Wp/vmw/Etistiriitu ya Weerati
Etistiriitu ya Weerati Wamphula[edit | edit source]
.jpg)
Etistiriitu ya Weerati Weerati wala nsina nosuwelexiwa ti Onamapa- weeerata, etistiriitu emosa ya epuruvinsiya ya Wamphila, OMusampiikhi, erina eseeti aya epooma yamukhaani ya Onamapa[1]. Yokhalana mikano saya, ota etistiriitu ya Oxuhiuri epuruvinsiya ya Okaapu-Telekaato, okela nsuwa mukano aya etistiriitu ya Okhupure, othi ni itistiriitu sa Omuhikati ni Waakharowa ni mipantte okhuma nsuwa mukano etistiriitu ya Omweempa.[2]
Etistiriitu
Mapuro erya aya Mapuro aryi aya etistiriitu ela Omosampiikhi[3]
Elapo omosampiikhi Epuruvinsiya Wamphula
Ekapitali aya Onamapa Ipossto saya Waahaluwa, Onamapa-Weerati ni Onamirowa Mukhalelo aya Muttetthe omaleleene 5 773 ikhilomu sorukurerya ikhaha piili.[4]
NAMu5ettheni omaleleene nthonyero vathonyerya mwarepele a eyaakha ya (2017) 387 713 athu ankhala[5].
Mwaattelo aya 67,2 hab./km² Vavirikanelo a mikhari khari saya EAT (UTC+3) Mwaattelo atthu Ntoko vanthonterya awe mwarepele a eyaakha ya 2017, etistiriitu ela yokhalana athu ankhala ikonto sene 387 713 , variyari va muttetthe a ikhilomu sorukureryana ikwaha piili 5 773, okweherya mwaattelo Apinaatamu anaamukhala miloko 67 wa khuta ekhilomu Yurukurerya ikwaha piili[6]. Apinaatamu ala arepeliwe anooniherya mwaattelo a miloko sene 51% valikanyihiwaka ale ikonto sene 256 715 athu yalikeliwe mwarepele iraneye eyaakha ya 2007[7].
Apinaatamu a etistiriitu ya Weerati[8]
1997 2007 2017
210 239 256 715
387 713
Muttetthe ola anamunceene ankhala nikoto namakhuwa, yaawo nttava n'a nowareliwa ti ni miloko 95% napinaatamu eyaakha ya2007. Itiini sinxintta eyaakha ya 012 saari ekereca katooloka yathariwq ni miloko 53,4% napinaatamu , ni amwisilamu yaphiya ipursentu miloko 40,3%[9].
Ehantisi aya Nsina na Erati nimpwattuwa mwaha wa nsina na mwaako ori Epoosto ya Onamirowa, weewo ovithiwa awe rekulo Khomala Manu, owanihe ekhutto okathi yavolola awa okolono mapwittikisi[10].
Etistiriitu ela ethokihiwe eyaakha ya 1986 ni nsina na Onamapacom , okhuma okhuma
Muttetthe okhala eniithaniwa EWeerati(Olelova nnithAneliwa Waakharowa)[11]. Nsina nephattu norukunxiwa nnithaniwa Erati eyaakha ya1994, okathyeene yoowo mpakha va etistiriitu wa Weerati nahitatuxiwa nsnanaya khinithaneliwa Wakharowa.
Mahiku yetta aya 2 mweeri a nethana xexe eyaakha ya 2022 etistiriitu ele Yahihaxiwa mwaha wa watakariwa yopaceriha oholeliwaka ni nikhuru nanakapwitthi na othi wa epuruvinsiya ya Okaapu-Telekaato, mwaha wa anamokhotto amwiisilamu Omosampiikhi nno[12]. Ataake owo iraneye muttetthe Okutuwa ompwanyaneya mukerekhere mwa muri Luuli ori mukano variyari va ipuruvinsiya sa Wamphila ni Okaapu Telekaato, khakwiye athu nnaamwi epahiwe iPad ni Ensenturu ya Ekumi[13]. Apinaatamu yahittwawela mutakwani noomala yahitthikela mmawanyaya, maa'a anakhotto awo khiyakamenle[14].
Makawanyereyo aya Etistiriitu ela ekawanyeya mipantte miraru: Waahaluwa, Onamapa-Weerati ni Onamirowa , siniirela mpantte ilokalitaate sinitharelana:
Epoosto ya Wahaluwa: AEseeti ya Wahaluwa Samora Machel Epoosto On amapa-Werati: Onamapa oseeti Otinepa Epoosto ya Onamirowa: Omwanoona Onamirowa- Oseeti Muruweryo Miteko sa muruweryo sinxinttexa muttetthe a etistiriitu miteko soolima, sinatakaherya vohoveriha wi anamunceene miteko aya ori olima apinaatamu aya ophiya (93%), avaria miteko ola mimosa vanceenexa axaana axithiyana, ipursentu 2% paahi tari apinaatamu aniwerya-werya esetore ya nenli ni ipursentu 4% esetore ya neeraru. Mipantte munceene a miruweryo iniireliwa wilyiha. Mireerelo sinlimexiwe mwaakha a muruweryo 2012[15]:
Ipwi soruweriwa (itonelaata sene) Matyookwa. 44 000 Nakhiwo 17 323 Ikhutte 13 600 Meele. 13 593 Miruweryo sothawaliha saari :
Muruweryo. (Itonelaata sene) Xincili. 9 000 Nxootte 7 000 Tho vanonaneya oruweriwa wa akoroxo, eri erima a miteko sa nakoso[16].
== Ekanheryo==