Wt/kbd/къэщтэн
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [qʹɐɕ'tɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- къэ- + [щт] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэӏэс "къэщтэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэщтэн |
| щымыӀэныгъэ: | къэмыщтэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэсщтэн | къэпщтэн | къищтэн | къэтщтэн | къэфщтэн | къащтэн |
| щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэн | къыумыщтэн | къимыщтэн | къэдмыщтэн | къэвмыщтэн | къамыщтэн |
| Унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэщтэ! | къэфщтэ! |
| щымыӀэныгъэ: | къыумыщтэ! | къэвмыщтэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэсрещтэ | къыурещтэ | кърещтэ | къэтрещтэ | къэфрещтэ | кърещтэ |
| щымыӀэныгъэ: | къэсремыщтэ | къыуремыщтэ | къремыщтэ | къэтремыщтэ | къэфремыщтэ | къремыщтэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къызощтэ(р) | къыбощтэ(р) | къещтэ(р) | къыдощтэ(р) | къывощтэ(р) | къащтэ(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэркъым | къэпщтэркъым | къищтэркъым | къэтщтэркъым | къэфщтэркъым | къащтэркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтэрт | къэпщтэрт | къищтэрт | къэтщтэрт | къэфщтэрт | къащтэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэртэкъым | къэпщтэртэкъым | къищтэртэкъым | къэтщтэртэкъым | къэфщтэртэкъым | къащтэртэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтащ | къэпщтащ | къищтащ | къэтщтащ | къэфщтащ | къащтащ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсщтакъым | къэпщтакъым | къищтакъым | къэтщтакъым | къэфщтакъым | къащтакъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтат | къэпщтат | къищтат | къэтщтат | къэфщтат | къащтат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсщтатэкъым | къэпщтатэкъым | къищтатэкъым | къэтщтатэкъым | къэфщтатэкъым | къащтатэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэгъащ | къэпщтэгъащ | къищтэгъащ | къэтщтэгъащ | къэфщтэгъащ | къащтэгъащ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэгъакъым | къэпщтэгъакъым | къищтэгъакъым | къэтщтэгъакъым | къэфщтэгъакъым | къащтэгъакъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэгъат | къэпщтэгъат | къищтэгъат | къэтщтэгъат | къэфщтэгъат | къащтэгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэгъатэкъым | къэпщтэгъатэкъым | къищтэгъатэкъым | къэтщтэгъатэкъым | къэфщтэгъатэкъым | къащтэгъатэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | къэсщтэщ | къэпщтэщ | къищтэщ | къэтщтэщ | къэфщтэщ | къащтэщ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэкъым | къэпщтэкъым | къищтэкъым | къэтщтэкъым | къэфщтэкъым | къащтэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | къэсщтэт | къэпщтэт | къищтэт | къэтщтэт | къэфщтэт | къащтэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэтэкъым | къэпщтэтэкъым | къищтэтэкъым | къэтщтэтэкъым | къэфщтэтэкъым | къащтэтэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнщ | къэпщтэнщ | къищтэнщ | къэтщтэнщ | къэфщтэнщ | къащтэнщ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэнкъым | къэпщтэнкъым | къищтэнкъым | къэтщтэнкъым | къэфщтэнкъым | къащтэнкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнущ | къэпщтэнущ | къищтэнущ | къэтщтэнущ | къэфщтэнущ | къащтэнущ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэнукъым | къэпщтэнукъым | къищтэнукъым | къэтщтэнукъым | къэфщтэнукъым | къащтэнукъым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэрэ | къэпщтэрэ | къищтэрэ | къэтщтэрэ | къэфщтэрэ | къащтэрэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэркъэ | къэпщтэркъэ | къищтэркъэ | къэтщтэркъэ | къэфщтэркъэ | къащтэркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтэрт | къэпщтэрт | къищтэрт | къэтщтэрт | къэфщтэрт | къащтэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэртэкъэ | къэпщтэртэкъэ | къищтэртэкъэ | къэтщтэртэкъэ | къэфщтэртэкъэ | къащтэртэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщта | къэпщта | къищта | къэтщта | къэфщта | къащта |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсщтакъэ | къэпщтакъэ | къищтакъэ | къэтщтакъэ | къэфщтакъэ | къащтакъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтат | къэпщтат | къищтат | къэтщтат | къэфщтат | къащтат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсщтатэкъэ | къэпщтатэкъэ | къищтатэкъэ | къэтщтатэкъэ | къэфщтатэкъэ | къащтатэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэгъа | къэпщтэгъа | къищтэгъа | къэтщтэгъа | къэфщтэгъа | къащтэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ: | къэсщтэгъакъэ | къэпщтэгъакъэ | къищтэгъакъэ | къэтщтэгъакъэ | къэфщтэгъакъэ | къащтэгъакъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэгъат | къэпщтэгъат | къищтэгъат | къэтщтэгъат | къэфщтэгъат | къащтэгъат |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэгъатэкъэ | къэпщтэгъатэкъэ | къищтэгъатэкъэ | къэтщтэгъатэкъэ | къэфщтэгъатэкъэ | къащтэгъатэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | къэсщтэ | къэпщтэ | къищтэ | къэтщтэ | къэфщтэ | къащтэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэкъэ | къэпщтэкъэ | къищтэкъэ | къэтщтэкъэ | къэфщтэкъэ | къащтэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | къэсщтэт | къэпщтэт | къищтэт | къэтщтэт | къэфщтэт | къащтэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэтэкъэ | къэпщтэтэкъэ | къищтэтэкъэ | къэтщтэтэкъэ | къэфщтэтэкъэ | къащтэтэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэн | къэпщтэн | къищтэн | къэтщтэн | къэфщтэн | къащтэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэнкъэ | къэпщтэнкъэ | къищтэнкъэ | къэтщтэнкъэ | къэфщтэнкъэ | къащтэнкъэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэну | къэпщтэну | къищтэну | къэтщтэну | къэфщтэну | къащтэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэнукъэ | къэпщтэнукъэ | къищтэнукъэ | къэтщтэнукъэ | къэфщтэнукъэ | къащтэнукъэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэмэ | къэпщтэмэ | къищтэмэ | къэтщтэмэ | къэфщтэмэ | къащтэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэмэ | къыумыщтэмэ | къимыщтэмэ | къэдмыщтэмэ | къэвмыщтэмэ | къамыщтэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтамэ | къэпщтамэ | къищтамэ | къэтщтамэ | къэфщтамэ | къащтамэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтамэ | къыумыщтамэ | къимыщтамэ | къэдмыщтамэ | къэвмыщтамэ | къамыщтамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | къэсщтэгъамэ | къэпщтэгъамэ | къищтэгъамэ | къэтщтэгъамэ | къэфщтэгъамэ | къащтэгъамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэгъамэ | къыумыщтэгъамэ | къимыщтэгъамэ | къэдмыщтэгъамэ | къэвмыщтэгъамэ | къамыщтэгъамэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнмэ | къэпщтэнмэ | къищтэнмэ | къэтщтэнмэ | къэфщтэнмэ | къащтэнмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэнмэ | къыумыщтэнмэ | къимыщтэнмэ | къэдмыщтэнмэ | къэвмыщтэнмэ | къамыщтэнмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнумэ | къэпщтэнумэ | къищтэнумэ | къэтщтэнумэ | къэфщтэнумэ | къащтэнумэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэнумэ | къыумыщтэнумэ | къимыщтэнумэ | къэдмыщтэнумэ | къэвмыщтэнумэ | къамыщтэнумэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэтэмэ | къэпщтэтэмэ | къищтэтэмэ | къэтщтэтэмэ | къэфщтэтэмэ | къащтэтэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэтэмэ | къыумыщтэтэмэ | къимыщтэтэмэ | къэдмыщтэтэмэ | къэвмыщтэтэмэ | къамыщтэтэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтатэмэ | къэпщтатэмэ | къищтатэмэ | къэтщтатэмэ | къэфщтатэмэ | къащтатэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтатэмэ | къыумыщтатэмэ | къимыщтатэмэ | къэдмыщтатэмэ | къэвмыщтатэмэ | къамыщтатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | къэсщтэгъатэмэ | къэпщтэгъатэмэ | къищтэгъатэмэ | къэтщтэгъатэмэ | къэфщтэгъатэмэ | къащтэгъатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэгъатэмэ | къыумыщтэгъатэмэ | къимыщтэгъатэмэ | къэдмыщтэгъатэмэ | къэвмыщтэгъатэмэ | къамыщтэгъатэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнтэмэ | къэпщтэнтэмэ | къищтэнтэмэ | къэтщтэнтэмэ | къэфщтэнтэмэ | къащтэнтэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэнтэмэ | къыумыщтэнтэмэ | къимыщтэнтэмэ | къэдмыщтэнтэмэ | къэвмыщтэнтэмэ | къамыщтэнтэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнутэмэ | къэпщтэнутэмэ | къищтэнутэмэ | къэтщтэнутэмэ | къэфщтэнутэмэ | къащтэнутэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэнутэмэ | къыумыщтэнутэмэ | къимыщтэнутэмэ | къэдмыщтэнутэмэ | къэвмыщтэнутэмэ | къамыщтэнутэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнт | къэпщтэнт | къищтэнт | къэтщтэнт | къэфщтэнт | къащтэнт |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэнтэкъым | къэпщтэнтэкъым | къищтэнтэкъым | къэтщтэнтэкъым | къэфщтэнтэкъым | къащтэнтэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнут | къэпщтэнут | къищтэнут | къэтщтэнут | къэфщтэнут | къащтэнут |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэсщтэнутэкъым | къэпщтэнутэкъым | къищтэнутэкъым | къэтщтэнутэкъым | къэфщтэнутэкъым | къащтэнутэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэми | къэпщтэми | къищтэми | къэтщтэми | къэфщтэми | къащтэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэми | къыумыщтэми | къимыщтэми | къэдмыщтэми | къэвмыщтэми | къамыщтэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтами | къэпщтами | къищтами | къэтщтами | къэфщтами | къащтами |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтами | къыумыщтами | къимыщтами | къэдмыщтами | къэвмыщтами | къамыщтами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | къэсщтэгъами | къэпщтэгъами | къищтэгъами | къэтщтэгъами | къэфщтэгъами | къащтэгъами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэгъами | къыумыщтэгъами | къимыщтэгъами | къэдмыщтэгъами | къэвмыщтэгъами | къамыщтэгъами |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнми | къэпщтэнми | къищтэнми | къэтщтэнми | къэфщтэнми | къащтэнми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэнми | къыумыщтэнми | къимыщтэнми | къэдмыщтэнми | къэвмыщтэнми | къамыщтэнми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнуми | къэпщтэнуми | къищтэнуми | къэтщтэнуми | къэфщтэнуми | къащтэнуми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэнуми | къыумыщтэнуми | къимыщтэнуми | къэдмыщтэнуми | къэвмыщтэнуми | къамыщтэнуми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэтэми | къэпщтэтэми | къищтэтэми | къэтщтэтэми | къэфщтэтэми | къащтэтэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэтэми | къыумыщтэтэми | къимыщтэтэми | къэдмыщтэтэми | къэвмыщтэтэми | къамыщтэтэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | къэсщтатэми | къэпщтатэми | къищтатэми | къэтщтатэми | къэфщтатэми | къащтатэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтатэми | къыумыщтатэми | къимыщтатэми | къэдмыщтатэми | къэвмыщтатэми | къамыщтатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | къэсщтэгъатэми | къэпщтэгъатэми | къищтэгъатэми | къэтщтэгъатэми | къэфщтэгъатэми | къащтэгъатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэгъатэми | къыумыщтэгъатэми | къимыщтэгъатэми | къэдмыщтэгъатэми | къэвмыщтэгъатэми | къамыщтэгъатэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнтэми | къэпщтэнтэми | къищтэнтэми | къэтщтэнтэми | къэфщтэнтэми | къащтэнтэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэнтэми | къыумыщтэнтэми | къимыщтэнтэми | къэдмыщтэнтэми | къэвмыщтэнтэми | къамыщтэнтэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | къэсщтэнутэми | къэпщтэнутэми | къищтэнутэми | къэтщтэнутэми | къэфщтэнутэми | къащтэнутэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтэнутэми | къыумыщтэнутэми | къимыщтэнутэми | къэдмыщтэнутэми | къэвмыщтэнутэми | къамыщтэнутэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэсщтаи | къэпщтаи | къищтаи | къэтщтаи | къэфщтаи | къащтаи |
| щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтаи | къыумыщтаи | къимыщтаи | къэдмыщтаи | къэвмыщтаи | къамыщтаи |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэсщтащэрэт | къэпщтащэрэт | къищтащэрэт | къэтщтащэрэт | къэфщтащэрэт | къащтащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | къэзмыщтащэрэт | къыумыщтащэрэт | къимыщтащэрэт | къэдмыщтащэрэт | къэвмыщтащэрэт | къамыщтащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнщ | къэпщтагъэнщ | къищтагъэнщ | къэтщтагъэнщ | къэфщтагъэнщ | къащтагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнкъым | къэпщтагъэнкъым | къищтагъэнкъым | къэтщтагъэнкъым | къэфщтагъэнкъым | къащтагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнт | къэпщтагъэнт | къищтагъэнт | къэтщтагъэнт | къэфщтагъэнт | къащтагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнтэкъым | къэпщтагъэнтэкъым | къищтагъэнтэкъым | къэтщтагъэнтэкъым | къэфщтагъэнтэкъым | къащтагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | къэсщтагъэн | къэпщтагъэн | къищтагъэн | къэтщтагъэн | къэфщтагъэн | къащтагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнкъэ | къэпщтагъэнкъэ | къищтагъэнкъэ | къэтщтагъэнкъэ | къэфщтагъэнкъэ | къащтагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнт | къэпщтагъэнт | къищтагъэнт | къэтщтагъэнт | къэфщтагъэнт | къащтагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнтэкъэ | къэпщтагъэнтэкъэ | къищтагъэнтэкъэ | къэтщтагъэнтэкъэ | къэфщтагъэнтэкъэ | къащтагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнущ | къэпщтагъэнущ | къищтагъэнущ | къэтщтагъэнущ | къэфщтагъэнущ | къащтагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнукъым | къэпщтагъэнукъым | къищтагъэнукъым | къэтщтагъэнукъым | къэфщтагъэнукъым | къащтагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнут | къэпщтагъэнут | къищтагъэнут | къэтщтагъэнут | къэфщтагъэнут | къащтагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнутэкъым | къэпщтагъэнутэкъым | къищтагъэнутэкъым | къэтщтагъэнутэкъым | къэфщтагъэнутэкъым | къащтагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | къэсщтагъэну | къэпщтагъэну | къищтагъэну | къэтщтагъэну | къэфщтагъэну | къащтагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнукъэ | къэпщтагъэнукъэ | къищтагъэнукъэ | къэтщтагъэнукъэ | къэфщтагъэнукъэ | къащтагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнут | къэпщтагъэнут | къищтагъэнут | къэтщтагъэнут | къэфщтагъэнут | къащтагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | къэсщтагъэнутэкъэ | къэпщтагъэнутэкъэ | къищтагъэнутэкъэ | къэтщтагъэнутэкъэ | къэфщтагъэнутэкъэ | къащтагъэнутэкъэ |
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къэзыщтэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыщтэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэзыщта |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыщта |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэзыщтэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыщтэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэзыщтэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыщтэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэзыщтэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэзымыщтэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къэсщтэ | къэпщтэ | къищтэ | къэтщтэ | къэфщтэ | къащтэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыщтэ | къыумыщтэ | къимыщтэ | къэдмыщтэ | къэвмыщтэ | къамыщтэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэсщта | къэпщта | къищта | къэтщта | къэфщта | къащта |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыщта | къыумыщта | къимыщта | къэдмыщта | къэвмыщта | къамыщта |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэсщтэгъа | къэпщтэгъа | къищтэгъа | къэтщтэгъа | къэфщтэгъа | къащтэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыщтэгъа | къыумыщтэгъа | къимыщтэгъа | къэдмыщтэгъа | къэвмыщтэгъа | къамыщтэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэсщтэн | къэпщтэн | къищтэн | къэтщтэн | къэфщтэн | къащтэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыщтэн | къыумыщтэн | къимыщтэн | къэдмыщтэн | къэвмыщтэн | къамыщтэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэсщтэну | къэпщтэну | къищтэну | къэтщтэну | къэфщтэну | къащтэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыщтэну | къыумыщтэну | къимыщтэну | къэдмыщтэну | къэвмыщтэну | къамыщтэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ) | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къэщтэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыщтэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэщта |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыщта |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэщтэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыщтэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэщтэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыщтэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къэщтэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къэмыщтэну |
| Обстоятельственнэ причастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысщтэ | къызэрыпщтэ | къызэрищтэ | къызэрытщтэ | къызэрыфщтэ | къызэращтэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыщтэ | къызэрумыщтэ | къызэримыщтэ | къызэрыдмыщтэ | къызэрывмыщтэ | къызэрамыщтэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысщта | къызэрыпщта | къызэрищта | къызэрытщта | къызэрыфщта | къызэращта |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыщта | къызэрумыщта | къызэримыщта | къызэрыдмыщта | къызэрывмыщта | зэрамыщта |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысщтэгъа | къызэрыпщтэгъа | къызэрищтэгъа | къызэрытщтэгъа | къызэрыфщтэгъа | къызэращтэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыщтэгъа | къызэрумыщтэгъа | къызэримыщтэгъа | къызэрыдмыщтэгъа | къызэрывмыщтэгъа | къызэрамыщтэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысщтэн | къызэрыпщтэн | къызэрищтэн | къызэрытщтэн | къызэрыфщтэн | къызэращтэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыщтэн | къызэрумыщтэн | къызэримыщтэн | къызэрыдмыщтэн | къызэрывмыщтэн | къызэрамыщтэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | къызэрысщтэну | къызэрыпщтэну | къызэрищтэну | къызэрытщтэну | къызэрыфщтэну | къызэращтэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | къызэрызмыщтэну | къызэрумыщтэну | къызэримыщтэну | къызэрыдмыщтэну | къызэрывмыщтэну | къызэрамыщтэну |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къыщысщтэ | къыщыпщтэ | къыщищтэ | къыщытщтэ | къыщыфщтэ | къыщащтэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыщтэ | къыщумыщтэ | къыщимыщтэ | къыщыдмыщтэ | къыщывмыщтэ | къыщамыщтэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыщысщта | къыщыпщта | къыщищта | къыщытщта | къыщыфщта | къыщащта |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыщта | къыщумыщта | къыщимыщта | къыщыдмыщта | къыщывмыщта | къыщамыщта |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыщысщтэгъа | къыщыпщтэгъа | къыщищтэгъа | къыщытщтэгъа | къыщыфщтэгъа | къыщащтэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыщтэгъа | къыщумыщтэгъа | къыщимыщтэгъа | къыщыдмыщтэгъа | къыщывмыщтэгъа | къыщамыщтэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыщысщтэн | къыщыпщтэн | къыщищтэн | къыщытщтэн | къыщыфщтэн | къыщащтэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыщтэн | къыщумыщтэн | къыщимыщтэн | къыщыдмыщтэн | къыщывмыщтэн | къыщамыщтэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыщысщтэну | къыщыпщтэну | къыщищтэну | къыщытщтэну | къыщыфщтэну | къыщащтэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыщызмыщтэну | къыщумыщтэну | къыщимыщтэну | къыщыдмыщтэну | къыщывмыщтэну | къыщамыщтэну |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсщтэ | къыздэпщтэ | къыздищтэ | къыздэтщтэ | къыздэфщтэ | къыздащтэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыщтэ | къыздумыщтэ | къыздимыщтэ | къыздэдмыщтэ | къыздэвмыщтэ | къыздамыщтэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсщта | къыздэпщта | къыздищта | къыздэтщта | къыздэфщта | къыздащта |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыщта | къыздумыщта | къыздимыщта | къыздэдмыщта | къыздэвмыщта | къыздамыщта |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсщтэгъа | къыздэпщтэгъа | къыздищтэгъа | къыздэтщтэгъа | къыздэфщтэгъа | къыздащтэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыщтэгъа | къыздумыщтэгъа | къыздимыщтэгъа | къыздэдмыщтэгъа | къыздэвмыщтэгъа | къыздамыщтэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсщтэн | къыздэпщтэн | къыздищтэн | къыздэтщтэн | къыздэфщтэн | къыздащтэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыщтэн | къыздумыщтэн | къыздимыщтэн | къыздэдмыщтэн | къыздэвмыщтэн | къыздамыщтэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыздэсщтэну | къыздэпщтэну | къыздищтэну | къыздэтщтэну | къыздэфщтэну | къыздащтэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыздэзмыщтэну | къыздумыщтэну | къыздимыщтэну | къыздэдмыщтэну | къыздэвмыщтэну | къыздамыщтэну |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсщтэ | къыщӀэпщтэ | къыщӀищтэ | къыщӀэтщтэ | къыщӀэфщтэ | къыщӀащтэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыщтэ | къыщӀумыщтэ | къыщӀимыщтэ | къыщӀэдмыщтэ | къыщӀэвмыщтэ | къыщӀамыщтэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсщта | къыщӀэпщта | къыщӀищта | къыщӀэтщта | къыщӀэфщта | щӀкъащта |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыщта | къыщӀумыщта | къыщӀимыщта | къыщӀэдмыщта | къыщӀэвмыщта | къыщӀамыщта |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсщтэгъа | щӀэкъэпщтэгъа | къыщӀищтэгъа | щӀэкъэтщтэгъа | щӀэкъэфщтэгъа | къыщӀащтэгъа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыщтэгъа | къыщӀумыщтэгъа | къыщӀимыщтэгъа | къыщӀэдмыщтэгъа | къыщӀэвмыщтэгъа | къыщӀамыщтэгъа |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсщтэн | къыщӀэпщтэн | къыщӀищтэн | къыщӀэтщтэн | къыщӀэфщтэн | къыщӀащтэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыщтэн | къыщӀумыщтэн | къыщӀимыщтэн | къыщӀэдмыщтэн | къыщӀэвмыщтэн | къыщӀамыщтэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | къыщӀэсщтэну | къыщӀэпщтэну | къыщӀищтэну | къыщӀэтщтэну | къыщӀэфщтэну | къыщӀащтэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | къыщӀэзмыщтэну | къыщӀумыщтэну | къыщӀимыщтэну | къыщӀэдмыщтэну | къыщӀэвмыщтэну | къыщӀамыщтэну |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | къэсщтэу | къэпщтэу | къищтэу | къэтщтэу | къэфщтэу | къащтэу |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыщтэу | къыумыщтэу | къимыщтэу | къэдмыщтэу | къэвмыщтэу | къамыщтэу |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | къэсщтауэ | къэпщтауэ | къищтауэ | къэтщтауэ | къэфщтауэ | къащтауэ |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | къэзмыщтауэ | къыумыщтауэ | къимыщтауэ | къэдмыщтауэ | къэвмыщтауэ | къамыщтауэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | къэсщтэурэ | къэпщтэурэ | къищтэурэ | къэтщтэурэ | къэфщтэурэ | къащтэурэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | къэзмыщтэурэ | къыумыщтэурэ | къимыщтэурэ | къэдмыщтэурэ | къэвмыщтэурэ | къамыщтэурэ |
| Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ | Прямой Дополненэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | укъызощтэ | къызощтэ | -- | фыкъызощтэ | къызощтэ(хэ) |
| уэ | сыкъыбощтэ | -- | къыбощтэ | дыкъыбощтэ | -- | къыбощтэ(хэ) |
| абы | сыкъещтэ | укъещтэ | къещтэ | дыкъещтэ | фыкъещтэ | къещтэ(хэ) |
| дэ | -- | укъыдощтэ | къыдощтэ | -- | фыкъыдощтэ | къыдощтэ(хэ) |
| фэ | сыкъывощтэ | -- | къывощтэ | дыкъывощтэ | -- | къывощтэ(хэ) |
| абыхэм | сыкъащтэ | укъащтэ | къащтэ | дыкъащтэ | фыкъащтэ | къащтэ(хэ) |
| Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) | Прямой Дополненэ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм | |
| Подлежащэ | ||||||
| сэ | -- | укъэс[щтэрэ] | къэс[щтэрэ] | -- | фыкъэс[щтэрэ] | къэс[щтэ(хэ)рэ] |
| уэ | сыкъэп[щтэрэ] | -- | къэп[щтэрэ] | дыкъэп[щтэрэ] | -- | къэп[щтэ(хэ)рэ] |
| абы | сыкъи[щтэрэ] | укъи[щтэрэ] | къи[щтэрэ] | дыкъи[щтэрэ] | фыкъи[щтэрэ] | къи[щтэ(хэ)рэ] |
| дэ | -- | укъэт[щтэрэ] | къэт[щтэрэ] | -- | фыкъэт[щтэрэ] | къэт[щтэ(хэ)рэ] |
| фэ | сыкъэф[щтэрэ] | -- | къэф[щтээрэ] | дыкъэф[щтэрэ] | -- | къэф[щтэ(хэ)рэ] |
| абыхэм | сыкъа[щтэрэ] | укъа[щтэрэ] | къа[щтэрэ] | дыкъа[щтэрэ] | фыкъа[щтэрэ] | къа[щтэ(хэ)рэ] |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъыуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [щт]э | [щт]эр | -- | [щт]эхэр |
| Эргативнэ: | [щт]э | [щт]эм | -- | [щт]эхэм |
| Послеложнэ: | [щт]экӀэ | [щт]эмкӀэ | [щт]эхэкӀэ | [щт]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [щт]эу | [щт]эрауэ | [щт]эхэу | [щт]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъыуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [щт]а | [щт]ар | -- | [щт]ахэр |
| Эргативнэ: | [щт]а | [щт]ам | -- | [щт]ахэм |
| Послеложнэ: | [щт]акӀэ | [щт]амкӀэ | [щт]ахэкӀэ | [щт]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [щт]ауэ | [щт]арауэ | [щт]ахэу | [щт]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъыуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [щт]эн | [щт]эныр | -- | [щт]энхэр |
| Эргативнэ: | [щт]эн | [щт]эным | -- | [щт]энхэм |
| Послеложнэ: | [щт]энкӀэ | [щт]энымкӀэ | [щт]энхэкӀэ | [щт]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [щт]эну | [щт]энырауэ | [щт]энхэу | [щт]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъыуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [щт]эну | [щт]энур | -- | [щт]энухэр |
| Эргативнэ: | [щт]эну | [щт]энум | -- | [щт]энухэм |
| Послеложнэ: | [щт]энукӀэ | [щт]энумкӀэ | [щт]энухэкӀэ | [щт]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [щт]энууэ | [щт]энурауэ | [щт]энухэу | [щт]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Убыдын, къэпхъуэтэн (ӀэкӀэ).
- Къэубыдын, къэзэун (п. п. быдапӀэ).
- ЗыгуэркӀэ арэзы хъун, зыгуэрым теубыдэн.
- Зыгуэр къыхэхын.
- Зыгуэр (п. п. унафэ сыт хуэдэхэр) ӀэрыӀэткӀэ гъэбыдэн.
- Къызэт, къэхь (унафэ щӀыныгъэ наклоненэм иту).
ЩАПХЪЭХЭР
- [Цурэ].. чысэ кӀыхьыр къищтащ.., тутын тхьэрыкъуэф гъум ишыхьащ. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
- Трояр къарукӀэ мыхъуу бзаджагъэкӀэ къащтэн мурадыр ящӀащ грекхэм. Ижьрей дунейм и историе, учебник
- Сэ сыпсэуху фэ зэкъуэшитӀым сырещанэу сыныфхыхьэнщ, си къуэшыгъэр къафщтэмэ. ӀуэрыӀуатэ, фольклор
- Жьым щытхъуи щӀэр къащтэ. Псалъэжьхэр
- - УзгъэгуфӀэнущ, Ларисэ, къащтэ гуфӀапщӀэ, — тхьэмадэр унэкум йоувэ. Щомахуэ Амырхъан
- Къащтэт мыдэ уи тхылъыр. ЩоджэнцӀыкӀу Ӏэдэм
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- ЩӀыпӀэр къэщтэн.
- Лэжьыгъэм и планыр къэщтэн.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- къэщтэн: 1. take sth (with your hands) 2. occupy, seize of capture sth (for example, a fortress) 3. agree with, accept sth 4. prefer, choose or select sth 5. to confirm, pass, approve 6. give it to me! (in this meaning, the verb is only used in the imperative)
- ЩӀыпӀэр къэщтэн: to seize, capture, occupy a location or place
- Лэжьыгъэм и планыр къэщтэн: approve a work plan
УРЫСЫБЗЭ
- къэщтэн: 1. взять кого-что-л. (руками) 2. занять, захватить что-л. (напр. крепость) 3. согласиться с чём-л., принять что-л. 4. предпочесть, выбрать что-л. 5. принять, утвердить что-л. 6. дай, дай сюда (в данном значении употребляется только в императиве)
- ЩӀыпӀэр къэщтэн: захватить место
- Лэжьыгъэм и планыр къэщтэн: одобрить план работ
псалъафэ зэпыщӀахэр
Бэджэнду къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: rent or lease sth
Урысыбзэ: арендовать
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Диныр къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: to accept a religion, become a member of a religion
Урысыбзэ: принять какую-л. веру.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] емыкӀу къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take or bear the shame for sb else.
Урысыбзэ: вязть на себя чей-л. позор
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Къалэн къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: accept an obligation
Урысыбзэ: взять обязательство
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЛэжьапӀэ къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: hire, engage or take on sb
Урысыбзэ: взять кого-л. на работу
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Мэ къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: start to smell, spoil, become rancid, go off (usually about food products)
Урысыбзэ: запахнуть чем-л. (протухнуть), испортиться (чаще о продуктах)
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Нэм къищтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: gaze
Урысыбзэ: охватывать взглядом, взором
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Нэхъ къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: prefer one thing over another
Урысыбзэ: предпочесть что-л. чему-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Псэм къищтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: embrace with all your heart (soul)
Урысыбзэ: принять душой что-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ТхьэкӀумэм къищтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be audible
Урысыбзэ: быть слышным
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Унафэ къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: make a decision
Урысыбзэ: принять решение
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Хьэл къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: get used to doing sth, acquire a habit
Урысыбзэ: взять какую-л. привычку.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Хьэхуу къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: rent or lease sth
Урысыбзэ: взять что-л. напрокат
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Шынэ къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: experience constant fright or fear
Урысыбзэ: испытывать все время страх, боязнь
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ЩӀыхуэ къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: borrow (money)
Урысыбзэ: взять в долг
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Ӏэнэ къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: treat sb to sth, set a table for sb
Урысыбзэ: угощать кого-л., накрывать стол для кого-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Ӏэщэ къэщтэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: take up arms
Урысыбзэ: взяться за оружие
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [qʹɐɕ'tɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- къэ- + [щт] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "къэщтэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэщтэн |
| щымыӀэныгъэ: | къэмыщтэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэн | укъэщтэн | къэщтэн | дыкъэщтэн | фыкъэщтэн | къэщтэн(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэн | укъэмыщтэн | къэмыщтэн | дыкъэмыщтэн | фыкъэмыщтэн | къэмыщтэн(хэ) |
| унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | къэщтэ! | фыкъэщтэ! |
| щымыӀэныгъэ: | укъэмыщтэ! | фыкъэмыщтэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкърещтэ | укърещтэ | кърещтэ | дыкърещтэ | фыкърещтэ | кърещтэ |
| щымыӀэныгъэ: | сыкъремыщтэ | укъремыщтэ | къремыщтэ | дыкъремыщтэ | фыкъремыщтэ | къремыщтэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъощтэ(р) | укъощтэ(р) | къощтэ(р) | дыкъощтэ(р) | фыкъощтэ(р) | къощтэ(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэркъым | укъэщтэркъым | къэщтэркъым | дыкъэщтэркъым | фыкъэщтэркъым | къэщтэ(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэ(р)т | укъэщтэ(р)т | къэщтэ(р)т | дыкъэщтэ(р)т | фыкъэщтэ(р)т | къэщтэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэ(р)тэкъым | укъэщтэ(р)тэкъым | къэщтэ(р)тэкъым | дыкъэщтэ(р)тэкъым | фыкъэщтэ(р)тэкъым | къэщтэ(хэ)(р)тэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтащ | укъэщтащ | къэщтащ | дыкъэщтащ | фыкъэщтащ | къэщта(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтакъым | укъэщтакъым | къэщтакъым | дыкъэщтакъым | фыкъэщтакъым | къэщта(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтат | укъэщтат | къэщтат | дыкъэщтат | фыкъэщтат | къэщта(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтатэкъым | укъэщтатэкъым | къэщтатэкъым | дыкъэщтатэкъым | фыкъэщтатэкъым | къэщта(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъащ | укъэщтэгъащ | къэщтэгъащ | дыкъэщтэгъащ | фыкъэщтэгъащ | къэщтэгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъакъым | укъэщтэгъакъым | къэщтэгъакъым | дыкъэщтэгъакъым | фыкъэщтэгъакъым | къэщтэгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъат | укъэщтэгъат | къэщтэгъат | дыкъэщтэгъат | фыкъэщтэгъат | къэщтэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъатэкъым | укъэщтэгъатэкъым | къэщтэгъатэкъым | дыкъэщтэгъатэкъым | фыкъэщтэгъатэкъым | къэщтэгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэщ | укъэщтэщ | къэщтэщ | дыкъэщтэщ | фыкъэщтэщ | къэщтэ(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэкъым | укъэщтэкъым | къэщтэкъым | дыкъэщтэкъым | фыкъэщтэкъым | къэщтэ(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэт | укъэщтэт | къэщтэт | дыкъэщтэт | фыкъэщтэт | къэщтэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэтэкъым | укъэщтэтэкъым | къэщтэтэкъым | дыкъэщтэтэкъым | фыкъэщтэтэкъым | къэщтэ(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнщ | укъэщтэнщ | къэщтэнщ | дыкъэщтэнщ | фыкъэщтэнщ | къэщтэн(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнкъым | укъэщтэнкъым | къэщтэнкъым | дыкъэщтэнкъым | фыкъэщтэнкъым | къэщтэн(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнущ | укъэщтэнущ | къэщтэнущ | дыкъэщтэнущ | фыкъэщтэнущ | къэщтэну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнукъым | укъэщтэнукъым | къэщтэнукъым | дыкъэщтэнукъым | фыкъэщтэнукъым | къэщтэну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэрэ | укъэщтэрэ | къэщтэрэ | дыкъэщтэрэ | фыкъэщтэрэ | къэщтэ(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэркъэ | укъэщтэркъэ | къэщтэркъэ | дыкъэщтэркъэ | фыкъэщтэркъэ | къэщтэ(хэ)ркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэ(р)т | укъэщтэ(р)т | къэщтэ(р)т | дыкъэщтэ(р)т | фыкъэщтэ(р)т | къэщтэ(хэ)(р)т |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэ(р)тэкъэ | укъэщтэ(р)тэкъэ | къэщтэ(р)тэкъэ | дыкъэщтэ(р)тэкъэ | фыкъэщтэ(р)тэкъэ | къэщтэ(хэ)(р)тэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщта | укъэщта | къэщта | дыкъэщта | фыкъэщта | къэщта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтакъэ | укъэщтакъэ | къэщтакъэ | дыкъэщтакъэ | фыкъэщтакъэ | къэщта(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтат | укъэщтат | къэщтат | дыкъэщтат | фыкъэщтат | къэщта(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтатэкъэ | укъэщтатэкъэ | къэщтатэкъэ | дыкъэщтатэкъэ | фыкъэщтатэкъэ | къэщта(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъа | укъэщтэгъа | къэщтэгъа | дыкъэщтэгъа | фыкъэщтэгъа | къэщтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъакъэ | укъэщтэгъакъэ | къэщтэгъакъэ | дыкъэщтэгъакъэ | фыкъэщтэгъакъэ | къэщтэгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъат | укъэщтэгъат | къэщтэгъат | дыкъэщтэгъат | фыкъэщтэгъат | къэщтэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъатэкъэ | укъэщтэгъатэкъэ | къэщтэгъатэкъэ | дыкъэщтэгъатэкъэ | фыкъэщтэгъатэкъэ | къэщтэгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэ | укъэщтэ | къэщтэ | дыкъэщтэ | фыкъэщтэ | къэщтэ(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэкъэ | укъэщтэкъэ | къэщтэкъэ | дыкъэщтэкъэ | фыкъэщтэкъэ | къэщтэ(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэт | укъэщтэт | къэщтэт | дыкъэщтэт | фыкъэщтэт | къэщтэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэтэкъэ | укъэщтэтэкъэ | къэщтэтэкъэ | дыкъэщтэтэкъэ | фыкъэщтэтэкъэ | къэщтэ(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэн | укъэщтэн | къэщтэн | дыкъэщтэн | фыкъэщтэн | къэщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнкъэ | укъэщтэнкъэ | къэщтэнкъэ | дыкъэщтэнкъэ | фыкъэщтэнкъэ | къэщтэн(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэну | укъэщтэну | къэщтэну | дыкъэщтэну | фыкъэщтэну | къэщтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнукъэ | укъэщтэнукъэ | къэщтэнукъэ | дыкъэщтэнукъэ | фыкъэщтэнукъэ | къэщтэну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэмэ | укъэщтэмэ | къэщтэмэ | дыкъэщтэмэ | фыкъэщтэмэ | къэщтэ(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэмэ | укъэмыщтэмэ | къэмыщтэмэ | дыкъэмыщтэмэ | фыкъэмыщтэмэ | къэмыщтэ(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтамэ | укъэщтамэ | къэщтамэ | дыкъэщтамэ | фыкъэщтамэ | къэщта(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтамэ | укъэмыщтамэ | къэмыщтамэ | дыкъэмыщтамэ | фыкъэмыщтамэ | мыщта(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъамэ | укъэщтэгъамэ | къэщтэгъамэ | дыкъэщтэгъамэ | фыкъэщтэгъамэ | къэщтэгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэгъамэ | укъэмыщтэгъамэ | къэмыщтэгъамэ | дыкъэмыщтэгъамэ | фыкъэмыщтэгъамэ | къэмыщтэгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнмэ | укъэщтэнмэ | къэщтэнмэ | дыкъэщтэнмэ | фыкъэщтэнмэ | къэщтэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэнмэ | укъэмыщтэнмэ | къэмыщтэнмэ | дыкъэмыщтэнмэ | фыкъэмыщтэнмэ | къэмыщтэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнумэ | укъэщтэнумэ | къэщтэнумэ | дыкъэщтэнумэ | фыкъэщтэнумэ | къэщтэну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэнумэ | укъэмыщтэнумэ | къэмыщтэнумэ | дыкъэмыщтэнумэ | фыкъэмыщтэнумэ | къэмыщтэну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэтэмэ | укъэщтэтэмэ | къэщтэтэмэ | дыкъэщтэтэмэ | фыкъэщтэтэмэ | къэщтэ(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэтэмэ | укъэмыщтэтэмэ | къэмыщтэтэмэ | дыкъэмыщтэтэмэ | фыкъэмыщтэтэмэ | къэмыщтэ(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтатэмэ | укъэщтатэмэ | къэщтатэмэ | дыкъэщтатэмэ | фыкъэщтатэмэ | къэщта(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтатэмэ | укъэмыщтатэмэ | къэмыщтатэмэ | дыкъэмыщтатэмэ | фыкъэмыщтатэмэ | къэмыщта(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъатэмэ | укъэщтэгъатэмэ | къэщтэгъатэмэ | дыкъэщтэгъатэмэ | фыкъэщтэгъатэмэ | къэщтэгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэгъатэмэ | укъэмыщтэгъатэмэ | къэмыщтэгъатэмэ | дыкъэмыщтэгъатэмэ | фыкъэмыщтэгъатэмэ | къэмыщтэгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнтэмэ | укъэщтэнтэмэ | къэщтэнтэмэ | дыкъэщтэнтэмэ | фыкъэщтэнтэмэ | къэщтэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэнтэмэ | укъэмыщтэнтэмэ | къэмыщтэнтэмэ | дыкъэмыщтэнтэмэ | фыкъэмыщтэнтэмэ | къэмыщтэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнутэмэ | укъэщтэнутэмэ | къэщтэнутэмэ | дыкъэщтэнутэмэ | фыкъэщтэнутэмэ | къэщтэну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэнутэмэ | укъэмыщтэнутэмэ | къэмыщтэнутэмэ | дыкъэмыщтэнутэмэ | фыкъэмыщтэнутэмэ | къэмыщтэну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнт | укъэщтэнт | къэщтэнт | дыкъэщтэнт | фыкъэщтэнт | къэщтэн(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнтэкъым | укъэщтэнтэкъым | къэщтэнтэкъым | дыкъэщтэнтэкъым | фыкъэщтэнтэкъым | къэщтэн(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнут | укъэщтэнут | къэщтэнут | дыкъэщтэнут | фыкъэщтэнут | къэщтэну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнутэкъым | укъэщтэнутэкъым | къэщтэнутэкъым | дыкъэщтэнутэкъым | фыкъэщтэнутэкъым | къэщтэну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэми | укъэщтэми | къэщтэми | дыкъэщтэми | фыкъэщтэми | къэщтэ(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэми | укъэмыщтэми | къэмыщтэми | дыкъэмыщтэми | фыкъэмыщтэми | къэмыщтэ(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтами | укъэщтами | къэщтами | дыкъэщтами | фыкъэщтами | къэщта(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтами | укъэмыщтами | къэмыщтами | дыкъэмыщтами | фыкъэмыщтами | къэмыщта(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъами | укъэщтэгъами | къэщтэгъами | дыкъэщтэгъами | фыкъэщтэгъами | къэщтэгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэгъами | укъэмыщтэгъами | къэмыщтэгъами | дыкъэмыщтэгъами | фыкъэмыщтэгъами | къэмыщтэгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнми | укъэщтэнми | къэщтэнми | дыкъэщтэнми | фыкъэщтэнми | къэщтэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэнми | укъэмыщтэнми | къэмыщтэнми | дыкъэмыщтэнми | фыкъэмыщтэнми | къэмыщтэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнуми | укъэщтэнуми | къэщтэнуми | дыкъэщтэнуми | фыкъэщтэнуми | къэщтэну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэнуми | укъэмыщтэнуми | къэмыщтэнуми | дыкъэмыщтэнуми | фыкъэмыщтэнуми | къэмыщтэну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэтэми | укъэщтэтэми | къэщтэтэми | дыкъэщтэтэми | фыкъэщтэтэми | къэщтэ(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэтэми | укъэмыщтэтэми | къэмыщтэтэми | дыкъэмыщтэтэми | фыкъэмыщтэтэми | къэмыщтэ(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтатэми | укъэщтатэми | къэщтатэми | дыкъэщтатэми | фыкъэщтатэми | къэщта(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтатэми | укъэмыщтатэми | къэмыщтатэми | дыкъэмыщтатэми | фыкъэмыщтатэми | къэмыщта(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэгъатэми | укъэщтэгъатэми | къэщтэгъатэми | дыкъэщтэгъатэми | фыкъэщтэгъатэми | къэщтэгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэгъатэми | укъэмыщтэгъатэми | къэмыщтэгъатэми | дыкъэмыщтэгъатэми | фыкъэмыщтэгъатэми | къэмыщтэгъа(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнтэми | укъэщтэнтэми | къэщтэнтэми | дыкъэщтэнтэми | фыкъэщтэнтэми | къэщтэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэнтэми | укъэмыщтэнтэми | къэмыщтэнтэми | дыкъэмыщтэнтэми | фыкъэмыщтэнтэми | къэмыщтэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сыкъэщтэнутэми | укъэщтэнутэми | къэщтэнутэми | дыкъэщтэнутэми | фыкъэщтэнутэми | къэщтэну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтэнутэми | укъэмыщтэнутэми | къэмыщтэнутэми | дыкъэмыщтэнутэми | фыкъэмыщтэнутэми | къэмыщтэну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкъэщтаи | укъэщтаи | къэщтаи | дыкъэщтаи | фыкъэщтаи | къэщтаи |
| щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтаи | укъэмыщтаи | къэмыщтаи | дыкъэмыщтаи | фыкъэмыщтаи | къэмыщтаи |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сыкъэщтащэрэт | укъэщтащэрэт | къэщтащэрэт | дыкъэщтащэрэт | фыкъэщтащэрэт | къэщтащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | сыкъэмыщтащэрэт | укъэмыщтащэрэт | къэмыщтащэрэт | дыкъэмыщтащэрэт | фыкъэмыщтащэрэт | къэмыщтащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнщ | укъэщтагъэнщ | къэщтагъэнщ | дыкъэщтагъэнщ | фыкъэщтагъэнщ | къэщтагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнкъым | укъэщтагъэнкъым | къэщтагъэнкъым | дыкъэщтагъэнкъым | фыкъэщтагъэнкъым | къэщтагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнт | укъэщтагъэнт | къэщтагъэнт | дыкъэщтагъэнт | фыкъэщтагъэнт | къэщтагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнтэкъым | укъэщтагъэнтэкъым | къэщтагъэнтэкъым | дыкъэщтагъэнтэкъым | фыкъэщтагъэнтэкъым | къэщтагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэн | укъэщтагъэн | къэщтагъэн | дыкъэщтагъэн | фыкъэщтагъэн | къэщтагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнкъэ | укъэщтагъэнкъэ | къэщтагъэнкъэ | дыкъэщтагъэнкъэ | фыкъэщтагъэнкъэ | къэщтагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнт | укъэщтагъэнт | къэщтагъэнт | дыкъэщтагъэнт | фыкъэщтагъэнт | къэщтагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнтэкъэ | укъэщтагъэнтэкъэ | къэщтагъэнтэкъэ | дыкъэщтагъэнтэкъэ | фыкъэщтагъэнтэкъэ | къэщтагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнущ | укъэщтагъэнущ | къэщтагъэнущ | дыкъэщтагъэнущ | фыкъэщтагъэнущ | къэщтагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнукъым | укъэщтагъэнукъым | къэщтагъэнукъым | дыкъэщтагъэнукъым | фыкъэщтагъэнукъым | къэщтагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнут | укъэщтагъэнут | къэщтагъэнут | дыкъэщтагъэнут | фыкъэщтагъэнут | къэщтагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнутэкъым | укъэщтагъэнутэкъым | къэщтагъэнутэкъым | дыкъэщтагъэнутэкъым | фыкъэщтагъэнутэкъым | къэщтагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэну | укъэщтагъэну | къэщтагъэну | дыкъэщтагъэну | фыкъэщтагъэну | къэщтагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнукъэ | укъэщтагъэнукъэ | къэщтагъэнукъэ | дыкъэщтагъэнукъэ | фыкъэщтагъэнукъэ | къэщтагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнут | укъэщтагъэнут | къэщтагъэнут | дыкъэщтагъэнут | фыкъэщтагъэнут | къэщтагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сыкъэщтагъэнутэкъэ | укъэщтагъэнутэкъэ | къэщтагъэнутэкъэ | дыкъэщтагъэнутэкъэ | фыкъэщтагъэнутэкъэ | къэщтагъэнутэкъэ |
| Причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэщтэ | укъэщтэ | къэщтэ | дыкъэщтэ | фыкъэщтэ | къэщтэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыщтэ | укъэмыщтэ | къэмыщтэ | дыкъэмыщтэ | фыкъэмыщтэ | къэмыщтэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэщта | укъэщта | къэщта | дыкъэщта | фыкъэщта | къэщта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыщта | укъэмыщта | къэмыщта | дыкъэмыщта | фыкъэмыщта | къэмыщта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэщтэгъа | укъэщтэгъа | къэщтэгъа | дыкъэщтэгъа | фыкъэщтэгъа | къэщтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыщтэгъа | укъэмыщтэгъа | къэмыщтэгъа | дыкъэмыщтэгъа | фыкъэмыщтэгъа | къэмыщтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэщтэн | укъэщтэн | къэщтэн | дыкъэщтэн | фыкъэщтэн | къэщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыщтэн | укъэмыщтэн | къэмыщтэн | дыкъэмыщтэн | фыкъэмыщтэн | къэмыщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэщтэну | укъэщтэну | къэщтэну | дыкъэщтэну | фыкъэщтэну | къэщтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыщтэну | укъэмыщтэну | къэмыщтэну | дыкъэмыщтэну | фыкъэмыщтэну | къэмыщтэну(хэ) |
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыщтэ | укъызэрыщтэ | къызэрыщтэ | дыкъызэрыщтэ | фыкъызэрыщтэ | къызэрыщтэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымыщтэ | укъызэрымыщтэ | къызэрымыщтэ | дыкъызэрымыщтэ | фыкъызэрымыщтэ | мыкъызэрыщтэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыщта | укъызэрыщта | къызэрыщта | дыкъызэрыщта | фыкъызэрыщта | къызэрыщта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымыщта | укъызэрымыщта | къызэрымыщта | дыкъызэрымыщта | фыкъызэрымыщта | къызэрымыщта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыщтэгъа | укъызэрыщтэгъа | къызэрыщтэгъа | дыкъызэрыщтэгъа | фыкъызэрыщтэгъа | къызэрыщтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымыщтэгъа | укъызэрымыщтэгъа | къызэрымыщтэгъа | дыкъызэрымыщтэгъа | фыкъызэрымыщтэгъа | къызэрымыщтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыщтэн | укъызэрыщтэн | къызэрыщтэн | дыкъызэрыщтэн | фыкъызэрыщтэн | къызэрыщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымыщтэн | укъызэрымыщтэн | къызэрымыщтэн | дыкъызэрымыщтэн | фыкъызэрымыщтэн | къызэрымыщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сыкъызэрыщтэну | укъызэрыщтэну | къызэрыщтэну | дыкъызэрыщтэну | фыкъызэрыщтэну | къызэрыщтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъызэрымыщтэну | укъызэрымыщтэну | къызэрымыщтэну | дыкъызэрымыщтэну | фыкъызэрымыщтэну | къызэрымыщтэну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыщтэ | укъыщыщтэ | къыщыщтэ | дыкъыщыщтэ | фыкъыщыщтэ | къыщыщтэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымыщтэ | укъыщымыщтэ | къыщымыщтэ | дыкъыщымыщтэ | фыкъыщымыщтэ | къыщымыщтэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыщта | укъыщыщта | къыщыщта | дыкъыщыщта | фыкъыщыщта | къыщыщта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымыщта | укъыщымыщта | къыщымыщта | дыкъыщымыщта | фыкъыщымыщта | къыщымыщта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыщтэгъа | укъыщыщтэгъа | къыщыщтэгъа | дыкъыщыщтэгъа | фыкъыщыщтэгъа | къыщыщтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымыщтэгъа | укъыщымыщтэгъа | къыщымыщтэгъа | дыкъыщымыщтэгъа | фыкъыщымыщтэгъа | къыщымыщтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыщтэн | укъыщыщтэн | къыщыщтэн | дыкъыщыщтэн | фыкъыщыщтэн | къыщыщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымыщтэн | укъыщымыщтэн | къыщымыщтэн | дыкъыщымыщтэн | фыкъыщымыщтэн | къыщымыщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщыщтэну | укъыщыщтэну | къыщыщтэну | дыкъыщыщтэну | фыкъыщыщтэну | къыщыщтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщымыщтэну | укъыщымыщтэну | къыщымыщтэну | дыкъыщымыщтэну | фыкъыщымыщтэну | къыщымыщтэну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэщтэ | укъыздэщтэ | къыздэщтэ | дыкъыздэщтэ | фыкъыздэщтэ | къыздэщтэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмыщтэ | укъыздэмыщтэ | къыздэмыщтэ | дыкъыздэмыщтэ | фыкъыздэмыщтэ | къыздэмыщтэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэщта | укъыздэщта | къыздэщта | дыкъыздэщта | фыкъыздэщта | къыздэщта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмыщта | укъыздэмыщта | къыздэмыщта | дыкъыздэмыщта | фыкъыздэмыщта | къыздэмыщта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэщтэгъа | укъыздэщтэгъа | къыздэщтэгъа | дыкъыздэщтэгъа | фыкъыздэщтэгъа | къыздэщтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмыщтэгъа | укъыздэмыщтэгъа | къыздэмыщтэгъа | дыкъыздэмыщтэгъа | фыкъыздэмыщтэгъа | къыздэмыщтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэщтэн | укъыздэщтэн | къыздэщтэн | дыкъыздэщтэн | фыкъыздэщтэн | къыздэщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмыщтэн | укъыздэмыщтэн | къыздэмыщтэн | дыкъыздэмыщтэн | фыкъыздэмыщтэн | къыздэмыщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыздэщтэну | укъыздэщтэну | къыздэщтэну | дыкъыздэщтэну | фыкъыздэщтэну | къыздэщтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыздэмыщтэну | укъыздэмыщтэну | къыздэмыщтэну | дыкъыздэмыщтэну | фыкъыздэмыщтэну | къыздэмыщтэну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэщтэ | укъыщӀэщтэ | къыщӀэщтэ | дыкъыщӀэщтэ | фыкъыщӀэщтэ | къыщӀэщтэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмыщтэ | укъыщӀэмыщтэ | къыщӀэмыщтэ | дыкъыщӀэмыщтэ | фыкъыщӀэмыщтэ | къыщӀэмыщтэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэщта | укъыщӀэщта | къыщӀэщта | дыкъыщӀэщта | фыкъыщӀэщта | къыщӀэщта(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмыщта | укъыщӀэмыщта | къыщӀэмыщта | дыкъыщӀэмыщта | фыкъыщӀэмыщта | къыщӀэмыщта(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэщтэгъа | укъыщӀэщтэгъа | къыщӀэщтэгъа | дыкъыщӀэщтэгъа | фыкъыщӀэщтэгъа | къыщӀэщтэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмыщтэгъа | укъыщӀэмыщтэгъа | къыщӀэмыщтэгъа | дыкъыщӀэмыщтэгъа | фыкъыщӀэмыщтэгъа | къыщӀэмыщтэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэщтэн | укъыщӀэщтэн | къыщӀэщтэн | дыкъыщӀэщтэн | фыкъыщӀэщтэн | къыщӀэщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмыщтэн | укъыщӀэмыщтэн | къыщӀэмыщтэн | дыкъыщӀэмыщтэн | фыкъыщӀэмыщтэн | къыщӀэмыщтэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыкъыщӀэщтэну | укъыщӀэщтэну | къыщӀэщтэну | дыкъыщӀэщтэну | фыкъыщӀэщтэну | къыщӀэщтэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъыщӀэмыщтэну | укъыщӀэмыщтэну | къыщӀэмыщтэну | дыкъыщӀэмыщтэну | фыкъыщӀэмыщтэну | къыщӀэмыщтэну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэщтэу | укъэщтэу | къэщтэу | дыкъэщтэу | фыкъэщтэу | къэщтэ(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыщтэу | укъэмыщтэу | къэмыщтэу | дыкъэмыщтэу | фыкъэмыщтэу | къэмыщтэ(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыкъэщтауэ | укъэщтауэ | къэщтауэ | дыкъэщтауэ | фыкъэщтауэ | къэщтауэ / къэщта(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыщтауэ | укъэмыщтауэ | къэмыщтауэ | дыкъэмыщтауэ | фыкъэмыщтауэ | къэмыщтауэ(хэ) / къэмыщта(хэ)у |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сыкъэщтэурэ | укъэщтэурэ | къэщтэурэ | дыкъэщтэурэ | фыкъэщтэурэ | къэщтэ(хэ)урэ |
| жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | сыкъэмыщтэурэ | укъэмыщтэурэ | къэмыщтэурэ | дыкъэмыщтэурэ | фыкъэмыщтэурэ | къэмыщтэ(хэ)урэ |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [щт]э | [щт]эр | -- | [щт]эхэр |
| Эргативнэ: | [щт]э | [щт]эм | -- | [щт]эхэм |
| Послеложнэ: | [щт]экӀэ | [щт]эмкӀэ | [щт]эхэкӀэ | [щт]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [щт]эуэ | [щт]эрауэ | [щт]эхэу | [щт]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [щт]а | [щт]ар | -- | [щт]ахэр |
| Эргативнэ: | [щт]а | [щт]ам | -- | [щт]ахэм |
| Послеложнэ: | [щт]акӀэ | [щт]амкӀэ | [щт]ахэкӀэ | [щт]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [щт]ауэ | [щт]арауэ | [щт]ахэу | [щт]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [щт]эн | [щт]эныр | -- | [щт]энхэр |
| Эргативнэ: | [щт]эн | [щт]эным | -- | [щт]энхэм |
| Послеложнэ: | [щт]энкӀэ | [щт]энымкӀэ | [щт]энхэкӀэ | [щт]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [щт]эну | [щт]энырауэ | [щт]энхэу | [щт]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [щт]эну | [щт]энур | -- | [щт]энухэр |
| Эргативнэ: | [щт]эну | [щт]энум | -- | [щт]энухэм |
| Послеложнэ: | [щт]энукӀэ | [щт]энумкӀэ | [щт]энухэкӀэ | [щт]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [щт]энууэ | [щт]энурауэ | [щт]энухэу | [щт]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- КъэскӀэн, къыхэщтыкӀын, шынэн.
ЩАПХЪЭХЭР
- — Дэнэ щыӀэ Быцэ? — къэщтауэ щӀоупщӀэ Маржэнэт икӀи и нэр къихуу зеплъыхь. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- къэщтэн: be frightened, scared, be startled, start (due to unexpectedness or fright)
УРЫСЫБЗЭ
- къэщтэн: испугаться, вздрогнуть (от неожиданности, страха)
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.