Wt/kbd/къан

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [qʹɑ:n]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• [къан]

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	къан	къаныр	--	къанхэр
Эргативнэ:	къан	къаным	--	къанхэм
Послеложнэ:	къанкӀэ	къанымкӀэ	къанхэкӀэ	къанхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	къану	къанырауэ	къанхэу	къанхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Адыгэ хабзэм ипкъ иткӀэ пщы, уэркъ с. ху. унагъуэхэм къахэкӀауэ гъэсакӀуэм (атэлыкъым) деж къышыхъу сабий (нэхъыбэу щӀалэ цӀыкӀущ).
2. ХьэгъуэлӀыгъуэр къэсыху Ӏыхьлы, благъэ, ныбжьэгъу деж щыӀэ (щыхьэщӀэ) щауэ (нысащӀэ).
3. ПщӀэшхуэ зыхуащӀ, фӀыуэ ялъагъу.
4. ЯукӀам и лъым пэкӀуэу ят цӀыху.

ЩАПХЪЭХЭР

• Бжьэдыгъухэм я къаныр яхуэгъэщӀэхъуакъым: дзэ зэхуашэсри къратащ. Къэрмокъуэ Хьэмид
• Сосрыкъуэу ди къаныр ныкъуэкъуапӀэм йоувэ. Нартхэр

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Пщым и къуэр къану яхьащ.
• Къан кърахьэлӀащ.
• Къан къыхуэкӀуэжащ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• къан: 1. a child (usually a boy) from a noble family who was given to an atalyk according to the customs of the Adyghes for upbringing children 2. a groom who is at the house of a relative or friend before the wedding, or a bride who is at the house of a relative or friend of the groom 3. a favorite 4. a person accepted another family as compensation for a family member who has been killed
• Пщым и къуэр къану яхьащ: the prince’s son was sent to an atalyk as a kan.
• Къан кърахьэлӀащ: the kan (future husband or bride) has been brought (to the house).
• Къан къыхуэкӀуэжащ: the kan (future bride or groom) has come to visit)

УРЫСЫБЗЭ

• къан: 1. ребёнок (чаще мальчик) из знатного рода, отдававшийся по обычаям адыгов на воспитание аталыку 2. жених, находящийся в доме родственника или друга до свадьбы или невеста, находящаяся в доме родственника или друга жениха 3. любимец 4. человек, переходящий в чужой род в счёт компенсации за убитого члена этого рода
• Пщым и къуэр къану яхьащ: князь отправил сына в каны к аталыку.
• Къан кърахьэлӀащ: кана (будущего жениха или невесту) привезли.
• Къан къыхуэкӀуэжащ: кан (будущий женик или невеста) пришел (пришша)

псалъафэ зэпыщӀахэр

[И] къан гъэшхэгъуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: live in prosperity
     Урысыбзэ: жить в достатке.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.