Wt/kbd/кхъуей

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

кхъуей
кхъуей

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA [qʹχʷe:j]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

[кхъуей]

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	кхъуей	кхъуейр	--	кхъуейхэр
Эргативнэ:	кхъуей	кхъуейм	--	кхъуейхэм
Послеложнэ:	кхъуейкӀэ	кхъуеймкӀэ	кхъуейхэкӀэ	кхъуейхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	кхъуейуэ	кхъуейрауэ	кхъуейхэу	кхъуейхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Шэ гъэхуэбам лъатэпс ирату (хакӀэу) зыкъомрэ щагъэта нэужь, абы къыхакъузыкӀ шхыныгъуэ.

ЩАПХЪЭХЭР

Ӏэнэм ху хьэлӀамэ, кхьуей, лы телъщ. КъардэнгъущӀ Зырамыку

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

кхъуей: cheese

УРЫСЫБЗЭ

кхъуей: сыр

псалъафэ зэпыщӀахэр

Кхъуей хэхын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: make, produce cheese
     Урысыбзэ: делать сыр.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Фызыжьым кхъуей хихыу шэнт лъахъшэм тест.  ӀуэрыӀуатэ, фольклор

кхъуей кӀадэ

  Мыхьэнэ: Кхъуей изу зэрылъ чей.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: a small tub filled of cheese
     Урысыбзэ: кадка, наполненная сыром
  Псалъэ зэпхахэр:
     Кхъуей кӀадэр уныкъун.
  Щапхъэхэр:

кхъуей кӀэпыбз

  Мыхьэнэ: Кхъуей хахагъащӀэм и нэзым къыгуагъэжа бзыгъэ цӀыкӀу.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: the cut of edges of young (not fully cured) cheese
     Урысыбзэ: срезанные края молодого сыра
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     СыщыцӀыкӀум си анэм кхъуей щыхихкӀэ, кхъуей кӀэпыбз къызитырт.  ӀуэрыӀуатэ, фольклор

кхъуей лъалъэ

кхъуей лъалъэ

  Мыхьэнэ: Хьэлывэдэлъхьэ, дэлэндэлъхьэ ящӀыну шэ гъэубэнджам къыхах кхъулэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: quark, curd cheese
     Урысыбзэ: творог
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

кхъуей плъыжь

  Мыхьэнэ: Чий цӀыкӀум телъу плъыжь хъуху ягъэгъу щӀэмыху кхъуей (ижь лъандэрэ адыгэм ящӀ).
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: Kabardian smoked cheese
     Урысыбзэ: кабардинский копчёный сыр
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

кхъуей хьэлывэ

  Мыхьэнэ: Кхъуей лъалъэ дэлъу гъэжьа тхьэвхэкӀ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: a little cheese pie
     Урысыбзэ: пирожок с сыром
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Езым [анэнэпӀэсым] и пхъум кхъуей хьэлывэ иригъэшхмэ, Ӏэнэм имыгъэтӀысу абы ФатӀимэт цӀыкӀум шыгъу хьэлывэ къыӀэщӀилъхьэрт.  Адыгэ таурыхъхэр, сборник

кхъуей цӀынэ

  Мыхьэнэ: Кхъуей хэхагъащӀэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: young (uncured) (fresh) cheese
     Урысыбзэ: молодой (свежий) сыр
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

кхъуей шыпс

  Мыхьэнэ: Кхъуейр зэӀымыхьэн щхьэкӀэ зыхалъхьэ шэжыпс шыугъэ.
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: salted whey for keeping cheese in
     Урысыбзэ: солёная сыворотка, в которой хранится сыр
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.