Wt/kbd/кӏэтӏий
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
кӏэтӏий
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [tʹʂɐ'tʹi:j]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [кӀэтий]
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | кӀэтӏий | кӀэтӏийр | -- | кӀэтӏийхэр |
Эргативнэ: | кӀэтӏий | кӀэтӏийм | -- | кӀэтӏийхэм |
Послеложнэ: | кӀэтӏийкӀэ | кӀэтӏиймкӀэ | кӀэтӏийхэкӀэ | кӀэтӏийхэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | кӀэтӏийуэ | кӀэтӏийрауэ | кӀэтӏийхэу | кӀэтӏийхэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Ӏэщым, цӀыхум яшхар зэрызекӀуэ, зыгъэткӀухэм ящыщ зы.
ЩАПХЪЭХЭР
- Уий, нартхэ, я Ӏэхъуэ, Мыр джэгукӀэ щӀагъуэщ, Си кӀэтӀийхэр зэригъэшхщ, Уэ усшхыни къысхуигъакӀуэщ. Къэбэрдей поэзием и антологие
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- кӏэтӏий: intestines, innards, guts, bowels (animals and people)
УРЫСЫБЗЭ
- кӏэтӏий: кишки (животных и людей)
псалъафэ зэпыщӀахэр
КӀэтӀий кӀапэ
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a closely related person (primarily about children); one’s flesh and blood, the blood of one’s blood. Урысыбзэ: близкий человек (преимущественно о детях); кровь от крови. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: — Дунейм тету къыщӀэкӀынкъым зи кӀэтӀий кӀапэр зыужэгъужа анэ,— жиӀэри фызыр ину щэтащ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
КӀэтӀийр и вакъэ лъэпсу
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: in the sweat of one’s brow; with the greatest effort Урысыбзэ: в поте лица, величайшим трудом. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
КӀэтӀийр зэрылъэдэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: get all tangled out (about the intestines) Урысыбзэ: скрутиться (о кишках). Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
КӀэтӀийр зэпычын
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: work in the sweat of one’s brow Урысыбзэ: работать в поте лица. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
И кӀэтӀийр и лъэпсу
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: in the sweat of one’s brow; with the greatest effort Урысыбзэ: в поте лица, величайшим трудом. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: [Зырамыку:] Аращ-тӀэ, СулътӀан, уэ уфызабэкъуэу, сэ зеиншэу дыщыщыткӀэ, ди кӀэтӀийр ди лъэпсу декъун хуейщ. Теунэ Хьэчим
кӀэтӀий гъум
Мыхьэнэ: ЦӀыхум щаукӀыр, Ӏэщым вейр къызэрыдэх кӀэтӀий пӀащэ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: the large intestine Урысыбзэ: толстая кишка Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
кӀэтӀий уз
Мыхьэнэ: КӀэтӀийм къефыкӀ, пкърыт уз. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: pain in the gut, in the intestines; bowel pain, enteritis Урысыбзэ: боль в кишечнике, энтерит Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.