Wt/kbd/кӏэлъыхэукӏуриен
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [tʹʂɐɬǝxɐwǝkʹʷǝri:'je:n]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- кӏэлъы- + хэ- + [укӏурий] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "кӏэлъыхэукӏуриен"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъыхэукӏуриен |
| щымыӀэныгъэ: | кӏэлъыхэмыукӏуриен |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриен | укӏэлъыхэукӏуриен | кӏэлъыхэукӏуриен | дыкӏэлъыхэукӏуриен | фыкӏэлъыхэукӏуриен | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриен | укӏэлъыхэмыукӏуриен | кӏэлъыхэмыукӏуриен | дыкӏэлъыхэмыукӏуриен | фыкӏэлъыхэмыукӏуриен | кӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъыхэукӏурие! | фыкӏэлъыхэукӏурие! |
| щымыӀэныгъэ: | укӏэлъыхэмыукӏурие! | фыкӏэлъыхэмыукӏурие! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхреукӏурие | укӏэлъыхреукӏурие | кӏэлъыхреукӏурие | дыкӏэлъыхреукӏурие | фыкӏэлъыхреукӏурие | кӏэлъыхреукӏурие |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхремыукӏурие | укӏэлъыхремыукӏурие | кӏэлъыхремыукӏурие | дыкӏэлъыхремыукӏурие | фыкӏэлъыхремыукӏурие | кӏэлъыхремыукӏурие |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхоукӏурие(р) | укӏэлъыхоукӏурие(р) | кӏэлъыхоукӏурие(р) | дыкӏэлъыхоукӏурие(р) | фыкӏэлъыхоукӏурие(р) | кӏэлъыхоукӏурие(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриеркъым | укӏэлъыхэукӏуриеркъым | кӏэлъыхэукӏуриеркъым | дыкӏэлъыхэукӏуриеркъым | фыкӏэлъыхэукӏуриеркъым | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурие(р)т | укӏэлъыхэукӏурие(р)т | кӏэлъыхэукӏурие(р)т | дыкӏэлъыхэукӏурие(р)т | фыкӏэлъыхэукӏурие(р)т | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъым | укӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъым | кӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъым | дыкӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъым | фыкӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъым | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)(р)тэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриящ | укӏэлъыхэукӏуриящ | кӏэлъыхэукӏуриящ | дыкӏэлъыхэукӏуриящ | фыкӏэлъыхэукӏуриящ | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриякъым | укӏэлъыхэукӏуриякъым | кӏэлъыхэукӏуриякъым | дыкӏэлъыхэукӏуриякъым | фыкӏэлъыхэукӏуриякъым | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурият | укӏэлъыхэукӏурият | кӏэлъыхэукӏурият | дыкӏэлъыхэукӏурият | фыкӏэлъыхэукӏурият | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриятэкъым | укӏэлъыхэукӏуриятэкъым | кӏэлъыхэукӏуриятэкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриятэкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриятэкъым | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъащ | укӏэлъыхэукӏуриегъащ | кӏэлъыхэукӏуриегъащ | дыкӏэлъыхэукӏуриегъащ | фыкӏэлъыхэукӏуриегъащ | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъакъым | укӏэлъыхэукӏуриегъакъым | кӏэлъыхэукӏуриегъакъым | дыкӏэлъыхэукӏуриегъакъым | фыкӏэлъыхэукӏуриегъакъым | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъат | укӏэлъыхэукӏуриегъат | кӏэлъыхэукӏуриегъат | дыкӏэлъыхэукӏуриегъат | фыкӏэлъыхэукӏуриегъат | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъатэкъым | укӏэлъыхэукӏуриегъатэкъым | кӏэлъыхэукӏуриегъатэкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриегъатэкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриегъатэкъым | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриещ | укӏэлъыхэукӏуриещ | кӏэлъыхэукӏуриещ | дыкӏэлъыхэукӏуриещ | фыкӏэлъыхэукӏуриещ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриекъым | укӏэлъыхэукӏуриекъым | кӏэлъыхэукӏуриекъым | дыкӏэлъыхэукӏуриекъым | фыкӏэлъыхэукӏуриекъым | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриет | укӏэлъыхэукӏуриет | кӏэлъыхэукӏуриет | дыкӏэлъыхэукӏуриет | фыкӏэлъыхэукӏуриет | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриетэкъым | укӏэлъыхэукӏуриетэкъым | кӏэлъыхэукӏуриетэкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриетэкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриетэкъым | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенщ | укӏэлъыхэукӏуриенщ | кӏэлъыхэукӏуриенщ | дыкӏэлъыхэукӏуриенщ | фыкӏэлъыхэукӏуриенщ | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенкъым | укӏэлъыхэукӏуриенкъым | кӏэлъыхэукӏуриенкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриенкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриенкъым | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенущ | укӏэлъыхэукӏуриенущ | кӏэлъыхэукӏуриенущ | дыкӏэлъыхэукӏуриенущ | фыкӏэлъыхэукӏуриенущ | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенукъым | укӏэлъыхэукӏуриенукъым | кӏэлъыхэукӏуриенукъым | дыкӏэлъыхэукӏуриенукъым | фыкӏэлъыхэукӏуриенукъым | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриерэ | укӏэлъыхэукӏуриерэ | кӏэлъыхэукӏуриерэ | дыкӏэлъыхэукӏуриерэ | фыкӏэлъыхэукӏуриерэ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриеркъэ | укӏэлъыхэукӏуриеркъэ | кӏэлъыхэукӏуриеркъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриеркъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриеркъэ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)ркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурие(р)т | укӏэлъыхэукӏурие(р)т | кӏэлъыхэукӏурие(р)т | дыкӏэлъыхэукӏурие(р)т | фыкӏэлъыхэукӏурие(р)т | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъэ | укӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъэ | кӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъэ | дыкӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъэ | фыкӏэлъыхэукӏурие(р)тэкъэ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)(р)тэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурия | укӏэлъыхэукӏурия | кӏэлъыхэукӏурия | дыкӏэлъыхэукӏурия | фыкӏэлъыхэукӏурия | кӏэлъыхэукӏурия(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриякъэ | укӏэлъыхэукӏуриякъэ | кӏэлъыхэукӏуриякъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриякъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриякъэ | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурият | укӏэлъыхэукӏурият | кӏэлъыхэукӏурият | дыкӏэлъыхэукӏурият | фыкӏэлъыхэукӏурият | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриятэкъэ | укӏэлъыхэукӏуриятэкъэ | кӏэлъыхэукӏуриятэкъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриятэкъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриятэкъэ | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъа | укӏэлъыхэукӏуриегъа | кӏэлъыхэукӏуриегъа | дыкӏэлъыхэукӏуриегъа | фыкӏэлъыхэукӏуриегъа | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъакъэ | укӏэлъыхэукӏуриегъакъэ | кӏэлъыхэукӏуриегъакъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриегъакъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриегъакъэ | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъат | укӏэлъыхэукӏуриегъат | кӏэлъыхэукӏуриегъат | дыкӏэлъыхэукӏуриегъат | фыкӏэлъыхэукӏуриегъат | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъатэкъэ | укӏэлъыхэукӏуриегъатэкъэ | кӏэлъыхэукӏуриегъатэкъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриегъатэкъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриегъатэкъэ | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурие | укӏэлъыхэукӏурие | кӏэлъыхэукӏурие | дыкӏэлъыхэукӏурие | фыкӏэлъыхэукӏурие | кӏэлъыхэукӏурие(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриекъэ | укӏэлъыхэукӏуриекъэ | кӏэлъыхэукӏуриекъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриекъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриекъэ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриет | укӏэлъыхэукӏуриет | кӏэлъыхэукӏуриет | дыкӏэлъыхэукӏуриет | фыкӏэлъыхэукӏуриет | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриетэкъэ | укӏэлъыхэукӏуриетэкъэ | кӏэлъыхэукӏуриетэкъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриетэкъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриетэкъэ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриен | укӏэлъыхэукӏуриен | кӏэлъыхэукӏуриен | дыкӏэлъыхэукӏуриен | фыкӏэлъыхэукӏуриен | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенкъэ | укӏэлъыхэукӏуриенкъэ | кӏэлъыхэукӏуриенкъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриенкъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриенкъэ | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриену | укӏэлъыхэукӏуриену | кӏэлъыхэукӏуриену | дыкӏэлъыхэукӏуриену | фыкӏэлъыхэукӏуриену | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенукъэ | укӏэлъыхэукӏуриенукъэ | кӏэлъыхэукӏуриенукъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриенукъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриенукъэ | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриемэ | укӏэлъыхэукӏуриемэ | кӏэлъыхэукӏуриемэ | дыкӏэлъыхэукӏуриемэ | фыкӏэлъыхэукӏуриемэ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриемэ | укӏэлъыхэмыукӏуриемэ | кӏэлъыхэмыукӏуриемэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриемэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриемэ | кӏэлъыхэмыукӏурие(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриямэ | укӏэлъыхэукӏуриямэ | кӏэлъыхэукӏуриямэ | дыкӏэлъыхэукӏуриямэ | фыкӏэлъыхэукӏуриямэ | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриямэ | укӏэлъыхэмыукӏуриямэ | кӏэлъыхэмыукӏуриямэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриямэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриямэ | мыукӏурия(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъамэ | укӏэлъыхэукӏуриегъамэ | кӏэлъыхэукӏуриегъамэ | дыкӏэлъыхэукӏуриегъамэ | фыкӏэлъыхэукӏуриегъамэ | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриегъамэ | укӏэлъыхэмыукӏуриегъамэ | кӏэлъыхэмыукӏуриегъамэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриегъамэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриегъамэ | кӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенмэ | укӏэлъыхэукӏуриенмэ | кӏэлъыхэукӏуриенмэ | дыкӏэлъыхэукӏуриенмэ | фыкӏэлъыхэукӏуриенмэ | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриенмэ | укӏэлъыхэмыукӏуриенмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриенмэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриенмэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриенмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенумэ | укӏэлъыхэукӏуриенумэ | кӏэлъыхэукӏуриенумэ | дыкӏэлъыхэукӏуриенумэ | фыкӏэлъыхэукӏуриенумэ | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриенумэ | укӏэлъыхэмыукӏуриенумэ | кӏэлъыхэмыукӏуриенумэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриенумэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриенумэ | кӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриетэмэ | укӏэлъыхэукӏуриетэмэ | кӏэлъыхэукӏуриетэмэ | дыкӏэлъыхэукӏуриетэмэ | фыкӏэлъыхэукӏуриетэмэ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриетэмэ | укӏэлъыхэмыукӏуриетэмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриетэмэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриетэмэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриетэмэ | кӏэлъыхэмыукӏурие(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриятэмэ | укӏэлъыхэукӏуриятэмэ | кӏэлъыхэукӏуриятэмэ | дыкӏэлъыхэукӏуриятэмэ | фыкӏэлъыхэукӏуриятэмэ | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриятэмэ | укӏэлъыхэмыукӏуриятэмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриятэмэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриятэмэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриятэмэ | кӏэлъыхэмыукӏурия(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъатэмэ | укӏэлъыхэукӏуриегъатэмэ | кӏэлъыхэукӏуриегъатэмэ | дыкӏэлъыхэукӏуриегъатэмэ | фыкӏэлъыхэукӏуриегъатэмэ | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриегъатэмэ | укӏэлъыхэмыукӏуриегъатэмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриегъатэмэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриегъатэмэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриегъатэмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриентэмэ | укӏэлъыхэукӏуриентэмэ | кӏэлъыхэукӏуриентэмэ | дыкӏэлъыхэукӏуриентэмэ | фыкӏэлъыхэукӏуриентэмэ | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриентэмэ | укӏэлъыхэмыукӏуриентэмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриентэмэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриентэмэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриентэмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенутэмэ | укӏэлъыхэукӏуриенутэмэ | кӏэлъыхэукӏуриенутэмэ | дыкӏэлъыхэукӏуриенутэмэ | фыкӏэлъыхэукӏуриенутэмэ | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриенутэмэ | укӏэлъыхэмыукӏуриенутэмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриенутэмэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриенутэмэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриенутэмэ | кӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриент | укӏэлъыхэукӏуриент | кӏэлъыхэукӏуриент | дыкӏэлъыхэукӏуриент | фыкӏэлъыхэукӏуриент | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриентэкъым | укӏэлъыхэукӏуриентэкъым | кӏэлъыхэукӏуриентэкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриентэкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриентэкъым | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенут | укӏэлъыхэукӏуриенут | кӏэлъыхэукӏуриенут | дыкӏэлъыхэукӏуриенут | фыкӏэлъыхэукӏуриенут | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенутэкъым | укӏэлъыхэукӏуриенутэкъым | кӏэлъыхэукӏуриенутэкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриенутэкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриенутэкъым | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриеми | укӏэлъыхэукӏуриеми | кӏэлъыхэукӏуриеми | дыкӏэлъыхэукӏуриеми | фыкӏэлъыхэукӏуриеми | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриеми | укӏэлъыхэмыукӏуриеми | кӏэлъыхэмыукӏуриеми | дыкӏэлъыхэмыукӏуриеми | фыкӏэлъыхэмыукӏуриеми | кӏэлъыхэмыукӏурие(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриями | укӏэлъыхэукӏуриями | кӏэлъыхэукӏуриями | дыкӏэлъыхэукӏуриями | фыкӏэлъыхэукӏуриями | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриями | укӏэлъыхэмыукӏуриями | кӏэлъыхэмыукӏуриями | дыкӏэлъыхэмыукӏуриями | фыкӏэлъыхэмыукӏуриями | кӏэлъыхэмыукӏурия(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъами | укӏэлъыхэукӏуриегъами | кӏэлъыхэукӏуриегъами | дыкӏэлъыхэукӏуриегъами | фыкӏэлъыхэукӏуриегъами | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриегъами | укӏэлъыхэмыукӏуриегъами | кӏэлъыхэмыукӏуриегъами | дыкӏэлъыхэмыукӏуриегъами | фыкӏэлъыхэмыукӏуриегъами | кӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенми | укӏэлъыхэукӏуриенми | кӏэлъыхэукӏуриенми | дыкӏэлъыхэукӏуриенми | фыкӏэлъыхэукӏуриенми | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриенми | укӏэлъыхэмыукӏуриенми | кӏэлъыхэмыукӏуриенми | дыкӏэлъыхэмыукӏуриенми | фыкӏэлъыхэмыукӏуриенми | кӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенуми | укӏэлъыхэукӏуриенуми | кӏэлъыхэукӏуриенуми | дыкӏэлъыхэукӏуриенуми | фыкӏэлъыхэукӏуриенуми | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриенуми | укӏэлъыхэмыукӏуриенуми | кӏэлъыхэмыукӏуриенуми | дыкӏэлъыхэмыукӏуриенуми | фыкӏэлъыхэмыукӏуриенуми | кӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриетэми | укӏэлъыхэукӏуриетэми | кӏэлъыхэукӏуриетэми | дыкӏэлъыхэукӏуриетэми | фыкӏэлъыхэукӏуриетэми | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриетэми | укӏэлъыхэмыукӏуриетэми | кӏэлъыхэмыукӏуриетэми | дыкӏэлъыхэмыукӏуриетэми | фыкӏэлъыхэмыукӏуриетэми | кӏэлъыхэмыукӏурие(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриятэми | укӏэлъыхэукӏуриятэми | кӏэлъыхэукӏуриятэми | дыкӏэлъыхэукӏуриятэми | фыкӏэлъыхэукӏуриятэми | кӏэлъыхэукӏурия(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриятэми | укӏэлъыхэмыукӏуриятэми | кӏэлъыхэмыукӏуриятэми | дыкӏэлъыхэмыукӏуриятэми | фыкӏэлъыхэмыукӏуриятэми | кӏэлъыхэмыукӏурия(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриегъатэми | укӏэлъыхэукӏуриегъатэми | кӏэлъыхэукӏуриегъатэми | дыкӏэлъыхэукӏуриегъатэми | фыкӏэлъыхэукӏуриегъатэми | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриегъатэми | укӏэлъыхэмыукӏуриегъатэми | кӏэлъыхэмыукӏуриегъатэми | дыкӏэлъыхэмыукӏуриегъатэми | фыкӏэлъыхэмыукӏуриегъатэми | кӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриентэми | укӏэлъыхэукӏуриентэми | кӏэлъыхэукӏуриентэми | дыкӏэлъыхэукӏуриентэми | фыкӏэлъыхэукӏуриентэми | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриентэми | укӏэлъыхэмыукӏуриентэми | кӏэлъыхэмыукӏуриентэми | дыкӏэлъыхэмыукӏуриентэми | фыкӏэлъыхэмыукӏуриентэми | кӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриенутэми | укӏэлъыхэукӏуриенутэми | кӏэлъыхэукӏуриенутэми | дыкӏэлъыхэукӏуриенутэми | фыкӏэлъыхэукӏуриенутэми | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриенутэми | укӏэлъыхэмыукӏуриенутэми | кӏэлъыхэмыукӏуриенутэми | дыкӏэлъыхэмыукӏуриенутэми | фыкӏэлъыхэмыукӏуриенутэми | кӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏурияи | укӏэлъыхэукӏурияи | кӏэлъыхэукӏурияи | дыкӏэлъыхэукӏурияи | фыкӏэлъыхэукӏурияи | кӏэлъыхэукӏурияи |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриякъыми | укӏэлъыхэукӏуриякъыми | кӏэлъыхэукӏуриякъыми | дыкӏэлъыхэукӏуриякъыми | фыкӏэлъыхэукӏуриякъыми | кӏэлъыхэукӏуриякъыми |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриящэрэт | укӏэлъыхэукӏуриящэрэт | кӏэлъыхэукӏуриящэрэт | дыкӏэлъыхэукӏуриящэрэт | фыкӏэлъыхэукӏуриящэрэт | кӏэлъыхэукӏуриящэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэмыукӏуриящэрэт | укӏэлъыхэмыукӏуриящэрэт | кӏэлъыхэмыукӏуриящэрэт | дыкӏэлъыхэмыукӏуриящэрэт | фыкӏэлъыхэмыукӏуриящэрэт | кӏэлъыхэмыукӏуриящэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнщ | укӏэлъыхэукӏуриягъэнщ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнщ | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнщ | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнщ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнкъым | укӏэлъыхэукӏуриягъэнкъым | кӏэлъыхэукӏуриягъэнкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнкъым | кӏэлъыхэукӏуриягъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнт | укӏэлъыхэукӏуриягъэнт | кӏэлъыхэукӏуриягъэнт | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнт | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнт | кӏэлъыхэукӏуриягъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъым | укӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъым | кӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъым | кӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэн | укӏэлъыхэукӏуриягъэн | кӏэлъыхэукӏуриягъэн | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэн | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэн | кӏэлъыхэукӏуриягъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнкъэ | укӏэлъыхэукӏуриягъэнкъэ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнкъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнкъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнкъэ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнт | укӏэлъыхэукӏуриягъэнт | кӏэлъыхэукӏуриягъэнт | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнт | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнт | кӏэлъыхэукӏуриягъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъэ | укӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъэ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъэ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнущ | укӏэлъыхэукӏуриягъэнущ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнущ | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнущ | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнущ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнукъым | укӏэлъыхэукӏуриягъэнукъым | кӏэлъыхэукӏуриягъэнукъым | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнукъым | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнукъым | кӏэлъыхэукӏуриягъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнут | укӏэлъыхэукӏуриягъэнут | кӏэлъыхэукӏуриягъэнут | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнут | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнут | кӏэлъыхэукӏуриягъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъым | укӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъым | кӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъым | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъым | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъым | кӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэну | укӏэлъыхэукӏуриягъэну | кӏэлъыхэукӏуриягъэну | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэну | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэну | кӏэлъыхэукӏуриягъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнукъэ | укӏэлъыхэукӏуриягъэнукъэ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнукъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнукъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнукъэ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнут | укӏэлъыхэукӏуриягъэнут | кӏэлъыхэукӏуриягъэнут | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнут | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнут | кӏэлъыхэукӏуриягъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъэ | укӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъэ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъэ | дыкӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъэ | фыкӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъэ | кӏэлъыхэукӏуриягъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэукӏурие | укӏэлъыхэукӏурие | кӏэлъыхэукӏурие | дыкӏэлъыхэукӏурие | фыкӏэлъыхэукӏурие | кӏэлъыхэукӏурие(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэмыукӏурие | укӏэлъыхэмыукӏурие | кӏэлъыхэмыукӏурие | дыкӏэлъыхэмыукӏурие | фыкӏэлъыхэмыукӏурие | кӏэлъыхэмыукӏурие(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэукӏурия | укӏэлъыхэукӏурия | кӏэлъыхэукӏурия | дыкӏэлъыхэукӏурия | фыкӏэлъыхэукӏурия | кӏэлъыхэукӏурия(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэмыукӏурия | укӏэлъыхэмыукӏурия | кӏэлъыхэмыукӏурия | дыкӏэлъыхэмыукӏурия | фыкӏэлъыхэмыукӏурия | кӏэлъыхэмыукӏурия(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэукӏуриегъа | укӏэлъыхэукӏуриегъа | кӏэлъыхэукӏуриегъа | дыкӏэлъыхэукӏуриегъа | фыкӏэлъыхэукӏуриегъа | кӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | укӏэлъыхэмыукӏуриегъа | кӏэлъыхэмыукӏуриегъа | дыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | фыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | кӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэукӏуриен | укӏэлъыхэукӏуриен | кӏэлъыхэукӏуриен | дыкӏэлъыхэукӏуриен | фыкӏэлъыхэукӏуриен | кӏэлъыхэукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэмыукӏуриен | укӏэлъыхэмыукӏуриен | кӏэлъыхэмыукӏуриен | дыкӏэлъыхэмыукӏуриен | фыкӏэлъыхэмыукӏуриен | кӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэукӏуриену | укӏэлъыхэукӏуриену | кӏэлъыхэукӏуриену | дыкӏэлъыхэукӏуриену | фыкӏэлъыхэукӏуриену | кӏэлъыхэукӏуриену(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэмыукӏуриену | укӏэлъыхэмыукӏуриену | кӏэлъыхэмыукӏуриену | дыкӏэлъыхэмыукӏуриену | фыкӏэлъыхэмыукӏуриену | кӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэукӏурие | узэрыкӏэлъыхэукӏурие | зэрыкӏэлъыхэукӏурие | дызэрыкӏэлъыхэукӏурие | фызэрыкӏэлъыхэукӏурие | зэрыкӏэлъыхэукӏурие(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэмыукӏурие | узэрыкӏэлъыхэмыукӏурие | зэрыкӏэлъыхэмыукӏурие | дызэрыкӏэлъыхэмыукӏурие | фызэрыкӏэлъыхэмыукӏурие | мызэрыкӏэлъыхэукӏурие(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэукӏурия | узэрыкӏэлъыхэукӏурия | зэрыкӏэлъыхэукӏурия | дызэрыкӏэлъыхэукӏурия | фызэрыкӏэлъыхэукӏурия | зэрыкӏэлъыхэукӏурия(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэмыукӏурия | узэрыкӏэлъыхэмыукӏурия | зэрыкӏэлъыхэмыукӏурия | дызэрыкӏэлъыхэмыукӏурия | фызэрыкӏэлъыхэмыукӏурия | зэрыкӏэлъыхэмыукӏурия(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэукӏуриегъа | узэрыкӏэлъыхэукӏуриегъа | зэрыкӏэлъыхэукӏуриегъа | дызэрыкӏэлъыхэукӏуриегъа | фызэрыкӏэлъыхэукӏуриегъа | зэрыкӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | узэрыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | зэрыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | дызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | фызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | зэрыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэукӏуриен | узэрыкӏэлъыхэукӏуриен | зэрыкӏэлъыхэукӏуриен | дызэрыкӏэлъыхэукӏуриен | фызэрыкӏэлъыхэукӏуриен | зэрыкӏэлъыхэукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриен | узэрыкӏэлъыхэмыукӏуриен | зэрыкӏэлъыхэмыукӏуриен | дызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриен | фызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриен | зэрыкӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэукӏуриену | узэрыкӏэлъыхэукӏуриену | зэрыкӏэлъыхэукӏуриену | дызэрыкӏэлъыхэукӏуриену | фызэрыкӏэлъыхэукӏуриену | зэрыкӏэлъыхэукӏуриену(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриену | узэрыкӏэлъыхэмыукӏуриену | зэрыкӏэлъыхэмыукӏуриену | дызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриену | фызэрыкӏэлъыхэмыукӏуриену | зэрыкӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэукӏурие | ущыкӏэлъыхэукӏурие | щыкӏэлъыхэукӏурие | дыщыкӏэлъыхэукӏурие | фыщыкӏэлъыхэукӏурие | щыкӏэлъыхэукӏурие(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэмыукӏурие | ущыкӏэлъыхэмыукӏурие | щыкӏэлъыхэмыукӏурие | дыщыкӏэлъыхэмыукӏурие | фыщыкӏэлъыхэмыукӏурие | щыкӏэлъыхэмыукӏурие(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэукӏурия | ущыкӏэлъыхэукӏурия | щыкӏэлъыхэукӏурия | дыщыкӏэлъыхэукӏурия | фыщыкӏэлъыхэукӏурия | щыкӏэлъыхэукӏурия(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэмыукӏурия | ущыкӏэлъыхэмыукӏурия | щыкӏэлъыхэмыукӏурия | дыщыкӏэлъыхэмыукӏурия | фыщыкӏэлъыхэмыукӏурия | щыкӏэлъыхэмыукӏурия(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэукӏуриегъа | ущыкӏэлъыхэукӏуриегъа | щыкӏэлъыхэукӏуриегъа | дыщыкӏэлъыхэукӏуриегъа | фыщыкӏэлъыхэукӏуриегъа | щыкӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | ущыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | щыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | дыщыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | фыщыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | щыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэукӏуриен | ущыкӏэлъыхэукӏуриен | щыкӏэлъыхэукӏуриен | дыщыкӏэлъыхэукӏуриен | фыщыкӏэлъыхэукӏуриен | щыкӏэлъыхэукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэмыукӏуриен | ущыкӏэлъыхэмыукӏуриен | щыкӏэлъыхэмыукӏуриен | дыщыкӏэлъыхэмыукӏуриен | фыщыкӏэлъыхэмыукӏуриен | щыкӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэукӏуриену | ущыкӏэлъыхэукӏуриену | щыкӏэлъыхэукӏуриену | дыщыкӏэлъыхэукӏуриену | фыщыкӏэлъыхэукӏуриену | щыкӏэлъыхэукӏуриену(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъыхэмыукӏуриену | ущыкӏэлъыхэмыукӏуриену | щыкӏэлъыхэмыукӏуриену | дыщыкӏэлъыхэмыукӏуриену | фыщыкӏэлъыхэмыукӏуриену | щыкӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэукӏурие | уздыкӏэлъыхэукӏурие | здыкӏэлъыхэукӏурие | дыздыкӏэлъыхэукӏурие | фыздыкӏэлъыхэукӏурие | здыкӏэлъыхэукӏурие(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэмыукӏурие | уздыкӏэлъыхэмыукӏурие | здыкӏэлъыхэмыукӏурие | дыздыкӏэлъыхэмыукӏурие | фыздыкӏэлъыхэмыукӏурие | здыкӏэлъыхэмыукӏурие(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэукӏурия | уздыкӏэлъыхэукӏурия | здыкӏэлъыхэукӏурия | дыздыкӏэлъыхэукӏурия | фыздыкӏэлъыхэукӏурия | здыкӏэлъыхэукӏурия(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэмыукӏурия | уздыкӏэлъыхэмыукӏурия | здыкӏэлъыхэмыукӏурия | дыздыкӏэлъыхэмыукӏурия | фыздыкӏэлъыхэмыукӏурия | здыкӏэлъыхэмыукӏурия(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэукӏуриегъа | уздыкӏэлъыхэукӏуриегъа | здыкӏэлъыхэукӏуриегъа | дыздыкӏэлъыхэукӏуриегъа | фыздыкӏэлъыхэукӏуриегъа | здыкӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | уздыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | здыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | дыздыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | фыздыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | здыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэукӏуриен | уздыкӏэлъыхэукӏуриен | здыкӏэлъыхэукӏуриен | дыздыкӏэлъыхэукӏуриен | фыздыкӏэлъыхэукӏуриен | здыкӏэлъыхэукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэмыукӏуриен | уздыкӏэлъыхэмыукӏуриен | здыкӏэлъыхэмыукӏуриен | дыздыкӏэлъыхэмыукӏуриен | фыздыкӏэлъыхэмыукӏуриен | здыкӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэукӏуриену | уздыкӏэлъыхэукӏуриену | здыкӏэлъыхэукӏуриену | дыздыкӏэлъыхэукӏуриену | фыздыкӏэлъыхэукӏуриену | здыкӏэлъыхэукӏуриену(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъыхэмыукӏуриену | уздыкӏэлъыхэмыукӏуриену | здыкӏэлъыхэмыукӏуриену | дыздыкӏэлъыхэмыукӏуриену | фыздыкӏэлъыхэмыукӏуриену | здыкӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэукӏурие | ущӀыкӏэлъыхэукӏурие | щӀыкӏэлъыхэукӏурие | дыщӀыкӏэлъыхэукӏурие | фыщӀыкӏэлъыхэукӏурие | щӀыкӏэлъыхэукӏурие(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэмыукӏурие | ущӀыкӏэлъыхэмыукӏурие | щӀыкӏэлъыхэмыукӏурие | дыщӀыкӏэлъыхэмыукӏурие | фыщӀыкӏэлъыхэмыукӏурие | щӀыкӏэлъыхэмыукӏурие(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэукӏурия | ущӀыкӏэлъыхэукӏурия | щӀыкӏэлъыхэукӏурия | дыщӀыкӏэлъыхэукӏурия | фыщӀыкӏэлъыхэукӏурия | щӀыкӏэлъыхэукӏурия(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэмыукӏурия | ущӀыкӏэлъыхэмыукӏурия | щӀыкӏэлъыхэмыукӏурия | дыщӀыкӏэлъыхэмыукӏурия | фыщӀыкӏэлъыхэмыукӏурия | щӀыкӏэлъыхэмыукӏурия(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэукӏуриегъа | ущӀыкӏэлъыхэукӏуриегъа | щӀыкӏэлъыхэукӏуриегъа | дыщӀыкӏэлъыхэукӏуриегъа | фыщӀыкӏэлъыхэукӏуриегъа | щӀыкӏэлъыхэукӏуриегъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | ущӀыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | щӀыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | дыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | фыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа | щӀыкӏэлъыхэмыукӏуриегъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэукӏуриен | ущӀыкӏэлъыхэукӏуриен | щӀыкӏэлъыхэукӏуриен | дыщӀыкӏэлъыхэукӏуриен | фыщӀыкӏэлъыхэукӏуриен | щӀыкӏэлъыхэукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриен | ущӀыкӏэлъыхэмыукӏуриен | щӀыкӏэлъыхэмыукӏуриен | дыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриен | фыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриен | щӀыкӏэлъыхэмыукӏуриен(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэукӏуриену | ущӀыкӏэлъыхэукӏуриену | щӀыкӏэлъыхэукӏуриену | дыщӀыкӏэлъыхэукӏуриену | фыщӀыкӏэлъыхэукӏуриену | щӀыкӏэлъыхэукӏуриену(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриену | ущӀыкӏэлъыхэмыукӏуриену | щӀыкӏэлъыхэмыукӏуриену | дыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриену | фыщӀыкӏэлъыхэмыукӏуриену | щӀыкӏэлъыхэмыукӏуриену(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэукӏуриеу | укӏэлъыхэукӏуриеу | кӏэлъыхэукӏуриеу | дыкӏэлъыхэукӏуриеу | фыкӏэлъыхэукӏуриеу | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэмыукӏуриеу | укӏэлъыхэмыукӏуриеу | кӏэлъыхэмыукӏуриеу | дыкӏэлъыхэмыукӏуриеу | фыкӏэлъыхэмыукӏуриеу | кӏэлъыхэмыукӏурие(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэукӏурияуэ | укӏэлъыхэукӏурияуэ | кӏэлъыхэукӏурияуэ | дыкӏэлъыхэукӏурияуэ | фыкӏэлъыхэукӏурияуэ | кӏэлъыхэукӏурияуэ / кӏэлъыхэукӏурия(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэмыукӏурияуэ | укӏэлъыхэмыукӏурияуэ | кӏэлъыхэмыукӏурияуэ | дыкӏэлъыхэмыукӏурияуэ | фыкӏэлъыхэмыукӏурияуэ | кӏэлъыхэмыукӏурияуэ(хэ) / кӏэлъыхэмыукӏурия(хэ)у |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэукӏуриеурэ | укӏэлъыхэукӏуриеурэ | кӏэлъыхэукӏуриеурэ | дыкӏэлъыхэукӏуриеурэ | фыкӏэлъыхэукӏуриеурэ | кӏэлъыхэукӏурие(хэ)урэ |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъыхэмыукӏуриеурэ | укӏэлъыхэмыукӏуриеурэ | кӏэлъыхэмыукӏуриеурэ | дыкӏэлъыхэмыукӏуриеурэ | фыкӏэлъыхэмыукӏуриеурэ | кӏэлъыхэмыукӏурие(хэ)урэ |
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ |
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
|||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | сыпкӏэлъыхоукӏурие | сыкӏэлъыхоукӏурие | -- | сыфкӏэлъыхоукӏурие | сакӏэлъыхоукӏурие |
| уэ | ускӏэлъыхоукӏурие | -- | укӏэлъыхоукӏурие | уткӏэлъыхоукӏурие | -- | уакӏэлъыхоукӏурие |
| ар | скӏэлъыхоукӏурие | пкӏэлъыхоукӏурие | кӏэлъыхоукӏурие | ткӏэлъыхоукӏурие | фкӏэлъыхоукӏурие | якӏэлъыхоукӏурие |
| дэ | -- | дыпкӏэлъыхоукӏурие | дыкӏэлъыхоукӏурие | -- | дыфкӏэлъыхоукӏурие | дакӏэлъыхоукӏурие |
| фэ | фыскӏэлъыхоукӏурие | -- | фыкӏэлъыхоукӏурие | фыткӏэлъыхоукӏурие | -- | факӏэлъыхоукӏурие |
| ахэр | скӏэлъыхоукӏурие(хэ) | пкӏэлъыхоукӏурие(хэ) | кӏэлъыхоукӏурие(хэ) | ткӏэлъыхоукӏурие(хэ) | фкӏэлъыхоукӏурие(хэ) | якӏэлъыхоукӏурие(хэ) |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [укӏури]е | [укӏури]ер | -- | [укӏури]ехэр |
| Эргативнэ: | [укӏури]е | [укӏури]ем | -- | [укӏури]ехэм |
| Послеложнэ: | [укӏури]екӀэ | [укӏури]емкӀэ | [укӏури]ехэкӀэ | [укӏури]ехэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [укӏури]еуэ | [укӏури]ерауэ | [укӏури]ехэу | [укӏури]ехэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [укӏури]я | [укӏури]яр | -- | [укӏури]яхэр |
| Эргативнэ: | [укӏури]я | [укӏури]ям | -- | [укӏури]яхэм |
| Послеложнэ: | [укӏури]якӀэ | [укӏури]ямкӀэ | [укӏури]яхэкӀэ | [укӏури]яхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [укӏури]яуэ | [укӏури]ярауэ | [укӏури]яхэу | [укӏури]яхэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [укӏури]ен | [укӏури]еныр | -- | [укӏури]енхэр |
| Эргативнэ: | [укӏури]ен | [укӏури]еным | -- | [укӏури]енхэм |
| Послеложнэ: | [укӏури]енкӀэ | [укӏури]енымкӀэ | [укӏури]енхэкӀэ | [укӏури]енхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [укӏури]ену | [укӏури]енырауэ | [укӏури]енхэу | [укӏури]енхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [укӏури]ену | [укӏури]енур | -- | [укӏури]енухэр |
| Эргативнэ: | [укӏури]ену | [укӏури]енум | -- | [укӏури]енухэм |
| Послеложнэ: | [укӏури]енукӀэ | [укӏури]енумкӀэ | [укӏури]енухэкӀэ | [укӏури]енухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [укӏури]енууэ | [укӏури]енурауэ | [укӏури]енухэу | [укӏури]енухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Зыгуэрым и ужь иту зыщӀыпӀэ хэхуэн, хэукӀуриен.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- кӏэлъыхэукӏуриен: fall down, tumble or collapse swh after, behind or following sb or sth
УРЫСЫБЗЭ
- кӏэлъыхэукӏуриен: свалиться, упасть куда-л. вслед за кем-чем-л.
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.