Wt/kbd/гъащӏэ

АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)

ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ

ЭТИМОЛОГИЕ

КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ

IPA ['ʁɑ:ɕʹɐ]

ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ

гъа- + [щӀ] + -э

СКЛОНЕНЭ

	Закъуэ бжьыгъэ		Куэд бжьыгъэ
	Мыбелджылы	Белджылы	Мыбелджылы	Белджылы
Именительнэ:	гъащӀэ	гъащӀэр	--	гъащӀэхэр
Эргативнэ:	гъащӀэ	гъащӀэм	--	гъащӀэхэм
Послеложнэ:	гъащӀэкӀэ	гъащӀэмкӀэ	гъащӀэхэкӀэ	гъащӀэхэмкӀэ
Обстоятельственнэ:	гъащӀэу	гъащӀэрауэ	гъащӀэхэу	гъащӀэхэрауэ

МЫХЬЭНЭ

Псэуныгъэ.
ЦӀыхур е псэущхьэр къыщалъхуамрэ щылӀэжамрэ яку дэлъ зэман.
Дуней тетыкӀэ.

ЩАПХЪЭХЭР

ГъащӀэ зиӀэм уахътыи иӀэщ. Псалъэжьхэр

Нартхэ я мэлыхъуэжь Амыщ сабийуэ къыщӀидзэри и гъащӀэ псор мэлыхъуэу ихьащ. Адыгэ ӀуэрыӀуатэхэр, сборник

Къазий-Мухьэмэд зыхущӀэкъур диныр бгырысхэм я псэукӀэ псом хипщэну, гъащӀэм, лэжьыгъэм, цӀыхупсэм.. тепщэ хуищӀыну арт. Шортэн Аскэрбий
ГъащӀэм декӀур лӀыфӀщ. Псалъэжьхэр

ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР

ГъащӀэ кӀэщӀ.
ГъащӀэ насыпыфӀэ.

НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР

ИНДЖЫЛЫБЗЭ

гъащӏэ: 1. life 2. life, the period that something exits 3. way or means of existence (people)
ГъащӀэ кӀэщӀ: short life
ГъащӀэ насыпыфӀэ: happy life

УРЫСЫБЗЭ

гъащӏэ: 1. жизнь 2. жизнь, период существования кого-л. 3. образ, способ существования (людей)
ГъащӀэ кӀэщӀ: короткая жизнь
ГъащӀэ насыпыфӀэ: счастливая, удачливая жизнь

псалъафэ зэпыщӀахэр

ГъащӀэ дэгъэзеигъуэ

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: hopeless, cheerless life
     Урысыбзэ: беспросветная жизнь.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ГъащӀэм дэбэкъуэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: march in step with life
     Урысыбзэ: шагать в ногу с жизнью.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ГъащӀэр дэхьын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: live your whole life with sb
     Урысыбзэ: прожить с кем-л. всю жизнь.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ГъащӀэр елъэфэкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: eke out an existence
     Урысыбзэ: влачить жалкое существование.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ГъащӀэр ехьэкӀын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: live one’s life, spend one’s life
     Урысыбзэ: прожить, провести жизнь.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:
     Сэ си гъащӀэр Ӏэхъуэ защӀэу Нобэм къэскӀэ изохьэкӀыр.  Акъсырэ Залымхъан

ГъащӀэр ехьэлӀэн

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: to sacrifice or give up your life for sb
     Урысыбзэ: положить жизнь на кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

[Уи] гъащӀэр кӀыхь ухъу!

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: Thank you! (lit. may you have a long life)
     Урысыбзэ: Спасибо! (букв. да будет долгой твоя жизнь!).
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ГъащӀэр тын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: lay down or give your life for sb or sth.
     Урысыбзэ: отдать жизнь за кого-что-л.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

ГъащӀэр ухын

  Мыхьэнэ: 
  НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр
     Инджылыбзэ: die, pass away
     Урысыбзэ: умереть, скончаться.
  Псалъэ зэпхахэр:
  Щапхъэхэр:

БИБЛИОГРАФИЕ

Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.