Wt/kbd/кӏэлъылъэтэн
{Wt/kbd/псалъащхьэ}}
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [tʹʂɐɬǝɬɐ'tɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- кӏэлъы- + [лъэт] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "кӏэлъылъэтэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъылъэтэн |
| щымыӀэныгъэ: | кӏэлъымылъэтэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэн | укӏэлъылъэтэн | кӏэлъылъэтэн | дыкӏэлъылъэтэн | фыкӏэлъылъэтэн | кӏэлъылъэтэн(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэн | укӏэлъымылъэтэн | кӏэлъымылъэтэн | дыкӏэлъымылъэтэн | фыкӏэлъымылъэтэн | кӏэлъымылъэтэн(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъылъатэ! | фыкӏэлъылъатэ! |
| щымыӀэныгъэ: | укӏэлъымылъатэ! | фыкӏэлъымылъатэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлърелъатэ | укӏэлърелъатэ | кӏэлърелъатэ | дыкӏэлърелъатэ | фыкӏэлърелъатэ | кӏэлърелъатэ |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъремылъатэ | укӏэлъремылъатэ | кӏэлъремылъатэ | дыкӏэлъремылъатэ | фыкӏэлъремылъатэ | кӏэлъремылъатэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъолъатэ(р) | укӏэлъолъатэ(р) | кӏэлъолъатэ(р) | кӏэлъолъатэ(р) | фыкӏэлъолъатэ(р) | кӏэлъолъатэ(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэркъым | укӏэлъылъатэркъым | кӏэлъылъатэркъым | дыкӏэлъылъатэркъым | фыкӏэлъылъатэркъым | кӏэлъылъатэ(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэ(р)т | укӏэлъылъатэ(р)т | кӏэлъылъатэ(р)т | дыкӏэлъылъатэ(р)т | фыкӏэлъылъатэ(р)т | кӏэлъылъатэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэ(р)тэкъым | укӏэлъылъатэ(р)тэкъым | кӏэлъылъатэ(р)тэкъым | дыкӏэлъылъатэ(р)тэкъым | фыкӏэлъылъатэ(р)тэкъым | кӏэлъылъатэ(хэ)(р)тэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтащ | укӏэлъылъэтащ | кӏэлъылъэтащ | дыкӏэлъылъэтащ | фыкӏэлъылъэтащ | кӏэлъылъэта(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтакъым | укӏэлъылъэтакъым | кӏэлъылъэтакъым | дыкӏэлъылъэтакъым | фыкӏэлъылъэтакъым | кӏэлъылъэта(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтат | укӏэлъылъэтат | кӏэлъылъэтат | дыкӏэлъылъэтат | фыкӏэлъылъэтат | кӏэлъылъэта(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтатэкъым | укӏэлъылъэтатэкъым | кӏэлъылъэтатэкъым | дыкӏэлъылъэтатэкъым | фыкӏэлъылъэтатэкъым | кӏэлъылъэта(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъащ | укӏэлъылъэтэгъащ | кӏэлъылъэтэгъащ | дыкӏэлъылъэтэгъащ | фыкӏэлъылъэтэгъащ | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъакъым | укӏэлъылъэтэгъакъым | кӏэлъылъэтэгъакъым | дыкӏэлъылъэтэгъакъым | фыкӏэлъылъэтэгъакъым | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъат | укӏэлъылъэтэгъат | кӏэлъылъэтэгъат | дыкӏэлъылъэтэгъат | фыкӏэлъылъэтэгъат | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъатэкъым | укӏэлъылъэтэгъатэкъым | кӏэлъылъэтэгъатэкъым | дыкӏэлъылъэтэгъатэкъым | фыкӏэлъылъэтэгъатэкъым | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэщ | укӏэлъылъатэщ | кӏэлъылъатэщ | дыкӏэлъылъатэщ | фыкӏэлъылъатэщ | кӏэлъылъатэ(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэкъым | укӏэлъылъатэкъым | кӏэлъылъатэкъым | дыкӏэлъылъатэкъым | фыкӏэлъылъатэкъым | кӏэлъылъатэ(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэт | укӏэлъылъатэт | кӏэлъылъатэт | дыкӏэлъылъатэт | фыкӏэлъылъатэт | кӏэлъылъатэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэтэкъым | укӏэлъылъатэтэкъым | кӏэлъылъатэтэкъым | дыкӏэлъылъатэтэкъым | фыкӏэлъылъатэтэкъым | кӏэлъылъатэ(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнщ | укӏэлъылъэтэнщ | кӏэлъылъэтэнщ | дыкӏэлъылъэтэнщ | фыкӏэлъылъэтэнщ | кӏэлъылъэтэн(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнкъым | укӏэлъылъэтэнкъым | кӏэлъылъэтэнкъым | дыкӏэлъылъэтэнкъым | фыкӏэлъылъэтэнкъым | кӏэлъылъэтэн(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнущ | укӏэлъылъэтэнущ | кӏэлъылъэтэнущ | дыкӏэлъылъэтэнущ | фыкӏэлъылъэтэнущ | кӏэлъылъэтэну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнукъым | укӏэлъылъэтэнукъым | кӏэлъылъэтэнукъым | дыкӏэлъылъэтэнукъым | фыкӏэлъылъэтэнукъым | кӏэлъылъэтэну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэрэ | укӏэлъылъатэрэ | кӏэлъылъатэрэ | дыкӏэлъылъатэрэ | фыкӏэлъылъатэрэ | кӏэлъылъатэ(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэркъэ | укӏэлъылъатэркъэ | кӏэлъылъатэркъэ | дыкӏэлъылъатэркъэ | фыкӏэлъылъатэркъэ | кӏэлъылъатэ(хэ)ркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэ(р)т | укӏэлъылъатэ(р)т | кӏэлъылъатэ(р)т | дыкӏэлъылъатэ(р)т | фыкӏэлъылъатэ(р)т | кӏэлъылъатэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэ(р)тэкъэ | укӏэлъылъатэ(р)тэкъэ | кӏэлъылъатэ(р)тэкъэ | дыкӏэлъылъатэ(р)тэкъэ | фыкӏэлъылъатэ(р)тэкъэ | кӏэлъылъатэ(хэ)(р)тэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэта | укӏэлъылъэта | кӏэлъылъэта | дыкӏэлъылъэта | фыкӏэлъылъэта | кӏэлъылъэта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтакъэ | укӏэлъылъэтакъэ | кӏэлъылъэтакъэ | дыкӏэлъылъэтакъэ | фыкӏэлъылъэтакъэ | кӏэлъылъэта(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтат | укӏэлъылъэтат | кӏэлъылъэтат | дыкӏэлъылъэтат | фыкӏэлъылъэтат | кӏэлъылъэта(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтатэкъэ | укӏэлъылъэтатэкъэ | кӏэлъылъэтатэкъэ | дыкӏэлъылъэтатэкъэ | фыкӏэлъылъэтатэкъэ | кӏэлъылъэта(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъа | укӏэлъылъэтэгъа | кӏэлъылъэтэгъа | дыкӏэлъылъэтэгъа | фыкӏэлъылъэтэгъа | кӏэлъылъэтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъакъэ | укӏэлъылъэтэгъакъэ | кӏэлъылъэтэгъакъэ | дыкӏэлъылъэтэгъакъэ | фыкӏэлъылъэтэгъакъэ | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъат | укӏэлъылъэтэгъат | кӏэлъылъэтэгъат | дыкӏэлъылъэтэгъат | фыкӏэлъылъэтэгъат | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъатэкъэ | укӏэлъылъэтэгъатэкъэ | кӏэлъылъэтэгъатэкъэ | дыкӏэлъылъэтэгъатэкъэ | фыкӏэлъылъэтэгъатэкъэ | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэ | укӏэлъылъатэ | кӏэлъылъатэ | дыкӏэлъылъатэ | фыкӏэлъылъатэ | кӏэлъылъатэ(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэкъэ | укӏэлъылъатэкъэ | кӏэлъылъатэкъэ | дыкӏэлъылъатэкъэ | фыкӏэлъылъатэкъэ | кӏэлъылъатэ(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэт | укӏэлъылъатэт | кӏэлъылъатэт | дыкӏэлъылъатэт | фыкӏэлъылъатэт | кӏэлъылъатэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэтэкъэ | укӏэлъылъатэтэкъэ | кӏэлъылъатэтэкъэ | дыкӏэлъылъатэтэкъэ | фыкӏэлъылъатэтэкъэ | кӏэлъылъатэ(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэн | укӏэлъылъэтэн | кӏэлъылъэтэн | дыкӏэлъылъэтэн | фыкӏэлъылъэтэн | кӏэлъылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнкъэ | укӏэлъылъэтэнкъэ | кӏэлъылъэтэнкъэ | дыкӏэлъылъэтэнкъэ | фыкӏэлъылъэтэнкъэ | кӏэлъылъэтэн(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэну | укӏэлъылъэтэну | кӏэлъылъэтэну | дыкӏэлъылъэтэну | фыкӏэлъылъэтэну | кӏэлъылъэтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнукъэ | укӏэлъылъэтэнукъэ | кӏэлъылъэтэнукъэ | дыкӏэлъылъэтэнукъэ | фыкӏэлъылъэтэнукъэ | кӏэлъылъэтэну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэмэ | укӏэлъылъатэмэ | кӏэлъылъатэмэ | дыкӏэлъылъатэмэ | фыкӏэлъылъатэмэ | кӏэлъылъатэ(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъатэмэ | укӏэлъымылъатэмэ | кӏэлъымылъатэмэ | дыкӏэлъымылъатэмэ | фыкӏэлъымылъатэмэ | кӏэлъымылъатэ(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтамэ | укӏэлъылъэтамэ | кӏэлъылъэтамэ | дыкӏэлъылъэтамэ | фыкӏэлъылъэтамэ | кӏэлъылъэта(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтамэ | укӏэлъымылъэтамэ | кӏэлъымылъэтамэ | дыкӏэлъымылъэтамэ | фыкӏэлъымылъэтамэ | кӏэлъмылъэта(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъамэ | укӏэлъылъэтэгъамэ | кӏэлъылъэтэгъамэ | дыкӏэлъылъэтэгъамэ | фыкӏэлъылъэтэгъамэ | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэгъамэ | укӏэлъымылъэтэгъамэ | кӏэлъымылъэтэгъамэ | дыкӏэлъымылъэтэгъамэ | фыкӏэлъымылъэтэгъамэ | кӏэлъымылъэтэгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнмэ | укӏэлъылъэтэнмэ | кӏэлъылъэтэнмэ | дыкӏэлъылъэтэнмэ | фыкӏэлъылъэтэнмэ | кӏэлъылъэтэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэнмэ | укӏэлъымылъэтэнмэ | кӏэлъымылъэтэнмэ | дыкӏэлъымылъэтэнмэ | фыкӏэлъымылъэтэнмэ | кӏэлъымылъэтэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнумэ | укӏэлъылъэтэнумэ | кӏэлъылъэтэнумэ | дыкӏэлъылъэтэнумэ | фыкӏэлъылъэтэнумэ | кӏэлъылъэтэну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэнумэ | укӏэлъымылъэтэнумэ | кӏэлъымылъэтэнумэ | дыкӏэлъымылъэтэнумэ | фыкӏэлъымылъэтэнумэ | кӏэлъымылъэтэну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэтэмэ | укӏэлъылъатэтэмэ | кӏэлъылъатэтэмэ | дыкӏэлъылъатэтэмэ | фыкӏэлъылъатэтэмэ | кӏэлъылъатэ(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъатэтэмэ | укӏэлъымылъатэтэмэ | кӏэлъымылъатэтэмэ | дыкӏэлъымылъатэтэмэ | фыкӏэлъымылъатэтэмэ | кӏэлъымылъатэ(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтатэмэ | укӏэлъылъэтатэмэ | кӏэлъылъэтатэмэ | дыкӏэлъылъэтатэмэ | фыкӏэлъылъэтатэмэ | кӏэлъылъэта(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтатэмэ | укӏэлъымылъэтатэмэ | кӏэлъымылъэтатэмэ | дыкӏэлъымылъэтатэмэ | фыкӏэлъымылъэтатэмэ | кӏэлъымылъэта(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъатэмэ | укӏэлъылъэтэгъатэмэ | кӏэлъылъэтэгъатэмэ | дыкӏэлъылъэтэгъатэмэ | фыкӏэлъылъэтэгъатэмэ | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэгъатэмэ | укӏэлъымылъэтэгъатэмэ | кӏэлъымылъэтэгъатэмэ | дыкӏэлъымылъэтэгъатэмэ | фыкӏэлъымылъэтэгъатэмэ | кӏэлъымылъэтэгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнтэмэ | укӏэлъылъэтэнтэмэ | кӏэлъылъэтэнтэмэ | дыкӏэлъылъэтэнтэмэ | фыкӏэлъылъэтэнтэмэ | кӏэлъылъэтэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэнтэмэ | укӏэлъымылъэтэнтэмэ | кӏэлъымылъэтэнтэмэ | дыкӏэлъымылъэтэнтэмэ | фыкӏэлъымылъэтэнтэмэ | кӏэлъымылъэтэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнутэмэ | укӏэлъылъэтэнутэмэ | кӏэлъылъэтэнутэмэ | дыкӏэлъылъэтэнутэмэ | фыкӏэлъылъэтэнутэмэ | кӏэлъылъэтэну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэнутэмэ | укӏэлъымылъэтэнутэмэ | кӏэлъымылъэтэнутэмэ | дыкӏэлъымылъэтэнутэмэ | фыкӏэлъымылъэтэнутэмэ | кӏэлъымылъэтэну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнт | укӏэлъылъэтэнт | кӏэлъылъэтэнт | дыкӏэлъылъэтэнт | фыкӏэлъылъэтэнт | кӏэлъылъэтэн(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнтэкъым | укӏэлъылъэтэнтэкъым | кӏэлъылъэтэнтэкъым | дыкӏэлъылъэтэнтэкъым | фыкӏэлъылъэтэнтэкъым | кӏэлъылъэтэн(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнут | укӏэлъылъэтэнут | кӏэлъылъэтэнут | дыкӏэлъылъэтэнут | фыкӏэлъылъэтэнут | кӏэлъылъэтэну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнутэкъым | укӏэлъылъэтэнутэкъым | кӏэлъылъэтэнутэкъым | дыкӏэлъылъэтэнутэкъым | фыкӏэлъылъэтэнутэкъым | кӏэлъылъэтэну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэми | укӏэлъылъатэми | кӏэлъылъатэми | дыкӏэлъылъатэми | фыкӏэлъылъатэми | кӏэлъылъатэ(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъатэми | укӏэлъымылъатэми | кӏэлъымылъатэми | дыкӏэлъымылъатэми | фыкӏэлъымылъатэми | кӏэлъымылъатэ(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтами | укӏэлъылъэтами | кӏэлъылъэтами | дыкӏэлъылъэтами | фыкӏэлъылъэтами | кӏэлъылъэта(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтами | укӏэлъымылъэтами | кӏэлъымылъэтами | дыкӏэлъымылъэтами | фыкӏэлъымылъэтами | кӏэлъымылъэта(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъами | укӏэлъылъэтэгъами | кӏэлъылъэтэгъами | дыкӏэлъылъэтэгъами | фыкӏэлъылъэтэгъами | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэгъами | укӏэлъымылъэтэгъами | кӏэлъымылъэтэгъами | дыкӏэлъымылъэтэгъами | фыкӏэлъымылъэтэгъами | кӏэлъымылъэтэгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнми | укӏэлъылъэтэнми | кӏэлъылъэтэнми | дыкӏэлъылъэтэнми | фыкӏэлъылъэтэнми | кӏэлъылъэтэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэнми | укӏэлъымылъэтэнми | кӏэлъымылъэтэнми | дыкӏэлъымылъэтэнми | фыкӏэлъымылъэтэнми | кӏэлъымылъэтэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнуми | укӏэлъылъэтэнуми | кӏэлъылъэтэнуми | дыкӏэлъылъэтэнуми | фыкӏэлъылъэтэнуми | кӏэлъылъэтэну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэнуми | укӏэлъымылъэтэнуми | кӏэлъымылъэтэнуми | дыкӏэлъымылъэтэнуми | фыкӏэлъымылъэтэнуми | кӏэлъымылъэтэну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъатэтэми | укӏэлъылъатэтэми | кӏэлъылъатэтэми | дыкӏэлъылъатэтэми | фыкӏэлъылъатэтэми | кӏэлъылъатэ(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъатэтэми | укӏэлъымылъатэтэми | кӏэлъымылъатэтэми | дыкӏэлъымылъатэтэми | фыкӏэлъымылъатэтэми | кӏэлъымылъатэ(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтатэми | укӏэлъылъэтатэми | кӏэлъылъэтатэми | дыкӏэлъылъэтатэми | фыкӏэлъылъэтатэми | кӏэлъылъэта(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтатэми | укӏэлъымылъэтатэми | кӏэлъымылъэтатэми | дыкӏэлъымылъэтатэми | фыкӏэлъымылъэтатэми | кӏэлъымылъэта(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэгъатэми | укӏэлъылъэтэгъатэми | кӏэлъылъэтэгъатэми | дыкӏэлъылъэтэгъатэми | фыкӏэлъылъэтэгъатэми | кӏэлъылъэтэгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэгъатэми | укӏэлъымылъэтэгъатэми | кӏэлъымылъэтэгъатэми | дыкӏэлъымылъэтэгъатэми | фыкӏэлъымылъэтэгъатэми | кӏэлъымылъэтэгъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнтэми | укӏэлъылъэтэнтэми | кӏэлъылъэтэнтэми | дыкӏэлъылъэтэнтэми | фыкӏэлъылъэтэнтэми | кӏэлъылъэтэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэнтэми | укӏэлъымылъэтэнтэми | кӏэлъымылъэтэнтэми | дыкӏэлъымылъэтэнтэми | фыкӏэлъымылъэтэнтэми | кӏэлъымылъэтэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтэнутэми | укӏэлъылъэтэнутэми | кӏэлъылъэтэнутэми | дыкӏэлъылъэтэнутэми | фыкӏэлъылъэтэнутэми | кӏэлъылъэтэну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтэнутэми | укӏэлъымылъэтэнутэми | кӏэлъымылъэтэнутэми | дыкӏэлъымылъэтэнутэми | фыкӏэлъымылъэтэнутэми | кӏэлъымылъэтэну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгълъэтэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтаи | укӏэлъылъэтаи | кӏэлъылъэтаи | дыкӏэлъылъэтаи | фыкӏэлъылъэтаи | кӏэлъылъэтаи |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтакъыми | укӏэлъылъэтакъыми | кӏэлъылъэтакъыми | дыкӏэлъылъэтакъыми | фыкӏэлъылъэтакъыми | кӏэлъылъэтакъыми |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтащэрэт | укӏэлъылъэтащэрэт | кӏэлъылъэтащэрэт | дыкӏэлъылъэтащэрэт | фыкӏэлъылъэтащэрэт | кӏэлъылъэтащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъымылъэтащэрэт | укӏэлъымылъэтащэрэт | кӏэлъымылъэтащэрэт | дыкӏэлъымылъэтащэрэт | фыкӏэлъымылъэтащэрэт | кӏэлъымылъэтащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнщ | укӏэлъылъэтагъэнщ | кӏэлъылъэтагъэнщ | дыкӏэлъылъэтагъэнщ | фыкӏэлъылъэтагъэнщ | кӏэлъылъэтагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнкъым | укӏэлъылъэтагъэнкъым | кӏэлъылъэтагъэнкъым | дыкӏэлъылъэтагъэнкъым | фыкӏэлъылъэтагъэнкъым | кӏэлъылъэтагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнт | укӏэлъылъэтагъэнт | кӏэлъылъэтагъэнт | дыкӏэлъылъэтагъэнт | фыкӏэлъылъэтагъэнт | кӏэлъылъэтагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнтэкъым | укӏэлъылъэтагъэнтэкъым | кӏэлъылъэтагъэнтэкъым | дыкӏэлъылъэтагъэнтэкъым | фыкӏэлъылъэтагъэнтэкъым | кӏэлъылъэтагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэн | укӏэлъылъэтагъэн | кӏэлъылъэтагъэн | дыкӏэлъылъэтагъэн | фыкӏэлъылъэтагъэн | кӏэлъылъэтагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнкъэ | укӏэлъылъэтагъэнкъэ | кӏэлъылъэтагъэнкъэ | дыкӏэлъылъэтагъэнкъэ | фыкӏэлъылъэтагъэнкъэ | кӏэлъылъэтагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнт | укӏэлъылъэтагъэнт | кӏэлъылъэтагъэнт | дыкӏэлъылъэтагъэнт | фыкӏэлъылъэтагъэнт | кӏэлъылъэтагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнтэкъэ | укӏэлъылъэтагъэнтэкъэ | кӏэлъылъэтагъэнтэкъэ | дыкӏэлъылъэтагъэнтэкъэ | фыкӏэлъылъэтагъэнтэкъэ | кӏэлъылъэтагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнущ | укӏэлъылъэтагъэнущ | кӏэлъылъэтагъэнущ | дыкӏэлъылъэтагъэнущ | фыкӏэлъылъэтагъэнущ | кӏэлъылъэтагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнукъым | укӏэлъылъэтагъэнукъым | кӏэлъылъэтагъэнукъым | дыкӏэлъылъэтагъэнукъым | фыкӏэлъылъэтагъэнукъым | кӏэлъылъэтагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнут | укӏэлъылъэтагъэнут | кӏэлъылъэтагъэнут | дыкӏэлъылъэтагъэнут | фыкӏэлъылъэтагъэнут | кӏэлъылъэтагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнутэкъым | укӏэлъылъэтагъэнутэкъым | кӏэлъылъэтагъэнутэкъым | дыкӏэлъылъэтагъэнутэкъым | фыкӏэлъылъэтагъэнутэкъым | кӏэлъылъэтагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэну | укӏэлъылъэтагъэну | кӏэлъылъэтагъэну | дыкӏэлъылъэтагъэну | фыкӏэлъылъэтагъэну | кӏэлъылъэтагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнукъэ | укӏэлъылъэтагъэнукъэ | кӏэлъылъэтагъэнукъэ | дыкӏэлъылъэтагъэнукъэ | фыкӏэлъылъэтагъэнукъэ | кӏэлъылъэтагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнут | укӏэлъылъэтагъэнут | кӏэлъылъэтагъэнут | дыкӏэлъылъэтагъэнут | фыкӏэлъылъэтагъэнут | кӏэлъылъэтагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъылъэтагъэнутэкъэ | укӏэлъылъэтагъэнутэкъэ | кӏэлъылъэтагъэнутэкъэ | дыкӏэлъылъэтагъэнутэкъэ | фыкӏэлъылъэтагъэнутэкъэ | кӏэлъылъэтагъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъылъатэ | укӏэлъылъатэ | кӏэлъылъатэ | дыкӏэлъылъатэ | фыкӏэлъылъатэ | кӏэлъылъатэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъымылъатэ | укӏэлъымылъатэ | кӏэлъымылъатэ | дыкӏэлъымылъатэ | фыкӏэлъымылъатэ | кӏэлъымылъатэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъылъэта | укӏэлъылъэта | кӏэлъылъэта | дыкӏэлъылъэта | фыкӏэлъылъэта | кӏэлъылъэта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъымылъэта | укӏэлъымылъэта | кӏэлъымылъэта | дыкӏэлъымылъэта | фыкӏэлъымылъэта | кӏэлъымылъэта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъылъэтэгъа | укӏэлъылъэтэгъа | кӏэлъылъэтэгъа | дыкӏэлъылъэтэгъа | фыкӏэлъылъэтэгъа | кӏэлъылъэтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъымылъэтэгъа | укӏэлъымылъэтэгъа | кӏэлъымылъэтэгъа | дыкӏэлъымылъэтэгъа | фыкӏэлъымылъэтэгъа | кӏэлъымылъэтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъылъэтэн | укӏэлъылъэтэн | кӏэлъылъэтэн | дыкӏэлъылъэтэн | фыкӏэлъылъэтэн | кӏэлъылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъымылъэтэн | укӏэлъымылъэтэн | кӏэлъымылъэтэн | дыкӏэлъымылъэтэн | фыкӏэлъымылъэтэн | кӏэлъымылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъылъэтэну | укӏэлъылъэтэну | кӏэлъылъэтэну | дыкӏэлъылъэтэну | фыкӏэлъылъэтэну | кӏэлъылъэтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъымылъэтэну | укӏэлъымылъэтэну | кӏэлъымылъэтэну | дыкӏэлъымылъэтэну | фыкӏэлъымылъэтэну | кӏэлъымылъэтэну(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъылъатэ | узэрыкӏэлъылъатэ | зэрыкӏэлъылъатэ | дызэрыкӏэлъылъатэ | фызэрыкӏэлъылъатэ | зэрыкӏэлъылъатэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъымылъатэ | узэрыкӏэлъымылъатэ | зэрыкӏэлъымылъатэ | дызэрыкӏэлъымылъатэ | фызэрыкӏэлъымылъатэ | зэрыкӏэлъымылъатэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъылъэта | узэрыкӏэлъылъэта | зэрыкӏэлъылъэта | дызэрыкӏэлъылъэта | фызэрыкӏэлъылъэта | зэрыкӏэлъылъэта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъымылъэта | узэрыкӏэлъымылъэта | зэрыкӏэлъымылъэта | дызэрыкӏэлъымылъэта | фызэрыкӏэлъымылъэта | зэрыкӏэлъымылъэта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъылъэтэгъа | узэрыкӏэлъылъэтэгъа | зэрыкӏэлъылъэтэгъа | дызэрыкӏэлъылъэтэгъа | фызэрыкӏэлъылъэтэгъа | зэрыкӏэлъылъэтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъымылъэтэгъа | узэрыкӏэлъымылъэтэгъа | зэрыкӏэлъымылъэтэгъа | дызэрыкӏэлъымылъэтэгъа | фызэрыкӏэлъымылъэтэгъа | зэрыкӏэлъымылъэтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъылъэтэн | узэрыкӏэлъылъэтэн | зэрыкӏэлъылъэтэн | дызэрыкӏэлъылъэтэн | фызэрыкӏэлъылъэтэн | зэрыкӏэлъылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъымылъэтэн | узэрыкӏэлъымылъэтэн | зэрыкӏэлъымылъэтэн | дызэрыкӏэлъымылъэтэн | фызэрыкӏэлъымылъэтэн | зэрыкӏэлъымылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъылъэтэну | узэрыкӏэлъылъэтэну | зэрыкӏэлъылъэтэну | дызэрыкӏэлъылъэтэну | фызэрыкӏэлъылъэтэну | зэрыкӏэлъылъэтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэрыкӏэлъымылъэтэну | узэрыкӏэлъымылъэтэну | зэрыкӏэлъымылъэтэну | дызэрыкӏэлъымылъэтэну | фызэрыкӏэлъымылъэтэну | зэрыкӏэлъымылъэтэну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъылъатэ | ущыкӏэлъылъатэ | щыкӏэлъылъатэ | дыщыкӏэлъылъатэ | фыщыкӏэлъылъатэ | щыкӏэлъылъатэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъымылъатэ | ущыкӏэлъымылъатэ | щыкӏэлъымылъатэ | дыщыкӏэлъымылъатэ | фыщыкӏэлъымылъатэ | щыкӏэлъымылъатэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъылъэта | ущыкӏэлъылъэта | щыкӏэлъылъэта | дыщыкӏэлъылъэта | фыщыкӏэлъылъэта | щыкӏэлъылъэта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъымылъэта | ущыкӏэлъымылъэта | щыкӏэлъымылъэта | дыщыкӏэлъымылъэта | фыщыкӏэлъымылъэта | щыкӏэлъымылъэта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъылъэтэгъа | ущыкӏэлъылъэтэгъа | щыкӏэлъылъэтэгъа | дыщыкӏэлъылъэтэгъа | фыщыкӏэлъылъэтэгъа | щыкӏэлъылъэтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъымылъэтэгъа | ущыкӏэлъымылъэтэгъа | щыкӏэлъымылъэтэгъа | дыщыкӏэлъымылъэтэгъа | фыщыкӏэлъымылъэтэгъа | щыкӏэлъымылъэтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъылъэтэн | ущыкӏэлъылъэтэн | щыкӏэлъылъэтэн | дыщыкӏэлъылъэтэн | фыщыкӏэлъылъэтэн | щыкӏэлъылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъымылъэтэн | ущыкӏэлъымылъэтэн | щыкӏэлъымылъэтэн | дыщыкӏэлъымылъэтэн | фыщыкӏэлъымылъэтэн | щыкӏэлъымылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъылъэтэну | ущыкӏэлъылъэтэну | щыкӏэлъылъэтэну | дыщыкӏэлъылъэтэну | фыщыкӏэлъылъэтэну | щыкӏэлъылъэтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщыкӏэлъымылъэтэну | ущыкӏэлъымылъэтэну | щыкӏэлъымылъэтэну | дыщыкӏэлъымылъэтэну | фыщыкӏэлъымылъэтэну | щыкӏэлъымылъэтэну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъылъатэ | уздыкӏэлъылъатэ | здыкӏэлъылъатэ | дыздыкӏэлъылъатэ | фыздыкӏэлъылъатэ | здыкӏэлъылъатэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъымылъатэ | уздыкӏэлъымылъатэ | здыкӏэлъымылъатэ | дыздыкӏэлъымылъатэ | фыздыкӏэлъымылъатэ | здыкӏэлъымылъатэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъылъэта | уздыкӏэлъылъэта | здыкӏэлъылъэта | дыздыкӏэлъылъэта | фыздыкӏэлъылъэта | здыкӏэлъылъэта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъымылъэта | уздыкӏэлъымылъэта | здыкӏэлъымылъэта | дыздыкӏэлъымылъэта | фыздыкӏэлъымылъэта | здыкӏэлъымылъэта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъылъэтэгъа | уздыкӏэлъылъэтэгъа | здыкӏэлъылъэтэгъа | дыздыкӏэлъылъэтэгъа | фыздыкӏэлъылъэтэгъа | здыкӏэлъылъэтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъымылъэтэгъа | уздыкӏэлъымылъэтэгъа | здыкӏэлъымылъэтэгъа | дыздыкӏэлъымылъэтэгъа | фыздыкӏэлъымылъэтэгъа | здыкӏэлъымылъэтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъылъэтэн | уздыкӏэлъылъэтэн | здыкӏэлъылъэтэн | дыздыкӏэлъылъэтэн | фыздыкӏэлъылъэтэн | здыкӏэлъылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъымылъэтэн | уздыкӏэлъымылъэтэн | здыкӏэлъымылъэтэн | дыздыкӏэлъымылъэтэн | фыздыкӏэлъымылъэтэн | здыкӏэлъымылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъылъэтэну | уздыкӏэлъылъэтэну | здыкӏэлъылъэтэну | дыздыкӏэлъылъэтэну | фыздыкӏэлъылъэтэну | здыкӏэлъылъэтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздыкӏэлъымылъэтэну | уздыкӏэлъымылъэтэну | здыкӏэлъымылъэтэну | дыздыкӏэлъымылъэтэну | фыздыкӏэлъымылъэтэну | здыкӏэлъымылъэтэну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъылъатэ | ущӀыкӏэлъылъатэ | щӀыкӏэлъылъатэ | дыщӀыкӏэлъылъатэ | фыщӀыкӏэлъылъатэ | щӀыкӏэлъылъатэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъымылъатэ | ущӀыкӏэлъымылъатэ | щӀыкӏэлъымылъатэ | дыщӀыкӏэлъымылъатэ | фыщӀыкӏэлъымылъатэ | щӀыкӏэлъымылъатэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъылъэта | ущӀыкӏэлъылъэта | щӀыкӏэлъылъэта | дыщӀыкӏэлъылъэта | фыщӀыкӏэлъылъэта | щӀыкӏэлъылъэта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъымылъэта | ущӀыкӏэлъымылъэта | щӀыкӏэлъымылъэта | дыщӀыкӏэлъымылъэта | фыщӀыкӏэлъымылъэта | щӀыкӏэлъымылъэта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъылъэтэгъа | ущӀыкӏэлъылъэтэгъа | щӀыкӏэлъылъэтэгъа | дыщӀыкӏэлъылъэтэгъа | фыщӀыкӏэлъылъэтэгъа | щӀыкӏэлъылъэтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъымылъэтэгъа | ущӀыкӏэлъымылъэтэгъа | щӀыкӏэлъымылъэтэгъа | дыщӀыкӏэлъымылъэтэгъа | фыщӀыкӏэлъымылъэтэгъа | щӀыкӏэлъымылъэтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъылъэтэн | ущӀыкӏэлъылъэтэн | щӀыкӏэлъылъэтэн | дыщӀыкӏэлъылъэтэн | фыщӀыкӏэлъылъэтэн | щӀыкӏэлъылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъымылъэтэн | ущӀыкӏэлъымылъэтэн | щӀыкӏэлъымылъэтэн | дыщӀыкӏэлъымылъэтэн | фыщӀыкӏэлъымылъэтэн | щӀыкӏэлъымылъэтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъылъэтэну | ущӀыкӏэлъылъэтэну | щӀыкӏэлъылъэтэну | дыщӀыкӏэлъылъэтэну | фыщӀыкӏэлъылъэтэну | щӀыкӏэлъылъэтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀыкӏэлъымылъэтэну | ущӀыкӏэлъымылъэтэну | щӀыкӏэлъымылъэтэну | дыщӀыкӏэлъымылъэтэну | фыщӀыкӏэлъымылъэтэну | щӀыкӏэлъымылъэтэну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъылъатэу | укӏэлъылъатэу | кӏэлъылъатэу | дыкӏэлъылъатэу | фыкӏэлъылъатэу | кӏэлъылъатэ(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъымылъатэу | укӏэлъымылъатэу | кӏэлъымылъатэу | дыкӏэлъымылъатэу | фыкӏэлъымылъатэу | кӏэлъымылъатэ(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъылъэтауэ | укӏэлъылъэтауэ | кӏэлъылъэтауэ | дыкӏэлъылъэтауэ | фыкӏэлъылъэтауэ | кӏэлъылъэтауэ / кӏэлъылъэта(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъымылъэтауэ | укӏэлъымылъэтауэ | кӏэлъымылъэтауэ | дыкӏэлъымылъэтауэ | фыкӏэлъымылъэтауэ | кӏэлъымылъэтауэ(хэ) / кӏэлъымылъэта(хэ)у |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыкӏэлъылъатэурэ | укӏэлъылъатэурэ | кӏэлъылъатэурэ | дыкӏэлъылъатэурэ | фыкӏэлъылъатэурэ | кӏэлъылъатэ(хэ)урэ |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сыкӏэлъымылъатэурэ | укӏэлъымылъатэурэ | кӏэлъымылъатэурэ | дыкӏэлъымылъатэурэ | фыкӏэлъымылъатэурэ | кӏэлъымылъатэ(хэ)урэ |
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ |
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
|||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | сыпкӏэлъолъатэ | сыкӏэлъолъатэ | -- | сыфкӏэлъолъатэ | сакӏэлъолъатэ(хэ) |
| уэ | ускӏэлъолъатэ | -- | укӏэлъолъатэ | уткӏэлъолъатэ | -- | уакӏэлъолъатэ(хэ) |
| ар | скӏэлъолъатэ | пкӏэлъолъатэ | кӏэлъолъатэ | ткӏэлъолъатэ | фкӏэлъолъатэ | якӏэлъолъатэ(хэ) |
| дэ | -- | дыпкӏэлъолъатэ | дыкӏэлъолъатэ | -- | дыфкӏэлъолъатэ | дакӏэлъолъатэ(хэ) |
| фэ | фыскӏэлъолъатэ | -- | фыкӏэлъолъатэ | фыткӏэлъолъатэ | -- | факӏэлъолъатэ(хэ) |
| ахэр | скӏэлъолъатэ | пкӏэлъолъатэ | кӏэлъолъатэ | ткӏэлъолъатэ | фкӏэлъолъатэ | якӏэлъолъатэ(хэ) |
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ |
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
|||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | сыпкӏэлъылъатэрэ] | сыкӏэлъылъатэрэ] | -- | сыфкӏэлъылъатэрэ] | сакӏэлъылъатэ(хэ)рэ] |
| уэ | ускӏэлъылъатэрэ] | -- | укӏэлъылъатэрэ] | уткӏэлъылъатэрэ] | -- | уакӏэлъылъатэ(хэ)рэ] |
| ар | скӏэлъылъатэрэ] | пкӏэлъылъатэрэ] | кӏэлъылъатэрэ] | ткӏэлъылъатэрэ] | фкӏэлъылъатэрэ] | якӏэлъылъатэ(хэ)рэ] |
| дэ | -- | дыпкӏэлъылъатэрэ] | дыкӏэлъылъатэрэ] | -- | дыфкӏэлъылъатэрэ] | дакӏэлъылъатэ(хэ)рэ] |
| фэ | фыскӏэлъылъатэрэ] | -- | фыкӏэлъылъатэрэ] | фытдкӏэлъылъатэрэ] | -- | факӏэлъылъатэ(хэ)рэ] |
| ахэр | скӏэлъылъатэрэ] | пкӏэлъылъатэрэ] | кӏэлъылъатэрэ] | ткӏэлъылъатэрэ] | фкӏэлъылъатэрэ] | якӏэлъылъатэ(хэ)рэ] |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [лъат]э | [лъат]эр | -- | [лъат]эхэр |
| Эргативнэ: | [лъат]э | [лъат]эм | -- | [лъат]эхэм |
| Послеложнэ: | [лъат]экӀэ | [лъат]эмкӀэ | [лъат]эхэкӀэ | [лъат]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [лъат]эуэ | [лъат]эрауэ | [лъат]эхэу | [лъат]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [лъэт]а | [лъэт]ар | -- | [лъэт]ахэр |
| Эргативнэ: | [лъэт]а | [лъэт]ам | -- | [лъэт]ахэм |
| Послеложнэ: | [лъэт]акӀэ | [лъэт]амкӀэ | [лъэт]ахэкӀэ | [лъэт]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [лъэт]ауэ | [лъэт]арауэ | [лъэт]ахэу | [лъэт]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [лъэт]эн | [лъэт]эныр | -- | [лъэт]энхэр |
| Эргативнэ: | [лъэт]эн | [лъэт]эным | -- | [лъэт]энхэм |
| Послеложнэ: | [лъэт]энкӀэ | [лъэт]энымкӀэ | [лъэт]энхэкӀэ | [лъэт]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [лъэт]эну | [лъэт]энырауэ | [лъэт]энхэу | [лъэт]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [лъэт]эну | [лъэт]энур | -- | [лъэт]энухэр |
| Эргативнэ: | [лъэт]эну | [лъэт]энум | -- | [лъэт]энухэм |
| Послеложнэ: | [лъэт]энукӀэ | [лъэт]энумкӀэ | [лъэт]энухэкӀэ | [лъэт]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [лъэт]энууэ | [лъэт]энурауэ | [лъэт]энухэу | [лъэт]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Зыгуэрым и ужь иту лъэтэн, зыгуэрым кӀэлъыкӀуэу лъэтэн.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- кӏэлъылъэтэн: fly after, behine or following sb or sth
УРЫСЫБЗЭ
- кӏэлъылъэтэн: полететь вслед за кем-чем-л.
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.