Wp/tly/Məntığ
Məntığ (yunan. λογική) — «mılohizon həxədə elm», «fikironədə iyən fəoliyyətədə pebemonon həxədə elm» — məntığiyə zıvoni de intellektə fame ğanunon, metodon iyən formon həxədə elm. Məntıği həxədə zınəyon ki de təfəkkuri sə beydən, əve əy ğəbul karde bəbe bənə sərostə təfəkkuri həxədə elmi ğəzinən. Eyni zəmonədə məntıği hisob karde bəbe təsdığ iyən təkzibi metodon həxədə elmi ğəzinə. Məntıği de ğəzənc kardə bıə təcrubə iyən fame vositə həğiğəti bə dast varde elm hisob kardəkəsonən hestin.
Məntıği ovcədə Aristotel iyən Qottlob Freqeni rol yole. Məntığ əsosən baxş beydə bə dı vırə. Ənənəvi məntıği səpe soxtə bıə Formal məntığ iyən formal məntıği səpe soxtə bıə riyozi məntığ.
Məntığ hisob beydə həmə elmon instrument.
Məntıği məzmun[edit | edit source]
Klassik məntıği nəzəriyə izoh kardə beydə de xısusi zıvoni, mılohizə bə nav doə beydə de de maddi nımunon. Səhvon səpe nəzorət hələ soxtə bıəni əyo, hələ qırd forməyn bıəni mığyosinə şın, hozı kardə bıəni çe təsviron məhdudiyət i.c.ç.
Əncəx, demiyən bə ico, sərost mılohizə karde mədəniyət ofəye zınəbe detobə məntıği elmi bə məydon beşe. Mıəyyənkarde, təsnifot, təsdığ, təkzib iyən co məntıği əməliyoton bə məydon beşeydən har qılə odəmi tərəfo fikiri dınyoədə çəy ıştəku vəbastə nıbıə iyən de mıvofiğə səhvon. Əve kali kəson jıqo hisob kardeydən ki, şəxsi təfəkkur təbii qıləy prosese iyən çəy nişe ehtiyoc bə analizi. Jıqo hisob kardə beydə ki, qəpjemon – təfəkkuri ıştəne ki heste.
Əmma ki, təfəkkur ıştən-bəştə məntıği dumoyəndıəti ni. Har qılə məsələ həllədə vocib be zıneydə har çiy: dumoyəndıəti, təsoduf, intuisiyə, emosiyə, şəxsi təcrubə, dınyo fame mığyos i.c.ç.
Məntıği əsos vəzifə eyni bıə həmə dovronədə: nəticə bekardey mımkun bıə harçi tədğığ iyən təhlil kardey. Demiyən bə ico, jıqo hisob kardeydən ki, nəticə bə isə bande obyekti məzmuniku ne, çəy tədğıği metodonku. Əve piyənin bıə çiy ıme ki, tədğığoti metodon ranqbəranq iyən subyektivə nəzəron vey bıbun.
Tarıxi dırozi hejo de fatxəşi dəqiş bıən məntıği konkret sahon.
Bə co elmon çəy mınosibət[edit | edit source]
Tarıxən məntığ umutə bıə çe fəlsəfə qıləy tərkibi poə ğəzinə.Haliyədə əv ğəbul kardə beydə bənə qıləy mıstəğilə elmi. Həmçinin simvolik məntıği umuteydən həmən bənə riyoziyoti iyən informatikə qıləy tərkibə poə ğəzinə.
Məntıği elmi əsosə famon[edit | edit source]
- Abstraksiyə
- Analoqiyə
- Antinomiyə
- Arqument
- Çe zınəy curon
- Hipotez
- Deduksiyə
- Təsdığ
- Məntıği ğanunon
- Həğığət
- Təsnifot
- Mışohidə
- Elmi eksperiment
- Umumikarde
- Mıəyyənkarde
- Təkzib
- Paradoks
- Paraloqiyə
- Fam
- Əlomət
- Semantikə
- Sofizm
- Sofistikə
- Fame usulon
- Fərziyə
- Taftaloqiyə
- Nəzəriyə
- Nəticə
- Fakt
- Formal zıvon
- Formalizm