АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭМЫӀЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
дэ- + е- + [дж] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэмыӏэс "деджэн"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:
деджэн
щымыӀэныгъэ:
демыджэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыдеджэн
удеджэн
деджэн
дыдеджэн
фыдеджэн
деджэн(хэ)
щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэн
удемыджэн
демыджэн
дыдемыджэн
фыдемыджэн
демыджэн(хэ)
унафэ наклоненэ
уэ
фэ
щыӀэныгъэ:
деджэ!
фыдеджэ!
щымыӀэныгъэ:
удемыджэ!
фыдемыджэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыдреджэ
удреджэ
дреджэ
дыдреджэ
фыдреджэ
дреджэ
щымыӀэныгъэ:
сыдремыджэ
удремыджэ
дремыджэ
дыдремыджэ
фыдремыджэ
дремыджэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыдоджэ(р)
удоджэ(р)
доджэ(р)
дыдоджэ(р)
фыдоджэ(р)
доджэ(хэ)(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэркъым
удеджэркъым
деджэркъым
дыдеджэркъым
фыдеджэркъым
деджэ(хэ)ркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджэ(р)т
удеджэ(р)т
деджэ(р)т
дыдеджэ(р)т
фыдеджэ(р)т
деджэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэ(р)тэкъым
удеджэ(р)тэкъым
деджэ(р)тэкъым
дыдеджэ(р)тэкъым
фыдеджэ(р)тэкъым
деджэ(хэ)(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджащ
удеджащ
деджащ
дыдеджащ
фыдеджащ
деджа(хэ)щ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдеджакъым
удеджакъым
деджакъым
дыдеджакъым
фыдеджакъым
деджа(хэ)къым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджат
удеджат
деджат
дыдеджат
фыдеджат
деджа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдеджатэкъым
удеджатэкъым
деджатэкъым
дыдеджатэкъым
фыдеджатэкъым
деджа(хэ)тэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэгъащ
удеджэгъащ
деджэгъащ
дыдеджэгъащ
фыдеджэгъащ
деджэгъа(хэ)щ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэгъакъым
удеджэгъакъым
деджэгъакъым
дыдеджэгъакъым
фыдеджэгъакъым
деджэгъа(хэ)къым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэгъат
удеджэгъат
деджэгъат
дыдеджэгъат
фыдеджэгъат
деджэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэгъатэкъым
удеджэгъатэкъым
деджэгъатэкъым
дыдеджэгъатэкъым
фыдеджэгъатэкъым
деджэгъа(хэ)тэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
сыдеджэщ
удеджэщ
деджэщ
дыдеджэщ
фыдеджэщ
деджэ(хэ)щ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэкъым
удеджэкъым
деджэкъым
дыдеджэкъым
фыдеджэкъым
деджэ(хэ)къым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
сыдеджэт
удеджэт
деджэт
дыдеджэт
фыдеджэт
деджэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэтэкъым
удеджэтэкъым
деджэтэкъым
дыдеджэтэкъым
фыдеджэтэкъым
деджэ(хэ)тэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнщ
удеджэнщ
деджэнщ
дыдеджэнщ
фыдеджэнщ
деджэн(хэ)щ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэнкъым
удеджэнкъым
деджэнкъым
дыдеджэнкъым
фыдеджэнкъым
деджэн(хэ)къым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнущ
удеджэнущ
деджэнущ
дыдеджэнущ
фыдеджэнущ
деджэну(хэ)щ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэнукъым
удеджэнукъым
деджэнукъым
дыдеджэнукъым
фыдеджэнукъым
деджэну(хэ)къым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэрэ
удеджэрэ
деджэрэ
дыдеджэрэ
фыдеджэрэ
деджэ(хэ)рэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэркъэ
удеджэркъэ
деджэркъэ
дыдеджэркъэ
фыдеджэркъэ
деджэ(хэ)ркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджэ(р)т
удеджэ(р)т
деджэ(р)т
дыдеджэ(р)т
фыдеджэ(р)т
деджэ(хэ)(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэ(р)тэкъэ
удеджэ(р)тэкъэ
деджэ(р)тэкъэ
дыдеджэ(р)тэкъэ
фыдеджэ(р)тэкъэ
деджэ(хэ)(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджа
удеджа
деджа
дыдеджа
фыдеджа
деджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдеджакъэ
удеджакъэ
деджакъэ
дыдеджакъэ
фыдеджакъэ
деджа(хэ)къэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджат
удеджат
деджат
дыдеджат
фыдеджат
деджа(хэ)т
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдеджатэкъэ
удеджатэкъэ
деджатэкъэ
дыдеджатэкъэ
фыдеджатэкъэ
деджа(хэ)тэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэгъа
удеджэгъа
деджэгъа
дыдеджэгъа
фыдеджэгъа
деджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэгъакъэ
удеджэгъакъэ
деджэгъакъэ
дыдеджэгъакъэ
фыдеджэгъакъэ
деджэгъа(хэ)къэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэгъат
удеджэгъат
деджэгъат
дыдеджэгъат
фыдеджэгъат
деджэгъа(хэ)т
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэгъатэкъэ
удеджэгъатэкъэ
деджэгъатэкъэ
дыдеджэгъатэкъэ
фыдеджэгъатэкъэ
деджэгъа(хэ)тэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
сыдеджэ
удеджэ
деджэ
дыдеджэ
фыдеджэ
деджэ(хэ)
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэкъэ
удеджэкъэ
деджэкъэ
дыдеджэкъэ
фыдеджэкъэ
деджэ(хэ)къэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
сыдеджэт
удеджэт
деджэт
дыдеджэт
фыдеджэт
деджэ(хэ)т
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэтэкъэ
удеджэтэкъэ
деджэтэкъэ
дыдеджэтэкъэ
фыдеджэтэкъэ
деджэ(хэ)тэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэн
удеджэн
деджэн
дыдеджэн
фыдеджэн
деджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэнкъэ
удеджэнкъэ
деджэнкъэ
дыдеджэнкъэ
фыдеджэнкъэ
деджэн(хэ)къэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэну
удеджэну
деджэну
дыдеджэну
фыдеджэну
деджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэнукъэ
удеджэнукъэ
деджэнукъэ
дыдеджэнукъэ
фыдеджэнукъэ
деджэну(хэ)къэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэмэ
удеджэмэ
деджэмэ
дыдеджэмэ
фыдеджэмэ
деджэ(хэ)мэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэмэ
удемыджэмэ
демыджэмэ
дыдемыджэмэ
фыдемыджэмэ
демыджэ(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджамэ
удеджамэ
деджамэ
дыдеджамэ
фыдеджамэ
деджа(хэ)мэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджамэ
удемыджамэ
демыджамэ
дыдемыджамэ
фыдемыджамэ
мыджа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыдеджэгъамэ
удеджэгъамэ
деджэгъамэ
дыдеджэгъамэ
фыдеджэгъамэ
деджэгъа(хэ)мэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэгъамэ
удемыджэгъамэ
демыджэгъамэ
дыдемыджэгъамэ
фыдемыджэгъамэ
демыджэгъа(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнмэ
удеджэнмэ
деджэнмэ
дыдеджэнмэ
фыдеджэнмэ
деджэн(хэ)мэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэнмэ
удемыджэнмэ
демыджэнмэ
дыдемыджэнмэ
фыдемыджэнмэ
демыджэн(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнумэ
удеджэнумэ
деджэнумэ
дыдеджэнумэ
фыдеджэнумэ
деджэну(хэ)мэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэнумэ
удемыджэнумэ
демыджэнумэ
дыдемыджэнумэ
фыдемыджэнумэ
демыджэну(хэ)мэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэтэмэ
удеджэтэмэ
деджэтэмэ
дыдеджэтэмэ
фыдеджэтэмэ
деджэ(хэ)тэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэтэмэ
удемыджэтэмэ
демыджэтэмэ
дыдемыджэтэмэ
фыдемыджэтэмэ
демыджэ(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджатэмэ
удеджатэмэ
деджатэмэ
дыдеджатэмэ
фыдеджатэмэ
деджа(хэ)тэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджатэмэ
удемыджатэмэ
демыджатэмэ
дыдемыджатэмэ
фыдемыджатэмэ
демыджа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыдеджэгъатэмэ
удеджэгъатэмэ
деджэгъатэмэ
дыдеджэгъатэмэ
фыдеджэгъатэмэ
деджэгъа(хэ)тэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэгъатэмэ
удемыджэгъатэмэ
демыджэгъатэмэ
дыдемыджэгъатэмэ
фыдемыджэгъатэмэ
демыджэгъа(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнтэмэ
удеджэнтэмэ
деджэнтэмэ
дыдеджэнтэмэ
фыдеджэнтэмэ
деджэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэнтэмэ
удемыджэнтэмэ
демыджэнтэмэ
дыдемыджэнтэмэ
фыдемыджэнтэмэ
демыджэн(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнутэмэ
удеджэнутэмэ
деджэнутэмэ
дыдеджэнутэмэ
фыдеджэнутэмэ
деджэну(хэ)тэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэнутэмэ
удемыджэнутэмэ
демыджэнутэмэ
дыдемыджэнутэмэ
фыдемыджэнутэмэ
демыджэну(хэ)тэмэ
сослагательнэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнт
удеджэнт
деджэнт
дыдеджэнт
фыдеджэнт
деджэн(хэ)т
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэнтэкъым
удеджэнтэкъым
деджэнтэкъым
дыдеджэнтэкъым
фыдеджэнтэкъым
деджэн(хэ)тэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнут
удеджэнут
деджэнут
дыдеджэнут
фыдеджэнут
деджэну(хэ)т
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдеджэнутэкъым
удеджэнутэкъым
деджэнутэкъым
дыдеджэнутэкъым
фыдеджэнутэкъым
деджэну(хэ)тэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэми
удеджэми
деджэми
дыдеджэми
фыдеджэми
деджэ(хэ)ми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэми
удемыджэми
демыджэми
дыдемыджэми
фыдемыджэми
демыджэ(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджами
удеджами
деджами
дыдеджами
фыдеджами
деджа(хэ)ми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджами
удемыджами
демыджами
дыдемыджами
фыдемыджами
демыджа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыдеджэгъами
удеджэгъами
деджэгъами
дыдеджэгъами
фыдеджэгъами
деджэгъа(хэ)ми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэгъами
удемыджэгъами
демыджэгъами
дыдемыджэгъами
фыдемыджэгъами
демыджэгъа(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнми
удеджэнми
деджэнми
дыдеджэнми
фыдеджэнми
деджэн(хэ)ми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэнми
удемыджэнми
демыджэнми
дыдемыджэнми
фыдемыджэнми
демыджэн(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнуми
удеджэнуми
деджэнуми
дыдеджэнуми
фыдеджэнуми
деджэну(хэ)ми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэнуми
удемыджэнуми
демыджэнуми
дыдемыджэнуми
фыдемыджэнуми
демыджэну(хэ)ми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэтэми
удеджэтэми
деджэтэми
дыдеджэтэми
фыдеджэтэми
деджэ(хэ)тэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэтэми
удемыджэтэми
демыджэтэми
дыдемыджэтэми
фыдемыджэтэми
демыджэ(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
сыдеджатэми
удеджатэми
деджатэми
дыдеджатэми
фыдеджатэми
деджа(хэ)тэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджатэми
удемыджатэми
демыджатэми
дыдемыджатэми
фыдемыджатэми
демыджа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
сыдеджэгъатэми
удеджэгъатэми
деджэгъатэми
дыдеджэгъатэми
фыдеджэгъатэми
деджэгъа(хэ)тэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэгъатэми
удемыджэгъатэми
демыджэгъатэми
дыдемыджэгъатэми
фыдемыджэгъатэми
демыджэгъа(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнтэми
удеджэнтэми
деджэнтэми
дыдеджэнтэми
фыдеджэнтэми
деджэн(хэ)тэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэнтэми
удемыджэнтэми
демыджэнтэми
дыдемыджэнтэми
фыдемыджэнтэми
демыджэн(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
сыдеджэнутэми
удеджэнутэми
деджэнутэми
дыдеджэнутэми
фыдеджэнутэми
деджэну(хэ)тэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сыдемыджэнутэми
удемыджэнутэми
демыджэнутэми
дыдемыджэнутэми
фыдемыджэнутэми
демыджэну(хэ)тэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыдеджаи
удеджаи
деджаи
дыдеджаи
фыдеджаи
деджаи
щымыӀэныгъэ:
сыдемыджаи
удемыджаи
демыджаи
дыдемыджаи
фыдемыджаи
демыджаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
щыӀэныгъэ:
сыдеджащэрэт
удеджащэрэт
деджащэрэт
дыдеджащэрэт
фыдеджащэрэт
деджащэрэт
щымыӀэныгъэ:
сыдемыджащэрэт
удемыджащэрэт
демыджащэрэт
дыдемыджащэрэт
фыдемыджащэрэт
демыджащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнщ
удеджагъэнщ
деджагъэнщ
дыдеджагъэнщ
фыдеджагъэнщ
деджагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнкъым
удеджагъэнкъым
деджагъэнкъым
дыдеджагъэнкъым
фыдеджагъэнкъым
деджагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнт
удеджагъэнт
деджагъэнт
дыдеджагъэнт
фыдеджагъэнт
деджагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнтэкъым
удеджагъэнтэкъым
деджагъэнтэкъым
дыдеджагъэнтэкъым
фыдеджагъэнтэкъым
деджагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыдеджагъэн
удеджагъэн
деджагъэн
дыдеджагъэн
фыдеджагъэн
деджагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнкъэ
удеджагъэнкъэ
деджагъэнкъэ
дыдеджагъэнкъэ
фыдеджагъэнкъэ
деджагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнт
удеджагъэнт
деджагъэнт
дыдеджагъэнт
фыдеджагъэнт
деджагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнтэкъэ
удеджагъэнтэкъэ
деджагъэнтэкъэ
дыдеджагъэнтэкъэ
фыдеджагъэнтэкъэ
деджагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнущ
удеджагъэнущ
деджагъэнущ
дыдеджагъэнущ
фыдеджагъэнущ
деджагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнукъым
удеджагъэнукъым
деджагъэнукъым
дыдеджагъэнукъым
фыдеджагъэнукъым
деджагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнут
удеджагъэнут
деджагъэнут
дыдеджагъэнут
фыдеджагъэнут
деджагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнутэкъым
удеджагъэнутэкъым
деджагъэнутэкъым
дыдеджагъэнутэкъым
фыдеджагъэнутэкъым
деджагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыдеджагъэну
удеджагъэну
деджагъэну
дыдеджагъэну
фыдеджагъэну
деджагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнукъэ
удеджагъэнукъэ
деджагъэнукъэ
дыдеджагъэнукъэ
фыдеджагъэнукъэ
деджагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнут
удеджагъэнут
деджагъэнут
дыдеджагъэнут
фыдеджагъэнут
деджагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
сыдеджагъэнутэкъэ
удеджагъэнутэкъэ
деджагъэнутэкъэ
дыдеджагъэнутэкъэ
фыдеджагъэнутэкъэ
деджагъэнутэкъэ
Причастиехэр
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыдеджэ
удеджэ
деджэ
дыдеджэ
фыдеджэ
деджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыдемыджэ
удемыджэ
демыджэ
дыдемыджэ
фыдемыджэ
демыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыдеджа
удеджа
деджа
дыдеджа
фыдеджа
деджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыдемыджа
удемыджа
демыджа
дыдемыджа
фыдемыджа
демыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыдеджэгъа
удеджэгъа
деджэгъа
дыдеджэгъа
фыдеджэгъа
деджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыдемыджэгъа
удемыджэгъа
демыджэгъа
дыдемыджэгъа
фыдемыджэгъа
демыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сыдеджэн
удеджэн
деджэн
дыдеджэн
фыдеджэн
деджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сыдемыджэн
удемыджэн
демыджэн
дыдемыджэн
фыдемыджэн
демыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сыдеджэну
удеджэну
деджэну
дыдеджэну
фыдеджэну
деджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сыдемыджэну
удемыджэну
демыджэну
дыдемыджэну
фыдемыджэну
демыджэну(хэ)
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыдеджэ
узэрыдеджэ
зэрыдеджэ
дызэрыдеджэ
фызэрыдеджэ
зэрыдеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрыдемыджэ
узэрыдемыджэ
зэрыдемыджэ
дызэрыдемыджэ
фызэрыдемыджэ
мызэрыдеджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыдеджа
узэрыдеджа
зэрыдеджа
дызэрыдеджа
фызэрыдеджа
зэрыдеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрыдемыджа
узэрыдемыджа
зэрыдемыджа
дызэрыдемыджа
фызэрыдемыджа
зэрыдемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыдеджэгъа
узэрыдеджэгъа
зэрыдеджэгъа
дызэрыдеджэгъа
фызэрыдеджэгъа
зэрыдеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрыдемыджэгъа
узэрыдемыджэгъа
зэрыдемыджэгъа
дызэрыдемыджэгъа
фызэрыдемыджэгъа
зэрыдемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыдеджэн
узэрыдеджэн
зэрыдеджэн
дызэрыдеджэн
фызэрыдеджэн
зэрыдеджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрыдемыджэн
узэрыдемыджэн
зэрыдемыджэн
дызэрыдемыджэн
фызэрыдемыджэн
зэрыдемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
сызэрыдеджэну
узэрыдеджэну
зэрыдеджэну
дызэрыдеджэну
фызэрыдеджэну
зэрыдеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сызэрыдемыджэну
узэрыдемыджэну
зэрыдемыджэну
дызэрыдемыджэну
фызэрыдемыджэну
зэрыдемыджэну(хэ)
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыщыдеджэ
ущыдеджэ
щыдеджэ
дыщыдеджэ
фыщыдеджэ
щыдеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыщыдемыджэ
ущыдемыджэ
щыдемыджэ
дыщыдемыджэ
фыщыдемыджэ
щыдемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщыдеджа
ущыдеджа
щыдеджа
дыщыдеджа
фыщыдеджа
щыдеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщыдемыджа
ущыдемыджа
щыдемыджа
дыщыдемыджа
фыщыдемыджа
щыдемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщыдеджэгъа
ущыдеджэгъа
щыдеджэгъа
дыщыдеджэгъа
фыщыдеджэгъа
щыдеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщыдемыджэгъа
ущыдемыджэгъа
щыдемыджэгъа
дыщыдемыджэгъа
фыщыдемыджэгъа
щыдемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщыдеджэн
ущыдеджэн
щыдеджэн
дыщыдеджэн
фыщыдеджэн
щыдеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщыдемыджэн
ущыдемыджэн
щыдемыджэн
дыщыдемыджэн
фыщыдемыджэн
щыдемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщыдеджэну
ущыдеджэну
щыдеджэну
дыщыдеджэну
фыщыдеджэну
щыдеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщыдемыджэну
ущыдемыджэну
щыдемыджэну
дыщыдемыджэну
фыщыдемыджэну
щыдемыджэну(хэ)
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыздэдеджэ
уздэдеджэ
здэдеджэ
дыздэдеджэ
фыздэдеджэ
здэдеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэдемыджэ
уздэдемыджэ
здэдемыджэ
дыздэдемыджэ
фыздэдемыджэ
здэдемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыздэдеджа
уздэдеджа
здэдеджа
дыздэдеджа
фыздэдеджа
здэдеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэдемыджа
уздэдемыджа
здэдемыджа
дыздэдемыджа
фыздэдемыджа
здэдемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыздэдеджэгъа
уздэдеджэгъа
здэдеджэгъа
дыздэдеджэгъа
фыздэдеджэгъа
здэдеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэдемыджэгъа
уздэдемыджэгъа
здэдемыджэгъа
дыздэдемыджэгъа
фыздэдемыджэгъа
здэдемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыздэдеджэн
уздэдеджэн
здэдеджэн
дыздэдеджэн
фыздэдеджэн
здэдеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэдемыджэн
уздэдемыджэн
здэдемыджэн
дыздэдемыджэн
фыздэдемыджэн
здэдемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыздэдеджэну
уздэдеджэну
здэдеджэну
дыздэдеджэну
фыздэдеджэну
здэдеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыздэдемыджэну
уздэдемыджэну
здэдемыджэну
дыздэдемыджэну
фыздэдемыджэну
здэдемыджэну(хэ)
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀыдеджэ
ущӀыдеджэ
щӀыдеджэ
дыщӀыдеджэ
фыщӀыдеджэ
щӀыдеджэ(хэ)
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀыдемыджэ
ущӀыдемыджэ
щӀыдемыджэ
дыщӀыдемыджэ
фыщӀыдемыджэ
щӀыдемыджэ(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀыдеджа
ущӀыдеджа
щӀыдеджа
дыщӀыдеджа
фыщӀыдеджа
щӀыдеджа(хэ)
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀыдемыджа
ущӀыдемыджа
щӀыдемыджа
дыщӀыдемыджа
фыщӀыдемыджа
щӀыдемыджа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀыдеджэгъа
ущӀыдеджэгъа
щӀыдеджэгъа
дыщӀыдеджэгъа
фыщӀыдеджэгъа
щӀыдеджэгъа(хэ)
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀыдемыджэгъа
ущӀыдемыджэгъа
щӀыдемыджэгъа
дыщӀыдемыджэгъа
фыщӀыдемыджэгъа
щӀыдемыджэгъа(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀыдеджэн
ущӀыдеджэн
щӀыдеджэн
дыщӀыдеджэн
фыщӀыдеджэн
щӀыдеджэн(хэ)
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀыдемыджэн
ущӀыдемыджэн
щӀыдемыджэн
дыщӀыдемыджэн
фыщӀыдемыджэн
щӀыдемыджэн(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
сыщӀыдеджэну
ущӀыдеджэну
щӀыдеджэну
дыщӀыдеджэну
фыщӀыдеджэну
щӀыдеджэну(хэ)
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
сыщӀыдемыджэну
ущӀыдемыджэну
щӀыдемыджэну
дыщӀыдемыджэну
фыщӀыдемыджэну
щӀыдемыджэну(хэ)
Деепричастиехэр
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
ит зэман - щыӀэныгъэ
сыдеджэу
удеджэу
деджэу
дыдеджэу
фыдеджэу
деджэ(хэ)у
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сыдемыджэу
удемыджэу
демыджэу
дыдемыджэу
фыдемыджэу
демыджэ(хэ)у
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
сыдеджауэ
удеджауэ
деджауэ
дыдеджауэ
фыдеджауэ
деджауэ / деджа(хэ)у
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сыдемыджауэ
удемыджауэ
демыджауэ
дыдемыджауэ
фыдемыджауэ
демыджауэ(хэ) / демыджа(хэ)у
жрэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ
сыдеджэурэ
удеджэурэ
деджэурэ
дыдеджэурэ
фыдеджэурэ
деджэ(хэ)урэ
жрэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ
сыдемыджэурэ
удемыджэурэ
демыджэурэ
дыдемыджэурэ
фыдемыджэурэ
демыджэ(хэ)урэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ
Прямой Дополненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
Подлежащэ
сэ
--
сыбдоджэ
сыдоджэ
--
сывдоджэ
садоджэ(хэ)
уэ
уздоджэ
--
удоджэ
уддоджэ
--
уадоджэ(хэ)
ар
здоджэ
бдоджэ
доджэ
ддоджэ
вдоджэ
ядоджэ(хэ)
дэ
--
дыбдоджэ
дыдоджэ
--
дывдоджэ
дадоджэ(хэ)
фэ
фыздоджэ
--
фыдоджэ
фыддоджэ
--
фадоджэ(хэ)
ахэр
здоджэ
бдоджэ
доджэ
ддоджэ
вдоджэ
ядоджэ(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)
Прямой Дополненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
Подлежащэ
сэ
--
сыбде[джэрэ]
сыде[джэрэ]
--
сывде[джэрэ]
саде[джэ(хэ)рэ]
уэ
узде[джэрэ]
--
уде[джэрэ]
удде[джэрэ]
--
уаде[джэ(хэ)рэ]
ар
зде[джэрэ]
бде[джэрэ]
де[джэрэ]
дде[джэрэ]
вде[джэрэ]
яде[джэ(хэ)рэ]
дэ
--
дыбде[джэрэ]
дыде[джэрэ]
--
дывде[джэрэ]
даде[джэ(хэ)рэ]
фэ
фызде[джэрэ]
--
фыбъэде[джэрэ]
фыдде[джэрэ]
--
фаде[джэ(хэ)рэ]
ахэр
зде[джэрэ]
бде[джэрэ]
де[джэрэ]
дде[джэрэ]
вде[джэрэ]
яде[джэ(хэ)рэ]
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[дж]э
[дж]эр
--
[дж]эхэр
Эргативнэ:
[дж]э
[дж]эм
--
[дж]эхэм
Послеложнэ:
[дж]экӀэ
[дж]эмкӀэ
[дж]эхэкӀэ
[дж]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[дж]эуэ
[дж]эрауэ
[дж]эхэу
[дж]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[дж]а
[дж]ар
--
[дж]ахэр
Эргативнэ:
[дж]а
[дж]ам
--
[дж]ахэм
Послеложнэ:
[дж]акӀэ
[дж]амкӀэ
[дж]ахэкӀэ
[дж]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[дж]ауэ
[дж]арауэ
[дж]ахэу
[дж]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[дж]эн
[дж]эныр
--
[дж]энхэр
Эргативнэ:
[дж]эн
[дж]эным
--
[дж]энхэм
Послеложнэ:
[дж]энкӀэ
[дж]энымкӀэ
[дж]энхэкӀэ
[дж]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:
[дж]эну
[дж]энырауэ
[дж]энхэу
[дж]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[дж]эну
[дж]энур
--
[дж]энухэр
Эргативнэ:
[дж]эну
[дж]энум
--
[дж]энухэм
Послеложнэ:
[дж]энукӀэ
[дж]энумкӀэ
[дж]энухэкӀэ
[дж]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[дж]энууэ
[дж]энурауэ
[дж]энухэу
[дж]энухэрауэ
МЫХЬЭНЭ
Зыгуэрым щӀыгъуу еджэн.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
ЩӀалэ цӀыкӀур и шыпхъум доджэ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
деджэн: study together with sb
ЩӀалэ цӀыкӀур и шыпхъум доджэ: the little boy studies together with his sister.
УРЫСЫБЗЭ
деджэн: учиться вместе с кем-л.
ЩӀалэ цӀыкӀур и шыпхъум доджэ: маленький мальчик учится вместе с сестрой.
БИБЛИОГРАФИЕ
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.