Wt/kbd/бзу
АДЫГЭБЗЭ (КЪЭБЭРДЕЙ-ШЭРДЖЭСЫБЗЭ)
-
бзу
ПСАЛЪЭ ЛЪЭПКЪЫГЪУЭ: ЩЫӀЭЦӀЭ
ЭТИМОЛОГИЕ
КЪЭПСЭЛЪЫКӀЭ
- IPA [bzu:]
ПСАЛЪЭ ЛЪАБЖЬЭ
- [бзу]
СКЛОНЕНЭ
Закъуэ бжьыгъэ | Куэд бжьыгъэ | |||
---|---|---|---|---|
Мыбелджылы | Белджылы | Мыбелджылы | Белджылы | |
Именительнэ: | бзу | бзур | -- | бзухэр |
Эргативнэ: | бзу | бзум | -- | бзухэм |
Послеложнэ: | бзукӀэ | бзумкӀэ | бзухэкӀэ | бзухэмкӀэ |
Обстоятельственнэ: | бзууэ | бзурауэ | бзухэу | бзухэрауэ |
МЫХЬЭНЭ
- ЦӀыхухэм я псэупӀэм и гъунэгъуу щыпсэу, зи фэр морэ-гъуабжафэу щыт къуалэбзу цӀыкӀу.
ЩАПХЪЭХЭР
- Пщэдеирей ныбгъуэ нэхърэ, нобэрей бзу. Псалъэжьхэр
- Бзум ил и лэпсщ. Псалъэжьхэр
- Уэсукхъуэр бзу цӀыкӀум къегъэхъей. Псалъэжьхэр
- Зи хущхьэ хъум и бзу. Псалъэжьхэр
Зэреджэ тхылъхэм къраха щапхъэхэр
Адыгэбзэ, Гугъуэт Л. Т., Зэхъуэхъу Л. Хь, | «Эльбрус» тхылъ тедзапӀэ, Налшык, 1984 | нап. 57 |
---|---|---|
адыгэбзэ | урысыбзэ/русский | инджылыбзэ/English |
Ӏэбу бзухэм хуозэш. | Абу скучает по птичкам. | He misses the little birds. |
нап. 57 | ||
Бзухэм уэрэд жаӀэ. | Птички поют | I The little birds are singing. |
Абы нобэ бзу унэ ещӀ. | Он сегодня строит скворешник. | Today he is building a birdhouse. |
ПСАЛЪЭ ЗЭПХАХЭР
НЭГЪУЭЩӀЫБЗЭКӀЭ ЗЭДЗЭКӀАХЭР
ИНДЖЫЛЫБЗЭ
- бзу: sparrow; any small bird
УРЫСЫБЗЭ
- бзу: воробей
псалъафэ зэпыщӀахэр
Бзу кхъуей
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: “bird’s milk” (an unobtainable delicacy); a type of cake Урысыбзэ: птичье молоко. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
Бзум худрапхъей имыӀэн
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: not get even a crumb Урысыбзэ: не иметь ни крошки. Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: ЦӀыхум дахыхьэн дыукӀытэу хьэджафэ шыру, унэм дыкъыщӀыхьэжмэ, бзум худрапхъей димыӀэу дыкъэбгъэнащ. Къашыргъэ ХьэпащӀэ
Уазэрэ бзууэ гъун (зэтегъуэн)
Мыхьэнэ: НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: become thin, grow emaciated, waste away Урысыбзэ: похудеть, отощать Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
бзу дамэху
Мыхьэнэ: Губгъуэ къуалэбзу лъэпкъ. НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: a white-winged bird Урысыбзэ: название птицы Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
бзу кӀэзэгуэх
-
бзу кӀэзэгуэх (хъу)
-
бзу кӀэзэгуэх (бзы)
Мыхьэнэ: Къуалэбзу лъэпкъ; мывэкӀэпыс (Oenanthe oenanthe). НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: wheatear Урысыбзэ: каменка Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр: * Бзу кӀэзэгуэхи, бзу кӀэплъи, бзуупцӀи къэкӀуат зэӀущӀэм. Адыгэ ӀуэрыӀуатэхэр, сборник
бзу кӀэплъ
-
бзу кӀэплъ
Мыхьэнэ: КӀэ гъуэжь-плъыжьыфэ зыпыт къуалэбзу лъэпкъ (Phoenicurus phoenicurus). НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: Common redstart Урысыбзэ: горихвостка Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
бзу кӀэплъ фӀыцӀэ
-
бзу кӀэплъ фӀыцӀэ
Мыхьэнэ: КӀэ гъуэжь-плъыжьыфэ зыпыт къуалэбзу фӀыцӀэ лъэпкъ (Phoenicurus ochruros). НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: Black redstart Урысыбзэ: горихвостка-чернушка Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
бзу пэ гъум
-
бзу пэ гъум
Мыхьэнэ: Къуалэбзу лъэпкъ (Coccothraustes coccothraustes). НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: Hawfinch; grosbeak Урысыбзэ: дубонос Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
бзу пэ кӀыхь
-
бзу пэ кӀыхь
Мыхьэнэ: Шэдылъэхэм щыпсэу къуалэбзу лъэпкъ (Gallinago gallinago). НэгъуэщӀыбзэкӀэ зэдзэкӀахэр Инджылыбзэ: Common snipe Урысыбзэ: бекас Псалъэ зэпхахэр: Щапхъэхэр:
БИБЛИОГРАФИЕ
- Апажэ М. Л., КӀуэкӀуэ Ж. Н. Адыгэ-урыс псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2008.
- БищӀо Б. Ч. Адыгэбзэм и псалъэгъэнахуэ. Налшык: «Эльбрус», 2015.
- БищӀо Б. Ч., Къумыкъу Д. М., ТӀымыжь Хь. Т. ЕджапӀэхэм папщӀэ урыс-адыгэ псалъалъэ. Налшык: «Эльбрус», 2013.
- Джаурджий Хь. З., Сыкъун Хь. Хь. Урыс-адыгэ школ псалъалъэ. Налшык: «Нарт», 1991.
- Къэбэрдей АССР-м и министрхэм я советым деж щыӀэ Къэбэрдей научно-исследовательскэ институт. Къардэн Б. М., БищӀэу А. Т. Урыс-къэбэрдей-шэрджэс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1955
- Къэбэрдей-Балъкъэр АССР-м и министрхэм я советым и деж щыӀэ Къэбэрдей-балъкъэр научно-исследовательскэ институт. Апажэ М. Л., Багъ Н. А., Багъ П. М., Балъкъэр Б. Хь, КӀуэкӀуэ Ж. Н., ЖьэкӀэмыхъу Хь. Хь., Урыс Хь. Щ. Къэбэрдей-урыс словарь. Москва; Иностраннэ, национальнэ словархэр щытырадзэ государственнэ тхылъ тедзапӀэ, 1957
- Россием щӀэныгъэхэмкӀэ и академием и Къэбэрдей-Балъкъэр щӀэныгъэ центрым гуманитарнэ къухутэныгъэхэмкӀэ и институт. Адыгэбзэ псалъалъэ. Москва: «Дигора», 1999.
- Табухов Х. К. Толковый русско-кабардино-черкесский словарь. Нальчик: Издательлский центр «Эль-Фа», 2006.
- Шэрджэс Алий. Яхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр. Адыгэ псалъэгъэнахуэм щӀыгъужыпхъэхэр. Налшык: Изд. КБИГИ, 2009.