Wt/kbd/ихьэн
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [jǝ'ħɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- и- + [хь] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "ихьэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | ихьэн |
| щымыӀэныгъэ: | имыхьэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сихьэн | уихьэн | ихьэн | дихьэн | фихьэн | ихьэн(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | симыхьэн | уимыхьэн | имыхьэн | димыхьэн | фимыхьэн | имыхьэн(хэ) |
| Унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | ихьэ! | фихьэ! |
| щымыӀэныгъэ: | уимыхьэ! | фимыхьэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | срехьэ | урехьэ | ирехьэ | дрехьэ | фрехьэ | ирехьэ(хэ) |
| щымыӀэныгъэ: | сремыхьэ | уремыхьэ | иремыхьэ | дремыхьэ | фремыхьэ | иремыхьэ(хэ) |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сохьэ(р) | уохьэ(р) | йохьэ(р) | дохьэ(р) | фохьэ(р) | йохьэ(хэ)(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэркъым | уихьэркъым | ихьэркъым | дихьэркъым | фихьэркъым | ихьэ(хэ)ркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сихьэрт | уихьэрт | ихьэрт | дихьэрт | фихьэрт | ихьэ(хэ)рт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сихьэртэкъым | уихьэртэкъым | ихьэртэкъым | дихьэртэкъым | фихьэртэкъым | ихьэ(хэ)ртэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сихьащ | уихьащ | ихьащ | дихьащ | фихьащ | ихьа(хэ)щ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сихьакъым | уихьакъым | ихьакъым | дихьакъым | фихьакъым | ихьа(хэ)къым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сихьат | уихьат | ихьат | дихьат | фихьат | ихьа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сихьатэкъым | уихьатэкъым | ихьатэкъым | дихьатэкъым | фихьатэкъым | ихьа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэгъащ | уихьэгъащ | ихьэгъащ | дихьэгъащ | фихьэгъащ | ихьэгъа(хэ)щ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэгъакъым | уихьэгъакъым | ихьэгъакъым | дихьэгъакъым | фихьэгъакъым | ихьэгъа(хэ)къым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэгъат | уихьэгъат | ихьэгъат | дихьэгъат | фихьэгъат | ихьэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэгъатэкъым | уихьэгъатэкъым | ихьэгъатэкъым | дихьэгъатэкъым | фихьэгъатэкъым | ихьэгъа(хэ)тэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сихьэщ | уихьэщ | ихьэщ | дихьэщ | фихьэщ | ихьэ(хэ)щ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сихьэкъым | уихьэкъым | ихьэкъым | дихьэкъым | фихьэкъым | ихьэ(хэ)къым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сихьэт | уихьэт | ихьэт | дихьэт | фихьэт | ихьэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сихьэтэкъым | уихьэтэкъым | ихьэтэкъым | дихьэтэкъым | фихьэтэкъым | ихьэ(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнщ | уихьэнщ | ихьэнщ | дихьэнщ | фихьэнщ | ихьэн(хэ)щ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэнкъым | уихьэнкъым | ихьэнкъым | дихьэнкъым | фихьэнкъым | ихьэн(хэ)къым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэну(хэ)щ | уихьэнущ | ихьэнущ | дихьэнущ | фихьэнущ | ихьэну(хэ)щ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэнукъым | уихьэнукъым | ихьэнукъым | дихьэнукъым | фихьэнукъым | ихьэну(хэ)къым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэрэ | уихьэрэ | ихьэрэ | дихьэрэ | фихьэрэ | ихьэ(хэ)рэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэркъэ | уихьэркъэ | ихьэркъэ | дихьэркъэ | фихьэркъэ | ихьэ(хэ)ркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | сихьэрт | уихьэрт | ихьэрт | дихьэрт | фихьэрт | ихьэ(хэ)рт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | сихьэртэкъэ | уихьэртэкъэ | ихьэртэкъэ | дихьэртэкъэ | фихьэртэкъэ | ихьэ(хэ)ртэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сихьа | уихьа | ихьа | дихьа | фихьа | ихьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | сихьакъэ | уихьакъэ | ихьакъэ | дихьакъэ | фихьакъэ | ихьа(хэ)къэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | сихьат | уихьат | ихьат | дихьат | фихьат | ихьа(хэ)т |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сихьатэкъэ | уихьатэкъэ | ихьатэкъэ | дихьатэкъэ | фихьатэкъэ | ихьа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэгъа | уихьэгъа | ихьэгъа | дихьэгъа | фихьэгъа | ихьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэгъакъэ | уихьэгъакъэ | ихьэгъакъэ | дихьэгъакъэ | фихьэгъакъэ | ихьэгъа(хэ)къэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэгъат | уихьэгъат | ихьэгъат | дихьэгъат | фихьэгъат | ихьэгъа(хэ)т |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | сихьэгъатэкъэ | уихьэгъатэкъэ | ихьэгъатэкъэ | дихьэгъатэкъэ | фихьэгъатэкъэ | ихьэгъа(хэ)тэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | сихьэ | уихьэ | ихьэ | дихьэ | фихьэ | ихьэ(хэ) |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | сихьэкъэ | уихьэкъэ | ихьэкъэ | дихьэкъэ | фихьэкъэ | ихьэ(хэ)къэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | сихьэт | уихьэт | ихьэт | дихьэт | фихьэт | ихьэ(хэ)т |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | сихьэтэкъэ | уихьэтэкъэ | ихьэтэкъэ | дихьэтэкъэ | фихьэтэкъэ | ихьэ(хэ)тэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэн | уихьэн | ихьэн | дихьэн | фихьэн | ихьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэнкъэ | уихьэнкъэ | ихьэнкъэ | дихьэнкъэ | фихьэнкъэ | ихьэн(хэ)къэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэну | уихьэну | ихьэну | дихьэну | фихьэну | ихьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэнукъэ | уихьэнукъэ | ихьэнукъэ | дихьэнукъэ | фихьэнукъэ | ихьэну(хэ)къэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэмэ | уихьэмэ | ихьэмэ | дихьэмэ | фихьэмэ | ихьэ(хэ)мэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэмэ | уимыхьэмэ | имыхьэмэ | димыхьэмэ | фимыхьэмэ | имыхьэ(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сихьамэ | уихьамэ | ихьамэ | дихьамэ | фихьамэ | ихьа(хэ)мэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | симыхьамэ | уимыхьамэ | имыхьамэ | димыхьамэ | фимыхьамэ | имыхьа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сихьэгъамэ | уихьэгъамэ | ихьэгъамэ | дихьэгъамэ | фихьэгъамэ | ихьэгъа(хэ)мэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | симыхьэгъамэ | уимыхьэгъамэ | имыхьэгъамэ | димыхьэгъамэ | фимыхьэгъамэ | имыхьэгъа(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнмэ | уихьэнмэ | ихьэнмэ | дихьэнмэ | фихьэнмэ | ихьэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэнмэ | уимыхьэнмэ | имыхьэнмэ | димыхьэнмэ | фимыхьэнмэ | имыхьэн(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнумэ | уихьэнумэ | ихьэнумэ | дихьэнумэ | фихьэнумэ | ихьэну(хэ)мэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэнумэ | уимыхьэнумэ | имыхьэнумэ | димыхьэнумэ | фимыхьэнумэ | имыхьэну(хэ)мэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэтэмэ | уихьэтэмэ | ихьэтэмэ | дихьэтэмэ | фихьэтэмэ | ихьэ(хэ)тэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэтэмэ | уимыхьэтэмэ | имыхьэтэмэ | димыхьэтэмэ | фимыхьэтэмэ | имыхьэ(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сихьатэмэ | уихьатэмэ | ихьатэмэ | дихьатэмэ | фихьатэмэ | ихьа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | симыхьатэмэ | уимыхьатэмэ | имыхьатэмэ | димыхьатэмэ | фимыхьатэмэ | имыхьа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сихьэгъатэмэ | уихьэгъатэмэ | ихьэгъатэмэ | дихьэгъатэмэ | фихьэгъатэмэ | ихьэгъа(хэ)тэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | симыхьэгъатэмэ | уимыхьэгъатэмэ | имыхьэгъатэмэ | димыхьэгъатэмэ | фимыхьэгъатэмэ | имыхьэгъа(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнтэмэ | уихьэнтэмэ | ихьэнтэмэ | дихьэнтэмэ | фихьэнтэмэ | ихьэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэнтэмэ | уимыхьэнтэмэ | имыхьэнтэмэ | димыхьэнтэмэ | фимыхьэнтэмэ | имыхьэн(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнутэмэ | уихьэнутэмэ | ихьэнутэмэ | дихьэнутэмэ | фихьэнутэмэ | ихьэну(хэ)тэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэнутэмэ | уимыхьэнутэмэ | имыхьэнутэмэ | димыхьэнутэмэ | фимыхьэнутэмэ | имыхьэну(хэ)тэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнт | уихьэнт | ихьэнт | дихьэнт | фихьэнт | ихьэн(хэ)т |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэнтэкъым | уихьэнтэкъым | ихьэнтэкъым | дихьэнтэкъым | фихьэнтэкъым | ихьэн(хэ)тэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнут | уихьэнут | ихьэнут | дихьэнут | фихьэнут | ихьэну(хэ)т |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | сихьэнутэкъым | уихьэнутэкъым | ихьэнутэкъым | дихьэнутэкъым | фихьэнутэкъым | ихьэну(хэ)тэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэми | уихьэми | ихьэми | дихьэми | фихьэми | ихьэ(хэ)ми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэми | уимыхьэми | имыхьэми | димыхьэми | фимыхьэми | имыхьэ(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сихьами | уихьами | ихьами | дихьами | фихьами | ихьа(хэ)ми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | симыхьами | уимыхьами | имыхьами | димыхьами | фимыхьами | имыхьа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сихьэгъами | уихьэгъами | ихьэгъами | дихьэгъами | фихьэгъами | ихьэгъа(хэ)ми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | симыхьэгъами | уимыхьэгъами | имыхьэгъами | димыхьэгъами | фимыхьэгъами | имыхьэгъа(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнми | уихьэнми | ихьэнми | дихьэнми | фихьэнми | ихьэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэнми | уимыхьэнми | имыхьэнми | димыхьэнми | фимыхьэнми | имыхьэн(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнуми | уихьэнуми | ихьэнуми | дихьэнуми | фихьэнуми | ихьэну(хэ)ми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэнуми | уимыхьэнуми | имыхьэнуми | димыхьэнуми | фимыхьэнуми | имыхьэну(хэ)ми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэтэми | уихьэтэми | ихьэтэми | дихьэтэми | фихьэтэми | ихьэ(хэ)тэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэтэми | уимыхьэтэми | имыхьэтэми | димыхьэтэми | фимыхьэтэми | имыхьэ(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | сихьатэми | уихьатэми | ихьатэми | дихьатэми | фихьатэми | ихьа(хэ)тэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | симыхьатэми | уимыхьатэми | имыхьатэми | димыхьатэми | фимыхьатэми | имыхьа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | сихьэгъатэми | уихьэгъатэми | ихьэгъатэми | дихьэгъатэми | фихьэгъатэми | ихьэгъа(хэ)тэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | симыхьэгъатэми | уимыхьэгъатэми | имыхьэгъатэми | димыхьэгъатэми | фимыхьэгъа(хэ)тэми | имыхьэгъатэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнтэми | уихьэнтэми | ихьэнтэми | дихьэнтэми | фихьэнтэми | ихьэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэнтэми | уимыхьэнтэми | имыхьэнтэми | димыхьэнтэми | фимыхьэнтэми | имыхьэн(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | сихьэнутэми | уихьэнутэми | ихьэнутэми | дихьэнутэми | фихьэнутэми | ихьэну(хэ)тэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | симыхьэнутэми | уимыхьэнутэми | имыхьэнутэми | димыхьэнутэми | фимыхьэнутэми | имыхьэну(хэ)тэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сихьаи | уихьаи | ихьаи | дихьаи | фихьаи | ихьаи |
| щымыӀэныгъэ: | сихьакъыми | уихьакъыми | ихьакъыми | дихьакъыми | фихьакъыми | ихьакъыми |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | сихьащэрэт | уихьащэрэт | ихьащэрэт | дихьащэрэт | фихьащэрэт | ихьа(хэ)щэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | симыхьащэрэт | уимыхьащэрэт | имыхьащэрэт | димыхьащэрэт | фимыхьащэрэт | имыхьа(хэ)щэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сихьагъэнщ | уихьагъэнщ | ихьагъэнщ | дихьагъэнщ | фихьагъэнщ | ихьагъэн(хэ)щ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сихьагъэнкъым | уихьагъэнкъым | ихьагъэнкъым | дихьагъэнкъым | фихьагъэнкъым | ихьагъэн(хэ)къым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сихьагъэнт | уихьагъэнт | ихьагъэнт | дихьагъэнт | фихьагъэнт | ихьагъэн(хэ)т |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сихьагъэнтэкъым | уихьагъэнтэкъым | ихьагъэнтэкъым | дихьагъэнтэкъым | фихьагъэнтэкъым | ихьагъэн(хэ)тэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сихьагъэн | уихьагъэн | ихьагъэн | дихьагъэн | фихьагъэн | ихьагъэн(хэ) |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сихьагъэнкъэ | уихьагъэнкъэ | ихьагъэнкъэ | дихьагъэнкъэ | фихьагъэнкъэ | ихьагъэн(хэ)къэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сихьагъэнт | уихьагъэнт | ихьагъэнт | дихьагъэнт | фихьагъэнт | ихьагъэн(хэ)т |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сихьагъэнтэкъэ | уихьагъэнтэкъэ | ихьагъэнтэкъэ | дихьагъэнтэкъэ | фихьагъэнтэкъэ | ихьагъэн(хэ)тэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сихьагъэнущ | уихьагъэнущ | ихьагъэнущ | дихьагъэнущ | фихьагъэнущ | ихьагъэну(хэ)щ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сихьагъэнукъым | уихьагъэнукъым | ихьагъэнукъым | дихьагъэнукъым | фихьагъэнукъым | ихьагъэну(хэ)къым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | сихьагъэнут | уихьагъэнут | ихьагъэнут | дихьагъэнут | фихьагъэнут | ихьагъэну(хэ)т |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | сихьагъэнутэкъым | уихьагъэнутэкъым | ихьагъэнутэкъым | дихьагъэнутэкъым | фихьагъэнутэкъым | ихьагъэну(хэ)тэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сихьагъэну | уихьагъэну | ихьагъэну | дихьагъэну | фихьагъэну | ихьагъэну(хэ) |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сихьагъэнукъэ | уихьагъэнукъэ | ихьагъэнукъэ | дихьагъэнукъэ | фихьагъэнукъэ | ихьагъэну(хэ)къэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | сихьагъэнут | уихьагъэнут | ихьагъэнут | дихьагъэнут | фихьагъэнут | ихьагъэну(хэ)т |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | сихьагъэнутэкъэ | уихьагъэнутэкъэ | ихьагъэнутэкъэ | дихьагъэнутэкъэ | фихьагъэнутэкъэ | ихьагъэну(хэ)тэкъэ |
| Зылэжь (субъектнэ) причастие (щхьэм иту) | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сихьэ | уихьэ | ихьэ | дихьэ | фихьэ | ихьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | симыхьэ | уимыхьэ | имыхьэ | димыхьэ | фимыхьэ | имыхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сихьа | уихьа | ихьа | дихьа | фихьа | ихьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | симыхьа | уимыхьа | имыхьа | димыхьа | фимыхьа | имыхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сихьэгъа | уихьэгъа | ихьэгъа | дихьэгъа | фихьэгъа | ихьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | симыхьэгъа | уимыхьэгъа | имыхьэгъа | димыхьэгъа | фимыхьэгъа | имыхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сихьэн | уихьэн | ихьэн | дихьэн | фихьэн | ихьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | симыхьэн | уимыхьэн | имыхьэн | димыхьэн | фимыхьэн | имыхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сихьэну | уихьэну | ихьэну | дихьэну | фихьэну | ихьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | симыхьэну | уимыхьэну | имыхьэну | димыхьэну | фимыхьэну | имыхьэну(хэ) |
| Обстоятельственнэ причастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сызэрихьэ | узэрихьэ | зэрихьэ | дызэрихьэ | фызэрихьэ | зэрихьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сызэримыхьэ | узэримыхьэ | зэримыхьэ | дызэримыхьэ | фызэримыхьэ | зэримыхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрихьа | узэрихьа | зэрихьа | дызэрихьа | фызэрихьа | зэрихьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэримыхьа | узэримыхьа | зэримыхьа | дызэримыхьа | фызэримыхьа | зэримыхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сызэрихьэгъа | узэрихьэгъа | зэрихьэгъа | дызэрихьэгъа | фызэрихьэгъа | зэрихьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сызэримыхьэгъа | узэримыхьэгъа | зэримыхьэгъа | дызэримыхьэгъа | фызэримыхьэгъа | зэримыхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрихьэн | узэрихьэн | зэрихьэн | дызэрихьэн | фызэрихьэн | зэрихьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэримыхьэн | узэримыхьэн | зэримыхьэн | дызэримыхьэн | фызэримыхьэн | зэримыхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | сызэрихьэну | узэрихьэну | зэрихьэну | дызэрихьэну | фызэрихьэну | зэрихьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | сызэримыхьэну | узэримыхьэну | зэримыхьэну | дызэримыхьэну | фызэримыхьэну | зэримыхьэну(хэ) |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщихьэ | ущихьэ | щихьэ | дыщихьэ | фыщихьэ | щихьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщимыхьэ | ущимыхьэ | щимыхьэ | дыщимыхьэ | фыщимыхьэ | щимыхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщихьа | ущихьа | щихьа | дыщихьа | фыщихьа | щихьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщимыхьа | ущимыхьа | щимыхьа | дыщимыхьа | фыщимыхьа | щимыхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщихьэгъа | ущихьэгъа | щихьэгъа | дыщихьэгъа | фыщихьэгъа | щихьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщимыхьэгъа | ущимыхьэгъа | щимыхьэгъа | дыщимыхьэгъа | фыщимыхьэгъа | щимыхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщихьэн | ущихьэн | щихьэн | дыщихьэн | фыщихьэн | щихьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщимыхьэн | ущимыхьэн | щимыхьэн | дыщимыхьэн | фыщимыхьэн | щимыхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщихьэну | ущихьэну | щихьэну | дыщихьэну | фыщихьэну | щихьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщимыхьэну | ущимыхьэну | щимыхьэну | дыщимыхьэну | фыщимыхьэну | щимыхьэну(хэ) |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыздихьэ | уздихьэ | здихьэ | дыздихьэ | фыздихьэ | здихьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыздимыхьэ | уздимыхьэ | здимыхь | дыздимыхьэ | фыздимыхьэ | здимыхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздихьа | уздихьа | здихьа | дыздихьа | фыздихьа | здихьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздимыхьа | уздимыхьа | здимыхьа | дыздимыхьа | фыздимыхьа | здимыхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыздихьэгъа | уздихьэгъа | здихьэгъа | дыздихьэгъа | фыздихьэгъа | здихьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыздимыхьэгъа | уздимыхьэгъа | здимыхьэгъа | дыздимыхьэгъа | фыздимыхьэгъа | здимыхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздихьэн | уздихьэн | здихьэн | дыздихьэн | фыздихьэн | здихьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздимыхьэн | уздимыхьэн | здимыхьэн | дыздимыхьэн | фыздимыхьэн | здимыхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыздихьэну | уздихьэну | здихьэну | дыздихьэну | фыздихьэну | здихьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыздимыхьэну | уздимыхьэну | здимыхьэну | дыздимыхьэну | фыздимыхьэну | здимыхьэну(хэ) |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀихьэ | ущӀихьэ | щӀихьэ | дыщӀихьэ | фыщӀихьэ | щӀихьэ(хэ) |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀимыхьэ | ущӀимыхьэ | щӀимыхьэ | дыщӀимыхьэ | фыщӀимыхьэ | щӀимыхьэ(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀихьа | ущӀихьа | щӀихьа | дыщӀихьа | фыщӀихьа | щӀихьа(хэ) |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀимыхьа | ущӀимыхьа | щӀимыхьа | дыщӀимыхьа | фыщӀимыхьа | щӀимыхьа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀихьэгъа | ущӀихьэгъа | щӀихьэгъа | дыщӀихьэгъа | фыщӀихьэгъа | щӀихьэгъа(хэ) |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀимыхьэгъа | ущӀимыхьэгъа | щӀимыхьэгъа | дыщӀимыхьэгъа | фыщӀимыхьэгъа | щӀимыхьэгъа(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀихьэн | ущӀихьэн | щӀихьэн | дыщӀихьэн | фыщӀихьэн | щӀихьэн(хэ) |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀимыхьэн | ущӀимыхьэн | щӀимыхьэн | дыщӀимыхьэн | фыщӀимыхьэн | щӀимыхьэн(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | сыщӀихьэну | ущӀихьэну | щӀихьэну | дыщӀихьэну | фыщӀихьэну | щӀихьэну(хэ) |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | сыщӀимыхьэну | ущӀимыхьэну | щӀимыхьэну | дыщӀимыхьэну | фыщӀимыхьэну | щӀимыхьэну(хэ) |
| Деепричастиехэр | сэ | уэ | ар | дэ | фэ | ахэр |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | сихьэу | уихьэу | ихьэу | дихьэу | фихьэу | ихьэ(хэ)у |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | симыхьэу | уимыхьэу | имыхьэу | димыхьэу | фимыхьэу | имыхьэ(хэ)у |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | сихьауэ | уихьауэ | ихьауэ | дихьауэ | фихьауэ | ихьауэ / ихьахэу |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | симыхьауэ | уимыхьауэ | имыхьауэ | димыхьауэ | фимыхьауэ | имыхьауэ / имыхьахэу |
| урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ | сихьэурэ | уихьэурэ | ихьэурэ | дихьэурэ | фихьэурэ | ихьэ(хэ)урэ |
| урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ | симыхьэурэ | уимыхьэурэ | имыхьэурэ | димыхьэурэ | фимыхьэурэ | имыхьэ(хэ)урэ |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]э | [хь]эр | -- | [хь]эхэр |
| Эргативнэ: | [хь]э | [хь]эм | -- | [хь]эхэм |
| Послеложнэ: | [хь]экӀэ | [хь]эмкӀэ | [хь]эхэкӀэ | [хь]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]эуэ | [хь]эрауэ | [хь]эхэу | [хь]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]а | [хь]ар | -- | [хь]ахэр |
| Эргативнэ: | [хь]а | [хь]ам | -- | [хь]ахэм |
| Послеложнэ: | [хь]акӀэ | [хь]амкӀэ | [хь]ахэкӀэ | [хь]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]ауэ | [хь]арауэ | [хь]ахэу | [хь]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]эн | [хь]эныр | -- | [хь]энхэр |
| Эргативнэ: | [хь]эн | [хь]эным | -- | [хь]энхэм |
| Послеложнэ: | [хь]энкӀэ | [хь]энымкӀэ | [хь]энхэкӀэ | [хь]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [хь]эну | [хь]энырауэ | [хь]энхэу | [хь]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]эну | [хь]энур | -- | [хь]энухэр |
| Эргативнэ: | [хь]эну | [хь]энум | -- | [хь]энухэм |
| Послеложнэ: | [хь]энукӀэ | [хь]энумкӀэ | [хь]энухэкӀэ | [хь]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]энууэ | [хь]энурауэ | [хь]энухэу | [хь]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Зыгуэрым и кӀуэцӀым ибэкъуэн.
ЩАПХЪЭХЭР
- НысащӀэр Ӏуэм ихьащ, хывхэр къишыну. Адыгэ ӀуэрыӀуатэхэр, сборник
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Утыкум ихьэн.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- ихьэн: go inside sth, enter, penetrate sth
- Утыкум ихьэн: enter the centre of the square
УРЫСЫБЗЭ
- ихьэн: войти, проникнуть куда-л., внутрь чего-л.
- Утыкум ихьэн: войти в центр площади
псалъафэ зэпыщӀахэр
Емынэр зи унэ ихьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: to hell with you!
Урысыбзэ: чёрт тебя побери!
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] мэсхьэб ихьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: become sb’s supporter or sympathiser
Урысыбзэ: сделаться чьим-л. единомышленником
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] тхьэкӀумэм имыгъэхьэн (имыхьэн)
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: ignore sth, leave sth without attention and unanswered
Урысыбзэ: пропустить мимо ушей, оставить без внимания и ответа что-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
Утыку ихьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: submit or offer a proposal
Урысыбзэ: выйти с каким-л. предложением
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
ШэсыпӀэ ихьэн
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: offer your head as a guarantee
Урысыбзэ: ручаться головой за что-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
[И] щхьэм ихьэн
1.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: be deeply disappointed
Урысыбзэ: сильно огорчиться
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
2.
Мыхьэнэ:
НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
Инджылыбзэ: understand, figure sth out
Урысыбзэ: понять, разобраться в чём-л.
Псалъэ зэпхахэр:
Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [jǝ'ħɐn]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- и- + [хь] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэӏэс "ихьэн"-м и спряженэ
| Инфинитив (масдар) | |
|---|---|
| щыӀэныгъэ: | ихьэн |
| щымыӀэныгъэ: | имыхьэн |
| Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | исхьэн | ипхьэн | ирихьэн | итхьэн | ифхьэн | ирахьэн |
| щымыӀэныгъэ: | измыхьэн | иумыхьэн | иримыхьэн | идмыхьэн | ивмыхьэн | ирамыхьэн |
| Унафэ наклоненэ | уэ | фэ |
|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | ихьэ! | ифхьэ! |
| щымыӀэныгъэ: | иумыхьэ! | ивмыхьэ! |
| Ре-кӀэ унафэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | срирехьэ | урирехьэ | ирирехьэ | дрирехьэ | фрирехьэ | ирирехьэ |
| щымыӀэныгъэ: | сриремыхьэ | уриремыхьэ | ириремыхьэ | дриремыхьэ | фриремыхьэ | ириремыхьэ |
| ЗэраӀуатэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | изохьэ(р) | ибохьэ(р) | ирехьэ(р) | идохьэ(р) | ивохьэ(р) | ирахьэ(р) |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэркъым | ипхьэркъым | ирихьэркъым | итхьэркъым | ифхьэркъым | ирахьэркъым |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | исхьэрт | ипхьэрт | ирихьэрт | итхьэрт | ифхьэрт | ирахьэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | исхьэртэкъым | ипхьэртэкъым | ирихьэртэкъым | итхьэртэкъым | ифхьэртэкъым | ирахьэртэкъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | исхьащ | ипхьащ | ирихьащ | итхьащ | ифхьащ | ирахьащ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | исхьакъым | ипхьакъым | ирихьакъым | итхьакъым | ифхьакъым | ирахьакъым |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | исхьат | ипхьат | ирихьат | итхьат | ифхьат | ирахьат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | исхьатэкъым | ипхьатэкъым | ирихьатэкъым | итхьатэкъым | ифхьатэкъым | ирахьатэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэщ | ипхьэщ | ирихьэщ | итхьэщ | ифхьэщ | ирахьэщ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэкъым | ипхьэкъым | ирихьэкъым | итхьэкъым | ифхьэкъым | ирахьэкъым |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэт | ипхьэт | ирихьэт | итхьэт | ифхьэт | ирахьэт |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэтэкъым | ипхьэтэкъым | ирихьэтэкъым | итхьэтэкъым | ифхьэтэкъым | ирахьэтэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | исхьэщ | ипхьэщ | ирихьэщ | итхьэщ | ифхьэщ | ирахьэщ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | исхьэкъым | ипхьэкъым | ирихьэкъым | итхьэкъым | ифхьэкъым | ирахьэкъым |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | исхьэт | ипхьэт | ирихьэт | итхьэт | ифхьэт | ирахьэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | исхьэтэкъым | ипхьэтэкъым | ирихьэтэкъым | итхьэтэкъым | ифхьэтэкъым | ирахьэтэкъым |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнщ | ипхьэнщ | ирихьэнщ | итхьэнщ | ифхьэнщ | ирахьэнщ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэнкъым | ипхьэнкъым | ирихьэнкъым | итхьэнкъым | ифхьэнкъым | ирахьэнкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнущ | ипхьэнущ | ирихьэнущ | итхьэнущ | ифхьэнущ | ирахьэнущ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэнукъым | ипхьэнукъым | ирихьэнукъым | итхьэнукъым | ифхьэнукъым | ирахьэнукъым |
| ЗэрыупщӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэрэ | ипхьэрэ | ирихьэрэ | итхьэрэ | ифхьэрэ | ирахьэрэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэркъэ | ипхьэркъэ | ирихьэркъэ | итхьэркъэ | ифхьэркъэ | ирахьэркъэ |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ: | исхьэрт | ипхьэрт | ирихьэрт | итхьэрт | ифхьэрт | ирахьэрт |
| блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ: | исхьэртэкъэ | ипхьэртэкъэ | ирихьэртэкъэ | итхьэртэкъэ | ифхьэртэкъэ | ирахьэртэкъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | исхьа | ипхьа | ирихьа | итхьа | ифхьа | ирахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | исхьакъэ | ипхьакъэ | ирихьакъэ | итхьакъэ | ифхьакъэ | ирахьакъэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ: | исхьат | ипхьат | ирихьат | итхьат | ифхьат | ирахьат |
| блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | исхьатэкъэ | ипхьатэкъэ | ирихьатэкъэ | итхьатэкъэ | ифхьатэкъэ | ирахьатэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэ | ипхьэ | ирихьэ | итхьэ | ифхьэ | ирахьэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэкъэ | ипхьэкъэ | ирихьэкъэ | итхьэкъэ | ифхьэкъэ | ирахьэкъэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэт | ипхьэт | ирихьэт | итхьэт | ифхьэт | ирахьэт |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | исхьэтэкъэ | ипхьэтэкъэ | ирихьэтэкъэ | итхьэтэкъэ | ифхьэтэкъэ | ирахьэтэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ: | исхьэ | ипхьэ | ирихьэ | итхьэ | ифхьэ | ирахьэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ: | исхьэкъэ | ипхьэкъэ | ирихьэкъэ | итхьэкъэ | ифхьэкъэ | ирахьэкъэ |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ: | исхьэт | ипхьэт | ирихьэт | итхьэт | ифхьэт | ирахьэт |
| блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ: | исхьэтэкъэ | ипхьэтэкъэ | ирихьэтэкъэ | итхьэтэкъэ | ифхьэтэкъэ | ирахьэтэкъэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэн | ипхьэн | ирихьэн | итхьэн | ифхьэн | ирахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэнкъэ | ипхьэнкъэ | ирихьэнкъэ | итхьэнкъэ | ифхьэнкъэ | ирахьэнкъэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэну | ипхьэну | ирихьэну | итхьэну | ифхьэну | ирахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэнукъэ | ипхьэнукъэ | ирихьэнукъэ | итхьэнукъэ | ифхьэнукъэ | ирахьэнукъэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэмэ | ипхьэмэ | ирихьэмэ | итхьэмэ | ифхьэмэ | ирахьэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэмэ | иумыхьэмэ | иримыхьэмэ | идмыхьэмэ | ивмыхьэмэ | ирамыхьэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | исхьамэ | ипхьамэ | ирихьамэ | итхьамэ | ифхьамэ | ирахьамэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | измыхьамэ | иумыхьамэ | иримыхьамэ | идмыхьамэ | ивмыхьамэ | ирамыхьамэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | исхьэмэ | ипхьэмэ | ирихьэмэ | итхьэмэ | ифхьэмэ | ирахьэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | измыхьэмэ | иумыхьэмэ | иримыхьэмэ | идмыхьэмэ | ивмыхьэмэ | ирамыхьэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнмэ | ипхьэнмэ | ирихьэнмэ | итхьэнмэ | ифхьэнмэ | ирахьэнмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэнмэ | иумыхьэнмэ | иримыхьэнмэ | идмыхьэнмэ | ивмыхьэнмэ | ирамыхьэнмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнумэ | ипхьэнумэ | ирихьэнумэ | итхьэнумэ | ифхьэнумэ | ирахьэнумэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэнумэ | иумыхьэнумэ | иримыхьэнумэ | идмыхьэнумэ | ивмыхьэнумэ | ирамыхьэнумэ |
| условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэтэмэ | ипхьэтэмэ | ирихьэтэмэ | итхьэтэмэ | ифхьэтэмэ | ирахьэтэмэ |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэтэмэ | иумыхьэтэмэ | иримыхьэтэмэ | идмыхьэтэмэ | ивмыхьэтэмэ | ирамыхьэтэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | исхьатэмэ | ипхьатэмэ | ирихьатэмэ | итхьатэмэ | ифхьатэмэ | ирахьатэмэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | измыхьатэмэ | иумыхьатэмэ | иримыхьатэмэ | идмыхьатэмэ | ивмыхьатэмэ | ирамыхьатэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | исхьэтэмэ | ипхьэтэмэ | ирихьэтэмэ | итхьэтэмэ | ифхьэтэмэ | ирахьэтэмэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | измыхьэтэмэ | иумыхьэтэмэ | иримыхьэтэмэ | идмыхьэтэмэ | ивмыхьэтэмэ | ирамыхьэтэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнтэмэ | ипхьэнтэмэ | ирихьэнтэмэ | итхьэнтэмэ | ифхьэнтэмэ | ирахьэнтэмэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэнтэмэ | иумыхьэнтэмэ | иримыхьэнтэмэ | идмыхьэнтэмэ | ивмыхьэнтэмэ | ирамыхьэнтэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнутэмэ | ипхьэнутэмэ | ирихьэнутэмэ | итхьэнутэмэ | ифхьэнутэмэ | ирахьэнутэмэ |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэнутэмэ | иумыхьэнутэмэ | иримыхьэнутэмэ | идмыхьэнутэмэ | ивмыхьэнутэмэ | ирамыхьэнутэмэ |
| сослагательнэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнт | ипхьэнт | ирихьэнт | итхьэнт | ифхьэнт | ирахьэнт |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэнтэкъым | ипхьэнтэкъым | ирихьэнтэкъым | итхьэнтэкъым | ифхьэнтэкъым | ирахьэнтэкъым |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнут | ипхьэнут | ирихьэнут | итхьэнут | ифхьэнут | ирахьэнут |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | исхьэнутэкъым | ипхьэнутэкъым | ирихьэнутэкъым | итхьэнутэкъым | ифхьэнутэкъым | ирахьэнутэкъым |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэми | ипхьэми | ирихьэми | итхьэми | ифхьэми | ирахьэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэми | иумыхьэми | иримыхьэми | идмыхьэми | ивмыхьэми | ирамыхьэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | исхьами | ипхьами | ирихьами | итхьами | ифхьами | ирахьами |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | измыхьами | иумыхьами | иримыхьами | идмыхьами | ивмыхьами | ирамыхьами |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | исхьэми | ипхьэми | ирихьэми | итхьэми | ифхьэми | ирахьэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | измыхьэми | иумыхьэми | иримыхьэми | идмыхьэми | ивмыхьэми | ирамыхьэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнми | ипхьэнми | ирихьэнми | итхьэнми | ифхьэнми | ирахьэнми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэнми | иумыхьэнми | иримыхьэнми | идмыхьэнми | ивмыхьэнми | ирамыхьэнми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнуми | ипхьэнуми | ирихьэнуми | итхьэнуми | ифхьэнуми | ирахьэнуми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэнуми | иумыхьэнуми | иримыхьэнуми | идмыхьэнуми | ивмыхьэнуми | ирамыхьэнуми |
| уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэтэми | ипхьэтэми | ирихьэтэми | итхьэтэми | ифхьэтэми | ирахьэтэми |
| ит зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэтэми | иумыхьэтэми | иримыхьэтэми | идмыхьэтэми | ивмыхьэтэми | ирамыхьэтэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ: | исхьатэми | ипхьатэми | ирихьатэми | итхьатэми | ифхьатэми | ирахьатэми |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ: | измыхьатэми | иумыхьатэми | иримыхьатэми | идмыхьатэми | ивмыхьатэми | ирамыхьатэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ: | исхьэтэми | ипхьэтэми | ирихьэтэми | итхьэтэми | ифхьэтэми | ирахьэтэми |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ: | измыхьэтэми | иумыхьэтэми | иримыхьэтэми | идмыхьэтэми | ивмыхьэтэми | ирамыхьэтэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнтэми | ипхьэнтэми | ирихьэнтэми | итхьэнтэми | ифхьэнтэми | ирахьэнтэми |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэнтэми | иумыхьэнтэми | иримыхьэнтэми | идмыхьэнтэми | ивмыхьэнтэми | ирамыхьэнтэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ: | исхьэнутэми | ипхьэнутэми | ирихьэнутэми | итхьэнутэми | ифхьэнутэми | ирахьэнутэми |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ: | измыхьэнутэми | иумыхьэнутэми | иримыхьэнутэми | идмыхьэнутэми | ивмыхьэнутэми | ирамыхьэнутэми |
| гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | исхьаи | ипхьаи | ирихьаи | итхьаи | ифхьаи | ирахьаи |
| щымыӀэныгъэ: | измыхьаи | иумыхьаи | иримыхьаи | идмыхьаи | ивмыхьаи | ирамыхьаи |
| фӀэфӀыныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| щыӀэныгъэ: | исхьащэрэт | ипхьащэрэт | ирихьащэрэт | итхьащэрэт | ифхьащэрэт | ирахьащэрэт |
| щымыӀэныгъэ: | измыхьащэрэт | иумыхьащэрэт | иримыхьащэрэт | идмыхьащэрэт | ивмыхьащэрэт | ирамыхьащэрэт |
| шэч къытехьэныгъэ наклоненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | исхьагъэнщ | ипхьагъэнщ | ирихьагъэнщ | итхьагъэнщ | ифхьагъэнщ | ирахьагъэнщ |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | исхьагъэнкъым | ипхьагъэнкъым | ирихьагъэнкъым | итхьагъэнкъым | ифхьагъэнкъым | ирахьагъэнкъым |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | исхьагъэнт | ипхьагъэнт | ирихьагъэнт | итхьагъэнт | ифхьагъэнт | ирахьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | исхьагъэнтэкъым | ипхьагъэнтэкъым | ирихьагъэнтэкъым | итхьагъэнтэкъым | ифхьагъэнтэкъым | ирахьагъэнтэкъым |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | исхьагъэн | ипхьагъэн | ирихьагъэн | итхьагъэн | ифхьагъэн | ирахьагъэн |
| гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | исхьагъэнкъэ | ипхьагъэнкъэ | ирихьагъэнкъэ | итхьагъэнкъэ | ифхьагъэнкъэ | ирахьагъэнкъэ |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | исхьагъэнт | ипхьагъэнт | ирихьагъэнт | итхьагъэнт | ифхьагъэнт | ирахьагъэнт |
| гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | исхьагъэнтэкъэ | ипхьагъэнтэкъэ | ирихьагъэнтэкъэ | итхьагъэнтэкъэ | ифхьагъэнтэкъэ | ирахьагъэнтэкъэ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | исхьагъэнущ | ипхьагъэнущ | ирихьагъэнущ | итхьагъэнущ | ифхьагъэнущ | ирахьагъэнущ |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | исхьагъэнукъым | ипхьагъэнукъым | ирихьагъэнукъым | итхьагъэнукъым | ифхьагъэнукъым | ирахьагъэнукъым |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ: | исхьагъэнут | ипхьагъэнут | ирихьагъэнут | итхьагъэнут | ифхьагъэнут | ирахьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ: | исхьагъэнутэкъым | ипхьагъэнутэкъым | ирихьагъэнутэкъым | итхьагъэнутэкъым | ифхьагъэнутэкъым | ирахьагъэнутэкъым |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | исхьагъэну | ипхьагъэну | ирихьагъэну | итхьагъэну | ифхьагъэну | ирахьагъэну |
| гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | исхьагъэнукъэ | ипхьагъэнукъэ | ирихьагъэнукъэ | итхьагъэнукъэ | ифхьагъэнукъэ | ирахьагъэнукъэ |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ: | исхьагъэнут | ипхьагъэнут | ирихьагъэнут | итхьагъэнут | ифхьагъэнут | ирахьагъэнут |
| гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ: | исхьагъэнутэкъэ | ипхьагъэнутэкъэ | ирихьагъэнутэкъэ | итхьагъэнутэкъэ | ифхьагъэнутэкъэ | ирахьагъэнутэкъэ |
| Зылэжь (субъектнэ) причастие | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | изыхьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | изымыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | изыхьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | изымыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | изыхьэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | изымыхьэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | изыхьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | изымыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | изыхьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | изымыхьэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту) | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | исхьэ | ипхьэ | ирихьэ | итхьэ | ифхьэ | ирахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | измыхьэ | иумыхьэ | иримыхьэ | идмыхьэ | ивмыхьэ | ирамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | исхьа | ипхьа | ирихьа | итхьа | ифхьа | ирахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | измыхьа | иумыхьа | иримыхьа | идмыхьа | ивмыхьа | ирамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | исхьэ | ипхьэ | ирихьэ | итхьэ | ифхьэ | ирахьэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | измыхьэ | иумыхьэ | иримыхьэ | идмыхьэ | ивмыхьэ | ирамыхьэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | исхьэн | ипхьэн | ирихьэн | итхьэн | ифхьэн | ирахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | измыхьэн | иумыхьэн | иримыхьэн | идмыхьэн | ивмыхьэн | ирамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | исхьэну | ипхьэну | ирихьэну | итхьэну | ифхьэну | ирахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | измыхьэну | иумыхьэну | иримыхьэну | идмыхьэну | ивмыхьэну | ирамыхьэну |
| Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ) | |
|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | ихьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | имыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | ихьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | имыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | ихьэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | имыхьэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | ихьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | имыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | ихьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | имыхьэну |
| Обстоятельственнэ причастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | зэрисхьэ | зэрипхьэ | зэрырихьэ | зэритхьэ | зэрифхьэ | зэрырахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | зэризмыхьэ | зэрумыхьэ | зэрыримыхьэ | зэридмыхьэ | зэривмыхьэ | зэрырамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зэрисхьа | зэрипхьа | зэрырихьа | зэритхьа | зэрифхьа | зэрырахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зэризмыхьа | зэрумыхьа | зэрыримыхьа | зэридмыхьа | зэривмыхьа | зэрырамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | зэрисхьэ | зэрипхьэ | зэрырихьэ | зэритхьэ | зэрифхьэ | зэрырахьэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | зэризмыхьэ | зэрумыхьэ | зэрыримыхьэ | зэридмыхьэ | зэривмыхьэ | зэрырамыхьэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зэрисхьэн | зэрипхьэн | зэрырихьэн | зэритхьэн | зэрифхьэн | зэрырахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зэризмыхьэн | зэрумыхьэн | зэрыримыхьэн | зэридмыхьэн | зэривмыхьэн | зэрырамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ | зэрисхьэну | зэрипхьэну | зэрырихьэну | зэритхьэну | зэрифхьэну | зэрырахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ | зэризмыхьэну | зэрумыхьэну | зэрыримыхьэну | зэридмыхьэну | зэривмыхьэну | зэрырамыхьэну |
| Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | щисхьэ | щипхьэ | щрихьэ | щитхьэ | щифхьэ | щрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | щизмыхьэ | щумыхьэ | щримыхьэ | щидмыхьэ | щивмыхьэ | щрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щисхьа | щипхьа | щрихьа | щитхьа | щифхьа | щрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щизмыхьа | щумыхьа | щримыхьа | щидмыхьа | щивмыхьа | щрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щисхьэ | щипхьэ | щрихьэ | щитхьэ | щифхьэ | щрахьэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щизмыхьэ | щумыхьэ | щримыхьэ | щидмыхьэ | щивмыхьэ | щрамыхьэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щисхьэн | щипхьэн | щрихьэн | щитхьэн | щифхьэн | щрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щизмыхьэн | щумыхьэн | щримыхьэн | щидмыхьэн | щивмыхьэн | щрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щисхьэну | щипхьэну | щрихьэну | щитхьэну | щифхьэну | щрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щизмыхьэну | щумыхьэну | щримыхьэну | щидмыхьэну | щивмыхьэну | щрамыхьэну |
| ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | здисхьэ | здипхьэ | здрихьэ | здитхьэ | здифхьэ | здрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | здизмыхьэ | здумыхьэ | здримыхьэ | здидмыхьэ | здивмыхьэ | здрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | здисхьа | здипхьа | здрихьа | здитхьа | здифхьа | здрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здизмыхьа | здумыхьа | здримыхьа | здидмыхьа | здивмыхьа | здрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | здисхьэ | здипхьэ | здрихьэ | здитхьэ | здифхьэ | здрахьэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | здизмыхьэ | здумыхьэ | здримыхьэ | здидмыхьэ | здивмыхьэ | здрамыхьэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | здисхьэн | здипхьэн | здрихьэн | здитхьэн | здифхьэн | здрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | здизмыхьэн | здумыхьэн | здримыхьэн | здидмыхьэн | здивмыхьэн | здрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | здисхьэну | здипхьэну | здрихьэну | здитхьэну | здифхьэну | здрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | здизмыхьэну | здумыхьэну | здримыхьэну | здидмыхьэну | здивмыхьэну | здрамыхьэну |
| Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие | ||||||
| ит зэман - щыӀэныгъэ | щӀисхьэ | щӀипхьэ | щӀрихьэ | щӀитхьэ | щӀифхьэ | щӀрахьэ |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | щӀизмыхьэ | щӀумыхьэ | щӀримыхьэ | щӀидмыхьэ | щӀивмыхьэ | щӀрамыхьэ |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щӀисхьа | щӀипхьа | щӀрихьа | щӀитхьа | щӀифхьа | щӀрахьа |
| блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щӀизмыхьа | щӀумыхьа | щӀримыхьа | щӀидмыхьа | щӀивмыхьа | щӀрамыхьа |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | щӀисхьэ | щӀипхьэ | щӀрихьэ | щӀитхьэ | щӀифхьэ | щӀрахьэ |
| блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | щӀизмыхьэ | щӀумыхьэ | щӀримыхьэ | щӀидмыхьэ | щӀивмыхьэ | щӀрамыхьэ |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щӀисхьэн | щӀипхьэн | щӀрихьэн | щӀитхьэн | щӀифхьэн | щӀрахьэн |
| къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щӀизмыхьэн | щӀумыхьэн | щӀримыхьэн | щӀидмыхьэн | щӀивмыхьэн | щӀрамыхьэн |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ | щӀисхьэну | щӀипхьэну | щӀрихьэну | щӀитхьэну | щӀифхьэну | щӀрахьэну |
| къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ | щӀизмыхьэну | щӀумыхьэну | щӀримыхьэну | щӀидмыхьэну | щӀивмыхьэну | щӀрамыхьэну |
| Депричастиехэр | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ит зэман - щыӀэныгъэ | исхьэу | ипхьэу | ирихьэу | итхьэу | ифхьэу | ирахьэу |
| ит зэман - щымыӀэныгъэ | измыхьэу | иумыхьэу | иримыхьэу | идмыхьэу | ивмыхьэу | ирамыхьэу |
| блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ | исхьауэ | ипхьауэ | ирихьауэ | итхьауэ | ифхьауэ | ирахьауэ |
| блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ | измыхьауэ | иумыхьауэ | иримыхьауэ | идмыхьауэ | ивмыхьауэ | ирамыхьауэ |
| урэ-кӀэ депричастие - щыӀэныгъэ | исхьэурэ | ипхьэурэ | ирихьэурэ | итхьэурэ | ифхьэурэ | ирахьэурэ |
| урэ-кӀэ депричастие - щымыӀэныгъэ | измыхьэурэ | иумыхьэурэ | иримыхьэурэ | идмыхьэурэ | ивмыхьэурэ | ирамыхьэурэ |
| ит зэман щыӀэныгъэ фащэ | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| подлежащэ сэ | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | ||||||
| уэ | узохьэ | узохьэ | ||||
| ар | узохьэ | изохьэ | фызохьэ | изохьэ / язохьэ | ||
| дэ | ||||||
| фэ | фызохьэ | фызохьэ | ||||
| ахэр | узохьэ | изохьэ | фызохьэ | язохьэ / изохьэ | ||
| подлежащэ уэ | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыбохьэ | сыбохьэ | ||||
| уэ | ||||||
| ар | къызыбохьэ | ибохьэ | къыдыбохьэ | ибохьэ | ||
| дэ | дыбохьэ | дыбохьэ | ||||
| фэ | ||||||
| ахэр | къызыбохьэ | ибохьэ | къыдыбохьэ | ибохьэ | ||
| подлежащэ абы | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыкъыуехьэ | срехьэ | сыкъывехьэ | сарехьэ | ||
| уэ | укъызехьэ | урехьэ | укъыдехьэ | уарехьэ | ||
| ар | къызехьэ | къыуехьэ | ирехьэ | къыдехьэ | къывехьэ | ярехьэ |
| дэ | дыкъыуехьэ | дрехьэ | дыкъывехьэ | дарехьэ | ||
| фэ | фыкъызехьэ | фрехьэ | фыкъыдехьэ | фарехьэ | ||
| ахэр | къызехьэ | къыуехьэ | ирехьэ | къыдехьэ | къывехьэ | ярехьэ |
| подлежащэ дэ | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | ||||||
| уэ | удохьэ | удохьэ | ||||
| ар | удохьэ | идохьэ | фыдохьэ | идохьэ / ядохьэ | ||
| дэ | ||||||
| фэ | фыдохьэ | фыдохьэ | ||||
| ахэр | удохьэ | идохьэ | фыдохьэ | ядохьэ / идохьэ | ||
| подлежащэ фэ | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сывохьэ | сывохьэ | ||||
| уэ | ||||||
| ар | къызывохьэ | ивохьэ | къыдывохьэ | ивохьэ | ||
| дэ | дывохьэ | дывохьэ | ||||
| фэ | ||||||
| ахэр | къызывохьэ | ивохьэ | къыдывохьэ | ивохьэ | ||
| подлежащэ абыхэм | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыкъыуахьэ | сырахьэ | сыкъывахьэ | сырахьэ | ||
| уэ | укъызахьэ | урахьэ | укъыдахьэ | урахьэ | ||
| ар | къызахьэ | къыуахьэ | ирахьэ | къыдахьэ | къывахьэ | ирахьэ |
| дэ | дыкъыуахьэ | дырахьэ | дыкъывахьэ | дырахьэ | ||
| фэ | фыкъызахьэ | фырахьэ | фыкъыдахьэ | фырахьэ | ||
| ахэр | къызахьэ | къыуахьэ | ирахьэ | къыдахьэ | къывахьэ | ирахьэ |
| фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| подлежащэ сэ | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | ||||||
| уэ | уисхьэрэ | уайсхьэрэ | ||||
| ар | уисхьэрэ | исхьэрэ | фисхьэрэ | ясхьэрэ | ||
| дэ | ||||||
| фэ | фисхьэрэ | файсхьэрэ | ||||
| ахэр | уисхьэрэ | исхьэрэ | фисхьэрэ | ясхьэрэ | ||
| подлежащэ уэ | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сипхьэрэ | сайпхьэрэ | ||||
| уэ | ||||||
| ар | къызипхьэрэ | ипхьэрэ | къыдипхьэрэ | япхьэрэ | ||
| дэ | дипхьэрэ | дайпхьэрэ | ||||
| фэ | ||||||
| ахэр | къызипхьэрэ | ипхьэрэ | къыдипхьэрэ | япхьэрэ | ||
| подлежащэ абы | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыкъыуихьэрэ | срихьэрэ | сыкъывихьэрэ | сарихьэрэ | ||
| уэ | укъызихьэрэ | урихьэрэ | укъыдихьэрэ | уарихьэрэ | ||
| ар | къызихьэрэ | къыуихьэрэ | ирихьэрэ | къыдихьэрэ | къывихьэрэ | ярихьэрэ |
| дэ | дыкъыуихьэрэ | дрихьэрэ | дыкъывихьэрэ | дрихьэрэ | ||
| фэ | фыкъызихьэрэ | фрихьэрэ | фыкъыдихьэрэ | фарихьэрэ | ||
| ахэр | къызихьэрэ | къыуихьэрэ | ирихьэрэ | къыдихьэрэ | къывихьэрэ | ярихьэрэ |
| подлежащэ дэ | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | ||||||
| уэ | уитхьэрэ | уайтхьэрэ | ||||
| ар | уитхьэрэ | итхьэрэ | фитхьэрэ | ятхьэрэ | ||
| дэ | ||||||
| фэ | фитхьэрэ | файтхьэрэ | ||||
| 'ахэр | уитхьэрэ | итхьэрэ | фитхьэрэ | ятхьэрэ | ||
| подлежащэ фэ | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сифхьэрэ | сайфхьэрэ | ||||
| уэ | ||||||
| ар | къызифхьэрэ | ифхьэрэ | къыдифхьэрэ | яфхьэрэ | ||
| дэ | дифхьэрэ | дайфхьэрэ | ||||
| фэ | ||||||
| ахэр | къызифхьэрэ | ифхьэрэ | къыдифхьэрэ | яфхьэрэ | ||
| подлежащэ абыхэм | ||||||
| косвеннэ дополненэ | сэ | уэ | абы | дэ | фэ | абыхэм |
| прямой дополненэ | ||||||
| сэ | сыкъыуахьэрэ | срахьэрэ | сыкъывахьэрэ | сарахьэрэ | ||
| уэ | укъызахьэрэ | урахьэрэ | укъыдахьэрэ | уарахьэрэ | ||
| ар | къызахьэрэ | къыуахьэрэ | ирахьэрэ | къыдахьэрэ | къывахьэрэ | ярахьэрэ |
| дэ | дыкъыуахьэрэ | драхьэрэ | дыкъывахьэрэ | драхьэрэ | ||
| фэ | фыкъызахьэрэ | фрахьэрэ | фыкъыдахьэрэ | фарахьэрэ | ||
| ахэр | къызахьэрэ | къыуахьэрэ | ирахьэрэ | къыдахьэрэ | къывахьэрэ | ярахьэрэ |
| -э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]э | [хь]эр | -- | [хь]эхэр |
| Эргативнэ: | [хь]э | [хь]эм | -- | [хь]эхэм |
| Послеложнэ: | [хь]экӀэ | [хь]эмкӀэ | [хь]эхэкӀэ | [хь]эхэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]эуэ | [хь]эрауэ | [хь]эхэу | [хь]эхэрауэ |
| -а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]а | [хь]ар | -- | [хь]ахэр |
| Эргативнэ: | [хь]а | [хь]ам | -- | [хь]ахэм |
| Послеложнэ: | [хь]акӀэ | [хь]амкӀэ | [хь]ахэкӀэ | [хь]ахэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]ауэ | [хь]арауэ | [хь]ахэу | [хь]ахэрауэ |
| -эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]эн | [хь]эныр | -- | [хь]энхэр |
| Эргативнэ: | [хь]эн | [хь]эным | -- | [хь]энхэм |
| Послеложнэ: | [хь]энкӀэ | [хь]энымкӀэ | [хь]энхэкӀэ | [хь]энхэмкӀэ |
| 'Обстоятельственнэ: | [хь]эну | [хь]энырауэ | [хь]энхэу | [хь]энхэрауэ |
| -эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр | ||||
|---|---|---|---|---|
| Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
| Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
| Именительнэ: | [хь]эну | [хь]энур | -- | [хь]энухэр |
| Эргативнэ: | [хь]эну | [хь]энум | -- | [хь]энухэм |
| Послеложнэ: | [хь]энукӀэ | [хь]энумкӀэ | [хь]энухэкӀэ | [хь]энухэмкӀэ |
| Обстоятельственнэ: | [хь]энууэ | [хь]энурауэ | [хь]энухэу | [хь]энухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- Зыгуэр пӀыгъыу зыщӀыпӀэ ибэкъуэн.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
- Ныпыр утыкум ирахьэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- ихьэн: carry sth swh, inside or into the centre of sth
- Ныпыр утыкум ирахьэ: carry a flag into the centre of the square
УРЫСЫБЗЭ
- ихьэн: внести кого-что-л. куда-л., внутрь, в середину чего-л.
- Ныпыр утыкум ирахьэ: внести флаг в центр площади
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.