхьыр мэзым щопсэу. | Заяц живёт в лесу. | The hare lives in the woods. |
нап. 105 | ||
ЦӀывхэр мэзхэм, губгъуэхэм щопсэу. | Жуки живут в лесах и полях. | Beetles live in forests and fields. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Жыгей мэз.
- Мэзым щыщэкӀуэн.
- мэзышхуэ
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- мэз: forest, woods, woodland
- Жыгей мэз: oak woodland
- Мэзым щыщэкӀуэн: hunt in the forest
- мэзышхуэ: a large forest
УРЫСЫБЗЭ
- мэз: лес
- Жыгей мэз: дубовый лес
- Мэзым щыщэкӀуэн: охотиться в лесу
- мэзышхуэ: большой лес
псалъафэ зэпыщӀахэр
Мэз еуэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: chop down (trees in a forest) Урысыбзэ: рубить лес. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Мэз кӀуэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: go (walking, riding or driving) for firewood Урысыбзэ: идти (ехать) за дровами. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
мэз адакъэ
-
мэз адакъэ
Мыхьэнэ: Мэз джэдхэм ящыщу хъу. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: pheasant (male) Урысыбзэ: фазан (самец) Псалъэ зэпхахэр: Мэз адакъэ къыхэлъэтын. Щапхъэхэр:
мэз бжэн
-
мэз бжэн
Мыхьэнэ: Мэзым щыпсэу бжэн Ӏэл лъэпкъыгъуэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: roe deer Урысыбзэ: косуля Псалъэ зэпхахэр: ЩакӀуэм мэз бжэн къиукӀащ. Щапхъэхэр:
мэз дэгу
Мыхьэнэ: Пхыдзауэ щыт, цӀыхур куэдрэ здынэмыс, здэмыкӀуэ мэз. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: deep forest Урысыбзэ: глухой лес Псалъэ зэпхахэр: Шу закъуэр мэз дэгум къыщыхутащ. Щапхъэхэр:
мэз джэд
-
мэз джэд
Мыхьэнэ: Мэзхэм, къуацэ-чыцэхэм щыпсэу джэд лъэпкъ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: pheasant (female) Урысыбзэ: фазан (самка) Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Мэз джэд цӀыкӀухэр хигъэлъэту, къуакӀэбгыкӀэр нызэпеч. ЩоджэнцӀыкӀу Алий Мэз джэд пхуэгъэсэн? Псалъэжьхэр
мэз джэду
-
мэз джэду
Мыхьэнэ: Мэзым щыпсэу джэду Ӏэл. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: wild cat, ferile cat Урысыбзэ: дикая кошка Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Зэуэну зызыгъэхьэзыра мэз джэдум и цы пхъашэхэр цыпхыдзэу къызэщӀэтэджат. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
Мэз джэдур и пащӀэкӀэ яцӀыху. Псалъэжьхэр
мэз дзыгъуэ
-
мэз дзыгъуэ
Мыхьэнэ: Мэзым щыпсэу дзыгъуэ лъэпкъ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: forest mouse Урысыбзэ: лесная мышь Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
мэз жьынду
-
мэз жьынду
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀ псэущхьэхэм ялкӀэ псэу, тхьэкӀумэшхуэ зытет жьынду лъэпкъ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: eared owl Урысыбзэ: ушастый филин Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
мэз къанжэ
-
мэз къанжэ
Мыхьэнэ: Къанжэм ещхьу кӀакӀэ мэз бзу къуэлэн цӀыкӀу. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: jay Урысыбзэ: сойка Псалъэ зэпхахэр: Мэз къанжэр мэкӀакӀэ. Щапхъэхэр:
мэз тхьэрыкъуэ
-
мэз тхьэрыкъуэ
Мыхьэнэ: Мэзым щыпсэу тхьэрыкъуэ лъэпкъ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: turtle dove Урысыбзэ: горлица Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Мэз тхьэрыкъуэм и макъ гурыхьыр си хъуреягъкӀэ къыщыӀурт. Къэбэрдей, альманах
мэз щӀэхъу
Мыхьэнэ: Мэзышхуэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a large forested area, a large tract of forest, woodland, a stand of forest Урысыбзэ: лесной массив Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.