Wt/kbd/еджэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [je:'dᶎɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• е- + [дж] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "еджэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	еджэн
щымыӀэныгъэ:	емыджэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	седжэн	уеджэн	еджэн	деджэн	феджэн	еджэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	семыджэн	уемыджэн	емыджэн	демыджэн	фемыджэн	емыджэн(хэ)

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	еджэ!	феджэ!
щымыӀэныгъэ:	уемыджэ!	фемыджэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	среджэ	уреджэ	иреджэ	дреджэ	фреджэ	иреджэ(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сремыджэ	уремыджэ	ирэмыджэ	дремыджэ	фремыджэ	иремыджэ(хэ)

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	соджэ(р)	уоджэ(р)	йоджэ(р)	доджэ(р)	фоджэ(р)	йоджэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэркъым	уеджэркъым	еджэркъым	деджэркъым	феджэркъым	еджэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	седжэрт	уеджэрт	еджэрт	деджэрт	феджэрт	еджэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжэртэкъым	уеджэртэкъым	еджэртэкъым	деджэртэкъым	феджэртэкъым	еджэ(хэ)ртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжащ	уеджащ	еджащ	деджащ	феджащ	еджа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	седжакъым	уеджакъым	еджакъым	деджакъым	феджакъым	еджа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	седжат	уеджат	еджат	деджат	феджат	еджа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжатэкъым	уеджатэкъым	еджатэкъым	деджатэкъым	феджатэкъым	еджа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	седжэгъащ	уеджэгъащ	еджэгъащ	деджэгъащ	феджэгъащ	еджэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэгъакъым	уеджэгъакъым	еджэгъакъым	деджэгъакъым	феджэгъакъым	еджэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэгъат	уеджэгъат	еджэгъат	деджэгъат	феджэгъат	еджэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэгъатэкъым	уеджэгъатэкъым	еджэгъатэкъым	деджэгъатэкъым	феджэгъатэкъым	еджэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	седжэщ	уеджэщ	еджэщ	деджэщ	феджэщ	еджэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	седжэкъым	уеджэкъым	еджэкъым	деджэкъым	феджэкъым	еджэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	седжэт	уеджэт	еджэт	деджэт	феджэт	еджэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	седжэтэкъым	уеджэтэкъым	еджэтэкъым	деджэтэкъым	феджэтэкъым	еджэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнщ	уеджэнщ	еджэнщ	деджэнщ	феджэнщ	еджэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнкъым	уеджэнкъым	еджэнкъым	деджэнкъым	феджэнкъым	еджэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнущ	уеджэнущ	еджэнущ	деджэнущ	феджэнущ	еджэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнукъым	уеджэнукъым	еджэнукъым	деджэнукъым	феджэнукъым	еджэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэрэ	уеджэрэ	еджэрэ	деджэрэ	феджэрэ	еджэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэркъэ	уеджэркъэ	еджэркъэ	деджэркъэ	феджэркъэ	еджэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	седжэрт	уеджэрт	еджэрт	деджэрт	феджэрт	еджэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжэртэкъэ	уеджэртэкъэ	еджэртэкъэ	деджэртэкъэ	феджэртэкъэ	еджэ(хэ)ртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжа	уеджа	еджа	деджа	феджа	еджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	седжакъэ	уеджакъэ	еджакъэ	деджакъэ	феджакъэ	еджа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	седжат	уеджат	еджат	деджат	феджат	еджа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжатэкъэ	уеджатэкъэ	еджатэкъэ	деджатэкъэ	феджатэкъэ	еджа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	седжэгъа	уеджэгъа	еджэгъа	деджэгъа	феджэгъа	еджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэгъакъэ	уеджэгъакъэ	еджэгъакъэ	деджэгъакъэ	феджэгъакъэ	еджэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэгъат	уеджэгъат	еджэгъат	деджэгъат	феджэгъат	еджэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжэгъатэкъэ	уеджэгъатэкъэ	еджэгъатэкъэ	деджэгъатэкъэ	феджэгъатэкъэ	еджэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	седжэ	уеджэ	еджэ	деджэ	феджэ	еджэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	седжэкъэ	уеджэкъэ	еджэкъэ	деджэкъэ	феджэкъэ	еджэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	седжэт	уеджэт	еджэт	деджэт	феджэт	еджэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	седжэтэкъэ	уеджэтэкъэ	еджэтэкъэ	деджэтэкъэ	феджэтэкъэ	еджэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэн	уеджэн	еджэн	деджэн	феджэн	еджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнкъэ	уеджэнкъэ	еджэнкъэ	деджэнкъэ	феджэнкъэ	еджэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэну	уеджэну	еджэну	деджэну	феджэну	еджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнукъэ	уеджэнукъэ	еджэнукъэ	деджэнукъэ	феджэнукъэ	еджэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэмэ	уеджэмэ	еджэмэ	деджэмэ	феджэмэ	еджэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэмэ	уемыджэмэ	емыджэмэ	демыджэмэ	фемыджэмэ	емыджэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжамэ	уеджамэ	еджамэ	деджамэ	феджамэ	еджа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджамэ	уемыджамэ	емыджамэ	демыджамэ	фемыджамэ	емыджа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	седжэгъамэ	уеджэгъамэ	еджэгъамэ	деджэгъамэ	феджэгъамэ	еджэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджэгъамэ	уемыджэгъамэ	емыджэгъамэ	демыджэгъамэ	фемыджэгъамэ	емыджэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнмэ	уеджэнмэ	еджэнмэ	деджэнмэ	феджэнмэ	еджэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнмэ	уемыджэнмэ	емыджэнмэ	демыджэнмэ	фемыджэнмэ	емыджэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнумэ	уеджэнумэ	еджэнумэ	деджэнумэ	феджэнумэ	еджэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнумэ	уемыджэнумэ	емыджэнумэ	демыджэнумэ	фемыджэнумэ	емыджэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэтэмэ	уеджэтэмэ	еджэтэмэ	деджэтэмэ	феджэтэмэ	еджэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэтэмэ	уемыджэтэмэ	емыджэтэмэ	демыджэтэмэ	фемыджэтэмэ	емыджэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжатэмэ	уеджатэмэ	еджатэмэ	деджатэмэ	феджатэмэ	еджа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджатэмэ	уемыджатэмэ	емыджатэмэ	демыджатэмэ	фемыджатэмэ	емыджа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	седжэгъатэмэ	уеджэгъатэмэ	еджэгъатэмэ	деджэгъатэмэ	феджэгъатэмэ	еджэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджэгъатэмэ	уемыджэгъатэмэ	емыджэгъатэмэ	демыджэгъатэмэ	фемыджэгъатэмэ	емыджэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнтэмэ	уеджэнтэмэ	еджэнтэмэ	деджэнтэмэ	феджэнтэмэ	еджэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнтэмэ	уемыджэнтэмэ	емыджэнтэмэ	демыджэнтэмэ	фемыджэнтэмэ	емыджэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнутэмэ	уеджэнутэмэ	еджэнутэмэ	деджэнутэмэ	феджэнутэмэ	еджэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнутэмэ	уемыджэнутэмэ	емыджэнутэмэ	демыджэнутэмэ	фемыджэнутэмэ	емыджэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнт	уеджэнт	еджэнт	деджэнт	феджэнт	еджэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнтэкъым	уеджэнтэкъым	еджэнтэкъым	деджэнтэкъым	феджэнтэкъым	еджэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнут	уеджэнут	еджэнут	деджэнут	феджэнут	еджэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнутэкъым	уеджэнутэкъым	еджэнутэкъым	деджэнутэкъым	феджэнутэкъым	еджэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэми	уеджэми	еджэми	деджэми	феджэми	еджэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэми	уемыджэми	емыджэми	демыджэми	фемыджэми	емыджэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжами	уеджами	еджами	деджами	феджами	еджа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджами	уемыджами	емыджами	демыджами	фемыджами	емыджа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	седжэгъами	уеджэгъами	еджэгъами	деджэгъами	феджэгъами	еджэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджэгъами	уемыджэгъами	емыджэгъами	демыджэгъами	фемыджэгъами	емыджэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнми	уеджэнми	еджэнми	деджэнми	феджэнми	еджэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнми	уемыджэнми	емыджэнми	демыджэнми	фемыджэнми	емыджэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнуми	уеджэнуми	еджэнуми	деджэнуми	феджэнуми	еджэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнуми	уемыджэнуми	емыджэнуми	демыджэнуми	фемыджэнуми	емыджэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэтэми	уеджэтэми	еджэтэми	деджэтэми	феджэтэми	еджэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэтэми	уемыджэтэми	емыджэтэми	демыджэтэми	фемыджэтэми	емыджэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжатэми	уеджатэми	еджатэми	деджатэми	феджатэми	еджа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджатэми	уемыджатэми	емыджатэми	демыджатэми	фемыджатэми	емыджа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	седжэгъатэми	уеджэгъатэми	еджэгъатэми	деджэгъатэми	феджэгъатэми	еджэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджэгъатэми	уемыджэгъатэми	емыджэгъатэми	демыджэгъатэми	фемыджэгъа(хэ)тэми	емыджэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнтэми	уеджэнтэми	еджэнтэми	деджэнтэми	феджэнтэми	еджэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнтэми	уемыджэнтэми	емыджэнтэми	демыджэнтэми	фемыджэнтэми	емыджэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнутэми	уеджэнутэми	еджэнутэми	деджэнутэми	феджэнутэми	еджэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнутэми	уемыджэнутэми	емыджэнутэми	демыджэнутэми	фемыджэнутэми	емыджэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	седжаи	уеджаи	еджаи	деджаи	феджаи	еджаи
щымыӀэныгъэ:	семыджаи	уемыджаи	емыджаи	демыджаи	фемыджаи	емыджаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	седжащэрэт	уеджащэрэт	еджащэрэт	деджащэрэт	феджащэрэт	еджа(хэ)щэрэт
щымыӀэныгъэ:	семыджащэрэт	уемыджащэрэт	емыджащэрэт	демыджащэрэт	фемыджащэрэт	емыджа(хэ)щэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	седжагъэнщ	уеджагъэнщ	еджагъэнщ	деджагъэнщ	феджагъэнщ	еджагъэн(хэ)щ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнкъым	уеджагъэнкъым	еджагъэнкъым	деджагъэнкъым	феджагъэнкъым	еджагъэн(хэ)къым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	седжагъэнт	уеджагъэнт	еджагъэнт	деджагъэнт	феджагъэнт	еджагъэн(хэ)т
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнтэкъым	уеджагъэнтэкъым	еджагъэнтэкъым	деджагъэнтэкъым	феджагъэнтэкъым	еджагъэн(хэ)тэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	седжагъэн	уеджагъэн	еджагъэн	деджагъэн	феджагъэн	еджагъэн(хэ)
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнкъэ	уеджагъэнкъэ	еджагъэнкъэ	деджагъэнкъэ	феджагъэнкъэ	еджагъэн(хэ)къэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	седжагъэнт	уеджагъэнт	еджагъэнт	деджагъэнт	феджагъэнт	еджагъэн(хэ)т
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнтэкъэ	уеджагъэнтэкъэ	еджагъэнтэкъэ	деджагъэнтэкъэ	феджагъэнтэкъэ	еджагъэн(хэ)тэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	седжагъэнущ	уеджагъэнущ	еджагъэнущ	деджагъэнущ	феджагъэнущ	еджагъэну(хэ)щ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнукъым	уеджагъэнукъым	еджагъэнукъым	деджагъэнукъым	феджагъэнукъым	еджагъэну(хэ)къым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	седжагъэнут	уеджагъэнут	еджагъэнут	деджагъэнут	феджагъэнут	еджагъэну(хэ)т
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнутэкъым	уеджагъэнутэкъым	еджагъэнутэкъым	деджагъэнутэкъым	феджагъэнутэкъым	еджагъэну(хэ)тэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	седжагъэну	уеджагъэну	еджагъэну	деджагъэну	феджагъэну	еджагъэну(хэ)
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнукъэ	уеджагъэнукъэ	еджагъэнукъэ	деджагъэнукъэ	феджагъэнукъэ	еджагъэну(хэ)къэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	седжагъэнут	уеджагъэнут	еджагъэнут	деджагъэнут	феджагъэнут	еджагъэну(хэ)т
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнутэкъэ	уеджагъэнутэкъэ	еджагъэнутэкъэ	деджагъэнутэкъэ	феджагъэнутэкъэ	еджагъэну(хэ)тэкъэ

Зэлэжь (объектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зэджэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэджа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэджэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэджэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэджэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджэну

Зылэжь (субъектнэ) причастие (щхьэм иту)	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	седжэ	уеджэ	еджэ	деджэ	феджэ	еджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэ	уемыджэ	емыджэ	демыджэ	фемыджэ	емыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	седжа	уеджа	еджа	деджа	феджа	еджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	семыджа	уемыджа	емыджа	демыджа	фемыджа	емыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	седжэгъа	уеджэгъа	еджэгъа	деджэгъа	феджэгъа	еджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэгъа	уемыджэгъа	емыджэгъа	демыджэгъа	фемыджэгъа	емыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	седжэн	уеджэн	еджэн	деджэн	феджэн	еджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэн	уемыджэн	емыджэн	демыджэн	фемыджэн	емыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	седжэну	уеджэну	еджэну	деджэну	феджэну	еджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэну	уемыджэну	емыджэну	демыджэну	фемыджэну	емыджэну(хэ)

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджэ	узэреджэ	зэреджэ	дызэреджэ	фызэреджэ	зэреджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджэ	узэремыджэ	зэремыджэ	дызэремыджэ	фызэремыджэ	зэремыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджа	узэреджа	зэреджа	дызэреджа	фызэреджа	зэреджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджа	узэремыджа	зэремыджа	дызэремыджа	фызэремыджа	зэремыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджэгъа	узэреджэгъа	зэреджэгъа	дызэреджэгъа	фызэреджэгъа	зэреджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджэгъа	узэремыджэгъа	зэремыджэгъа	дызэремыджэгъа	фызэремыджэгъа	зэремыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджэн	узэреджэн	зэреджэн	дызэреджэн	фызэреджэн	зэреджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджэн	узэремыджэн	зэремыджэн	дызэремыджэн	фызэремыджэн	зэремыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджэну	узэреджэну	зэреджэну	дызэреджэну	фызэреджэну	зэреджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджэну	узэремыджэну	зэремыджэну	дызэремыджэну	фызэремыджэну	зэремыджэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджэ	ущеджэ	щеджэ	дыщеджэ	фыщеджэ	щеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджэ	ущемыджэ	щемыджэ	дыщемыджэ	фыщемыджэ	щемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджа	ущеджа	щеджа	дыщеджа	фыщеджа	щеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджа	ущемыджа	щемыджа	дыщемыджа	фыщемыджа	щемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджэгъа	ущеджэгъа	щеджэгъа	дыщеджэгъа	фыщеджэгъа	щеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджэгъа	ущемыджэгъа	щемыджэгъа	дыщемыджэгъа	фыщемыджэгъа	щемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджэн	ущеджэн	щеджэн	дыщеджэн	фыщеджэн	щеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджэн	ущемыджэн	щемыджэн	дыщемыджэн	фыщемыджэн	щемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджэну	ущеджэну	щеджэну	дыщеджэну	фыщеджэну	щеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджэну	ущемыджэну	щемыджэну	дыщемыджэну	фыщемыджэну	щемыджэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджэ	уздеджэ	здеджэ	дыздеджэ	фыздеджэ	здеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджэ	уздемыджэ	здемыдж	дыздемыджэ	фыздемыджэ	здемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджа	уздеджа	здеджа	дыздеджа	фыздеджа	здеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджа	уздемыджа	здемыджа	дыздемыджа	фыздемыджа	здемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджэгъа	уздеджэгъа	здеджэгъа	дыздеджэгъа	фыздеджэгъа	здеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджэгъа	уздемыджэгъа	здемыджэгъа	дыздемыджэгъа	фыздемыджэгъа	здемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджэн	уздеджэн	здеджэн	дыздеджэн	фыздеджэн	здеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджэн	уздемыджэн	здемыджэн	дыздемыджэн	фыздемыджэн	здемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджэну	уздеджэну	здеджэну	дыздеджэну	фыздеджэну	здеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджэну	уздемыджэну	здемыджэну	дыздемыджэну	фыздемыджэну	здемыджэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджэ	ущӀеджэ	щӀеджэ	дыщӀеджэ	фыщӀеджэ	щӀеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджэ	ущӀемыджэ	щӀемыджэ	дыщӀемыджэ	фыщӀемыджэ	щӀемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджа	ущӀеджа	щӀеджа	дыщӀеджа	фыщӀеджа	щӀеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджа	ущӀемыджа	щӀемыджа	дыщӀемыджа	фыщӀемыджа	щӀемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджэгъа	ущӀеджэгъа	щӀеджэгъа	дыщӀеджэгъа	фыщӀеджэгъа	щӀеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджэгъа	ущӀемыджэгъа	щӀемыджэгъа	дыщӀемыджэгъа	фыщӀемыджэгъа	щӀемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджэн	ущӀеджэн	щӀеджэн	дыщӀеджэн	фыщӀеджэн	щӀеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджэн	ущӀемыджэн	щӀемыджэн	дыщӀемыджэн	фыщӀемыджэн	щӀемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджэну	ущӀеджэну	щӀеджэну	дыщӀеджэну	фыщӀеджэну	щӀеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджэну	ущӀемыджэну	щӀемыджэну	дыщӀемыджэну	фыщӀемыджэну	щӀемыджэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	седжэу	уеджэу	еджэу	деджэу	феджэу	еджэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэу	уемыджэу	емыджэу	демыджэу	фемыджэу	емыджэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	седжауэ	уеджауэ	еджауэ	деджауэ	феджауэ	еджауэ / еджахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	семыджауэ	уемыджауэ	емыджауэ	демыджауэ	фемыджауэ	емыджауэ / емыджахэу
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	седжэурэ	уеджэурэ	еджэурэ	деджэурэ	феджэурэ	еджэ(хэ)урэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	семыджэурэ	уемыджэурэ	емыджэурэ	демыджэурэ	фемыджэурэ	емыджэ(хэ)урэ

Косвеннэ дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Косвеннэ Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыноджэ	соджэ	--	сыводжэ	соджэ(хэ)
уэ	укъызоджэ	--	уоджэ	укъыдоджэ	--	уоджэ(хэ)
ар	къызоджэ	къоджэ	йоджэ	къыдоджэ	къыводжэ	йоджэ(хэ)
дэ	--	дыноджэ	доджэ	--	дыводжэ	доджэ(хэ)
фэ	фыкъызоджэ	--	фоджэ	фыкъыдоджэ	--	фоджэ(хэ)
ахэр	къызоджэ	къоджэ	йоджэ	къыдоджэ	къыводжэ	йоджэ(хэ)

Косвеннэ дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Косвеннэ Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыноджэрэ	седжэрэ	--	сывэджэрэ	седжэ(хэ)рэ
уэ	укъызэджэрэ	--	уеджэрэ	укъыдэджэрэ	--	уеджэ(хэ)рэ
ар	къызэджэрэ	къоджэрэ	еджэрэ	къыдэджэрэ	къывэджэрэ	еджэ(хэ)рэ
дэ	--	дыноджэрэ	деджэрэ	--	дывэджэрэ	деджэ(хэ)рэ
фэ	фыкъызэджэрэ	--	феджэрэ	фыкъыдэджэрэ	--	феджэ(хэ)рэ]
ахэр	къызэджэрэ	къоджэрэ	еджэрэ	къыдэджэрэ	къывэджэрэ	еджэ(хэ)рэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]э	[дж]эр	--	[дж]эхэр
Эргативнэ:	[дж]э	[дж]эм	--	[дж]эхэм
Послеложнэ:	[дж]экӀэ	[дж]эмкӀэ	[дж]эхэкӀэ	[дж]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]эуэ	[дж]эрауэ	[дж]эхэу	[дж]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]а	[дж]ар	--	[дж]ахэр
Эргативнэ:	[дж]а	[дж]ам	--	[дж]ахэм
Послеложнэ:	[дж]акӀэ	[дж]амкӀэ	[дж]ахэкӀэ	[дж]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]ауэ	[дж]арауэ	[дж]ахэу	[дж]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]эн	[дж]эныр	--	[дж]энхэр
Эргативнэ:	[дж]эн	[дж]эным	--	[дж]энхэм
Послеложнэ:	[дж]энкӀэ	[дж]энымкӀэ	[дж]энхэкӀэ	[дж]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[дж]эну	[дж]энырауэ	[дж]энхэу	[дж]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]эну	[дж]энур	--	[дж]энухэр
Эргативнэ:	[дж]эну	[дж]энум	--	[дж]энухэм
Послеложнэ:	[дж]энукӀэ	[дж]энумкӀэ	[дж]энухэкӀэ	[дж]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]энууэ	[дж]энурауэ	[дж]энухэу	[дж]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. МакъкӀэ зыхуэбгъазэу, уи Ӏэр е уи щхьэр хуэпщӀу зыгуэр зыбгъэдэшэн, гу зылъегъэтэн, уи дежкӀэ зыкъегъэгъэзэн.
2. Зыгуэр егъэблэгъэн (п. п. хьэщӀэу).
3. Зыгуэрым цӀэ гуэр фӀэщын, зыгуэрым цӀэ гуэркӀэ зыхуэгъэзэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• Еджэт, СулътӀан, Тембот. Шортэн Аскэрбий
• Нобэ ди тхьэлъэӀущ, феджэ ди гъунэгъухэм. Ӏуащхьэмахуэ, журнал (художественный)

• ЖыӀэт, Лолэ. сыт уи анэм узэреджэр. Акъсырэ Залымхъан

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 77
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Къалэм зэреджэр Налшыкщ.	Название города – Нальчик.	The city is called Nalchik.
		нап. 109
ХьэматӀ шыпхъу цӀыкӀу иӀэщ, МадинэкӀэ еджэу.	У Хамата маленькая сестра по имени Мадина.	Hamat has a small sister by the name of Madina.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Ди драмтеатрым ЩоджэнцӀыкӀу Алий и цӀэмкӀэ йоджэ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• еджэн: 1. call out to sb, summon, invoke sb 2. Invite sb (for example, as a guest) 3. give sb or sth a name, call, give a name, christen
• Ди драмтеатрым ЩоджэнцӀыкӀу Алий и цӀэмкӀэ йоджэ: Our drama theatre is named in honour of Ali Shogentsukov.

УРЫСЫБЗЭ

• еджэн: 1. позвать, окликнуть кого-л. 2. пригласить, позвать кого-л. (напр. в гости) 3. именовать кого-что-л. каким-л. или чьим-л. именем
• Ди драмтеатрым ЩоджэнцӀыкӀу Алий и цӀэмкӀэ йоджэ: Наш драматический театр назван в честь Алия Шогенцукова.

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

• 

  газэт еджэн

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [je:'dᶎɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• е- + [дж] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэмыӏэс "еджэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	еджэн
щымыӀэныгъэ:	емыджэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	седжэн	уеджэн	еджэн	деджэн	феджэн	еджэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:	семыджэн	уемыджэн	емыджэн	демыджэн	фемыджэн	емыджэн(хэ)

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	еджэ!	феджэ!
щымыӀэныгъэ:	уемыджэ!	фемыджэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	среджэ	уреджэ	иреджэ	дреджэ	фреджэ	иреджэ(хэ)
щымыӀэныгъэ:	сремыджэ	уремыджэ	ирэмыджэ	дремыджэ	фремыджэ	иремыджэ(хэ)

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	соджэ(р)	уоджэ(р)	йоджэ(р)	доджэ(р)	фоджэ(р)	йоджэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэркъым	уеджэркъым	еджэркъым	деджэркъым	феджэркъым	еджэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	седжэрт	уеджэрт	еджэрт	деджэрт	феджэрт	еджэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжэртэкъым	уеджэртэкъым	еджэртэкъым	деджэртэкъым	феджэртэкъым	еджэ(хэ)ртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжащ	уеджащ	еджащ	деджащ	феджащ	еджа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	седжакъым	уеджакъым	еджакъым	деджакъым	феджакъым	еджа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	седжат	уеджат	еджат	деджат	феджат	еджа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжатэкъым	уеджатэкъым	еджатэкъым	деджатэкъым	феджатэкъым	еджа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	седжэгъащ	уеджэгъащ	еджэгъащ	деджэгъащ	феджэгъащ	еджэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэгъакъым	уеджэгъакъым	еджэгъакъым	деджэгъакъым	феджэгъакъым	еджэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэгъат	уеджэгъат	еджэгъат	деджэгъат	феджэгъат	еджэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэгъатэкъым	уеджэгъатэкъым	еджэгъатэкъым	деджэгъатэкъым	феджэгъатэкъым	еджэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	седжэщ	уеджэщ	еджэщ	деджэщ	феджэщ	еджэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	седжэкъым	уеджэкъым	еджэкъым	деджэкъым	феджэкъым	еджэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	седжэт	уеджэт	еджэт	деджэт	феджэт	еджэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	седжэтэкъым	уеджэтэкъым	еджэтэкъым	деджэтэкъым	феджэтэкъым	еджэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнщ	уеджэнщ	еджэнщ	деджэнщ	феджэнщ	еджэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнкъым	уеджэнкъым	еджэнкъым	деджэнкъым	феджэнкъым	еджэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнущ	уеджэнущ	еджэнущ	деджэнущ	феджэнущ	еджэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнукъым	уеджэнукъым	еджэнукъым	деджэнукъым	феджэнукъым	еджэну(хэ)къым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэрэ	уеджэрэ	еджэрэ	деджэрэ	феджэрэ	еджэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэркъэ	уеджэркъэ	еджэркъэ	деджэркъэ	феджэркъэ	еджэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	седжэрт	уеджэрт	еджэрт	деджэрт	феджэрт	еджэ(хэ)рт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжэртэкъэ	уеджэртэкъэ	еджэртэкъэ	деджэртэкъэ	феджэртэкъэ	еджэ(хэ)ртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжа	уеджа	еджа	деджа	феджа	еджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	седжакъэ	уеджакъэ	еджакъэ	деджакъэ	феджакъэ	еджа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	седжат	уеджат	еджат	деджат	феджат	еджа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжатэкъэ	уеджатэкъэ	еджатэкъэ	деджатэкъэ	феджатэкъэ	еджа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	седжэгъа	уеджэгъа	еджэгъа	деджэгъа	феджэгъа	еджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэгъакъэ	уеджэгъакъэ	еджэгъакъэ	деджэгъакъэ	феджэгъакъэ	еджэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэгъат	уеджэгъат	еджэгъат	деджэгъат	феджэгъат	еджэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	седжэгъатэкъэ	уеджэгъатэкъэ	еджэгъатэкъэ	деджэгъатэкъэ	феджэгъатэкъэ	еджэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	седжэ	уеджэ	еджэ	деджэ	феджэ	еджэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	седжэкъэ	уеджэкъэ	еджэкъэ	деджэкъэ	феджэкъэ	еджэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	седжэт	уеджэт	еджэт	деджэт	феджэт	еджэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	седжэтэкъэ	уеджэтэкъэ	еджэтэкъэ	деджэтэкъэ	феджэтэкъэ	еджэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэн	уеджэн	еджэн	деджэн	феджэн	еджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнкъэ	уеджэнкъэ	еджэнкъэ	деджэнкъэ	феджэнкъэ	еджэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэну	уеджэну	еджэну	деджэну	феджэну	еджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнукъэ	уеджэнукъэ	еджэнукъэ	деджэнукъэ	феджэнукъэ	еджэну(хэ)къэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэмэ	уеджэмэ	еджэмэ	деджэмэ	феджэмэ	еджэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэмэ	уемыджэмэ	емыджэмэ	демыджэмэ	фемыджэмэ	емыджэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжамэ	уеджамэ	еджамэ	деджамэ	феджамэ	еджа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджамэ	уемыджамэ	емыджамэ	демыджамэ	фемыджамэ	емыджа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	седжэгъамэ	уеджэгъамэ	еджэгъамэ	деджэгъамэ	феджэгъамэ	еджэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджэгъамэ	уемыджэгъамэ	емыджэгъамэ	демыджэгъамэ	фемыджэгъамэ	емыджэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнмэ	уеджэнмэ	еджэнмэ	деджэнмэ	феджэнмэ	еджэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнмэ	уемыджэнмэ	емыджэнмэ	демыджэнмэ	фемыджэнмэ	емыджэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнумэ	уеджэнумэ	еджэнумэ	деджэнумэ	феджэнумэ	еджэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнумэ	уемыджэнумэ	емыджэнумэ	демыджэнумэ	фемыджэнумэ	емыджэну(хэ)мэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэтэмэ	уеджэтэмэ	еджэтэмэ	деджэтэмэ	феджэтэмэ	еджэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэтэмэ	уемыджэтэмэ	емыджэтэмэ	демыджэтэмэ	фемыджэтэмэ	емыджэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжатэмэ	уеджатэмэ	еджатэмэ	деджатэмэ	феджатэмэ	еджа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджатэмэ	уемыджатэмэ	емыджатэмэ	демыджатэмэ	фемыджатэмэ	емыджа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	седжэгъатэмэ	уеджэгъатэмэ	еджэгъатэмэ	деджэгъатэмэ	феджэгъатэмэ	еджэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджэгъатэмэ	уемыджэгъатэмэ	емыджэгъатэмэ	демыджэгъатэмэ	фемыджэгъатэмэ	емыджэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнтэмэ	уеджэнтэмэ	еджэнтэмэ	деджэнтэмэ	феджэнтэмэ	еджэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнтэмэ	уемыджэнтэмэ	емыджэнтэмэ	демыджэнтэмэ	фемыджэнтэмэ	емыджэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнутэмэ	уеджэнутэмэ	еджэнутэмэ	деджэнутэмэ	феджэнутэмэ	еджэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнутэмэ	уемыджэнутэмэ	емыджэнутэмэ	демыджэнутэмэ	фемыджэнутэмэ	емыджэну(хэ)тэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнт	уеджэнт	еджэнт	деджэнт	феджэнт	еджэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнтэкъым	уеджэнтэкъым	еджэнтэкъым	деджэнтэкъым	феджэнтэкъым	еджэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнут	уеджэнут	еджэнут	деджэнут	феджэнут	еджэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	седжэнутэкъым	уеджэнутэкъым	еджэнутэкъым	деджэнутэкъым	феджэнутэкъым	еджэну(хэ)тэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэми	уеджэми	еджэми	деджэми	феджэми	еджэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэми	уемыджэми	емыджэми	демыджэми	фемыджэми	емыджэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжами	уеджами	еджами	деджами	феджами	еджа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджами	уемыджами	емыджами	демыджами	фемыджами	емыджа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	седжэгъами	уеджэгъами	еджэгъами	деджэгъами	феджэгъами	еджэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджэгъами	уемыджэгъами	емыджэгъами	демыджэгъами	фемыджэгъами	емыджэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнми	уеджэнми	еджэнми	деджэнми	феджэнми	еджэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнми	уемыджэнми	емыджэнми	демыджэнми	фемыджэнми	емыджэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнуми	уеджэнуми	еджэнуми	деджэнуми	феджэнуми	еджэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнуми	уемыджэнуми	емыджэнуми	демыджэнуми	фемыджэнуми	емыджэну(хэ)ми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:	седжэтэми	уеджэтэми	еджэтэми	деджэтэми	феджэтэми	еджэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэтэми	уемыджэтэми	емыджэтэми	демыджэтэми	фемыджэтэми	емыджэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	седжатэми	уеджатэми	еджатэми	деджатэми	феджатэми	еджа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджатэми	уемыджатэми	емыджатэми	демыджатэми	фемыджатэми	емыджа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	седжэгъатэми	уеджэгъатэми	еджэгъатэми	деджэгъатэми	феджэгъатэми	еджэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	семыджэгъатэми	уемыджэгъатэми	емыджэгъатэми	демыджэгъатэми	фемыджэгъа(хэ)тэми	емыджэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнтэми	уеджэнтэми	еджэнтэми	деджэнтэми	феджэнтэми	еджэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнтэми	уемыджэнтэми	емыджэнтэми	демыджэнтэми	фемыджэнтэми	емыджэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	седжэнутэми	уеджэнутэми	еджэнутэми	деджэнутэми	феджэнутэми	еджэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	семыджэнутэми	уемыджэнутэми	емыджэнутэми	демыджэнутэми	фемыджэнутэми	емыджэну(хэ)тэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	седжаи	уеджаи	еджаи	деджаи	феджаи	еджаи
щымыӀэныгъэ:	семыджаи	уемыджаи	емыджаи	демыджаи	фемыджаи	емыджаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
щыӀэныгъэ:	седжащэрэт	уеджащэрэт	еджащэрэт	деджащэрэт	феджащэрэт	еджа(хэ)щэрэт
щымыӀэныгъэ:	семыджащэрэт	уемыджащэрэт	емыджащэрэт	демыджащэрэт	фемыджащэрэт	емыджа(хэ)щэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	седжагъэнщ	уеджагъэнщ	еджагъэнщ	деджагъэнщ	феджагъэнщ	еджагъэн(хэ)щ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнкъым	уеджагъэнкъым	еджагъэнкъым	деджагъэнкъым	феджагъэнкъым	еджагъэн(хэ)къым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	седжагъэнт	уеджагъэнт	еджагъэнт	деджагъэнт	феджагъэнт	еджагъэн(хэ)т
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнтэкъым	уеджагъэнтэкъым	еджагъэнтэкъым	деджагъэнтэкъым	феджагъэнтэкъым	еджагъэн(хэ)тэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	седжагъэн	уеджагъэн	еджагъэн	деджагъэн	феджагъэн	еджагъэн(хэ)
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнкъэ	уеджагъэнкъэ	еджагъэнкъэ	деджагъэнкъэ	феджагъэнкъэ	еджагъэн(хэ)къэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	седжагъэнт	уеджагъэнт	еджагъэнт	деджагъэнт	феджагъэнт	еджагъэн(хэ)т
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнтэкъэ	уеджагъэнтэкъэ	еджагъэнтэкъэ	деджагъэнтэкъэ	феджагъэнтэкъэ	еджагъэн(хэ)тэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	седжагъэнущ	уеджагъэнущ	еджагъэнущ	деджагъэнущ	феджагъэнущ	еджагъэну(хэ)щ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнукъым	уеджагъэнукъым	еджагъэнукъым	деджагъэнукъым	феджагъэнукъым	еджагъэну(хэ)къым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	седжагъэнут	уеджагъэнут	еджагъэнут	деджагъэнут	феджагъэнут	еджагъэну(хэ)т
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнутэкъым	уеджагъэнутэкъым	еджагъэнутэкъым	деджагъэнутэкъым	феджагъэнутэкъым	еджагъэну(хэ)тэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	седжагъэну	уеджагъэну	еджагъэну	деджагъэну	феджагъэну	еджагъэну(хэ)
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнукъэ	уеджагъэнукъэ	еджагъэнукъэ	деджагъэнукъэ	феджагъэнукъэ	еджагъэну(хэ)къэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	седжагъэнут	уеджагъэнут	еджагъэнут	деджагъэнут	феджагъэнут	еджагъэну(хэ)т
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	седжагъэнутэкъэ	уеджагъэнутэкъэ	еджагъэнутэкъэ	деджагъэнутэкъэ	феджагъэнутэкъэ	еджагъэну(хэ)тэкъэ

Зэлэжь (объектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зэджэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэджа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэджэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэджэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэджэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэмыджэну

Зылэжь (субъектнэ) причастие (щхьэм иту)	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	седжэ	уеджэ	еджэ	деджэ	феджэ	еджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэ	уемыджэ	емыджэ	демыджэ	фемыджэ	емыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	седжа	уеджа	еджа	деджа	феджа	еджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	семыджа	уемыджа	емыджа	демыджа	фемыджа	емыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	седжэгъа	уеджэгъа	еджэгъа	деджэгъа	феджэгъа	еджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэгъа	уемыджэгъа	емыджэгъа	демыджэгъа	фемыджэгъа	емыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	седжэн	уеджэн	еджэн	деджэн	феджэн	еджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэн	уемыджэн	емыджэн	демыджэн	фемыджэн	емыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	седжэну	уеджэну	еджэну	деджэну	феджэну	еджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэну	уемыджэну	емыджэну	демыджэну	фемыджэну	емыджэну(хэ)

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджэ	узэреджэ	зэреджэ	дызэреджэ	фызэреджэ	зэреджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджэ	узэремыджэ	зэремыджэ	дызэремыджэ	фызэремыджэ	зэремыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджа	узэреджа	зэреджа	дызэреджа	фызэреджа	зэреджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджа	узэремыджа	зэремыджа	дызэремыджа	фызэремыджа	зэремыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджэгъа	узэреджэгъа	зэреджэгъа	дызэреджэгъа	фызэреджэгъа	зэреджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджэгъа	узэремыджэгъа	зэремыджэгъа	дызэремыджэгъа	фызэремыджэгъа	зэремыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджэн	узэреджэн	зэреджэн	дызэреджэн	фызэреджэн	зэреджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджэн	узэремыджэн	зэремыджэн	дызэремыджэн	фызэремыджэн	зэремыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	сызэреджэну	узэреджэну	зэреджэну	дызэреджэну	фызэреджэну	зэреджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	сызэремыджэну	узэремыджэну	зэремыджэну	дызэремыджэну	фызэремыджэну	зэремыджэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджэ	ущеджэ	щеджэ	дыщеджэ	фыщеджэ	щеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджэ	ущемыджэ	щемыджэ	дыщемыджэ	фыщемыджэ	щемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджа	ущеджа	щеджа	дыщеджа	фыщеджа	щеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджа	ущемыджа	щемыджа	дыщемыджа	фыщемыджа	щемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджэгъа	ущеджэгъа	щеджэгъа	дыщеджэгъа	фыщеджэгъа	щеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджэгъа	ущемыджэгъа	щемыджэгъа	дыщемыджэгъа	фыщемыджэгъа	щемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджэн	ущеджэн	щеджэн	дыщеджэн	фыщеджэн	щеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджэн	ущемыджэн	щемыджэн	дыщемыджэн	фыщемыджэн	щемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщеджэну	ущеджэну	щеджэну	дыщеджэну	фыщеджэну	щеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщемыджэну	ущемыджэну	щемыджэну	дыщемыджэну	фыщемыджэну	щемыджэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджэ	уздеджэ	здеджэ	дыздеджэ	фыздеджэ	здеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджэ	уздемыджэ	здемыдж	дыздемыджэ	фыздемыджэ	здемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджа	уздеджа	здеджа	дыздеджа	фыздеджа	здеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджа	уздемыджа	здемыджа	дыздемыджа	фыздемыджа	здемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджэгъа	уздеджэгъа	здеджэгъа	дыздеджэгъа	фыздеджэгъа	здеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджэгъа	уздемыджэгъа	здемыджэгъа	дыздемыджэгъа	фыздемыджэгъа	здемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджэн	уздеджэн	здеджэн	дыздеджэн	фыздеджэн	здеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджэн	уздемыджэн	здемыджэн	дыздемыджэн	фыздемыджэн	здемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыздеджэну	уздеджэну	здеджэну	дыздеджэну	фыздеджэну	здеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыздемыджэну	уздемыджэну	здемыджэну	дыздемыджэну	фыздемыджэну	здемыджэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджэ	ущӀеджэ	щӀеджэ	дыщӀеджэ	фыщӀеджэ	щӀеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджэ	ущӀемыджэ	щӀемыджэ	дыщӀемыджэ	фыщӀемыджэ	щӀемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджа	ущӀеджа	щӀеджа	дыщӀеджа	фыщӀеджа	щӀеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджа	ущӀемыджа	щӀемыджа	дыщӀемыджа	фыщӀемыджа	щӀемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджэгъа	ущӀеджэгъа	щӀеджэгъа	дыщӀеджэгъа	фыщӀеджэгъа	щӀеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджэгъа	ущӀемыджэгъа	щӀемыджэгъа	дыщӀемыджэгъа	фыщӀемыджэгъа	щӀемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджэн	ущӀеджэн	щӀеджэн	дыщӀеджэн	фыщӀеджэн	щӀеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджэн	ущӀемыджэн	щӀемыджэн	дыщӀемыджэн	фыщӀемыджэн	щӀемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	сыщӀеджэну	ущӀеджэну	щӀеджэну	дыщӀеджэну	фыщӀеджэну	щӀеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	сыщӀемыджэну	ущӀемыджэну	щӀемыджэну	дыщӀемыджэну	фыщӀемыджэну	щӀемыджэну(хэ)

Деепричастиехэр	сэ	уэ	ар	дэ	фэ	ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ	седжэу	уеджэу	еджэу	деджэу	феджэу	еджэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ	семыджэу	уемыджэу	емыджэу	демыджэу	фемыджэу	емыджэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	седжауэ	уеджауэ	еджауэ	деджауэ	феджауэ	еджауэ / еджахэу
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	семыджауэ	уемыджауэ	емыджауэ	демыджауэ	фемыджауэ	емыджауэ / емыджахэу
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	седжэурэ	уеджэурэ	еджэурэ	деджэурэ	феджэурэ	еджэ(хэ)урэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	семыджэурэ	уемыджэурэ	емыджэурэ	демыджэурэ	фемыджэурэ	емыджэ(хэ)урэ

Косвеннэ дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Косвеннэ Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыноджэ	соджэ	--	сыводжэ	соджэ(хэ)
уэ	укъызоджэ	--	уоджэ	укъыдоджэ	--	уоджэ(хэ)
ар	къызоджэ	къоджэ	йоджэ	къыдоджэ	къыводжэ	йоджэ(хэ)
дэ	--	дыноджэ	доджэ	--	дыводжэ	доджэ(хэ)
фэ	фыкъызоджэ	--	фоджэ	фыкъыдоджэ	--	фоджэ(хэ)
ахэр	къызоджэ	къоджэ	йоджэ	къыдоджэ	къыводжэ	йоджэ(хэ)

Косвеннэ дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Косвеннэ Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	сыноджэрэ	седжэрэ	--	сывэджэрэ	седжэ(хэ)рэ
уэ	укъызэджэрэ	--	уеджэрэ	укъыдэджэрэ	--	уеджэ(хэ)рэ
ар	къызэджэрэ	къоджэрэ	еджэрэ	къыдэджэрэ	къывэджэрэ	еджэ(хэ)рэ
дэ	--	дыноджэрэ	деджэрэ	--	дывэджэрэ	деджэ(хэ)рэ
фэ	фыкъызэджэрэ	--	феджэрэ	фыкъыдэджэрэ	--	феджэ(хэ)рэ]
ахэр	къызэджэрэ	къоджэрэ	еджэрэ	къыдэджэрэ	къывэджэрэ	еджэ(хэ)рэ

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]э	[дж]эр	--	[дж]эхэр
Эргативнэ:	[дж]э	[дж]эм	--	[дж]эхэм
Послеложнэ:	[дж]экӀэ	[дж]эмкӀэ	[дж]эхэкӀэ	[дж]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]эуэ	[дж]эрауэ	[дж]эхэу	[дж]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]а	[дж]ар	--	[дж]ахэр
Эргативнэ:	[дж]а	[дж]ам	--	[дж]ахэм
Послеложнэ:	[дж]акӀэ	[дж]амкӀэ	[дж]ахэкӀэ	[дж]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]ауэ	[дж]арауэ	[дж]ахэу	[дж]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]эн	[дж]эныр	--	[дж]энхэр
Эргативнэ:	[дж]эн	[дж]эным	--	[дж]энхэм
Послеложнэ:	[дж]энкӀэ	[дж]энымкӀэ	[дж]энхэкӀэ	[дж]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[дж]эну	[дж]энырауэ	[дж]энхэу	[дж]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[дж]эну	[дж]энур	--	[дж]энухэр
Эргативнэ:	[дж]эну	[дж]энум	--	[дж]энухэм
Послеложнэ:	[дж]энукӀэ	[дж]энумкӀэ	[дж]энухэкӀэ	[дж]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[дж]энууэ	[дж]энурауэ	[дж]энухэу	[дж]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. МакъкӀэ е гукӀэ тхыгъэр зэкӀэлъыкӀуэу къихын.
2. ӀэщӀагъэ, щӀэныгъэ гуэр зэгъэгъуэтын, зэрызэбгъэгъуэтыным хэтын.

ЩАПХЪЭХЭР

• Зауэм, лӀыгъэм папщӀэ тхыгъэ Ӏэджэм, дауи, феджа хъунщ. ЩоджэнцӀыкӀу Ӏэдэм
• Ди щӀалэ жанхэр Хэкупсэ хахуэщ, Хуиту еджахэщи, батэр ягъэш. ПащӀэ Бэчмырзэ

Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр

Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь,	«Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984	нап. 20
адыгэбзэ	урысыбзэ/русский	инджылыбзэ/English
Умар тхылъ йоджэ.	Умар читает книгу.	Wumar is reading a book.
Ар тхылъ йоджэ.	Он читает книгу.	He is reading a book.
Уэ тхылъ уоджэ.	Ты читаешь книгу.	You are reading a book.
		нап. 24
Нунэ тхылъ йоджэ.	Нуна читает книгу	Nuna is reading a book.
		нап. 43
Ар тхылъ йоджэ.	Она читает книгу.	She is reading a book.
		нап. 81
Сэ сызэреджэ хьэпшыпхэр абы дэслъхьащ.	Я положил вещи, необходимые мне для учебы, в мой ранец.	I have put the things that I need for studying in my bag.
		нап. 72
Ӏэминат йоджэ.	Аминат учится.	Aminat is studying.
Зэреджэ и хьэпшыпхэр абы тэмэму зэрехьэ.	Она хорошо заботится о своих школьных вещах.	She takes good care of her study materials.
		нап. 89
Мэрян еджэнри унагъуэ Ӏуэхури зэдихьырт.	Мерян сочетала учёбу и домашние дела.	Maryan was combining her studies with her home chores.
		нап. 97
Зейнаб фӀыуэ йоджэ.	Зейнаб хорошо учится.	Zeynab studies well.
		нап. 101
Кэлэмэт фӀыуэ йоджэ.	Каламат хорошо учится.	Kalamat studies well.
		нап. 118
Ӏэюб цӀыкӀу фӀыуэ йоджэ.	Маленький Аюб хорошо учится.	Little Ayub studies well.
Уэзырмэси, Ӏэюб хуэдэу, фӀыуэ йоджэ.	Уазырмас также, подобно Аюбу, хорошо учится.	Wazyrmas, like Ayub, studies well, too.
Ӏэюбрэ Уэзырмэсрэ дауэ еджэрэ?	Как учатся Аюб и Уазырмас?	How do Ayub and Wazyrmas study?
Ӏэюб йоджэ.	Аюб учится.	Ayub is studying.
Ӏэюб сымэ фӀыуэ йоджэ.	Аюб и другие хорошо учится.	Ayub and the others study well.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Тхылъым еджэн.
• щеджэн (щоджэ)

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• еджэн: 1. read 2. study, acquire knowledge
• Тхылъым еджэн: read a book
• щеджэн (щоджэ): study swh.

УРЫСЫБЗЭ

• еджэн: 1. читать 2. учиться, овладевать знаниями
• Тхылъым еджэн: читать книгу
• щеджэн (щоджэ): учиться где-л.

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.