АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ГЛАГОЛ ЛЪЭӏЭС
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
гъэ- + [хъуэхъу] + -э + -н
СПРЯЖЕНЭ
Глагол лъэӏэс "гъэхъуэхъуэн"-м и спряженэ
Инфинитив (масдар)
щыӀэныгъэ:
гъэхъуэхъуэн
щымыӀэныгъэ:
мыгъэхъуэхъуэн
Инфинитив (масдар) щхьэкӀэ зэхъуэкӀа
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэн
бгъэхъуэхъуэн
игъэхъуэхъуэн
дгъэхъуэхъуэн
вгъэхъуэхъуэн
ягъэхъуэхъуэн
щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэн
умыгъэхъуэхъуэн
имыгъэхъуэхъуэн
дымыгъэхъуэхъуэн
фымыгъэхъуэхъуэн
ямыгъэхъуэхъуэн
Унафэ наклоненэ
уэ
фэ
щыӀэныгъэ:
гъэхъуахъуэ!
вгъэхъуахъуэ!
щымыӀэныгъэ:
умыгъэхъуахъуэ!
фымыгъэхъуахъуэ!
Ре-кӀэ унафэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
срегъэхъуахъуэ
урегъэхъуахъуэ
ирегъэхъуахъуэ
дрегъэхъуахъуэ
фрегъэхъуахъуэ
ирегъэхъуахъуэ
щымыӀэныгъэ:
сремыгъэхъуахъуэ
уремыгъэхъуахъуэ
иремыгъэхъуахъуэ
дремыгъэхъуахъуэ
фремыгъэхъуахъуэ
иремыгъэхъуахъуэ
ЗэраӀуатэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
согъэхъуахъуэ(р)
уогъэхъуахъуэ(р) / богъэхъуахъуэ(р)
егъэхъуахъуэ(р)
догъэхъуахъуэ(р)
фогъэхъуахъуэ(р)
ягъэхъуахъуэ(р)
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэркъым
бгъэхъуахъуэркъым
игъэхъуахъуэркъым
дгъэхъуахъуэркъым
вгъэхъуахъуэркъым
ягъэхъуахъуэркъым
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэ(р)т
бгъэхъуахъуэ(р)т
игъэхъуахъуэ(р)т
дгъэхъуахъуэ(р)т
вгъэхъуахъуэ(р)т
ягъэхъуахъуэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэ(р)тэкъым
бгъэхъуахъуэ(р)тэкъым
игъэхъуахъуэ(р)тэкъым
дгъэхъуахъуэ(р)тэкъым
вгъэхъуахъуэ(р)тэкъым
ягъэхъуахъуэ(р)тэкъым
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуащ
бгъэхъуэхъуащ
игъэхъуэхъуащ
дгъэхъуэхъуащ
вгъэхъуэхъуащ
ягъэхъуэхъуащ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуакъым
бгъэхъуэхъуакъым
игъэхъуэхъуакъым
дгъэхъуэхъуакъым
вгъэхъуэхъуакъым
ягъэхъуэхъуакъым
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуат
бгъэхъуэхъуат
игъэхъуэхъуат
дгъэхъуэхъуат
вгъэхъуэхъуат
ягъэхъуэхъуат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуатэкъым
бгъэхъуэхъуатэкъым
игъэхъуэхъуатэкъым
дгъэхъуэхъуатэкъым
вгъэхъуэхъуатэкъым
ягъэхъуэхъуатэкъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъащ
бгъэхъуэхъуэгъащ
игъэхъуэхъуэгъащ
дгъэхъуэхъуэгъащ
вгъэхъуэхъуэгъащ
ягъэхъуэхъуэгъащ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъакъым
бгъэхъуэхъуэгъакъым
игъэхъуэхъуэгъакъым
дгъэхъуэхъуэгъакъым
вгъэхъуэхъуэгъакъым
ягъэхъуэхъуэгъакъым
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъат
бгъэхъуэхъуэгъат
игъэхъуэхъуэгъат
дгъэхъуэхъуэгъат
вгъэхъуэхъуэгъат
ягъэхъуэхъуэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъатэкъым
бгъэхъуэхъуэгъатэкъым
игъэхъуэхъуэгъатэкъым
дгъэхъуэхъуэгъатэкъым
вгъэхъуэхъуэгъатэкъым
ягъэхъуэхъуэгъатэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэщ
бгъэхъуахъуэщ
игъэхъуахъуэщ
дгъэхъуахъуэщ
вгъэхъуахъуэщ
ягъэхъуахъуэщ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэкъым
бгъэхъуахъуэкъым
игъэхъуахъуэкъым
дгъэхъуахъуэкъым
вгъэхъуахъуэкъым
ягъэхъуахъуэкъым
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэт
бгъэхъуахъуэт
игъэхъуахъуэт
дгъэхъуахъуэт
вгъэхъуахъуэт
ягъэхъуахъуэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэтэкъым
бгъэхъуахъуэтэкъым
игъэхъуахъуэтэкъым
дгъэхъуахъуэтэкъым
вгъэхъуахъуэтэкъым
ягъэхъуахъуэтэкъым
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнщ
бгъэхъуэхъуэнщ
игъэхъуэхъуэнщ
дгъэхъуэхъуэнщ
вгъэхъуэхъуэнщ
ягъэхъуэхъуэнщ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнкъым
бгъэхъуэхъуэнкъым
игъэхъуэхъуэнкъым
дгъэхъуэхъуэнкъым
вгъэхъуэхъуэнкъым
ягъэхъуэхъуэнкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнущ
бгъэхъуэхъуэнущ
игъэхъуэхъуэнущ
дгъэхъуэхъуэнущ
вгъэхъуэхъуэнущ
ягъэхъуэхъуэнущ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнукъым
бгъэхъуэхъуэнукъым
игъэхъуэхъуэнукъым
дгъэхъуэхъуэнукъым
вгъэхъуэхъуэнукъым
ягъэхъуэхъуэнукъым
ЗэрыупщӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэрэ
бгъэхъуахъуэрэ
игъэхъуахъуэрэ
дгъэхъуахъуэрэ
вгъэхъуахъуэрэ
ягъэхъуахъуэрэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэркъэ
бгъэхъуахъуэркъэ
игъэхъуахъуэркъэ
дгъэхъуахъуэркъэ
вгъэхъуахъуэркъэ
ягъэхъуахъуэркъэ
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэ(р)т
бгъэхъуахъуэ(р)т
игъэхъуахъуэ(р)т
дгъэхъуахъуэ(р)т
вгъэхъуахъуэ(р)т
ягъэхъуахъуэ(р)т
блэкӀа зэфӀэмыкӀа зэман (имперфект) – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэ(р)тэкъэ
бгъэхъуахъуэ(р)тэкъэ
игъэхъуахъуэ(р)тэкъэ
дгъэхъуахъуэ(р)тэкъэ
вгъэхъуахъуэ(р)тэкъэ
ягъэхъуахъуэ(р)тэкъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуа
бгъэхъуэхъуа
игъэхъуэхъуа
дгъэхъуэхъуа
вгъэхъуэхъуа
ягъэхъуэхъуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуакъэ
бгъэхъуэхъуакъэ
игъэхъуэхъуакъэ
дгъэхъуэхъуакъэ
вгъэхъуэхъуакъэ
ягъэхъуэхъуакъэ
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуат
бгъэхъуэхъуат
игъэхъуэхъуат
дгъэхъуэхъуат
вгъэхъуэхъуат
ягъэхъуэхъуат
блэкӀа зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуатэкъэ
бгъэхъуэхъуатэкъэ
игъэхъуэхъуатэкъэ
дгъэхъуэхъуатэкъэ
вгъэхъуэхъуатэкъэ
ягъэхъуэхъуатэкъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъа
бгъэхъуэхъуэгъа
игъэхъуэхъуэгъа
дгъэхъуэхъуэгъа
вгъэхъуэхъуэгъа
ягъэхъуэхъуэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъакъэ
бгъэхъуэхъуэгъакъэ
игъэхъуэхъуэгъакъэ
дгъэхъуэхъуэгъакъэ
вгъэхъуэхъуэгъакъэ
ягъэхъуэхъуэгъакъэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъат
бгъэхъуэхъуэгъат
игъэхъуэхъуэгъат
дгъэхъуэхъуэгъат
вгъэхъуэхъуэгъат
ягъэхъуэхъуэгъат
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа и пэ ит зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъатэкъэ
бгъэхъуэхъуэгъатэкъэ
игъэхъуэхъуэгъатэкъэ
дгъэхъуэхъуэгъатэкъэ
вгъэхъуэхъуэгъатэкъэ
ягъэхъуэхъуэгъатэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэ
бгъэхъуахъуэ
игъэхъуахъуэ
дгъэхъуахъуэ
вгъэхъуахъуэ
ягъэхъуахъуэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман I – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэкъэ
бгъэхъуахъуэкъэ
игъэхъуахъуэкъэ
дгъэхъуахъуэкъэ
вгъэхъуахъуэкъэ
ягъэхъуахъуэкъэ
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэт
бгъэхъуахъуэт
игъэхъуахъуэт
дгъэхъуахъуэт
вгъэхъуахъуэт
ягъэхъуахъуэт
блэкӀа гъэкӀэщӀа зэман II – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэтэкъэ
бгъэхъуахъуэтэкъэ
игъэхъуахъуэтэкъэ
дгъэхъуахъуэтэкъэ
вгъэхъуахъуэтэкъэ
ягъэхъуахъуэтэкъэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэн
бгъэхъуэхъуэн
игъэхъуэхъуэн
дгъэхъуэхъуэн
вгъэхъуэхъуэн
ягъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнкъэ
бгъэхъуэхъуэнкъэ
игъэхъуэхъуэнкъэ
дгъэхъуэхъуэнкъэ
вгъэхъуэхъуэнкъэ
ягъэхъуэхъуэнкъэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэну
бгъэхъуэхъуэну
игъэхъуэхъуэну
дгъэхъуэхъуэну
вгъэхъуэхъуэну
ягъэхъуэхъуэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнукъэ
бгъэхъуэхъуэнукъэ
игъэхъуэхъуэнукъэ
дгъэхъуэхъуэнукъэ
вгъэхъуэхъуэнукъэ
ягъэхъуэхъуэнукъэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэмэ
бгъэхъуахъуэмэ
игъэхъуахъуэмэ
дгъэхъуахъуэмэ
вгъэхъуахъуэмэ
ягъэхъуахъуэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуахъуэмэ
умыгъэхъуахъуэмэ
имыгъэхъуахъуэмэ
дымыгъэхъуахъуэмэ
фымыгъэхъуахъуэмэ
ямыгъэхъуахъуэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуамэ
бгъэхъуэхъуамэ
игъэхъуэхъуамэ
дгъэхъуэхъуамэ
вгъэхъуэхъуамэ
ягъэхъуэхъуамэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуамэ
умыгъэхъуэхъуамэ
имыгъэхъуэхъуамэ
дымыгъэхъуэхъуамэ
фымыгъэхъуэхъуамэ
ямыгъэхъуэхъуамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъамэ
бгъэхъуэхъуэгъамэ
игъэхъуэхъуэгъамэ
дгъэхъуэхъуэгъамэ
вгъэхъуэхъуэгъамэ
ягъэхъуэхъуэгъамэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэгъамэ
умыгъэхъуэхъуэгъамэ
имыгъэхъуэхъуэгъамэ
дымыгъэхъуэхъуэгъамэ
фымыгъэхъуэхъуэгъамэ
ямыгъэхъуэхъуэгъамэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнмэ
бгъэхъуэхъуэнмэ
игъэхъуэхъуэнмэ
дгъэхъуэхъуэнмэ
вгъэхъуэхъуэнмэ
ягъэхъуэхъуэнмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэнмэ
умыгъэхъуэхъуэнмэ
имыгъэхъуэхъуэнмэ
дымыгъэхъуэхъуэнмэ
фымыгъэхъуэхъуэнмэ
ямыгъэхъуэхъуэнмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнумэ
бгъэхъуэхъуэнумэ
игъэхъуэхъуэнумэ
дгъэхъуэхъуэнумэ
вгъэхъуэхъуэнумэ
ягъэхъуэхъуэнумэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэнумэ
умыгъэхъуэхъуэнумэ
имыгъэхъуэхъуэнумэ
дымыгъэхъуэхъуэнумэ
фымыгъэхъуэхъуэнумэ
ямыгъэхъуэхъуэнумэ
условнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэтэмэ
бгъэхъуахъуэтэмэ
игъэхъуахъуэтэмэ
дгъэхъуахъуэтэмэ
вгъэхъуахъуэтэмэ
ягъэхъуахъуэтэмэ
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуахъуэтэмэ
умыгъэхъуахъуэтэмэ
имыгъэхъуахъуэтэмэ
дымыгъэхъуахъуэтэмэ
фымыгъэхъуахъуэтэмэ
ямыгъэхъуахъуэтэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуатэмэ
бгъэхъуэхъуатэмэ
игъэхъуэхъуатэмэ
дгъэхъуэхъуатэмэ
вгъэхъуэхъуатэмэ
ягъэхъуэхъуатэмэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуатэмэ
умыгъэхъуэхъуатэмэ
имыгъэхъуэхъуатэмэ
дымыгъэхъуэхъуатэмэ
фымыгъэхъуэхъуатэмэ
ямыгъэхъуэхъуатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъатэмэ
бгъэхъуэхъуэгъатэмэ
игъэхъуэхъуэгъатэмэ
дгъэхъуэхъуэгъатэмэ
вгъэхъуэхъуэгъатэмэ
ягъэхъуэхъуэгъатэмэ
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэгъатэмэ
умыгъэхъуэхъуэгъатэмэ
имыгъэхъуэхъуэгъатэмэ
дымыгъэхъуэхъуэгъатэмэ
фымыгъэхъуэхъуэгъатэмэ
ямыгъэхъуэхъуэгъатэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнтэмэ
бгъэхъуэхъуэнтэмэ
игъэхъуэхъуэнтэмэ
дгъэхъуэхъуэнтэмэ
вгъэхъуэхъуэнтэмэ
ягъэхъуэхъуэнтэмэ
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэнтэмэ
умыгъэхъуэхъуэнтэмэ
имыгъэхъуэхъуэнтэмэ
дымыгъэхъуэхъуэнтэмэ
фымыгъэхъуэхъуэнтэмэ
ямыгъэхъуэхъуэнтэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнутэмэ
бгъэхъуэхъуэнутэмэ
игъэхъуэхъуэнутэмэ
дгъэхъуэхъуэнутэмэ
вгъэхъуэхъуэнутэмэ
ягъэхъуэхъуэнутэмэ
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэнутэмэ
умыгъэхъуэхъуэнутэмэ
имыгъэхъуэхъуэнутэмэ
дымыгъэхъуэхъуэнутэмэ
фымыгъэхъуэхъуэнутэмэ
ямыгъэхъуэхъуэнутэмэ
сослагательнэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнт
бгъэхъуэхъуэнт
игъэхъуэхъуэнт
дгъэхъуэхъуэнт
вгъэхъуэхъуэнт
ягъэхъуэхъуэнт
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнтэкъым
бгъэхъуэхъуэнтэкъым
игъэхъуэхъуэнтэкъым
дгъэхъуэхъуэнтэкъым
вгъэхъуэхъуэнтэкъым
ягъэхъуэхъуэнтэкъым
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнут
бгъэхъуэхъуэнут
игъэхъуэхъуэнут
дгъэхъуэхъуэнут
вгъэхъуэхъуэнут
ягъэхъуэхъуэнут
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнутэкъым
бгъэхъуэхъуэнутэкъым
игъэхъуэхъуэнутэкъым
дгъэхъуэхъуэнутэкъым
вгъэхъуэхъуэнутэкъым
ягъэхъуэхъуэнутэкъым
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэми
бгъэхъуахъуэми
игъэхъуахъуэми
дгъэхъуахъуэми
вгъэхъуахъуэми
ягъэхъуахъуэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуахъуэми
умыгъэхъуахъуэми
имыгъэхъуахъуэми
дымыгъэхъуахъуэми
фымыгъэхъуахъуэми
ямыгъэхъуахъуэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуами
бгъэхъуэхъуами
игъэхъуэхъуами
дгъэхъуэхъуами
вгъэхъуэхъуами
ягъэхъуэхъуами
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуами
умыгъэхъуэхъуами
имыгъэхъуэхъуами
дымыгъэхъуэхъуами
фымыгъэхъуэхъуами
ямыгъэхъуэхъуами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъами
бгъэхъуэхъуэгъами
игъэхъуэхъуэгъами
дгъэхъуэхъуэгъами
вгъэхъуэхъуэгъами
ягъэхъуэхъуэгъами
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэгъами
умыгъэхъуэхъуэгъами
имыгъэхъуэхъуэгъами
дымыгъэхъуэхъуэгъами
фымыгъэхъуэхъуэгъами
ямыгъэхъуэхъуэгъами
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнми
бгъэхъуэхъуэнми
игъэхъуэхъуэнми
дгъэхъуэхъуэнми
вгъэхъуэхъуэнми
ягъэхъуэхъуэнми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэнми
умыгъэхъуэхъуэнми
имыгъэхъуэхъуэнми
дымыгъэхъуэхъуэнми
фымыгъэхъуэхъуэнми
ямыгъэхъуэхъуэнми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнуми
бгъэхъуэхъуэнуми
игъэхъуэхъуэнуми
дгъэхъуэхъуэнуми
вгъэхъуэхъуэнуми
ягъэхъуэхъуэнуми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэнуми
умыгъэхъуэхъуэнуми
имыгъэхъуэхъуэнуми
дымыгъэхъуэхъуэнуми
фымыгъэхъуэхъуэнуми
ямыгъэхъуэхъуэнуми
уступительнэ ипэжыпӀэкӀэ щымыӀэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуахъуэтэми
бгъэхъуахъуэтэми
игъэхъуахъуэтэми
дгъэхъуахъуэтэми
вгъэхъуахъуэтэми
ягъэхъуахъуэтэми
ит зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуахъуэтэми
умыгъэхъуахъуэтэми
имыгъэхъуахъуэтэми
дымыгъэхъуахъуэтэми
фымыгъэхъуахъуэтэми
ямыгъэхъуахъуэтэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуатэми
бгъэхъуэхъуатэми
игъэхъуэхъуатэми
дгъэхъуэхъуатэми
вгъэхъуэхъуатэми
ягъэхъуэхъуатэми
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман (перфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуатэми
умыгъэхъуэхъуатэми
имыгъэхъуэхъуатэми
дымыгъэхъуэхъуатэми
фымыгъэхъуэхъуатэми
ямыгъэхъуэхъуатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект)– щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэгъатэми
бгъэхъуэхъуэгъатэми
игъэхъуэхъуэгъатэми
дгъэхъуэхъуэгъатэми
вгъэхъуэхъуэгъатэми
ягъэхъуэхъуэгъатэми
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман (плюс квамперфект) – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэгъатэми
умыгъэхъуэхъуэгъатэми
имыгъэхъуэхъуэгъатэми
дымыгъэхъуэхъуэгъатэми
фымыгъэхъуэхъуэгъатэми
ямыгъэхъуэхъуэгъатэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнтэми
бгъэхъуэхъуэнтэми
игъэхъуэхъуэнтэми
дгъэхъуэхъуэнтэми
вгъэхъуэхъуэнтэми
ягъэхъуэхъуэнтэми
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэнтэми
умыгъэхъуэхъуэнтэми
имыгъэхъуэхъуэнтэми
дымыгъэхъуэхъуэнтэми
фымыгъэхъуэхъуэнтэми
ямыгъэхъуэхъуэнтэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуэнутэми
бгъэхъуэхъуэнутэми
игъэхъуэхъуэнутэми
дгъэхъуэхъуэнутэми
вгъэхъуэхъуэнутэми
ягъэхъуэхъуэнутэми
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман – щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуэнутэми
умыгъэхъуэхъуэнутэми
имыгъэхъуэхъуэнутэми
дымыгъэхъуэхъуэнутэми
фымыгъэхъуэхъуэнутэми
ямыгъэхъуэхъуэнутэми
гъэщӀэгъуэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуаи
бгъэхъуэхъуаи
игъэхъуэхъуаи
дгъэхъуэхъуаи
вгъэхъуэхъуаи
ягъэхъуэхъуаи
щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуаи
умыгъэхъуэхъуаи
имыгъэхъуэхъуаи
дымыгъэхъуэхъуаи
фымыгъэхъуэхъуаи
ямыгъэхъуэхъуаи
фӀэфӀыныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуащэрэт
бгъэхъуэхъуащэрэт
игъэхъуэхъуащэрэт
дгъэхъуэхъуащэрэт
вгъэхъуэхъуащэрэт
ягъэхъуэхъуащэрэт
щымыӀэныгъэ:
сымыгъэхъуэхъуащэрэт
умыгъэхъуэхъуащэрэт
имыгъэхъуэхъуащэрэт
дымыгъэхъуэхъуащэрэт
фымыгъэхъуэхъуащэрэт
ямыгъэхъуэхъуащэрэт
шэч къытехьэныгъэ наклоненэ
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнщ
бгъэхъуэхъуагъэнщ
игъэхъуэхъуагъэнщ
дгъэхъуэхъуагъэнщ
вгъэхъуэхъуагъэнщ
ягъэхъуэхъуагъэнщ
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнкъым
бгъэхъуэхъуагъэнкъым
игъэхъуэхъуагъэнкъым
дгъэхъуэхъуагъэнкъым
вгъэхъуэхъуагъэнкъым
ягъэхъуэхъуагъэнкъым
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнт
бгъэхъуэхъуагъэнт
игъэхъуэхъуагъэнт
дгъэхъуэхъуагъэнт
вгъэхъуэхъуагъэнт
ягъэхъуэхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнтэкъым
бгъэхъуэхъуагъэнтэкъым
игъэхъуэхъуагъэнтэкъым
дгъэхъуэхъуагъэнтэкъым
вгъэхъуэхъуагъэнтэкъым
ягъэхъуэхъуагъэнтэкъым
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэн
бгъэхъуэхъуагъэн
игъэхъуэхъуагъэн
дгъэхъуэхъуагъэн
вгъэхъуэхъуагъэн
ягъэхъуэхъуагъэн
гъэн-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнкъэ
бгъэхъуэхъуагъэнкъэ
игъэхъуэхъуагъэнкъэ
дгъэхъуэхъуагъэнкъэ
вгъэхъуэхъуагъэнкъэ
ягъэхъуэхъуагъэнкъэ
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнт
бгъэхъуэхъуагъэнт
игъэхъуэхъуагъэнт
дгъэхъуэхъуагъэнт
вгъэхъуэхъуагъэнт
ягъэхъуэхъуагъэнт
гъэнт-кӀэ мыгъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнтэкъэ
бгъэхъуэхъуагъэнтэкъэ
игъэхъуэхъуагъэнтэкъэ
дгъэхъуэхъуагъэнтэкъэ
вгъэхъуэхъуагъэнтэкъэ
ягъэхъуэхъуагъэнтэкъэ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнущ
бгъэхъуэхъуагъэнущ
игъэхъуэхъуагъэнущ
дгъэхъуэхъуагъэнущ
вгъэхъуэхъуагъэнущ
ягъэхъуэхъуагъэнущ
гъэну-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнукъым
бгъэхъуэхъуагъэнукъым
игъэхъуэхъуагъэнукъым
дгъэхъуэхъуагъэнукъым
вгъэхъуэхъуагъэнукъым
ягъэхъуэхъуагъэнукъым
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнут
бгъэхъуэхъуагъэнут
игъэхъуэхъуагъэнут
дгъэхъуэхъуагъэнут
вгъэхъуэхъуагъэнут
ягъэхъуэхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла - щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнутэкъым
бгъэхъуэхъуагъэнутэкъым
игъэхъуэхъуагъэнутэкъым
дгъэхъуэхъуагъэнутэкъым
вгъэхъуэхъуагъэнутэкъым
ягъэхъуэхъуагъэнутэкъым
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэну
бгъэхъуэхъуагъэну
игъэхъуэхъуагъэну
дгъэхъуэхъуагъэну
вгъэхъуэхъуагъэну
ягъэхъуэхъуагъэну
гъэну-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнукъэ
бгъэхъуэхъуагъэнукъэ
игъэхъуэхъуагъэнукъэ
дгъэхъуэхъуагъэнукъэ
вгъэхъуэхъуагъэнукъэ
ягъэхъуэхъуагъэнукъэ
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнут
бгъэхъуэхъуагъэнут
игъэхъуэхъуагъэнут
дгъэхъуэхъуагъэнут
вгъэхъуэхъуагъэнут
ягъэхъуэхъуагъэнут
гъэнут-кӀэ гъэбелджыла зэрыупщӀэ - щымыӀэныгъэ:
згъэхъуэхъуагъэнутэкъэ
бгъэхъуэхъуагъэнутэкъэ
игъэхъуэхъуагъэнутэкъэ
дгъэхъуэхъуагъэнутэкъэ
вгъэхъуэхъуагъэнутэкъэ
ягъэхъуэхъуагъэнутэкъэ
Зылэжь (субъектнэ) причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
зыгъэхъуахъуэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ
зымыгъэхъуахъуэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зыгъэхъуэхъуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зымыгъэхъуэхъуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зыгъэхъуэхъуэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зымыгъэхъуэхъуэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зыгъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зымыгъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зыгъэхъуэхъуэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зымыгъэхъуэхъуэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэм иту)
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ
згъэхъуахъуэ
бгъэхъуахъуэ
игъэхъуахъуэ
дгъэхъуахъуэ
вгъэхъуахъуэ
ягъэхъуахъуэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыгъэхъуахъуэ
умыгъэхъуахъуэ
имыгъэхъуахъуэ
дымыгъэхъуахъуэ
фымыгъэхъуахъуэ
ямыгъэхъуахъуэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
згъэхъуэхъуа
бгъэхъуэхъуа
игъэхъуэхъуа
дгъэхъуэхъуа
вгъэхъуэхъуа
ягъэхъуэхъуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыгъэхъуэхъуа
умыгъэхъуэхъуа
имыгъэхъуэхъуа
дымыгъэхъуэхъуа
фымыгъэхъуэхъуа
ямыгъэхъуэхъуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
згъэхъуэхъуэгъа
бгъэхъуэхъуэгъа
игъэхъуэхъуэгъа
дгъэхъуэхъуэгъа
вгъэхъуэхъуэгъа
ягъэхъуэхъуэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыгъэхъуэхъуэгъа
умыгъэхъуэхъуэгъа
имыгъэхъуэхъуэгъа
дымыгъэхъуэхъуэгъа
фымыгъэхъуэхъуэгъа
ямыгъэхъуэхъуэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
згъэхъуэхъуэн
бгъэхъуэхъуэн
игъэхъуэхъуэн
дгъэхъуэхъуэн
вгъэхъуэхъуэн
ягъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымыгъэхъуэхъуэн
умыгъэхъуэхъуэн
имыгъэхъуэхъуэн
дымыгъэхъуэхъуэн
фымыгъэхъуэхъуэн
ямыгъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
згъэхъуэхъуэну
бгъэхъуэхъуэну
игъэхъуэхъуэну
дгъэхъуэхъуэну
вгъэхъуэхъуэну
ягъэхъуэхъуэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
сымыгъэхъуэхъуэну
умыгъэхъуэхъуэну
имыгъэхъуэхъуэну
дымыгъэхъуэхъуэну
фымыгъэхъуэхъуэну
ямыгъэхъуэхъуэну
Зэлэжь (объектнэ) причастие (щхьэншэ)
ит зэман - щыӀэныгъэ
гъэхъуахъуэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ
мыгъэхъуахъуэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
гъэхъуэхъуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
мыгъэхъуэхъуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
гъэхъуэхъуэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
мыгъэхъуэхъуэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
гъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
мыгъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
гъэхъуэхъуэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
мыгъэхъуэхъуэну
Обстоятельственнэ причастиехэр
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
Лэжьыгъэм и къэхъукӀэр зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
зэрызгъэхъуахъуэ
зэрыбгъэхъуахъуэ
зэригъэхъуахъуэ
зэрыдгъэхъуахъуэ
зэрывгъэхъуахъуэ
зэрагъэхъуахъуэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыгъэхъуахъуэ
зэрумыгъэхъуахъуэ
зэримыгъэхъуахъуэ
зэрыдмыгъэхъуахъуэ
зэрывмыгъэхъуахъуэ
зэрамыгъэхъуахъуэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зэрызгъэхъуэхъуа
зэрыбгъэхъуэхъуа
зэригъэхъуэхъуа
зэрыдгъэхъуэхъуа
зэрывгъэхъуэхъуа
зэрагъэхъуэхъуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыгъэхъуэхъуа
зэрумыгъэхъуэхъуа
зэримыгъэхъуэхъуа
зэрыдмыгъэхъуэхъуа
зэрывмыгъэхъуэхъуа
зэрамыгъэхъуэхъуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
зэрызгъэхъуэхъуэгъа
зэрыбгъэхъуэхъуэгъа
зэригъэхъуэхъуэгъа
зэрыдгъэхъуэхъуэгъа
зэрывгъэхъуэхъуэгъа
зэрагъэхъуэхъуэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыгъэхъуэхъуэгъа
зэрумыгъэхъуэхъуэгъа
зэримыгъэхъуэхъуэгъа
зэрыдмыгъэхъуэхъуэгъа
зэрывмыгъэхъуэхъуэгъа
зэрамыгъэхъуэхъуэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зэрызгъэхъуэхъуэн
зэрыбгъэхъуэхъуэн
зэригъэхъуэхъуэн
зэрыдгъэхъуэхъуэн
зэрывгъэхъуэхъуэн
зэрагъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыгъэхъуэхъуэн
зэрумыгъэхъуэхъуэн
зэримыгъэхъуэхъуэн
зэрыдмыгъэхъуэхъуэн
зэрывмыгъэхъуэхъуэн
зэрамыгъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щыӀэныгъэ
зэрызгъэхъуэхъуэну
зэрыбгъэхъуэхъуэну
зэригъэхъуэхъуэну
зэрыдгъэхъуэхъуэну
зэрывгъэхъуэхъуэну
зэрагъэхъуэхъуэну
къэкӀуэну гъэбелджыла зэман - щымыӀэныгъэ
зэрызмыгъэхъуэхъуэну
зэрумыгъэхъуэхъуэну
зэримыгъэхъуэхъуэну
зэрыдмыгъэхъуэхъуэну
зэрывмыгъэхъуэхъуэну
зэрамыгъэхъуэхъуэну
Зэман/щӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
щызгъэхъуахъуэ
щыбгъэхъуахъуэ
щигъэхъуахъуэ
щыдгъэхъуахъуэ
щывгъэхъуахъуэ
щагъэхъуахъуэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыгъэхъуахъуэ
щумыгъэхъуахъуэ
щимыгъэхъуахъуэ
щыдмыгъэхъуахъуэ
щывмыгъэхъуахъуэ
щамыгъэхъуахъуэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щызгъэхъуэхъуа
щыбгъэхъуэхъуа
щигъэхъуэхъуа
щыдгъэхъуэхъуа
щывгъэхъуэхъуа
щагъэхъуэхъуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыгъэхъуэхъуа
щумыгъэхъуэхъуа
щимыгъэхъуэхъуа
щыдмыгъэхъуэхъуа
щывмыгъэхъуэхъуа
щамыгъэхъуэхъуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щызгъэхъуэхъуэгъа
щыбгъэхъуэхъуэгъа
щигъэхъуэхъуэгъа
щыдгъэхъуэхъуэгъа
щывгъэхъуэхъуэгъа
щагъэхъуэхъуэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыгъэхъуэхъуэгъа
щумыгъэхъуэхъуэгъа
щимыгъэхъуэхъуэгъа
щыдмыгъэхъуэхъуэгъа
щывмыгъэхъуэхъуэгъа
щамыгъэхъуэхъуэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щызгъэхъуэхъуэн
щыбгъэхъуэхъуэн
щигъэхъуэхъуэн
щыдгъэхъуэхъуэн
щывгъэхъуэхъуэн
щагъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыгъэхъуэхъуэн
щумыгъэхъуэхъуэн
щимыгъэхъуэхъуэн
щыдмыгъэхъуэхъуэн
щывмыгъэхъуэхъуэн
щамыгъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щызгъэхъуэхъуэну
щыбгъэхъуэхъуэну
щигъэхъуэхъуэну
щыдгъэхъуэхъуэну
щывгъэхъуэхъуэну
щагъэхъуэхъуэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щызмыгъэхъуэхъуэну
щумыгъэхъуэхъуэну
щимыгъэхъуэхъуэну
щыдмыгъэхъуэхъуэну
щывмыгъэхъуэхъуэну
щамыгъэхъуэхъуэну
ЩӀыпӀэ зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
здэзгъэхъуахъуэ
здэбгъэхъуахъуэ
здигъэхъуахъуэ
здэдгъэхъуахъуэ
здэвгъэхъуахъуэ
здагъэхъуахъуэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыгъэхъуахъуэ
здумыгъэхъуахъуэ
здимыгъэхъуахъуэ
здэдмыгъэхъуахъуэ
здэвмыгъэхъуахъуэ
здамыгъэхъуахъуэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
здэзгъэхъуэхъуа
здэбгъэхъуэхъуа
здигъэхъуэхъуа
здэдгъэхъуэхъуа
здэвгъэхъуэхъуа
здагъэхъуэхъуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыгъэхъуэхъуа
здумыгъэхъуэхъуа
здимыгъэхъуэхъуа
здэдмыгъэхъуэхъуа
здэвмыгъэхъуэхъуа
здамыгъэхъуэхъуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
здэзгъэхъуэхъуэгъа
здэбгъэхъуэхъуэгъа
здигъэхъуэхъуэгъа
здэдгъэхъуэхъуэгъа
здэвгъэхъуэхъуэгъа
здагъэхъуэхъуэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыгъэхъуэхъуэгъа
здумыгъэхъуэхъуэгъа
здимыгъэхъуэхъуэгъа
здэдмыгъэхъуэхъуэгъа
здэвмыгъэхъуэхъуэгъа
здамыгъэхъуэхъуэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
здэзгъэхъуэхъуэн
здэбгъэхъуэхъуэн
здигъэхъуэхъуэн
здэдгъэхъуэхъуэн
здэвгъэхъуэхъуэн
здагъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыгъэхъуэхъуэн
здумыгъэхъуэхъуэн
здимыгъэхъуэхъуэн
здэдмыгъэхъуэхъуэн
здэвмыгъэхъуэхъуэн
здамыгъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
здэзгъэхъуэхъуэну
здэбгъэхъуэхъуэну
здигъэхъуэхъуэну
здэдгъэхъуэхъуэну
здэвгъэхъуэхъуэну
здагъэхъуэхъуэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
здэзмыгъэхъуэхъуэну
здумыгъэхъуэхъуэну
здимыгъэхъуэхъуэну
здэдмыгъэхъуэхъуэну
здэвмыгъэхъуэхъуэну
здамыгъэхъуэхъуэну
Щхьэусыгъуэ, мурад зыгъэбелджылы причастие
ит зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзгъэхъуахъуэ
щӀэбгъэхъуахъуэ
щӀигъэхъуахъуэ
щӀэдгъэхъуахъуэ
щӀэвгъэхъуахъуэ
щӀагъэхъуахъуэ
ит зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыгъэхъуахъуэ
щӀумыгъэхъуахъуэ
щӀимыгъэхъуахъуэ
щӀэдмыгъэхъуахъуэ
щӀэвмыгъэхъуахъуэ
щӀамыгъэхъуахъуэ
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзгъэхъуэхъуа
щӀэбгъэхъуэхъуа
щӀигъэхъуэхъуа
щӀэдгъэхъуэхъуа
щӀэвгъэхъуэхъуа
щӀагъэхъуэхъуа
блэкӀа зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыгъэхъуэхъуа
щӀумыгъэхъуэхъуа
щӀимыгъэхъуэхъуа
щӀэдмыгъэхъуэхъуа
щӀэвмыгъэхъуэхъуа
щӀамыгъэхъуэхъуа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзгъэхъуэхъуэгъа
щӀэбгъэхъуэхъуэгъа
щӀигъэхъуэхъуэгъа
щӀэдгъэхъуэхъуэгъа
щӀэвгъэхъуэхъуэгъа
щӀагъэхъуэхъуэгъа
блэкӀа жыжьэ зэфӀэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыгъэхъуэхъуэгъа
щӀумыгъэхъуэхъуэгъа
щӀимыгъэхъуэхъуэгъа
щӀэдмыгъэхъуэхъуэгъа
щӀэвмыгъэхъуэхъуэгъа
щӀамыгъэхъуэхъуэгъа
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзгъэхъуэхъуэн
щӀэбгъэхъуэхъуэн
щӀигъэхъуэхъуэн
щӀэдгъэхъуэхъуэн
щӀэвгъэхъуэхъуэн
щӀагъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну мыгъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыгъэхъуэхъуэн
щӀумыгъэхъуэхъуэн
щӀимыгъэхъуэхъуэн
щӀэдмыгъэхъуэхъуэн
щӀэвмыгъэхъуэхъуэн
щӀамыгъэхъуэхъуэн
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щыӀэныгъэ
щӀэзгъэхъуэхъуэну
щӀэбгъэхъуэхъуэну
щӀигъэхъуэхъуэну
щӀэдгъэхъуэхъуэну
щӀэвгъэхъуэхъуэну
щӀагъэхъуэхъуэну
къэкӀуэну гъэбелджылы зэман - щымыӀэныгъэ
щӀэзмыгъэхъуэхъуэну
щӀумыгъэхъуэхъуэну
щӀимыгъэхъуэхъуэну
щӀэдмыгъэхъуэхъуэну
щӀэвмыгъэхъуэхъуэну
щӀамыгъэхъуэхъуэну
Деепричастиехэр
сэ
уэ
абы
дэ
фэ
абыхэм
ит зэман - щыӀэныгъэ
згъэхъуахъуэу
бгъэхъуахъуэу
игъэхъуахъуэу
дгъэхъуахъуэу
вгъэхъуахъуэу
ягъэхъуахъуэу
ит зэман - щымыӀэныгъэ
сымыгъэхъуахъуэу
умыгъэхъуахъуэу
имыгъэхъуахъуэу
дымыгъэхъуахъуэу
фымыгъэхъуахъуэу
ямыгъэхъуахъуэу
блэкӀа зэман - щыӀэныгъэ
згъэхъуэхъуауэ
бгъэхъуэхъуауэ
игъэхъуэхъуауэ
дгъэхъуэхъуауэ
вгъэхъуэхъуауэ
ягъэхъуэхъуауэ
блэкӀа зэман - щымыӀэныгъэ
сымыгъэхъуэхъуауэ
умыгъэхъуэхъуауэ
имыгъэхъуэхъуауэ
дымыгъэхъуэхъуауэ
фымыгъэхъуэхъуауэ
ямыгъэхъуэхъуауэ
урэ-кӀэ деепричастие - щыӀэныгъэ
згъэхъуахъуэурэ
бгъэхъуахъуэурэ
игъэхъуахъуэурэ
дгъэхъуахъуэурэ
вгъэхъуахъуэурэ
ягъэхъуахъуэурэ
урэ-кӀэ деепричастие - щымыӀэныгъэ
сымыгъэхъуахъуэурэ
умыгъэхъуахъуэурэ
имыгъэхъуахъуэурэ
дымыгъэхъуахъуэурэ
фымыгъэхъуахъуэурэ
ямыгъэхъуахъуэурэ
Прямой дополненэ -- ит зэман щыӀэныгъэ фащэ
Прямой Дополненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
абыхэм
Подлежащэ
сэ
--
узогъэхъуахъуэ
согъэхъуахъуэ
--
фызогъэхъуахъуэ
согъэхъуахъуэ(хэ)
уэ
сыбогъэхъуахъуэ
--
уогъэхъуахъуэ / богъэхъуахъуэ
дыбогъэхъуахъуэ
--
уогъэхъуахъуэ(хэ) / богъэхъуахъуэ(хэ)
абы
сегъэхъуахъуэ
уегъэхъуахъуэ
егъэхъуахъуэ
дегъэхъуахъуэ
фегъэхъуахъуэ
егъэхъуахъуэ(хэ)
дэ
--
удогъэхъуахъуэ
догъэхъуахъуэ
--
фыдогъэхъуахъуэ
догъэхъуахъуэ(хэ)
фэ
сывогъэхъуахъуэ
--
фогъэхъуахъуэ
дывогъэхъуахъуэ
--
фогъэхъуахъуэ(хэ)
абыхэм
сагъэхъуахъуэ
уагъэхъуахъуэ
ягъэхъуахъуэ
дагъэхъуахъуэ
фагъэхъуахъуэ
ягъэхъуахъуэ(хэ)
Прямой дополненэ -- фащэ псори (ит зэман щыӀэныгъэ фащэм нэгъуэщӀ)
Прямой Дополненэ
сэ
уэ
ар
дэ
фэ
ахэр
Подлежащэ
сэ
--
узгъэ[хъуахъуэрэ]
згъэ[хъуахъуэрэ]
--
фызгъэ[хъуахъуэрэ]
згъэ[хъуахъуэ(хэ)рэ]
уэ
сыбгъэ[хъуахъуэрэ]
--
бгъэ[хъуахъуэрэ]
дыбгъэ[хъуахъуэрэ]
--
бгъэ[хъуахъуэ(хэ)рэ]
абы
сигъэ[хъуахъуэрэ]
уигъэ[хъуахъуэрэ]
игъэ[хъуахъуэрэ]
дигъэ[хъуахъуэрэ]
фигъэ[хъуахъуэрэ]
игъэ[хъуахъуэ(хэ)рэ]
дэ
--
удгъэ[хъуахъуэрэ]
дгъэ[хъуахъуэрэ]
--
фыдгъэ[хъуахъуэрэ]
дгъэ[хъуахъуэ(хэ)рэ]
фэ
сывгъэ[хъуахъуэрэ]
--
вгъэ[хъуахъуэрэ]
дывгъэ[хъуахъуэрэ]
--
вгъэ[хъуахъуэ(хэ)рэ]
абыхэм
сагъэ[хъуахъуэрэ]
уагъэ[хъуахъуэрэ]
ягъэ[хъуахъуэрэ]
дагъэ[хъуахъуэрэ]
фагъэ[хъуахъуэрэ]
ягъэ[хъуахъуэ(хэ)рэ]
-э-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[гъэхъуахъу]э
[гъэхъуахъу]эр
--
[гъэхъуахъу]эхэр
Эргативнэ:
[гъэхъуахъу]э
[гъэхъуахъу]эм
--
[гъэхъуахъу]эхэм
Послеложнэ:
[гъэхъуахъу]экӀэ
[гъэхъуахъу]эмкӀэ
[гъэхъуахъу]эхэкӀэ
[гъэхъуахъу]эхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[гъэхъуахъу]эуэ
[гъэхъуахъу]эрауэ
[гъэхъуахъу]эхэу
[гъэхъуахъу]эхэрауэ
-а-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[гъэхъуэхъу]а
[гъэхъуэхъу]ар
--
[гъэхъуэхъу]ахэр
Эргативнэ:
[гъэхъуэхъу]а
[гъэхъуэхъу]ам
--
[гъэхъуэхъу]ахэм
Послеложнэ:
[гъэхъуэхъу]акӀэ
[гъэхъуэхъу]амкӀэ
[гъэхъуэхъу]ахэкӀэ
[гъэхъуэхъу]ахэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[гъэхъуэхъу]ауэ
[гъэхъуэхъу]арауэ
[гъэхъуэхъу]ахэу
[гъэхъуэхъу]ахэрауэ
-эн-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[гъэхъуэхъу]эн
[гъэхъуэхъу]эныр
--
[гъэхъуэхъу]энхэр
Эргативнэ:
[гъэхъуэхъу]эн
[гъэхъуэхъу]эным
--
[гъэхъуэхъу]энхэм
Послеложнэ:
[гъэхъуэхъу]энкӀэ
[гъэхъуэхъу]энымкӀэ
[гъэхъуэхъу]энхэкӀэ
[гъэхъуэхъу]энхэмкӀэ
'Обстоятельственнэ:
[гъэхъуэхъу]эну
[гъэхъуэхъу]энырауэ
[гъэхъуэхъу]энхэу
[гъэхъуэхъу]энхэрауэ
-эну-кӀэ цӀэ склоненэм и фащэхэр
Закъуэ бжьыгъэ
Куэд бжьыгъэ
Мыбелджылы
Белджылы
Мыбелджылы
Белджылы
Именительнэ:
[гъэхъуэхъу]эну
[гъэхъуэхъу]энур
--
[гъэхъуэхъу]энухэр
Эргативнэ:
[гъэхъуэхъу]эну
[гъэхъуэхъу]энум
--
[гъэхъуэхъу]энухэм
Послеложнэ:
[гъэхъуэхъу]энукӀэ
[гъэхъуэхъу]энумкӀэ
[гъэхъуэхъу]энухэкӀэ
[гъэхъуэхъу]энухэмкӀэ
Обстоятельственнэ:
[гъэхъуэхъу]энууэ
[гъэхъуэхъу]энурауэ
[гъэхъуэхъу]энухэу
[гъэхъуэхъу]энухэрауэ
МЫХЬЭНЭ
хъуэхъуэн псалъэм и каузатив.
ЩАПХЪЭХЭР
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
Тхьэмадэм псалъэ яритурэ нэхъыжьи нэхъыщӏи игъэхъуэхъуащ.
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
гъэхъуэхъуэн: causative for хъуэхъуэн : have or make proclaim a toast; pronounce or express good wishes (at a celebration, at the banquet table)
Тхьэмадэм псалъэ яритурэ нэхъыжьи нэхъыщӏи игъэхъуэхъуащ: the toastmaster gave the floor to both old and young to pronounce toasts.
УРЫСЫБЗЭ
гъэхъуэхъуэн: каузатив к хъуэхъуэн : дать, заставить провозгласить здравицу; произнести, высказать добрые пожелания (за торжеством, пиршественным столом)
Тхьэмадэм псалъэ яритурэ нэхъыжьи нэхъыщӏи игъэхъуэхъуащ: тамада предоставлял слово и старым, и молодым, чтобы произносили тосты.
БИБЛИОГРАФИЕ
Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.