Wt/kbd/дэшэн

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [dɐ'ʂɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• дэ- + [ш] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "дэшэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	дэшэн
щымыӀэныгъэ:	дэмышэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	дэсшэн	дэпшэн	дишэн	дэтшэн	дэфшэн	дашэн
щымыӀэныгъэ:	дэзмышэн	думышэн	димышэн	дэдмышэн	дэвмышэн	дамышэн

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	дэшэ!	дэфшэ!
щымыӀэныгъэ:	думышэ!	дэвмышэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	сыдрешэ	удрешэ	дрешэ	дыдрешэ	фыдрешэ	дрешэ
щымыӀэныгъэ:	сыдремышэ	удремышэ	дремышэ	дыдремышэ	фыдремышэ	дремышэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дызошэ(р)	дыбошэ(р)	дешэ(р)	дыдошэ(р)	дывошэ(р)	дашэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэркъым	дэпшэркъым	дишэркъым	дэтшэркъым	дэфшэркъым	дашэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшэрт	дэпшэрт	дишэрт	дэтшэрт	дэфшэрт	дашэрт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшэртэкъым	дэпшэртэкъым	дишэртэкъым	дэтшэртэкъым	дэфшэртэкъым	дашэртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшащ	дэпшащ	дишащ	дэтшащ	дэфшащ	дашащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшакъым	дэпшакъым	дишакъым	дэтшакъым	дэфшакъым	дашакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшат	дэпшат	дишат	дэтшат	дэфшат	дашат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшатэкъым	дэпшатэкъым	дишатэкъым	дэтшатэкъым	дэфшатэкъым	дашатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэгъащ	дэпшэгъащ	дишэгъащ	дэтшэгъащ	дэфшэгъащ	дашэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэгъакъым	дэпшэгъакъым	дишэгъакъым	дэтшэгъакъым	дэфшэгъакъым	дашэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэгъат	дэпшэгъат	дишэгъат	дэтшэгъат	дэфшэгъат	дашэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэгъатэкъым	дэпшэгъатэкъым	дишэгъатэкъым	дэтшэгъатэкъым	дэфшэгъатэкъым	дашэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	дэсшэщ	дэпшэщ	дишэщ	дэтшэщ	дэфшэщ	дашэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	дэсшэкъым	дэпшэкъым	дишэкъым	дэтшэкъым	дэфшэкъым	дашэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	дэсшэт	дэпшэт	дишэт	дэтшэт	дэфшэт	дашэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	дэсшэтэкъым	дэпшэтэкъым	дишэтэкъым	дэтшэтэкъым	дэфшэтэкъым	дашэтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнщ	дэпшэнщ	дишэнщ	дэтшэнщ	дэфшэнщ	дашэнщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнкъым	дэпшэнкъым	дишэнкъым	дэтшэнкъым	дэфшэнкъым	дашэнкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнущ	дэпшэнущ	дишэнущ	дэтшэнущ	дэфшэнущ	дашэнущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнукъым	дэпшэнукъым	дишэнукъым	дэтшэнукъым	дэфшэнукъым	дашэнукъым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэрэ	дэпшэрэ	дишэрэ	дэтшэрэ	дэфшэрэ	дашэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэркъэ	дэпшэркъэ	дишэркъэ	дэтшэркъэ	дэфшэркъэ	дашэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшэрт	дэпшэрт	дишэрт	дэтшэрт	дэфшэрт	дашэрт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшэртэкъэ	дэпшэртэкъэ	дишэртэкъэ	дэтшэртэкъэ	дэфшэртэкъэ	дашэртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсша	дэпша	диша	дэтша	дэфша	даша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшакъэ	дэпшакъэ	дишакъэ	дэтшакъэ	дэфшакъэ	дашакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшат	дэпшат	дишат	дэтшат	дэфшат	дашат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшатэкъэ	дэпшатэкъэ	дишатэкъэ	дэтшатэкъэ	дэфшатэкъэ	дашатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэгъа	дэпшэгъа	дишэгъа	дэтшэгъа	дэфшэгъа	дашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ:	дэсшэгъакъэ	дэпшэгъакъэ	дишэгъакъэ	дэтшэгъакъэ	дэфшэгъакъэ	дашэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэгъат	дэпшэгъат	дишэгъат	дэтшэгъат	дэфшэгъат	дашэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшэгъатэкъэ	дэпшэгъатэкъэ	дишэгъатэкъэ	дэтшэгъатэкъэ	дэфшэгъатэкъэ	дашэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	дэсшэ	дэпшэ	дишэ	дэтшэ	дэфшэ	дашэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	дэсшэкъэ	дэпшэкъэ	дишэкъэ	дэтшэкъэ	дэфшэкъэ	дашэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	дэсшэт	дэпшэт	дишэт	дэтшэт	дэфшэт	дашэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	дэсшэтэкъэ	дэпшэтэкъэ	дишэтэкъэ	дэтшэтэкъэ	дэфшэтэкъэ	дашэтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэн	дэпшэн	дишэн	дэтшэн	дэфшэн	дашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнкъэ	дэпшэнкъэ	дишэнкъэ	дэтшэнкъэ	дэфшэнкъэ	дашэнкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэну	дэпшэну	дишэну	дэтшэну	дэфшэну	дашэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнукъэ	дэпшэнукъэ	дишэнукъэ	дэтшэнукъэ	дэфшэнукъэ	дашэнукъэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэмэ	дэпшэмэ	дишэмэ	дэтшэмэ	дэфшэмэ	дашэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэмэ	думышэмэ	димышэмэ	дэдмышэмэ	дэвмышэмэ	дамышэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшамэ	дэпшамэ	дишамэ	дэтшамэ	дэфшамэ	дашамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышамэ	думышамэ	димышамэ	дэдмышамэ	дэвмышамэ	дамышамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	дэсшэгъамэ	дэпшэгъамэ	дишэгъамэ	дэтшэгъамэ	дэфшэгъамэ	дашэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэгъамэ	думышэгъамэ	димышэгъамэ	дэдмышэгъамэ	дэвмышэгъамэ	дамышэгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнмэ	дэпшэнмэ	дишэнмэ	дэтшэнмэ	дэфшэнмэ	дашэнмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнмэ	думышэнмэ	димышэнмэ	дэдмышэнмэ	дэвмышэнмэ	дамышэнмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнумэ	дэпшэнумэ	дишэнумэ	дэтшэнумэ	дэфшэнумэ	дашэнумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнумэ	думышэнумэ	димышэнумэ	дэдмышэнумэ	дэвмышэнумэ	дамышэнумэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэтэмэ	дэпшэтэмэ	дишэтэмэ	дэтшэтэмэ	дэфшэтэмэ	дашэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэтэмэ	думышэтэмэ	димышэтэмэ	дэдмышэтэмэ	дэвмышэтэмэ	дамышэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшатэмэ	дэпшатэмэ	дишатэмэ	дэтшатэмэ	дэфшатэмэ	дашатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышатэмэ	думышатэмэ	димышатэмэ	дэдмышатэмэ	дэвмышатэмэ	дамышатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	дэсшэгъатэмэ	дэпшэгъатэмэ	дишэгъатэмэ	дэтшэгъатэмэ	дэфшэгъатэмэ	дашэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэгъатэмэ	думышэгъатэмэ	димышэгъатэмэ	дэдмышэгъатэмэ	дэвмышэгъатэмэ	дамышэгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнтэмэ	дэпшэнтэмэ	дишэнтэмэ	дэтшэнтэмэ	дэфшэнтэмэ	дашэнтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнтэмэ	думышэнтэмэ	димышэнтэмэ	дэдмышэнтэмэ	дэвмышэнтэмэ	дамышэнтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнутэмэ	дэпшэнутэмэ	дишэнутэмэ	дэтшэнутэмэ	дэфшэнутэмэ	дашэнутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнутэмэ	думышэнутэмэ	димышэнутэмэ	дэдмышэнутэмэ	дэвмышэнутэмэ	дамышэнутэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнт	дэпшэнт	дишэнт	дэтшэнт	дэфшэнт	дашэнт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнтэкъым	дэпшэнтэкъым	дишэнтэкъым	дэтшэнтэкъым	дэфшэнтэкъым	дашэнтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнут	дэпшэнут	дишэнут	дэтшэнут	дэфшэнут	дашэнут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнутэкъым	дэпшэнутэкъым	дишэнутэкъым	дэтшэнутэкъым	дэфшэнутэкъым	дашэнутэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэми	дэпшэми	дишэми	дэтшэми	дэфшэми	дашэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэми	думышэми	димышэми	дэдмышэми	дэвмышэми	дамышэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшами	дэпшами	дишами	дэтшами	дэфшами	дашами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышами	думышами	димышами	дэдмышами	дэвмышами	дамышами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	дэсшэгъами	дэпшэгъами	дишэгъами	дэтшэгъами	дэфшэгъами	дашэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэгъами	думышэгъами	димышэгъами	дэдмышэгъами	дэвмышэгъами	дамышэгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнми	дэпшэнми	дишэнми	дэтшэнми	дэфшэнми	дашэнми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнми	думышэнми	димышэнми	дэдмышэнми	дэвмышэнми	дамышэнми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнуми	дэпшэнуми	дишэнуми	дэтшэнуми	дэфшэнуми	дашэнуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнуми	думышэнуми	димышэнуми	дэдмышэнуми	дэвмышэнуми	дамышэнуми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэтэми	дэпшэтэми	дишэтэми	дэтшэтэми	дэфшэтэми	дашэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэтэми	думышэтэми	димышэтэми	дэдмышэтэми	дэвмышэтэми	дамышэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшатэми	дэпшатэми	дишатэми	дэтшатэми	дэфшатэми	дашатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышатэми	думышатэми	димышатэми	дэдмышатэми	дэвмышатэми	дамышатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	дэсшэгъатэми	дэпшэгъатэми	дишэгъатэми	дэтшэгъатэми	дэфшэгъатэми	дашэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэгъатэми	думышэгъатэми	димышэгъатэми	дэдмышэгъатэми	дэвмышэгъатэми	дамышэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнтэми	дэпшэнтэми	дишэнтэми	дэтшэнтэми	дэфшэнтэми	дашэнтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнтэми	думышэнтэми	димышэнтэми	дэдмышэнтэми	дэвмышэнтэми	дамышэнтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнутэми	дэпшэнутэми	дишэнутэми	дэтшэнутэми	дэфшэнутэми	дашэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнутэми	думышэнутэми	димышэнутэми	дэдмышэнутэми	дэвмышэнутэми	дамышэнутэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	дэсшаи	дэпшаи	дишаи	дэтшаи	дэфшаи	дашаи
щымыӀэныгъэ:	дэзмышаи	думышаи	димышаи	дэдмышаи	дэвмышаи	дамышаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	дэсшащэрэт	дэпшащэрэт	дишащэрэт	дэтшащэрэт	дэфшащэрэт	дашащэрэт
щымыӀэныгъэ:	дэзмышащэрэт	думышащэрэт	димышащэрэт	дэдмышащэрэт	дэвмышащэрэт	дамышащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнщ	дэпшагъэнщ	дишагъэнщ	дэтшагъэнщ	дэфшагъэнщ	дашагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнкъым	дэпшагъэнкъым	дишагъэнкъым	дэтшагъэнкъым	дэфшагъэнкъым	дашагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнт	дэпшагъэнт	дишагъэнт	дэтшагъэнт	дэфшагъэнт	дашагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнтэкъым	дэпшагъэнтэкъым	дишагъэнтэкъым	дэтшагъэнтэкъым	дэфшагъэнтэкъым	дашагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэн	дэпшагъэн	дишагъэн	дэтшагъэн	дэфшагъэн	дашагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнкъэ	дэпшагъэнкъэ	дишагъэнкъэ	дэтшагъэнкъэ	дэфшагъэнкъэ	дашагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнт	дэпшагъэнт	дишагъэнт	дэтшагъэнт	дэфшагъэнт	дашагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнтэкъэ	дэпшагъэнтэкъэ	дишагъэнтэкъэ	дэтшагъэнтэкъэ	дэфшагъэнтэкъэ	дашагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнущ	дэпшагъэнущ	дишагъэнущ	дэтшагъэнущ	дэфшагъэнущ	дашагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнукъым	дэпшагъэнукъым	дишагъэнукъым	дэтшагъэнукъым	дэфшагъэнукъым	дашагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнут	дэпшагъэнут	дишагъэнут	дэтшагъэнут	дэфшагъэнут	дашагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнутэкъым	дэпшагъэнутэкъым	дишагъэнутэкъым	дэтшагъэнутэкъым	дэфшагъэнутэкъым	дашагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэну	дэпшагъэну	дишагъэну	дэтшагъэну	дэфшагъэну	дашагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнукъэ	дэпшагъэнукъэ	дишагъэнукъэ	дэтшагъэнукъэ	дэфшагъэнукъэ	дашагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнут	дэпшагъэнут	дишагъэнут	дэтшагъэнут	дэфшагъэнут	дашагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнутэкъэ	дэпшагъэнутэкъэ	дишагъэнутэкъэ	дэтшагъэнутэкъэ	дэфшагъэнутэкъэ	дашагъэнутэкъэ

Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	дэзышэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэзыша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэзышэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэзышэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымышэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэзышэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымышэну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту)	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэ	дэпшэ	дишэ	дэтшэ	дэфшэ	дашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэ	думышэ	димышэ	дэдмышэ	дэвмышэ	дамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэсша	дэпша	диша	дэтша	дэфша	даша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмыша	думыша	димыша	дэдмыша	дэвмыша	дамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэгъа	дэпшэгъа	дишэгъа	дэтшэгъа	дэфшэгъа	дашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэгъа	думышэгъа	димышэгъа	дэдмышэгъа	дэвмышэгъа	дамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэн	дэпшэн	дишэн	дэтшэн	дэфшэн	дашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэн	думышэн	димышэн	дэдмышэн	дэвмышэн	дамышэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэну	дэпшэну	дишэну	дэтшэну	дэфшэну	дашэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэну	думышэну	димышэну	дэдмышэну	дэвмышэну	дамышэну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ	дэшэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	дэмышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэмыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэшэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэмышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэшэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэмышэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэшэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэмышэну

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсшэ	зэрыдэпшэ	зэрыдишэ	зэрыдэтшэ	зэрыдэфшэ	зэрыдашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмышэ	зэрыдумышэ	зэрыдимышэ	зэрыдэдмышэ	зэрыдэвмышэ	зэрыдамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсша	зэрыдэпша	зэрыдиша	зэрыдэтша	зэрыдэфша	зэрыдаша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмыша	зэрыдумыша	зэрыдимыша	зэрыдэдмыша	зэрыдэвмыша	зэрамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсшэгъа	зэрыдэпшэгъа	зэрыдишэгъа	зэрыдэтшэгъа	зэрыдэфшэгъа	зэрыдашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмышэгъа	зэрыдумышэгъа	зэрыдимышэгъа	зэрыдэдмышэгъа	зэрыдэвмышэгъа	зэрыдамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсшэн	зэрыдэпшэн	зэрыдишэн	зэрыдэтшэн	зэрыдэфшэн	зэрыдашэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмышэн	зэрыдумышэн	зэрыдимышэн	зэрыдэдмышэн	зэрыдэвмышэн	зэрыдамышэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсшэну	зэрыдэпшэну	зэрыдишэну	зэрыдэтшэну	зэрыдэфшэну	зэрыдашэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмышэну	зэрыдумышэну	зэрыдимышэну	зэрыдэдмышэну	зэрыдэвмышэну	зэрыдамышэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсшэ	щыдэпшэ	щыдишэ	щыдэтшэ	щыдэфшэ	щыдашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмышэ	щыдумышэ	щыдимышэ	щыдэдмышэ	щыдэвмышэ	щыдамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсша	щыдэпша	щыдиша	щыдэтша	щыдэфша	щыдаша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмыша	щыдумыша	щыдимыша	щыдэдмыша	щыдэвмыша	щыдамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсшэгъа	щыдэпшэгъа	щыдишэгъа	щыдэтшэгъа	щыдэфшэгъа	щыдашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмышэгъа	щыдумышэгъа	щыдимышэгъа	щыдэдмышэгъа	щыдэвмышэгъа	щыдамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсшэн	щыдэпшэн	щыдишэн	щыдэтшэн	щыдэфшэн	щыдашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмышэн	щыдумышэн	щыдимышэн	щыдэдмышэн	щыдэвмышэн	щыдамышэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсшэну	щыдэпшэну	щыдишэну	щыдэтшэну	щыдэфшэну	щыдашэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмышэну	щыдумышэну	щыдимышэну	щыдэдмышэну	щыдэвмышэну	щыдамышэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсшэ	здэдэпшэ	здэдишэ	здэдэтшэ	здэдэфшэ	здэдашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	здэдэзмышэ	здэдумышэ	здэдимышэ	здэдэдмышэ	здэдэвмышэ	здэдамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсша	здэдэпша	здэдиша	здэдэтша	здэдэфша	здэдаша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэдэзмыша	здэдумыша	здэдимыша	здэдэдмыша	здэдэвмыша	здэдамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсшэгъа	здэдэпшэгъа	здэдишэгъа	здэдэтшэгъа	здэдэфшэгъа	здэдашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэбъэдэзмышэгъа	здэдумышэгъа	здэдимышэгъа	здэдэдмышэгъа	здэдэвмышэгъа	здэдамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсшэн	здэдэпшэн	здэдишэн	здэдэтшэн	здэдэфшэн	здэдашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэдэзмышэн	здэдумышэн	здэдимышэн	здэдэдмышэн	здэдэвмышэн	здэдамышэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсшэну	здэдэпшэну	здэдишэну	здэдэтшэну	здэдэфшэну	здэдашэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэгъэдэзмышэну	здэдумышэну	здэдимышэну	здэдэдмышэну	здэдэвмышэну	здэдамышэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсшэ	щӀыдэпшэ	щӀыдишэ	щӀыдэтшэ	щӀыдэфшэ	щӀыдашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмышэ	щӀыдумышэ	щӀыдимышэ	щӀыдэдмышэ	щӀыдэвмышэ	щӀыдамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсша	щӀыдэпша	щӀыдиша	щӀыдэтша	щӀыдэфша	щӀдаша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмыша	щӀыдумыша	щӀыдимыша	щӀыдэдмыша	щӀыдэвмыша	щӀыдамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсшэгъа	щӀэдэпшэгъа	щӀыдишэгъа	щӀэдэтшэгъа	щӀэдэфшэгъа	щӀыдашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмышэгъа	щӀыдумышэгъа	щӀыдимышэгъа	щӀыдэдмышэгъа	щӀыдэвмышэгъа	щӀыдамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсшэн	щӀыдэпшэн	щӀыдишэн	щӀыдэтшэн	щӀыдэфшэн	щӀыдашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмышэн	щӀыдумышэн	щӀыдимышэн	щӀыдэдмышэн	щӀыдэвмышэн	щӀыдамышэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсшэну	щӀыдэпшэну	щӀыдишэну	щӀыдэтшэну	щӀыдэфшэну	щӀыдашэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмышэну	щӀыдумышэну	щӀыдимышэну	щӀыдэдмышэну	щӀыдэвмышэну	щӀыдамышэну

Деепричастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэу	дэпшэу	дишэу	дэтшэу	дэфшэу	дашэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэу	думышэу	димышэу	дэдмышэу	дэвмышэу	дамышэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэсшауэ	дэпшауэ	дишауэ	дэтшауэ	дэфшауэ	дашауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышауэ	думышауэ	димышауэ	дэдмышауэ	дэвмышауэ	дамышауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	дэсшэурэ	дэпшэурэ	дишэурэ	дэтшэурэ	дэфшэурэ	дашэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	дэзмышэурэ	думышэурэ	димышэурэ	дэдмышэурэ	дэвмышэурэ	дамышэурэ

Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	бдызошэ	дызошэ	--	вдызошэ	ядызошэ(хэ)
уэ	здыбошэ	--	дыбошэ	ддыбошэ	--	ядыбошэ(хэ)
абы	здешэ	бдешэ	дешэ	ддешэ	вдешэ	ядешэ(хэ)
дэ	--	бдыдошэ	дыдошэ	--	вдыдошэ	ядыдошэ(хэ)
фэ	здывошэ	--	дывошэ	ддывошэ	--	ядывошэ(хэ)
абыхэм	здашэ	бдашэ	дашэ	ддашэ	вдашэ	ядашэ(хэ)

Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	бдэс[шэрэ]	дэс[шэрэ]	--	вдэс[шэрэ]	ядэс[шэ(хэ)рэ]
уэ	здэп[шэрэ]	--	дэп[шэрэ]	ддэп[шэрэ]	--	ядэп[шэ(хэ)рэ]
абы	зди[шэрэ]	бди[шэрэ]	ди[шэрэ]	дди[шэрэ]	вди[шэрэ]	яди[шэ(хэ)рэ]
дэ	--	бдэт[шэрэ]	дэт[шэрэ]	--	вдэт[шэрэ]	ядэт[шэ(хэ)рэ]
фэ	здэф[шэрэ]	--	бъэдэф[шээрэ]	ддэф[шэрэ]	--	ядэф[шэ(хэ)рэ]
абыхэм	зда[шэрэ]	бда[шэрэ]	да[шэрэ]	дда[шэрэ]	вда[шэрэ]	яда[шэ(хэ)рэ]

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ш]э	[ш]эр	--	[ш]эхэр
Эргативнэ:	[ш]э	[ш]эм	--	[ш]эхэм
Послеложнэ:	[ш]экӀэ	[ш]эмкӀэ	[ш]эхэкӀэ	[ш]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ш]эу	[ш]эрауэ	[ш]эхэу	[ш]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ш]а	[ш]ар	--	[ш]ахэр
Эргативнэ:	[ш]а	[ш]ам	--	[ш]ахэм
Послеложнэ:	[ш]акӀэ	[ш]амкӀэ	[ш]ахэкӀэ	[ш]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ш]ауэ	[ш]арауэ	[ш]ахэу	[ш]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ш]эн	[ш]эныр	--	[ш]энхэр
Эргативнэ:	[ш]эн	[ш]эным	--	[ш]энхэм
Послеложнэ:	[ш]энкӀэ	[ш]энымкӀэ	[ш]энхэкӀэ	[ш]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[ш]эну	[ш]энырауэ	[ш]энхэу	[ш]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ш]эну	[ш]энур	--	[ш]энухэр
Эргативнэ:	[ш]эну	[ш]энум	--	[ш]энухэм
Послеложнэ:	[ш]энукӀэ	[ш]энумкӀэ	[ш]энухэкӀэ	[ш]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ш]энууэ	[ш]энурауэ	[ш]энухэу	[ш]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зыгуэрым и гъусэу зыщӀыпӀэ зыгуэр шэн.

ЩАПХЪЭХЭР

• Гъунэгъу цӀыкӀухэр дадэ доӀэпыкъу, шыхэр псафэ псыхъуэм дашэ. ЩоджэнцӀыкӀу Ӏэдэм

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• дэшэн: to lead or carry sb or sth together with sb.

УРЫСЫБЗЭ

• дэшэн: вести, везти кого-что-л. вместе с кем-л.

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӀЭС

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

• IPA [dɐ'ʂɐn]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

• дэ- + [ш] + -э + -н

СПРЯЖЕНЭ

Глагол лъэӏэс "дэшэн"-м и спряженэ

Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:	дэшэн
щымыӀэныгъэ:	дэмышэн

Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	дэсшэн	дэпшэн	дишэн	дэтшэн	дэфшэн	дашэн
щымыӀэныгъэ:	дэзмышэн	думышэн	димышэн	дэдмышэн	дэвмышэн	дамышэн

Унафэ наклоненэ	уэ	фэ
щыӀэныгъэ:	дэшэ!	дэфшэ!
щымыӀэныгъэ:	думышэ!	дэвмышэ!

Ре-кӀэ унафэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	сыдрешэ	удрешэ	дрешэ	дыдрешэ	фыдрешэ	дрешэ
щымыӀэныгъэ:	сыдремышэ	удремышэ	дремышэ	дыдремышэ	фыдремышэ	дремышэ

ЗэраӀуатэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дызошэ(р)	дыбошэ(р)	дешэ(р)	дыдошэ(р)	дывошэ(р)	дашэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэркъым	дэпшэркъым	дишэркъым	дэтшэркъым	дэфшэркъым	дашэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшэрт	дэпшэрт	дишэрт	дэтшэрт	дэфшэрт	дашэрт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшэртэкъым	дэпшэртэкъым	дишэртэкъым	дэтшэртэкъым	дэфшэртэкъым	дашэртэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшащ	дэпшащ	дишащ	дэтшащ	дэфшащ	дашащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшакъым	дэпшакъым	дишакъым	дэтшакъым	дэфшакъым	дашакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшат	дэпшат	дишат	дэтшат	дэфшат	дашат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшатэкъым	дэпшатэкъым	дишатэкъым	дэтшатэкъым	дэфшатэкъым	дашатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэгъащ	дэпшэгъащ	дишэгъащ	дэтшэгъащ	дэфшэгъащ	дашэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэгъакъым	дэпшэгъакъым	дишэгъакъым	дэтшэгъакъым	дэфшэгъакъым	дашэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэгъат	дэпшэгъат	дишэгъат	дэтшэгъат	дэфшэгъат	дашэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэгъатэкъым	дэпшэгъатэкъым	дишэгъатэкъым	дэтшэгъатэкъым	дэфшэгъатэкъым	дашэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	дэсшэщ	дэпшэщ	дишэщ	дэтшэщ	дэфшэщ	дашэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	дэсшэкъым	дэпшэкъым	дишэкъым	дэтшэкъым	дэфшэкъым	дашэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	дэсшэт	дэпшэт	дишэт	дэтшэт	дэфшэт	дашэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	дэсшэтэкъым	дэпшэтэкъым	дишэтэкъым	дэтшэтэкъым	дэфшэтэкъым	дашэтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнщ	дэпшэнщ	дишэнщ	дэтшэнщ	дэфшэнщ	дашэнщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнкъым	дэпшэнкъым	дишэнкъым	дэтшэнкъым	дэфшэнкъым	дашэнкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнущ	дэпшэнущ	дишэнущ	дэтшэнущ	дэфшэнущ	дашэнущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнукъым	дэпшэнукъым	дишэнукъым	дэтшэнукъым	дэфшэнукъым	дашэнукъым

ЗэрыупщӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэрэ	дэпшэрэ	дишэрэ	дэтшэрэ	дэфшэрэ	дашэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэркъэ	дэпшэркъэ	дишэркъэ	дэтшэркъэ	дэфшэркъэ	дашэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшэрт	дэпшэрт	дишэрт	дэтшэрт	дэфшэрт	дашэрт
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшэртэкъэ	дэпшэртэкъэ	дишэртэкъэ	дэтшэртэкъэ	дэфшэртэкъэ	дашэртэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсша	дэпша	диша	дэтша	дэфша	даша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшакъэ	дэпшакъэ	дишакъэ	дэтшакъэ	дэфшакъэ	дашакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшат	дэпшат	дишат	дэтшат	дэфшат	дашат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшатэкъэ	дэпшатэкъэ	дишатэкъэ	дэтшатэкъэ	дэфшатэкъэ	дашатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэгъа	дэпшэгъа	дишэгъа	дэтшэгъа	дэфшэгъа	дашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀыныгъэ:	дэсшэгъакъэ	дэпшэгъакъэ	дишэгъакъэ	дэтшэгъакъэ	дэфшэгъакъэ	дашэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэгъат	дэпшэгъат	дишэгъат	дэтшэгъат	дэфшэгъат	дашэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэсшэгъатэкъэ	дэпшэгъатэкъэ	дишэгъатэкъэ	дэтшэгъатэкъэ	дэфшэгъатэкъэ	дашэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:	дэсшэ	дэпшэ	дишэ	дэтшэ	дэфшэ	дашэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:	дэсшэкъэ	дэпшэкъэ	дишэкъэ	дэтшэкъэ	дэфшэкъэ	дашэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:	дэсшэт	дэпшэт	дишэт	дэтшэт	дэфшэт	дашэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:	дэсшэтэкъэ	дэпшэтэкъэ	дишэтэкъэ	дэтшэтэкъэ	дэфшэтэкъэ	дашэтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэн	дэпшэн	дишэн	дэтшэн	дэфшэн	дашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнкъэ	дэпшэнкъэ	дишэнкъэ	дэтшэнкъэ	дэфшэнкъэ	дашэнкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэну	дэпшэну	дишэну	дэтшэну	дэфшэну	дашэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнукъэ	дэпшэнукъэ	дишэнукъэ	дэтшэнукъэ	дэфшэнукъэ	дашэнукъэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэмэ	дэпшэмэ	дишэмэ	дэтшэмэ	дэфшэмэ	дашэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэмэ	думышэмэ	димышэмэ	дэдмышэмэ	дэвмышэмэ	дамышэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшамэ	дэпшамэ	дишамэ	дэтшамэ	дэфшамэ	дашамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышамэ	думышамэ	димышамэ	дэдмышамэ	дэвмышамэ	дамышамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	дэсшэгъамэ	дэпшэгъамэ	дишэгъамэ	дэтшэгъамэ	дэфшэгъамэ	дашэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэгъамэ	думышэгъамэ	димышэгъамэ	дэдмышэгъамэ	дэвмышэгъамэ	дамышэгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнмэ	дэпшэнмэ	дишэнмэ	дэтшэнмэ	дэфшэнмэ	дашэнмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнмэ	думышэнмэ	димышэнмэ	дэдмышэнмэ	дэвмышэнмэ	дамышэнмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнумэ	дэпшэнумэ	дишэнумэ	дэтшэнумэ	дэфшэнумэ	дашэнумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнумэ	думышэнумэ	димышэнумэ	дэдмышэнумэ	дэвмышэнумэ	дамышэнумэ

условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэтэмэ	дэпшэтэмэ	дишэтэмэ	дэтшэтэмэ	дэфшэтэмэ	дашэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэтэмэ	думышэтэмэ	димышэтэмэ	дэдмышэтэмэ	дэвмышэтэмэ	дамышэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшатэмэ	дэпшатэмэ	дишатэмэ	дэтшатэмэ	дэфшатэмэ	дашатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышатэмэ	думышатэмэ	димышатэмэ	дэдмышатэмэ	дэвмышатэмэ	дамышатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	дэсшэгъатэмэ	дэпшэгъатэмэ	дишэгъатэмэ	дэтшэгъатэмэ	дэфшэгъатэмэ	дашэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэгъатэмэ	думышэгъатэмэ	димышэгъатэмэ	дэдмышэгъатэмэ	дэвмышэгъатэмэ	дамышэгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнтэмэ	дэпшэнтэмэ	дишэнтэмэ	дэтшэнтэмэ	дэфшэнтэмэ	дашэнтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнтэмэ	думышэнтэмэ	димышэнтэмэ	дэдмышэнтэмэ	дэвмышэнтэмэ	дамышэнтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнутэмэ	дэпшэнутэмэ	дишэнутэмэ	дэтшэнутэмэ	дэфшэнутэмэ	дашэнутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнутэмэ	думышэнутэмэ	димышэнутэмэ	дэдмышэнутэмэ	дэвмышэнутэмэ	дамышэнутэмэ

сослагательнэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнт	дэпшэнт	дишэнт	дэтшэнт	дэфшэнт	дашэнт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнтэкъым	дэпшэнтэкъым	дишэнтэкъым	дэтшэнтэкъым	дэфшэнтэкъым	дашэнтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнут	дэпшэнут	дишэнут	дэтшэнут	дэфшэнут	дашэнут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэсшэнутэкъым	дэпшэнутэкъым	дишэнутэкъым	дэтшэнутэкъым	дэфшэнутэкъым	дашэнутэкъым

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэми	дэпшэми	дишэми	дэтшэми	дэфшэми	дашэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэми	думышэми	димышэми	дэдмышэми	дэвмышэми	дамышэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшами	дэпшами	дишами	дэтшами	дэфшами	дашами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышами	думышами	димышами	дэдмышами	дэвмышами	дамышами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	дэсшэгъами	дэпшэгъами	дишэгъами	дэтшэгъами	дэфшэгъами	дашэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэгъами	думышэгъами	димышэгъами	дэдмышэгъами	дэвмышэгъами	дамышэгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнми	дэпшэнми	дишэнми	дэтшэнми	дэфшэнми	дашэнми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнми	думышэнми	димышэнми	дэдмышэнми	дэвмышэнми	дамышэнми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнуми	дэпшэнуми	дишэнуми	дэтшэнуми	дэфшэнуми	дашэнуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнуми	думышэнуми	димышэнуми	дэдмышэнуми	дэвмышэнуми	дамышэнуми

уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэтэми	дэпшэтэми	дишэтэми	дэтшэтэми	дэфшэтэми	дашэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэтэми	думышэтэми	димышэтэми	дэдмышэтэми	дэвмышэтэми	дамышэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:	дэсшатэми	дэпшатэми	дишатэми	дэтшатэми	дэфшатэми	дашатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышатэми	думышатэми	димышатэми	дэдмышатэми	дэвмышатэми	дамышатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:	дэсшэгъатэми	дэпшэгъатэми	дишэгъатэми	дэтшэгъатэми	дэфшэгъатэми	дашэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэгъатэми	думышэгъатэми	димышэгъатэми	дэдмышэгъатэми	дэвмышэгъатэми	дамышэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнтэми	дэпшэнтэми	дишэнтэми	дэтшэнтэми	дэфшэнтэми	дашэнтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнтэми	думышэнтэми	димышэнтэми	дэдмышэнтэми	дэвмышэнтэми	дамышэнтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:	дэсшэнутэми	дэпшэнутэми	дишэнутэми	дэтшэнутэми	дэфшэнутэми	дашэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:	дэзмышэнутэми	думышэнутэми	димышэнутэми	дэдмышэнутэми	дэвмышэнутэми	дамышэнутэми

гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	дэсшаи	дэпшаи	дишаи	дэтшаи	дэфшаи	дашаи
щымыӀэныгъэ:	дэзмышаи	думышаи	димышаи	дэдмышаи	дэвмышаи	дамышаи

фӀэфӀыныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
щыӀэныгъэ:	дэсшащэрэт	дэпшащэрэт	дишащэрэт	дэтшащэрэт	дэфшащэрэт	дашащэрэт
щымыӀэныгъэ:	дэзмышащэрэт	думышащэрэт	димышащэрэт	дэдмышащэрэт	дэвмышащэрэт	дамышащэрэт

шэч къытехьэныгъэ наклоненэ	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнщ	дэпшагъэнщ	дишагъэнщ	дэтшагъэнщ	дэфшагъэнщ	дашагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнкъым	дэпшагъэнкъым	дишагъэнкъым	дэтшагъэнкъым	дэфшагъэнкъым	дашагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнт	дэпшагъэнт	дишагъэнт	дэтшагъэнт	дэфшагъэнт	дашагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнтэкъым	дэпшагъэнтэкъым	дишагъэнтэкъым	дэтшагъэнтэкъым	дэфшагъэнтэкъым	дашагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэн	дэпшагъэн	дишагъэн	дэтшагъэн	дэфшагъэн	дашагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнкъэ	дэпшагъэнкъэ	дишагъэнкъэ	дэтшагъэнкъэ	дэфшагъэнкъэ	дашагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнт	дэпшагъэнт	дишагъэнт	дэтшагъэнт	дэфшагъэнт	дашагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнтэкъэ	дэпшагъэнтэкъэ	дишагъэнтэкъэ	дэтшагъэнтэкъэ	дэфшагъэнтэкъэ	дашагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнущ	дэпшагъэнущ	дишагъэнущ	дэтшагъэнущ	дэфшагъэнущ	дашагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнукъым	дэпшагъэнукъым	дишагъэнукъым	дэтшагъэнукъым	дэфшагъэнукъым	дашагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнут	дэпшагъэнут	дишагъэнут	дэтшагъэнут	дэфшагъэнут	дашагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнутэкъым	дэпшагъэнутэкъым	дишагъэнутэкъым	дэтшагъэнутэкъым	дэфшагъэнутэкъым	дашагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэну	дэпшагъэну	дишагъэну	дэтшагъэну	дэфшагъэну	дашагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнукъэ	дэпшагъэнукъэ	дишагъэнукъэ	дэтшагъэнукъэ	дэфшагъэнукъэ	дашагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:	дэсшагъэнут	дэпшагъэнут	дишагъэнут	дэтшагъэнут	дэфшагъэнут	дашагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:	дэсшагъэнутэкъэ	дэпшагъэнутэкъэ	дишагъэнутэкъэ	дэтшагъэнутэкъэ	дэфшагъэнутэкъэ	дашагъэнутэкъэ

Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	дэзышэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэзыша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэзышэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэзышэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымышэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэзышэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэзымышэну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту)	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэ	дэпшэ	дишэ	дэтшэ	дэфшэ	дашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэ	думышэ	димышэ	дэдмышэ	дэвмышэ	дамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэсша	дэпша	диша	дэтша	дэфша	даша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмыша	думыша	димыша	дэдмыша	дэвмыша	дамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэгъа	дэпшэгъа	дишэгъа	дэтшэгъа	дэфшэгъа	дашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэгъа	думышэгъа	димышэгъа	дэдмышэгъа	дэвмышэгъа	дамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэн	дэпшэн	дишэн	дэтшэн	дэфшэн	дашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэн	думышэн	димышэн	дэдмышэн	дэвмышэн	дамышэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэну	дэпшэну	дишэну	дэтшэну	дэфшэну	дашэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэну	думышэну	димышэну	дэдмышэну	дэвмышэну	дамышэну

Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ	дэшэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	дэмышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэмыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэшэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэмышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэшэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэмышэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	дэшэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	дэмышэну

Обстоятельственнэ причастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсшэ	зэрыдэпшэ	зэрыдишэ	зэрыдэтшэ	зэрыдэфшэ	зэрыдашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмышэ	зэрыдумышэ	зэрыдимышэ	зэрыдэдмышэ	зэрыдэвмышэ	зэрыдамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсша	зэрыдэпша	зэрыдиша	зэрыдэтша	зэрыдэфша	зэрыдаша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмыша	зэрыдумыша	зэрыдимыша	зэрыдэдмыша	зэрыдэвмыша	зэрамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсшэгъа	зэрыдэпшэгъа	зэрыдишэгъа	зэрыдэтшэгъа	зэрыдэфшэгъа	зэрыдашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмышэгъа	зэрыдумышэгъа	зэрыдимышэгъа	зэрыдэдмышэгъа	зэрыдэвмышэгъа	зэрыдамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсшэн	зэрыдэпшэн	зэрыдишэн	зэрыдэтшэн	зэрыдэфшэн	зэрыдашэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмышэн	зэрыдумышэн	зэрыдимышэн	зэрыдэдмышэн	зэрыдэвмышэн	зэрыдамышэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ	зэрыдэсшэну	зэрыдэпшэну	зэрыдишэну	зэрыдэтшэну	зэрыдэфшэну	зэрыдашэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ	зэрыдэзмышэну	зэрыдумышэну	зэрыдимышэну	зэрыдэдмышэну	зэрыдэвмышэну	зэрыдамышэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсшэ	щыдэпшэ	щыдишэ	щыдэтшэ	щыдэфшэ	щыдашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмышэ	щыдумышэ	щыдимышэ	щыдэдмышэ	щыдэвмышэ	щыдамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсша	щыдэпша	щыдиша	щыдэтша	щыдэфша	щыдаша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмыша	щыдумыша	щыдимыша	щыдэдмыша	щыдэвмыша	щыдамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсшэгъа	щыдэпшэгъа	щыдишэгъа	щыдэтшэгъа	щыдэфшэгъа	щыдашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмышэгъа	щыдумышэгъа	щыдимышэгъа	щыдэдмышэгъа	щыдэвмышэгъа	щыдамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсшэн	щыдэпшэн	щыдишэн	щыдэтшэн	щыдэфшэн	щыдашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмышэн	щыдумышэн	щыдимышэн	щыдэдмышэн	щыдэвмышэн	щыдамышэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щыдэсшэну	щыдэпшэну	щыдишэну	щыдэтшэну	щыдэфшэну	щыдашэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щыдэзмышэну	щыдумышэну	щыдимышэну	щыдэдмышэну	щыдэвмышэну	щыдамышэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсшэ	здэдэпшэ	здэдишэ	здэдэтшэ	здэдэфшэ	здэдашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	здэдэзмышэ	здэдумышэ	здэдимышэ	здэдэдмышэ	здэдэвмышэ	здэдамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсша	здэдэпша	здэдиша	здэдэтша	здэдэфша	здэдаша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэдэзмыша	здэдумыша	здэдимыша	здэдэдмыша	здэдэвмыша	здэдамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсшэгъа	здэдэпшэгъа	здэдишэгъа	здэдэтшэгъа	здэдэфшэгъа	здэдашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	здэбъэдэзмышэгъа	здэдумышэгъа	здэдимышэгъа	здэдэдмышэгъа	здэдэвмышэгъа	здэдамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсшэн	здэдэпшэн	здэдишэн	здэдэтшэн	здэдэфшэн	здэдашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэдэзмышэн	здэдумышэн	здэдимышэн	здэдэдмышэн	здэдэвмышэн	здэдамышэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	здэдэсшэну	здэдэпшэну	здэдишэну	здэдэтшэну	здэдэфшэну	здэдашэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	здэгъэдэзмышэну	здэдумышэну	здэдимышэну	здэдэдмышэну	здэдэвмышэну	здэдамышэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсшэ	щӀыдэпшэ	щӀыдишэ	щӀыдэтшэ	щӀыдэфшэ	щӀыдашэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмышэ	щӀыдумышэ	щӀыдимышэ	щӀыдэдмышэ	щӀыдэвмышэ	щӀыдамышэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсша	щӀыдэпша	щӀыдиша	щӀыдэтша	щӀыдэфша	щӀдаша
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмыша	щӀыдумыша	щӀыдимыша	щӀыдэдмыша	щӀыдэвмыша	щӀыдамыша
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсшэгъа	щӀэдэпшэгъа	щӀыдишэгъа	щӀэдэтшэгъа	щӀэдэфшэгъа	щӀыдашэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмышэгъа	щӀыдумышэгъа	щӀыдимышэгъа	щӀыдэдмышэгъа	щӀыдэвмышэгъа	щӀыдамышэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсшэн	щӀыдэпшэн	щӀыдишэн	щӀыдэтшэн	щӀыдэфшэн	щӀыдашэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмышэн	щӀыдумышэн	щӀыдимышэн	щӀыдэдмышэн	щӀыдэвмышэн	щӀыдамышэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ	щӀыдэсшэну	щӀыдэпшэну	щӀыдишэну	щӀыдэтшэну	щӀыдэфшэну	щӀыдашэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ	щӀыдэзмышэну	щӀыдумышэну	щӀыдимышэну	щӀыдэдмышэну	щӀыдэвмышэну	щӀыдамышэну

Деепричастиехэр	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ	дэсшэу	дэпшэу	дишэу	дэтшэу	дэфшэу	дашэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышэу	думышэу	димышэу	дэдмышэу	дэвмышэу	дамышэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ	дэсшауэ	дэпшауэ	дишауэ	дэтшауэ	дэфшауэ	дашауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ	дэзмышауэ	думышауэ	димышауэ	дэдмышауэ	дэвмышауэ	дамышауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ	дэсшэурэ	дэпшэурэ	дишэурэ	дэтшэурэ	дэфшэурэ	дашэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ	дэзмышэурэ	думышэурэ	димышэурэ	дэдмышэурэ	дэвмышэурэ	дамышэурэ

Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	бдызошэ	дызошэ	--	вдызошэ	ядызошэ(хэ)
уэ	здыбошэ	--	дыбошэ	ддыбошэ	--	ядыбошэ(хэ)
абы	здешэ	бдешэ	дешэ	ддешэ	вдешэ	ядешэ(хэ)
дэ	--	бдыдошэ	дыдошэ	--	вдыдошэ	ядыдошэ(хэ)
фэ	здывошэ	--	дывошэ	ддывошэ	--	ядывошэ(хэ)
абыхэм	здашэ	бдашэ	дашэ	ддашэ	вдашэ	ядашэ(хэ)

Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)			Прямой Дополненэ
	сэ	уэ	абы	дэ	фэ	абыхэм
Подлежащэ
сэ	--	бдэс[шэрэ]	дэс[шэрэ]	--	вдэс[шэрэ]	ядэс[шэ(хэ)рэ]
уэ	здэп[шэрэ]	--	дэп[шэрэ]	ддэп[шэрэ]	--	ядэп[шэ(хэ)рэ]
абы	зди[шэрэ]	бди[шэрэ]	ди[шэрэ]	дди[шэрэ]	вди[шэрэ]	яди[шэ(хэ)рэ]
дэ	--	бдэт[шэрэ]	дэт[шэрэ]	--	вдэт[шэрэ]	ядэт[шэ(хэ)рэ]
фэ	здэф[шэрэ]	--	бъэдэф[шээрэ]	ддэф[шэрэ]	--	ядэф[шэ(хэ)рэ]
абыхэм	зда[шэрэ]	бда[шэрэ]	да[шэрэ]	дда[шэрэ]	вда[шэрэ]	яда[шэ(хэ)рэ]

		-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ш]э	[ш]эр	--	[ш]эхэр
Эргативнэ:	[ш]э	[ш]эм	--	[ш]эхэм
Послеложнэ:	[ш]экӀэ	[ш]эмкӀэ	[ш]эхэкӀэ	[ш]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ш]эу	[ш]эрауэ	[ш]эхэу	[ш]эхэрауэ

		-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ш]а	[ш]ар	--	[ш]ахэр
Эргативнэ:	[ш]а	[ш]ам	--	[ш]ахэм
Послеложнэ:	[ш]акӀэ	[ш]амкӀэ	[ш]ахэкӀэ	[ш]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ш]ауэ	[ш]арауэ	[ш]ахэу	[ш]ахэрауэ

		-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ш]эн	[ш]эныр	--	[ш]энхэр
Эргативнэ:	[ш]эн	[ш]эным	--	[ш]энхэм
Послеложнэ:	[ш]энкӀэ	[ш]энымкӀэ	[ш]энхэкӀэ	[ш]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:	[ш]эну	[ш]энырауэ	[ш]энхэу	[ш]энхэрауэ

		-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	[ш]эну	[ш]энур	--	[ш]энухэр
Эргативнэ:	[ш]эну	[ш]энум	--	[ш]энухэм
Послеложнэ:	[ш]энукӀэ	[ш]энумкӀэ	[ш]энухэкӀэ	[ш]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	[ш]энууэ	[ш]энурауэ	[ш]энухэу	[ш]энухэрауэ

МЫХЬЭНЭ

1. Зыгуэр шэурэ зыщӀыпӀэ дыхьэн.

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

• Шыр къуажэм дэшэн.
• Пхъэр пщӀантӀэм дэшэн.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

• дэшэн: lead, carry or take sb or sth swh, inside sth, between sth.
• Шыр къуажэм дэшэн: lead a horse into the village.
• Пхъэр пщӀантӀэм дэшэн: take wood into the courtyard.

УРЫСЫБЗЭ

• дэшэн: ввести, ввезти кого-что-л. куда-л., внутрь чего-л., между чем-л.
• Шыр къуажэм дэшэн: ввести лошадь в деревню.
• Пхъэр пщӀантӀэм дэшэн: ввезти дрова во двор.

БИБЛИОГРАФИЕ

• Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
• БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
• БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
• Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
• Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
• Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
• Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
• Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
• Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.