Wp/vmw/Ethale ya Malangatana Valente Ngwenha
Malangatana Valentim Ngwenha mulopwana mmosa oyarinwe elapo yela ya Omossambique, eprovincia ya Omaputo okatiaya yowo withaniwaka Lourenço Marques, etistrito ya Omaracuene, elocalitate ya Matalana. Ovirale onamwanyawe akaliheryaka amiyawe omatha ettaka oshikola ya muttenkeso okeresha católica, omalinhe ossoma ecalasse ya terecera classe mwaka wa 1948.
Irihaka myaka sa12 sokala, othamelaka epoma ya Lourenço Marques, vananano onithaniwa oMaputo weiwo athola thola muteko, amalawe ovaraka apwathi antxene mpaka opwanha muteko mwaka wa 1953, okalaca namatotha a pola a mutithi wa ténis, muteko yowo omukalihenrye othikela ossoma, ettiheryaka okathi wa osoma wa ohiyo weywo wa muruwela ossiveliwa ni mirathi, akalanyawe mwishutihawe Garizo do Carmo. Mmosa wa muthu ira mpantha yowo wa muthenkeso a ténis ahinvaha ikaruma ovarana muteko wa opintari iratarato ni omukaliherya otumiha miteko sawe sopacera ovara variyari wa opintari.
Mwaka wa 1958 ovolonwe nikhuru na amurathi a mutetheni memmo, akenlawe okaliheriwa ni muratihi opintari Zé Júlio. Mwaka wotikela orowa wonihwrya miteko sawe variyari va atthu antxene, ovolowaka nttho okala murathi osuwaheya variyari va atthu okopela massi mwaha wokaliheriwa ni mulopwana mpwitikisi Pancho Guedes, yowo ahinvaha opuro para opaka elocha ya othumiha iratarato sawe. Mwaka wa 1961, irihaka iyaka 25 opakinhawe wonihera wopacerya wa mitekosawe Banco Internacional Ultramarino. Iyaka sottarihela 1963, ottonhiherya variayari va iwaraka Orfeu Negro ipoesiya sawe.
Okatyene owo ahimmwa wira muthu ira mpantha wa nikuru na partido FRELIMO, mpaka okelihiwa mukalaposo elapo ya Machava, weiwo okumihiwawe nihiku 23 mweri wa Neraru wa mwaka 1966. Okathi okumyawe ahitikela okelihera oholo miteko sawe. Miteko sawe sopwanierya woneya vantxene ilapo sokopela sintoko Portugal ni ilapo sikina sokopela.
Okati opiyalaya wopowa wa elapo ya Omosampike, othanliwa mwaka wa 1990 para okala mutonhihero ni maholelo a povo variari va oporlamento ni nikuru na partido FRELIMO. Ovara miteko sintxene varyari va okala worera elapwahu yela.
Malangatana Valentim Ngwenha ovirale etunya mwaka wa 2011, nihiku tanu wa mweri wopacyera wa mwaka (Janeiro).
Etaphuleliwe ni Asvato Eduardo Maruha.
Outubro, 2022