Wt/kbd/кӏэлъызехьэн
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [tʹʂɐɬǝze:'ħɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- кӏэлъы- + зэ- + е- + [хь] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэӏэс "кӏэлъызехьэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъызехьэн |
| щымыӀэныгъэ: | кӏэлъыземыхьэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэн | кӏэлъызепхьэн | кӏэлъызэрихьэн | кӏэлъызетхьэн | кӏэлъызефхьэн | кӏэлъызэрахьэн |
| щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэн | кӏэлъызумыхьэн | кӏэлъызэримыхьэн | кӏэлъызедмыхьэн | кӏэлъызевмыхьэн | кӏэлъызэрамыхьэн |
| Унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъызехьэ! | кӏэлъызефхьэ! |
| щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызумыхьэ! | кӏэлъызевмыхьэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкӏэлъызрехьэ | укӏэлъызрехьэ | кӏэлъызэрырехьэ | дыкӏэлъызрехьэ | фыкӏэлъызрехьэ | кӏэлъызэрырехьэ |
| щымыӀэныгъэ: | сыкӏэлъызремыхьэ | укӏэлъызремыхьэ | кӏэлъызэрыремыхьэ | дыкӏэлъызремыхьэ | фыкӏэлъызремыхьэ | кӏэлъызэрыремыхьэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызызохьэ(р) | кӏэлъызыбохьэ(р) | кӏэлъызэрехьэ(р) | кӏэлъызыдохьэ(р) | кӏэлъызывохьэ(р) | кӏэлъызэрахьэ(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэркъым | кӏэлъызепхьэркъым | кӏэлъызэрихьэркъым | кӏэлъызетхьэркъым | кӏэлъызефхьэркъым | кӏэлъызэрахьэркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэрт | кӏэлъызепхьэрт | кӏэлъызэрихьэрт | кӏэлъызетхьэрт | кӏэлъызефхьэрт | кӏэлъызэрахьэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэртэкъым | кӏэлъызепхьэртэкъым | кӏэлъызэрихьэртэкъым | кӏэлъызетхьэртэкъым | кӏэлъызефхьэртэкъым | кӏэлъызэрахьэртэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьащ | кӏэлъызепхьащ | кӏэлъызэрихьащ | кӏэлъызетхьащ | кӏэлъызефхьащ | кӏэлъызэрахьащ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьакъым | кӏэлъызепхьакъым | кӏэлъызэрихьакъым | кӏэлъызетхьакъым | кӏэлъызефхьакъым | кӏэлъызэрахьакъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьат | кӏэлъызепхьат | кӏэлъызэрихьат | кӏэлъызетхьат | кӏэлъызефхьат | кӏэлъызэрахьат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьатэкъым | кӏэлъызепхьатэкъым | кӏэлъызэрихьатэкъым | кӏэлъызетхьатэкъым | кӏэлъызефхьатэкъым | кӏэлъызэрахьатэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъащ | кӏэлъызепхьэгъащ | кӏэлъызэрихьэгъащ | кӏэлъызетхьэгъащ | кӏэлъызефхьэгъащ | кӏэлъызэрахьэгъащ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъакъым | кӏэлъызепхьэгъакъым | кӏэлъызэрихьэгъакъым | кӏэлъызетхьэгъакъым | кӏэлъызефхьэгъакъым | кӏэлъызэрахьэгъакъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъат | кӏэлъызепхьэгъат | кӏэлъызэрихьэгъат | кӏэлъызетхьэгъат | кӏэлъызефхьэгъат | кӏэлъызэрахьэгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъатэкъым | кӏэлъызепхьэгъатэкъым | кӏэлъызэрихьэгъатэкъым | кӏэлъызетхьэгъатэкъым | кӏэлъызефхьэгъатэкъым | кӏэлъызэрахьэгъатэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэщ | кӏэлъызепхьэщ | кӏэлъызэрихьэщ | кӏэлъызетхьэщ | кӏэлъызефхьэщ | кӏэлъызэрахьэщ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэкъым | кӏэлъызепхьэкъым | кӏэлъызэрихьэкъым | кӏэлъызетхьэкъым | кӏэлъызефхьэкъым | кӏэлъызэрахьэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэт | кӏэлъызепхьэт | кӏэлъызэрихьэт | кӏэлъызетхьэт | кӏэлъызефхьэт | кӏэлъызэрахьэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэтэкъым | кӏэлъызепхьэтэкъым | кӏэлъызэрихьэтэкъым | кӏэлъызетхьэтэкъым | кӏэлъызефхьэтэкъым | кӏэлъызэрахьэтэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнщ | кӏэлъызепхьэнщ | кӏэлъызэрихьэнщ | кӏэлъызетхьэнщ | кӏэлъызефхьэнщ | кӏэлъызэрахьэнщ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнкъым | кӏэлъызепхьэнкъым | кӏэлъызэрихьэнкъым | кӏэлъызетхьэнкъым | кӏэлъызефхьэнкъым | кӏэлъызэрахьэнкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнущ | кӏэлъызепхьэнущ | кӏэлъызэрихьэнущ | кӏэлъызетхьэнущ | кӏэлъызефхьэнущ | кӏэлъызэрахьэнущ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнукъым | кӏэлъызепхьэнукъым | кӏэлъызэрихьэнукъым | кӏэлъызетхьэнукъым | кӏэлъызефхьэнукъым | кӏэлъызэрахьэнукъым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэрэ | кӏэлъызепхьэрэ | кӏэлъызэрихьэрэ | кӏэлъызетхьэрэ | кӏэлъызефхьэрэ | кӏэлъызэрахьэрэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэркъэ | кӏэлъызепхьэркъэ | кӏэлъызэрихьэркъэ | кӏэлъызетхьэркъэ | кӏэлъызефхьэркъэ | кӏэлъызэрахьэркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэрт | кӏэлъызепхьэрт | кӏэлъызэрихьэрт | кӏэлъызетхьэрт | кӏэлъызефхьэрт | кӏэлъызэрахьэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэртэкъэ | кӏэлъызепхьэртэкъэ | кӏэлъызэрихьэртэкъэ | кӏэлъызетхьэртэкъэ | кӏэлъызефхьэртэкъэ | кӏэлъызэрахьэртэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьа | кӏэлъызепхьа | кӏэлъызэрихьа | кӏэлъызетхьа | кӏэлъызефхьа | кӏэлъызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьакъэ | кӏэлъызепхьакъэ | кӏэлъызэрихьакъэ | кӏэлъызетхьакъэ | кӏэлъызефхьакъэ | кӏэлъызэрахьакъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьат | кӏэлъызепхьат | кӏэлъызэрихьат | кӏэлъызетхьат | кӏэлъызефхьат | кӏэлъызэрахьат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьатэкъэ | кӏэлъызепхьатэкъэ | кӏэлъызэрихьатэкъэ | кӏэлъызетхьатэкъэ | кӏэлъызефхьатэкъэ | кӏэлъызэрахьатэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъа | кӏэлъызепхьэгъа | кӏэлъызэрихьэгъа | кӏэлъызетхьэгъа | кӏэлъызефхьэгъа | кӏэлъызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъакъэ | кӏэлъызепхьэгъакъэ | кӏэлъызэрихьэгъакъэ | кӏэлъызетхьэгъакъэ | кӏэлъызефхьэгъакъэ | кӏэлъызэрахьэгъакъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъат | кӏэлъызепхьэгъат | кӏэлъызэрихьэгъат | кӏэлъызетхьэгъат | кӏэлъызефхьэгъат | кӏэлъызэрахьэгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъатэкъэ | кӏэлъызепхьэгъатэкъэ | кӏэлъызэрихьэгъатэкъэ | кӏэлъызетхьэгъатэкъэ | кӏэлъызефхьэгъатэкъэ | кӏэлъызэрахьэгъатэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэ | кӏэлъызепхьэ | кӏэлъызэрихьэ | кӏэлъызетхьэ | кӏэлъызефхьэ | кӏэлъызэрахьэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэкъэ | кӏэлъызепхьэкъэ | кӏэлъызэрихьэкъэ | кӏэлъызетхьэкъэ | кӏэлъызефхьэкъэ | кӏэлъызэрахьэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэт | кӏэлъызепхьэт | кӏэлъызэрихьэт | кӏэлъызетхьэт | кӏэлъызефхьэт | кӏэлъызэрахьэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэтэкъэ | кӏэлъызепхьэтэкъэ | кӏэлъызэрихьэтэкъэ | кӏэлъызетхьэтэкъэ | кӏэлъызефхьэтэкъэ | кӏэлъызэрахьэтэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэн | кӏэлъызепхьэн | кӏэлъызэрихьэн | кӏэлъызетхьэн | кӏэлъызефхьэн | кӏэлъызэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнкъэ | кӏэлъызепхьэнкъэ | кӏэлъызэрихьэнкъэ | кӏэлъызетхьэнкъэ | кӏэлъызефхьэнкъэ | кӏэлъызэрахьэнкъэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэну | кӏэлъызепхьэну | кӏэлъызэрихьэну | кӏэлъызетхьэну | кӏэлъызефхьэну | кӏэлъызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнукъэ | кӏэлъызепхьэнукъэ | кӏэлъызэрихьэнукъэ | кӏэлъызетхьэнукъэ | кӏэлъызефхьэнукъэ | кӏэлъызэрахьэнукъэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэмэ | кӏэлъызепхьэмэ | кӏэлъызэрихьэмэ | кӏэлъызетхьэмэ | кӏэлъызефхьэмэ | кӏэлъызэрахьэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэмэ | кӏэлъызумыхьэмэ | кӏэлъызэримыхьэмэ | кӏэлъызедмыхьэмэ | кӏэлъызевмыхьэмэ | кӏэлъызэрамыхьэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьамэ | кӏэлъызепхьамэ | кӏэлъызэрихьамэ | кӏэлъызетхьамэ | кӏэлъызефхьамэ | кӏэлъызэрахьамэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьамэ | кӏэлъызумыхьамэ | кӏэлъызэримыхьамэ | кӏэлъызедмыхьамэ | кӏэлъызевмыхьамэ | кӏэлъызэрамыхьамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъамэ | кӏэлъызепхьэгъамэ | кӏэлъызэрихьэгъамэ | кӏэлъызетхьэгъамэ | кӏэлъызефхьэгъамэ | кӏэлъызэрахьэгъамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэгъамэ | кӏэлъызумыхьэгъамэ | кӏэлъызэримыхьэгъамэ | кӏэлъызедмыхьэгъамэ | кӏэлъызевмыхьэгъамэ | кӏэлъызэрамыхьэгъамэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнмэ | кӏэлъызепхьэнмэ | кӏэлъызэрихьэнмэ | кӏэлъызетхьэнмэ | кӏэлъызефхьэнмэ | кӏэлъызэрахьэнмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэнмэ | кӏэлъызумыхьэнмэ | кӏэлъызэримыхьэнмэ | кӏэлъызедмыхьэнмэ | кӏэлъызевмыхьэнмэ | кӏэлъызэрамыхьэнмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнумэ | кӏэлъызепхьэнумэ | кӏэлъызэрихьэнумэ | кӏэлъызетхьэнумэ | кӏэлъызефхьэнумэ | кӏэлъызэрахьэнумэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэнумэ | кӏэлъызумыхьэнумэ | кӏэлъызэримыхьэнумэ | кӏэлъызедмыхьэнумэ | кӏэлъызевмыхьэнумэ | кӏэлъызэрамыхьэнумэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэтэмэ | кӏэлъызепхьэтэмэ | кӏэлъызэрихьэтэмэ | кӏэлъызетхьэтэмэ | кӏэлъызефхьэтэмэ | кӏэлъызэрахьэтэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэтэмэ | кӏэлъызумыхьэтэмэ | кӏэлъызэримыхьэтэмэ | кӏэлъызедмыхьэтэмэ | кӏэлъызевмыхьэтэмэ | кӏэлъызэрамыхьэтэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьатэмэ | кӏэлъызепхьатэмэ | кӏэлъызэрихьатэмэ | кӏэлъызетхьатэмэ | кӏэлъызефхьатэмэ | кӏэлъызэрахьатэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьатэмэ | кӏэлъызумыхьатэмэ | кӏэлъызэримыхьатэмэ | кӏэлъызедмыхьатэмэ | кӏэлъызевмыхьатэмэ | кӏэлъызэрамыхьатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъатэмэ | кӏэлъызепхьэгъатэмэ | кӏэлъызэрихьэгъатэмэ | кӏэлъызетхьэгъатэмэ | кӏэлъызефхьэгъатэмэ | кӏэлъызэрахьэгъатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэгъатэмэ | кӏэлъызумыхьэгъатэмэ | кӏэлъызэримыхьэгъатэмэ | кӏэлъызедмыхьэгъатэмэ | кӏэлъызевмыхьэгъатэмэ | кӏэлъызэрамыхьэгъатэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнтэмэ | кӏэлъызепхьэнтэмэ | кӏэлъызэрихьэнтэмэ | кӏэлъызетхьэнтэмэ | кӏэлъызефхьэнтэмэ | кӏэлъызэрахьэнтэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэнтэмэ | кӏэлъызумыхьэнтэмэ | кӏэлъызэримыхьэнтэмэ | кӏэлъызедмыхьэнтэмэ | кӏэлъызевмыхьэнтэмэ | кӏэлъызэрамыхьэнтэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнутэмэ | кӏэлъызепхьэнутэмэ | кӏэлъызэрихьэнутэмэ | кӏэлъызетхьэнутэмэ | кӏэлъызефхьэнутэмэ | кӏэлъызэрахьэнутэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэнутэмэ | кӏэлъызумыхьэнутэмэ | кӏэлъызэримыхьэнутэмэ | кӏэлъызедмыхьэнутэмэ | кӏэлъызевмыхьэнутэмэ | кӏэлъызэрамыхьэнутэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнт | кӏэлъызепхьэнт | кӏэлъызэрихьэнт | кӏэлъызетхьэнт | кӏэлъызефхьэнт | кӏэлъызэрахьэнт |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнтэкъым | кӏэлъызепхьэнтэкъым | кӏэлъызэрихьэнтэкъым | кӏэлъызетхьэнтэкъым | кӏэлъызефхьэнтэкъым | кӏэлъызэрахьэнтэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнут | кӏэлъызепхьэнут | кӏэлъызэрихьэнут | кӏэлъызетхьэнут | кӏэлъызефхьэнут | кӏэлъызэрахьэнут |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнутэкъым | кӏэлъызепхьэнутэкъым | кӏэлъызэрихьэнутэкъым | кӏэлъызетхьэнутэкъым | кӏэлъызефхьэнутэкъым | кӏэлъызэрахьэнутэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэми | кӏэлъызепхьэми | кӏэлъызэрихьэми | кӏэлъызетхьэми | кӏэлъызефхьэми | кӏэлъызэрахьэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэми | кӏэлъызумыхьэми | кӏэлъызэримыхьэми | кӏэлъызедмыхьэми | кӏэлъызевмыхьэми | кӏэлъызэрамыхьэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьами | кӏэлъызепхьами | кӏэлъызэрихьами | кӏэлъызетхьами | кӏэлъызефхьами | кӏэлъызэрахьами |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьами | кӏэлъызумыхьами | кӏэлъызэримыхьами | кӏэлъызедмыхьами | кӏэлъызевмыхьами | кӏэлъызэрамыхьами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъами | кӏэлъызепхьэгъами | кӏэлъызэрихьэгъами | кӏэлъызетхьэгъами | кӏэлъызефхьэгъами | кӏэлъызэрахьэгъами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэгъами | кӏэлъызумыхьэгъами | кӏэлъызэримыхьэгъами | кӏэлъызедмыхьэгъами | кӏэлъызевмыхьэгъами | кӏэлъызэрамыхьэгъами |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнми | кӏэлъызепхьэнми | кӏэлъызэрихьэнми | кӏэлъызетхьэнми | кӏэлъызефхьэнми | кӏэлъызэрахьэнми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэнми | кӏэлъызумыхьэнми | кӏэлъызэримыхьэнми | кӏэлъызедмыхьэнми | кӏэлъызевмыхьэнми | кӏэлъызэрамыхьэнми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнуми | кӏэлъызепхьэнуми | кӏэлъызэрихьэнуми | кӏэлъызетхьэнуми | кӏэлъызефхьэнуми | кӏэлъызэрахьэнуми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэнуми | кӏэлъызумыхьэнуми | кӏэлъызэримыхьэнуми | кӏэлъызедмыхьэнуми | кӏэлъызевмыхьэнуми | кӏэлъызэрамыхьэнуми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэтэми | кӏэлъызепхьэтэми | кӏэлъызэрихьэтэми | кӏэлъызетхьэтэми | кӏэлъызефхьэтэми | кӏэлъызэрахьэтэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэтэми | кӏэлъызумыхьэтэми | кӏэлъызэримыхьэтэми | кӏэлъызедмыхьэтэми | кӏэлъызевмыхьэтэми | кӏэлъызэрамыхьэтэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьатэми | кӏэлъызепхьатэми | кӏэлъызэрихьатэми | кӏэлъызетхьатэми | кӏэлъызефхьатэми | кӏэлъызэрахьатэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьатэми | кӏэлъызумыхьатэми | кӏэлъызэримыхьатэми | кӏэлъызедмыхьатэми | кӏэлъызевмыхьатэми | кӏэлъызэрамыхьатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэгъатэми | кӏэлъызепхьэгъатэми | кӏэлъызэрихьэгъатэми | кӏэлъызетхьэгъатэми | кӏэлъызефхьэгъатэми | кӏэлъызэрахьэгъатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэгъатэми | кӏэлъызумыхьэгъатэми | кӏэлъызэримыхьэгъатэми | кӏэлъызедмыхьэгъатэми | кӏэлъызевмыхьэгъатэми | кӏэлъызэрамыхьэгъатэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнтэми | кӏэлъызепхьэнтэми | кӏэлъызэрихьэнтэми | кӏэлъызетхьэнтэми | кӏэлъызефхьэнтэми | кӏэлъызэрахьэнтэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэнтэми | кӏэлъызумыхьэнтэми | кӏэлъызэримыхьэнтэми | кӏэлъызедмыхьэнтэми | кӏэлъызевмыхьэнтэми | кӏэлъызэрамыхьэнтэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьэнутэми | кӏэлъызепхьэнутэми | кӏэлъызэрихьэнутэми | кӏэлъызетхьэнутэми | кӏэлъызефхьэнутэми | кӏэлъызэрахьэнутэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьэнутэми | кӏэлъызумыхьэнутэми | кӏэлъызэримыхьэнутэми | кӏэлъызедмыхьэнутэми | кӏэлъызевмыхьэнутэми | кӏэлъызэрамыхьэнутэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьаи | кӏэлъызепхьаи | кӏэлъызэрихьаи | кӏэлъызетхьаи | кӏэлъызефхьаи | кӏэлъызэрахьаи |
| щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьакъыми | кӏэлъызепхьакъыми | кӏэлъызэрихьакъыми | кӏэлъызетхьакъыми | кӏэлъызефхьакъыми | кӏэлъызэрахьакъыми |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьащэрэт | кӏэлъызепхьащэрэт | кӏэлъызэрихьащэрэт | кӏэлъызетхьащэрэт | кӏэлъызефхьащэрэт | кӏэлъызэрахьащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызезмыхьащэрэт | кӏэлъызумыхьащэрэт | кӏэлъызэримыхьащэрэт | кӏэлъызедмыхьащэрэт | кӏэлъызевмыхьащэрэт | кӏэлъызэрамыхьащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнщ | кӏэлъызепхьагъэнщ | кӏэлъызэрихьагъэнщ | кӏэлъызетхьагъэнщ | кӏэлъызефхьагъэнщ | кӏэлъызэрахьагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнкъым | кӏэлъызепхьагъэнкъым | кӏэлъызэрихьагъэнкъым | кӏэлъызетхьагъэнкъым | кӏэлъызефхьагъэнкъым | кӏэлъызэрахьагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнт | кӏэлъызепхьагъэнт | кӏэлъызэрихьагъэнт | кӏэлъызетхьагъэнт | кӏэлъызефхьагъэнт | кӏэлъызэрахьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнтэкъым | кӏэлъызепхьагъэнтэкъым | кӏэлъызэрихьагъэнтэкъым | кӏэлъызетхьагъэнтэкъым | кӏэлъызефхьагъэнтэкъым | кӏэлъызэрахьагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэн | кӏэлъызепхьагъэн | кӏэлъызэрихьагъэн | кӏэлъызетхьагъэн | кӏэлъызефхьагъэн | кӏэлъызэрахьагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнкъэ | кӏэлъызепхьагъэнкъэ | кӏэлъызэрихьагъэнкъэ | кӏэлъызетхьагъэнкъэ | кӏэлъызефхьагъэнкъэ | кӏэлъызэрахьагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнт | кӏэлъызепхьагъэнт | кӏэлъызэрихьагъэнт | кӏэлъызетхьагъэнт | кӏэлъызефхьагъэнт | кӏэлъызэрахьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнтэкъэ | кӏэлъызепхьагъэнтэкъэ | кӏэлъызэрихьагъэнтэкъэ | кӏэлъызетхьагъэнтэкъэ | кӏэлъызефхьагъэнтэкъэ | кӏэлъызэрахьагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнущ | кӏэлъызепхьагъэнущ | кӏэлъызэрихьагъэнущ | кӏэлъызетхьагъэнущ | кӏэлъызефхьагъэнущ | кӏэлъызэрахьагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнукъым | кӏэлъызепхьагъэнукъым | кӏэлъызэрихьагъэнукъым | кӏэлъызетхьагъэнукъым | кӏэлъызефхьагъэнукъым | кӏэлъызэрахьагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнут | кӏэлъызепхьагъэнут | кӏэлъызэрихьагъэнут | кӏэлъызетхьагъэнут | кӏэлъызефхьагъэнут | кӏэлъызэрахьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнутэкъым | кӏэлъызепхьагъэнутэкъым | кӏэлъызэрихьагъэнутэкъым | кӏэлъызетхьагъэнутэкъым | кӏэлъызефхьагъэнутэкъым | кӏэлъызэрахьагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэну | кӏэлъызепхьагъэну | кӏэлъызэрихьагъэну | кӏэлъызетхьагъэну | кӏэлъызефхьагъэну | кӏэлъызэрахьагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнукъэ | кӏэлъызепхьагъэнукъэ | кӏэлъызэрихьагъэнукъэ | кӏэлъызетхьагъэнукъэ | кӏэлъызефхьагъэнукъэ | кӏэлъызэрахьагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнут | кӏэлъызепхьагъэнут | кӏэлъызэрихьагъэнут | кӏэлъызетхьагъэнут | кӏэлъызефхьагъэнут | кӏэлъызэрахьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | кӏэлъызесхьагъэнутэкъэ | кӏэлъызепхьагъэнутэкъэ | кӏэлъызэрихьагъэнутэкъэ | кӏэлъызетхьагъэнутэкъэ | кӏэлъызефхьагъэнутэкъэ | кӏэлъызэрахьагъэнутэкъэ |
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызезыхьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезымыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызезыхьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезымыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызезыхьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезымыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызезыхьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезымыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызезыхьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезымыхьэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызесхьэ | кӏэлъызепхьэ | кӏэлъызэрихьэ | кӏэлъызетхьэ | кӏэлъызефхьэ | кӏэлъызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезмыхьэ | кӏэлъызумыхьэ | кӏэлъызэримыхьэ | кӏэлъызедмыхьэ | кӏэлъызевмыхьэ | кӏэлъызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызесхьа | кӏэлъызепхьа | кӏэлъызэрихьа | кӏэлъызетхьа | кӏэлъызефхьа | кӏэлъызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезмыхьа | кӏэлъызумыхьа | кӏэлъызэримыхьа | кӏэлъызедмыхьа | кӏэлъызевмыхьа | кӏэлъызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызесхьэгъа | кӏэлъызепхьэгъа | кӏэлъызэрихьэгъа | кӏэлъызетхьэгъа | кӏэлъызефхьэгъа | кӏэлъызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезмыхьэгъа | кӏэлъызумыхьэгъа | кӏэлъызэримыхьэгъа | кӏэлъызедмыхьэгъа | кӏэлъызевмыхьэгъа | кӏэлъызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызесхьэн | кӏэлъызепхьэн | кӏэлъызэрихьэн | кӏэлъызетхьэн | кӏэлъызефхьэн | кӏэлъызэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезмыхьэн | кӏэлъызумыхьэн | кӏэлъызэримыхьэн | кӏэлъызедмыхьэн | кӏэлъызевмыхьэн | кӏэлъызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызесхьэну | кӏэлъызепхьэну | кӏэлъызэрихьэну | кӏэлъызетхьэну | кӏэлъызефхьэну | кӏэлъызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезмыхьэну | кӏэлъызумыхьэну | кӏэлъызэримыхьэну | кӏэлъызедмыхьэну | кӏэлъызевмыхьэну | кӏэлъызэрамыхьэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ) | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызехьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъыземыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызехьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъыземыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызехьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъыземыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызехьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъыземыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызехьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъыземыхьэну |
| Обстоятельственнэ причастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызесхьэ | зэрыкӏэлъызепхьэ | зэрыкӏэлъызэрихьэ | зэрыкӏэлъызетхьэ | зэрыкӏэлъызефхьэ | зэрыкӏэлъызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызезмыхьэ | зэрыкӏэлъызумыхьэ | зэрыкӏэлъызэримыхьэ | зэрыкӏэлъызедмыхьэ | зэрыкӏэлъызевмыхьэ | зэрыкӏэлъызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызесхьа | зэрыкӏэлъызепхьа | зэрыкӏэлъызэрихьа | зэрыкӏэлъызетхьа | зэрыкӏэлъызефхьа | зэрыкӏэлъызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызезмыхьа | зэрыкӏэлъызумыхьа | зэрыкӏэлъызэримыхьа | зэрыкӏэлъызедмыхьа | зэрыкӏэлъызевмыхьа | зэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызесхьэгъа | зэрыкӏэлъызепхьэгъа | зэрыкӏэлъызэрихьэгъа | зэрыкӏэлъызетхьэгъа | зэрыкӏэлъызефхьэгъа | зэрыкӏэлъызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызезмыхьэгъа | зэрыкӏэлъызумыхьэгъа | зэрыкӏэлъызэримыхьэгъа | зэрыкӏэлъызедмыхьэгъа | зэрыкӏэлъызевмыхьэгъа | зэрыкӏэлъызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызесхьэн | зэрыкӏэлъызепхьэн | зэрыкӏэлъызэрихьэн | зэрыкӏэлъызетхьэн | зэрыкӏэлъызефхьэн | зэрыкӏэлъызэрахьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызезмыхьэн | зэрыкӏэлъызумыхьэн | зэрыкӏэлъызэримыхьэн | зэрыкӏэлъызедмыхьэн | зэрыкӏэлъызевмыхьэн | зэрыкӏэлъызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызесхьэну | зэрыкӏэлъызепхьэну | зэрыкӏэлъызэрихьэну | зэрыкӏэлъызетхьэну | зэрыкӏэлъызефхьэну | зэрыкӏэлъызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зэрыкӏэлъызезмыхьэну | зэрыкӏэлъызумыхьэну | зэрыкӏэлъызэримыхьэну | зэрыкӏэлъызедмыхьэну | зэрыкӏэлъызевмыхьэну | зэрыкӏэлъызэрамыхьэну |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | щыкӏэлъызесхьэ | щыкӏэлъызепхьэ | щыкӏэлъызэрихьэ | щыкӏэлъызетхьэ | щыкӏэлъызефхьэ | щыкӏэлъызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | щыкӏэлъызезмыхьэ | щыкӏэлъызумыхьэ | щыкӏэлъызэримыхьэ | щыкӏэлъызедмыхьэ | щыкӏэлъызевмыхьэ | щыкӏэлъызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щыкӏэлъызесхьа | щыкӏэлъызепхьа | щыкӏэлъызэрихьа | щыкӏэлъызетхьа | щыкӏэлъызефхьа | щыкӏэлъызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щыкӏэлъызезмыхьа | щыкӏэлъызумыхьа | щыкӏэлъызэримыхьа | щыкӏэлъызедмыхьа | щыкӏэлъызевмыхьа | щыкӏэлъызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щыкӏэлъызесхьэгъа | щыкӏэлъызепхьэгъа | щыкӏэлъызэрихьэгъа | щыкӏэлъызетхьэгъа | щыкӏэлъызефхьэгъа | щыкӏэлъызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щыкӏэлъызезмыхьэгъа | щыкӏэлъызумыхьэгъа | щыкӏэлъызэримыхьэгъа | щыкӏэлъызедмыхьэгъа | щыкӏэлъызевмыхьэгъа | щыкӏэлъызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щыкӏэлъызесхьэн | щыкӏэлъызепхьэн | щыкӏэлъызэрихьэн | щыкӏэлъызетхьэн | щыкӏэлъызефхьэн | щыкӏэлъызэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щыкӏэлъызезмыхьэн | щыкӏэлъызумыхьэн | щыкӏэлъызэримыхьэн | щыкӏэлъызедмыхьэн | щыкӏэлъызевмыхьэн | щыкӏэлъызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щыкӏэлъызесхьэну | щыкӏэлъызепхьэну | щыкӏэлъызэрихьэну | щыкӏэлъызетхьэну | щыкӏэлъызефхьэну | щыкӏэлъызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щыкӏэлъызезмыхьэну | щыкӏэлъызумыхьэну | щыкӏэлъызэримыхьэну | щыкӏэлъызедмыхьэну | щыкӏэлъызевмыхьэну | щыкӏэлъызэрамыхьэну |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | здыкӏэлъызесхьэ | здыкӏэлъызепхьэ | здыкӏэлъызэрихьэ | здыкӏэлъызетхьэ | здыкӏэлъызефхьэ | здыкӏэлъызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | здыкӏэлъызезмыхьэ | здыкӏэлъызумыхьэ | здыкӏэлъызэримыхьэ | здыкӏэлъызедмыхьэ | здыкӏэлъызевмыхьэ | здыкӏэлъызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | здыкӏэлъызесхьа | здыкӏэлъызепхьа | здыкӏэлъызэрихьа | здыкӏэлъызетхьа | здыкӏэлъызефхьа | здыкӏэлъызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здыкӏэлъызезмыхьа | здыкӏэлъызумыхьа | здыкӏэлъызэримыхьа | здыкӏэлъызедмыхьа | здыкӏэлъызевмыхьа | здыкӏэлъызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | здыкӏэлъызесхьэгъа | здыкӏэлъызепхьэгъа | здыкӏэлъызэрихьэгъа | здыкӏэлъызетхьэгъа | здыкӏэлъызефхьэгъа | здыкӏэлъызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здыкӏэлъызезмыхьэгъа | здыкӏэлъызумыхьэгъа | здыкӏэлъызэримыхьэгъа | здыкӏэлъызедмыхьэгъа | здыкӏэлъызевмыхьэгъа | здыкӏэлъызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | здыкӏэлъызесхьэн | здыкӏэлъызепхьэн | здыкӏэлъызэрихьэн | здыкӏэлъызетхьэн | здыкӏэлъызефхьэн | здыкӏэлъызэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | здыкӏэлъызезмыхьэн | здыкӏэлъызумыхьэн | здыкӏэлъызэримыхьэн | здыкӏэлъызедмыхьэн | здыкӏэлъызевмыхьэн | здыкӏэлъызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | здыкӏэлъызесхьэну | здыкӏэлъызепхьэну | здыкӏэлъызэрихьэну | здыкӏэлъызетхьэну | здыкӏэлъызефхьэну | здыкӏэлъызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | здыкӏэлъызезмыхьэну | здыкӏэлъызумыхьэну | здыкӏэлъызэримыхьэну | здыкӏэлъызедмыхьэну | здыкӏэлъызевмыхьэну | здыкӏэлъызэрамыхьэну |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызесхьэ | щӀыкӏэлъызепхьэ | щӀыкӏэлъызэрихьэ | щӀыкӏэлъызетхьэ | щӀыкӏэлъызефхьэ | щӀыкӏэлъызэрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызезмыхьэ | щӀыкӏэлъызумыхьэ | щӀыкӏэлъызэримыхьэ | щӀыкӏэлъызедмыхьэ | щӀыкӏэлъызевмыхьэ | щӀыкӏэлъызэрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызесхьа | щӀыкӏэлъызепхьа | щӀыкӏэлъызэрихьа | щӀыкӏэлъызетхьа | щӀыкӏэлъызефхьа | щӀкӏэлъызэрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызезмыхьа | щӀыкӏэлъызумыхьа | щӀыкӏэлъызэримыхьа | щӀыкӏэлъызедмыхьа | щӀыкӏэлъызевмыхьа | щӀыкӏэлъызэрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызесхьэгъа | щӀэкӏэлъызепхьэгъа | щӀыкӏэлъызэрихьэгъа | щӀэкӏэлъызетхьэгъа | щӀэкӏэлъызефхьэгъа | щӀыкӏэлъызэрахьэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызезмыхьэгъа | щӀыкӏэлъызумыхьэгъа | щӀыкӏэлъызэримыхьэгъа | щӀыкӏэлъызедмыхьэгъа | щӀыкӏэлъызевмыхьэгъа | щӀыкӏэлъызэрамыхьэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызесхьэн | щӀыкӏэлъызепхьэн | щӀыкӏэлъызэрихьэн | щӀыкӏэлъызетхьэн | щӀыкӏэлъызефхьэн | щӀыкӏэлъызэрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызезмыхьэн | щӀыкӏэлъызумыхьэн | щӀыкӏэлъызэримыхьэн | щӀыкӏэлъызедмыхьэн | щӀыкӏэлъызевмыхьэн | щӀыкӏэлъызэрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызесхьэну | щӀыкӏэлъызепхьэну | щӀыкӏэлъызэрихьэну | щӀыкӏэлъызетхьэну | щӀыкӏэлъызефхьэну | щӀыкӏэлъызэрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щӀыкӏэлъызезмыхьэну | щӀыкӏэлъызумыхьэну | щӀыкӏэлъызэримыхьэну | щӀыкӏэлъызедмыхьэну | щӀыкӏэлъызевмыхьэну | щӀыкӏэлъызэрамыхьэну |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызесхьэу | кӏэлъызепхьэу | кӏэлъызэрихьэу | кӏэлъызетхьэу | кӏэлъызефхьэу | кӏэлъызэрахьэу |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезмыхьэу | кӏэлъызумыхьэу | кӏэлъызэримыхьэу | кӏэлъызедмыхьэу | кӏэлъызевмыхьэу | кӏэлъызэрамыхьэу |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | кӏэлъызесхьауэ | кӏэлъызепхьауэ | кӏэлъызэрихьауэ | кӏэлъызетхьауэ | кӏэлъызефхьауэ | кӏэлъызэрахьауэ |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезмыхьауэ | кӏэлъызумыхьауэ | кӏэлъызэримыхьауэ | кӏэлъызедмыхьауэ | кӏэлъызевмыхьауэ | кӏэлъызэрамыхьауэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | кӏэлъызесхьэурэ | кӏэлъызепхьэурэ | кӏэлъызэрихьэурэ | кӏэлъызетхьэурэ | кӏэлъызефхьэурэ | кӏэлъызэрахьэурэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | кӏэлъызезмыхьэурэ | кӏэлъызумыхьэурэ | кӏэлъызэримыхьэурэ | кӏэлъызедмыхьэурэ | кӏэлъызевмыхьэурэ | кӏэлъызэрамыхьэурэ |
| ит зэман щыӀэныгъэ фащэ: подлежащэ + прямой дополненэ +
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| подлежащэ СЭ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | ||||||
| уэ | укӏэлъызызохьэ | уакӏэлъызызохьэ | ||||
| ар | пкӏэлъызызохьэ | кӏэлъызызохьэ | фкӏэлъызызохьэ | якӏэлъызызохьэ | ||
| дэ | ||||||
| фэ | фыкӏэлъзыызохьэ | факӏэлъызызохьэ | ||||
| ахэр | пкӏэлъызызохьэ(хэ) | кӏэлъызызохьэ(хэ) | фкӏэлъызызохьэ(хэ | якӏэлъызызохьэ(хэ) | ||
| подлежащэ УЭ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыкӏэлъызыбохьэ | сакӏэлъызыбохьэ | ||||
| уэ | ||||||
| ар | скӏэлъызыбохьэ | кӏэлъызыбохьэ | ткӏэлъызыбохьэ | якӏэлъызыбохьэ | ||
| дэ | дыкӏэлъызыбохьэ | дакӏэлъызыбохьэ | ||||
| фэ | ||||||
| ахэр | cкӏэлъызыбохьэ(хэ) | кӏэлъызыбохьэ(хэ) | ткӏэлъызыбохьэ(хэ) | якӏэлъызыбохьэ(хэ) | ||
| подлежащэ АБЫ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыпкӏэлъызэрехьэ | сыкӏэлъызэрехьэ | сыфкӏэлъызэрехьэ | сакӏэлъызэрехьэ | ||
| уэ | ускӏэлъызэрехьэ | укӏэлъызэрехьэ | уткӏэлъызэрехьэ | уакӏэлъызэрехьэ | ||
| ар | скӏэлъызэрехьэ | пкӏэлъызэрехьэ | кӏэлъызэрехьэ | ткӏэлъызэрехьэ | фкӏэлъызэрехьэ | якӏэлъызэрехьэ |
| дэ | дыпкӏэлъызэрехьэ | дыкӏэлъызэрехьэ | дыфкӏэлъызэрехьэ | дакӏэлъызэрехьэ | ||
| фэ | фыскӏэлъызэрехьэ | фыкӏэлъызэрехьэ | фыткӏэлъызэрехьэ | факӏэлъызэрехьэ | ||
| ахэр | скӏэлъызэрехьэ(хэ) | пкӏэлъызэрехьэ(хэ) | кӏэлъызэрехьэ(хэ) | ткӏэлъызэрехьэ(хэ) | фкӏэлъызэрехьэ(хэ) | якӏэлъызэрехьэ(хэ) |
| подлежащэ ДЭ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | ||||||
| уэ | укӏэлъызыдохьэ | уакӏэлъызыдохьэ | ||||
| ар | пкӏэлъызыдохьэ | кӏэлъызыдохьэ | фкӏэлъызыдохьэ | якӏэлъызыдохьэ | ||
| дэ | ||||||
| фэ | фыкӏэлъызыдохьэ | факӏэлъызыдохьэ | ||||
| ахэр | пкӏэлъызыдохьэ(хэ) | кӏэлъызыдохьэ(хэ) | фкӏэлъызыдохьэ(хэ) | якӏэлъызыдохьэ(хэ) | ||
| подлежащэ ФЭ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыкӏэлъызывохьэ | сакӏэлъызывохьэ | ||||
| уэ | ||||||
| ар | скӏэлъызывохьэ | кӏэлъызывохьэ | ткӏэлъызывохьэ | якӏэлъызывохьэ | ||
| дэ | дыкӏэлъызывохьэ | дакӏэлъызывохьэ | ||||
| фэ | ||||||
| ахэр | скӏэлъызывохьэ(хэ) | кӏэлъызывохьэ(хэ) | ткӏэлъызывохьэ(хэ) | якӏэлъызывохьэ(хэ) | ||
| подлежащэ АБЫХЭМ | ||||||
|
Щӏыпӏэ префиксым и дополненэ |
сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыпкӏэлъызэрахьэ | сыкӏэлъызэрахьэ | сыфкӏэлъызэрахьэ | сакӏэлъызэрахьэ | ||
| уэ | ускӏэлъызэрахьэ | укӏэлъызэрахьэ | уткӏэлъызэрахьэ | уакӏэлъызэрахьэ | ||
| ар | скӏэлъызэрахьэ | пкӏэлъызэрахьэ | кӏэлъызэрахьэ | ткӏэлъызэрахьэ | фкӏэлъызэрахьэ | якӏэлъызэрахьэ |
| дэ | дыпкӏэлъызэрахьэ | дыкӏэлъызэрахьэ | дыфкӏэлъызэрахьэ | дакӏэлъызэрахьэ | ||
| фэ | фыскӏэлъызэрахьэ | фыкӏэлъызэрахьэ | фыткӏэлъызэрахьэ | факӏэлъызэрахьэ | ||
| ахэр | скӏэлъызэрахьэ(хэ) | пкӏэлъызэрахьэ(хэ) | кӏэлъызэрахьэ(хэ) | ткӏэлъызэрахьэ(хэ) | фкӏэлъызэрахьэ(хэ) | якӏэлъызэрахьэ(хэ) |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]э | [хь]эр | -- | [хь]эхэр |
| Эргативнэ: | [хь]э | [хь]эм | -- | [хь]эхэм |
| Послеложнэ: | [хь]экӀэ | [хь]эмкӀэ | [хь]эхэкӀэ | [хь]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]эу | [хь]эрауэ | [хь]эхэу | [хь]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]а | [хь]ар | -- | [хь]ахэр |
| Эргативнэ: | [хь]а | [хь]ам | -- | [хь]ахэм |
| Послеложнэ: | [хь]акӀэ | [хь]амкӀэ | [хь]ахэкӀэ | [хь]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]ауэ | [хь]арауэ | [хь]ахэу | [хь]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]эн | [хь]эныр | -- | [хь]энхэр |
| Эргативнэ: | [хь]эн | [хь]эным | -- | [хь]энхэм |
| Послеложнэ: | [хь]энкӀэ | [хь]энымкӀэ | [хь]энхэкӀэ | [хь]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [хь]эну | [хь]энырауэ | [хь]энхэу | [хь]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]эну | [хь]энур | -- | [хь]энухэр |
| Эргативнэ: | [хь]эну | [хь]энум | -- | [хь]энухэм |
| Послеложнэ: | [хь]энукӀэ | [хь]энумкӀэ | [хь]энухэкӀэ | [хь]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]энууэ | [хь]энурауэ | [хь]энухэу | [хь]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Зыгуэрым и ужь иту зыгуэр къехьэкӀын.
ЩАПХЪЭХЭР
- ЩӀыпӀэ жыжьэ кӀуэ къэхутакӀуэхэм зыхуей хьэпшыпхэр кӀэлъызэрахьэну щӀалэ къуданхэр къащтэрт. Къэбэрдей, альманах
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- кӏэлъызехьэн: follow sb, carrying or bearing sth
УРЫСЫБЗЭ
- кӏэлъызехьэн: следовать за кем-л., неся что-л.
псалъафэ зэпыщӀахэр
Адыгагъэ кӀэлъызехьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: show sb hospitality, attention.
Урысыбзэ: оказать кому-л. внимание, гостеприимство.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Бзаджагъэ кӀэлъызехьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: treat sb insidiously, with treachery, deceipt.
Урысыбзэ: поступить с кем-л. коварно.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Залымыгъэ кӀэлъызехьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: act unfairly, cruelly towards someone, commit violence or arbitrary force.
Урысыбзэ: поступить, действовать несправедливо, жестоко по отношению к кому-л., чинить насилие, произвол
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Лей кӀэлъызехьэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: show injustice to someone.
Урысыбзэ: проявлять несправедливость по отношению к кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: rape sb
Урысыбзэ: насиловать кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЛӀыгъуэ-фызыгъуэ кӀэлъызехьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: commit adultery with sb
Урысыбзэ: прелюбодействавать с кем-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Хабзэ кӀэлъызехьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be courteous or respectful to sb.
Урысыбзэ: быть учтивым, корректным по отношению к кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Хъуагъэщагъэ кӀэлъызехьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: deceive, trick or cheat sb
Урысыбзэ: обмануть, обхитрить кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЦӀыхугъэ кӀэлъызехьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: show humanity, decency towards sb
Урысыбзэ: проявить человечность, порядочность по отношению к кому-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.