Wt/kbd/мацӏэ
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
мацӀэ
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA ['mɑ:tʹsɐ]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [мацӀ] + -э
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | мацӀэ | мацӀэр | -- | мацӀэхэр |
Эргативнэ: | мацӀэ | мацӀэм | -- | мацӀэхэм |
Послеложнэ: | мацӀэкӀэ | мацӀэмкӀэ | мацӀэхэкӀэ | мацӀэхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | мацӀэу | мацӀэрауэ | мацӀэхэу | мацӀэхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Ӏэрамэ-Ӏэрамэурэ мэкъумэшым теуэу изых, пкӀауэм ещхь хьэпӀацӀэ.
- Куэдыщэ хъу.
ЩАПХЪЭХЭР
- МацӀэм хэуэри пкӀауэ закъуэр иукӀащ. Псалъэжьхэр
- Гызыжу бий хьэдэ мацӀэм ЩӀы фӀыцӀэр ныдогъэубгъу. Къэбэрдей поэзием и антологие
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- МацӀэ къытеуэн.
- МацӀэм ириха губгъуэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- мацӏэ: 1. locust (insect) 2. a great multitude
- МацӀэ къытеуэн: a scourge of locust, locust infestation
- МацӀэм ириха губгъуэ: a locust-infested field
УРЫСЫБЗЭ
- мацӏэ: 1. саранча 2. огромное количество
- МацӀэ къытеуэн: обрушиться (саранча)
- МацӀэм ириха губгъуэ: поле, пораженная саранчой
псалъафэ зэпыщӀахэр
МацӀэ дия
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: weak, feeble, frail, sickly (person) Урысыбзэ: хилый, слабый (о человеке). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
МацӀэ лъакъуэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: thin-legged, skinny-legged Урысыбзэ: тонконогий. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
МацӀэ лӀахуэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: weak, feeble, frail, sickly (person) Урысыбзэ: хилый, слабый (о человеке).
{{ Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
МацӀэ ныбэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: insatiable, ravenous, with a bottomless stomach (a person) Урысыбзэ: прожорливый, ненасытный (о человеке). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
МацӀэ ӀунацӀэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: with a bottomless stomach, ravenous, insatiable Урысыбзэ: ненасытный. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: Биижьыдзэр благъуэ ӀунэщӀу, нэщӀгъущӀыдзэу, мацӀэ ӀунацӀэу щӀыгум къизэрыхьауэ къакӀуэрт. Нартхэр
МацӀэм хуэдэу шхэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: chow down; pounce on food like a locust Урысыбзэ: наброситься на еду как саранча. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
мацӀэ бын
Мыхьэнэ: Бын куэд зиӀэ (унагъуэ). НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a family with many children Мэшым мацӀэ бын къытеуащ: the many children in the family pounced on the millet. Урысыбзэ: многодетная семья Мэшым мацӀэ бын къытеуащ: многодетная семья кинулась на пшено. Псалъэ зэпхахэр: Мэшым мацӀэ бын къытеуащ. Щапхъэхэр: - МацӀэ быныр хэт зыпӀынур уэ уежьэжым? - кӀиящ лӀыжьыр. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.