Wp/tig/9

መራጄዕ

አክትበት ትግረይት

• ድግም ቅዱስ ክታብ” እብ ወንጌላይት ቤት ክስታን፣ ዲብ ሰነት 1895፡ ዲብ እምክሉ ለጠበዐ፣
• ክታብ አግእዞት ወቅርኣን” እብ ቀሽ ካርል ጉስታቭ 6-97: 27ት ጠብዐት ሰነት 1916 ዲብ አስመረ ለትጠብዐ፡
• “ክልኤ መንሰዕ” ድግም ወፍትሕ ወዓዶታት፡ እብ ቀሽ ካርል ጉስታቭ ሩዴን -1913 (አስመረ)
• “ክታብ አምር ወፋግዖት” እብ መደርስ አድም አብሐሪሽ -2000 (አስመረ)
• “perl እብ ደሳሌ በረሽት 2"? ጠብዐት 2001
• “FOL እብ መክተብ ሕስር ዓዳት ውዛረት ተዕሊም -52002 (አስመረ)፤
• ክብት-ቃላት ህግየ ትግሬ፤ እብ መምህር ሙሳ ኣሮን 2005
• ቅንብር” እብ መሐመድ እድሪስ (አፓዮ) 2004 (አስመረ) ““ከዋክብ” እብ መ/ዐሊ እብራሂም -2006 (አስመረ)
• “አድጋማት NAC! AMA ግም ሐዲስ” እብ ውዛረት ተዕሊም 2007(አስመረ) -““አጥራፍዬ ወኖሼ” እብ መ/ስዒድ ዑስማን -20038 (አስመረ) 649 አክትበት ትግርኛ፤
• “ሓፈሻዊ መምርሕን መላለይን ኣፋዊ ስነ-ጽሑፍ” እብ አስመሮም ገብሬ ስላሴ -2005 (አስመረ)፤
• “ምስላታትን ሕንቅልሕንቅሊተይን” -ትግርዐ፡ FIC: WW: NAS: ዓፈር፣ ኩናማ እብ ሀይሌ ጤሬ -2005 (አሜሪከ)
• “ሕግታት እንዳባ ብመንጽር “- ንደር” እብ PAANCUD NCL: አስመረ- 2009
• “ምስላ ንደለይቲ ልቦና” ሓው ሰለሞን ገብረክርስቶስ፣ -1995፤ “ምስላታት ትግርዐ”፣ ህ.ግ.ሓ.ኤ. -1986
• “ደቀባት ህዝብታት ኤርትራ” እብ በሕስ ወድ ጢላን ዲብ ሰነት 1985 ለትጠበዐ ወዲብ ሰነት 1986 እብ ጀብሀት ሸዕብየት እንዴ ተርጀመ ለትጠብዐ ክታብ።
• “መደረታት” እብ አባ ይስሃቕ ገብሬ ኢየሱስ፡ 5007 (አስመረ)
• “መፅናዕትታት ቀዳማይ ሲምፖዚየም ቋንቋ ትግርዐ” 1991(ግእዝ)'፣' ዲብ መጥበዐት “ብርሃንና ስላም” ለትጠበዐ
• ““አርብዓን ኣርባዕተን ዛንታ” እብ መም. ይስሃቅ ተወልዴ መድህን -1990 (ኖቲንግሃም- ሆላንድ)
• “መቐረት ምስላታት ትግርዐ” እብ መም. ገብሬ ኪዳን ደስታ 1994 (አዲስ አበባ)
• ትምህርቲ FICO: WL LCA” AN AA ገብሬ -2000 (ስዌደን)
• ያታውን ዘመናውን ምስላታት ትግርኛ” እብ ዶ/ር. ክብርኣብ ወልዴ ጊዮርግስ ወዶ/ር. ኤርምያስ ክብርኣብ -2006 (ከናዳ)
• ናይ ኣቦታት ጥንታዊ ምሳሌ” እብ ሊቄ መዘምራን ሞጎስ ዕቁባ ጊዮርግስ -1958 (አስመረ)
• ካብ ምዑዝ ባሕሪ..” እብ ሙሉ ሀይሌ ስላሴ፡ -1999 (አዲስ አበባ)
• ደሃይ ባህሊ” እብ መም. አስረስ ተሰማ፣ -1995 (አስመረ)
• ሐረጋት ትግርይና” እብ ሑ ሰሎሞን ገ/ክርስቶስ -1993 (አስመረ)

አክትበት ዐረቢ

([0994- ‹:ጸድ0) ,ቁኦ) ዶሬ ላይ ህያ 5 ) : ኦወዉሓዌ ህ ዶ/ 8 - ዕ)፡41 ball 13 — 98 =e Jali) Ga gall ry gall - (Seleall pyle —

sgrens AS Ag SY) CHR CAT ads Alba Qa su gaatill Sia! Cy0(2006) 2596

አክትበት እንግሊዝ

• Negash, G. A history of Tigrgya Literature in Eritrea. The Oral and the written, 91890-1990). Leiden, University leiden. 1999
• Littmann, E Tales Customs, Names and Dirges of The tiger tribes. E.J. Brill Ltd, leyden — 1910-15 (vols. 1.2.3)
• Sahle A. good Morning, Eritrea. Hidri bulishers, Asmara-Eritrea. 2003.
• Arén. Gustav. 1978. Evangelical Pioneers in Ethiopia. (Studia Missionalia Upsaliensia 32.) Stockholm: EFF-Forlag.
• Nakano, Aki'o & Yoichi Tsuge (1982). 4 Vocabulary of Beni Amer Dialect of Tigre. Tokyo: Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa.
• Littmann, Enno. and Héfner, Maria. (1962) Woérterbuch der Tigré-Sprache: Tigré-Deutsch-Englisch. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.

• Journal of Eritrean Studies” Vol. 1-4 ; 2002-2005 (Asmara) -“Northeast African Studies” Vol. 9 Number 1; 2002 (USA) -“Tigre Folktales”-Digm- By A.C. Beaton
• -“Folklore and Development in The Sudan” By Ahamed A. Nasr (Sudanese Library Series-13) ; University of Khartoum

• “Good Morning Eritrea” by Amanuel Sahle -2003 (Asmara)
• “Traditions of Eritrea” : Linking the Past and The Future; -2008 (USA)
• “Compound Verbs in Kashmiri” by Prof. Vijay Kumar Kaul- 2006 (India)
• “Wit & Wisdom of Africa” by Patrick Ibekwe- 1998 (England)
• “Sudanese Cultures” by The sudanese Center For Culture & Information — Cairo
• “Sudanese Folktales And Mythes” by The sudanese Center For Culture & Information — Cairo
• “One Language For The World; and how to achieve it” by Mario Pei- 1969 (New York)
• “Never Marry a Woman With Big Feet” By Mineke Schipper- 2004 (Yale University Press)
• “Arabian Nights” by Mamoru Funai -1963 (USA) -“‘Aesop’s Fables” by W. Kirtman Plummer- 1963 (USA)
• “Tales From The Panchatantra” by A.N.D Haksar -1992 (India)

አክትበት እብ ብዕድ ሀገጊ

“ግርበሻ” ብሊና ጋብዲ እማኒ ዓዋዲዲ፡ (ሽማግለ ሻንድ ደለወሽ-1997):

“Fo” AN At ING TLL: 2005 (Ahard)

“ብሊና ክታበትዲ ግብራ ጋቡኹዲ” እብ ተኪኤ ዓሊበኪት -1995 (ኦስሎ-ኖርወይ)

-““መጸሕፍተ ሰሎሞን ወሲራክ” እብ መጥበዐት “ትንሳኤ” ለጠበዐ

“የከረን አውራጃ አጭር ታሪክ” እብ አቅሊም ሰንሒት ዲብ ሰነት 1980 ግእዝ ለጠበዐ

ውራቅ ድራሳት (Research Papers)

- Zeresenay Eyasu; “Gender Implying Tigrigya proverbs” University of Asmara May 2000.

-Mohammed Alhaj Mussa. “Tigre poetry” University of Asmara Jan. 2004.

“Mi Rieka” Among The Tigre Nomads Of Sah’l” University of Asmara, December 2004.

- Dessale Berekhet: “Tigre Oral Poetry: Genres and Thematic

Concerns” University of Asmara (2005)

- Haisem M. Haile, “Traditional Blin Folkdances and Songs’’: University of Asmara. 2005

-Nawal Idris Ezaz; “Women’s Hair Styles and Ornaments in Tigre

Ethnic Group” — Mai Nefhi- 2008

Dawud A. Abushush: “Social Conflicts and Resolutions Among The Nara People”

“ኣፈናዊ ትንታኔ ኣፋዊ ስነ-ጽሑፍ ትግረ” እብ አሰይድ ናይዝጊ ወልዱ (ወድ ሀይገት) ዲብ 1996 ለገብአ ብሕስ

-እብ ሻዕር መሐመድ-ስዒድ ዑስማን ዲብ 2001 ለቀርበት፣ “ሕላይ ትግረይት ወተረቱ እት ኣድረሶት”

ለኢትጠበዐ ዔማታት፤ ([)በሀህ515ከር0 50ህ፲ርፍ5):

-Saleh Mahmud Idris, “Dialectal Variation and Intelligibility Level Between the Dialects of Tigre Languages”. University of London, 1999.

- “ሕምሹር”፤ ለኢትጠበዐ ክታብ ቅራአት፡ AN ኣድም ሳሌሕ አብ-ሐሪሽ

ምን መዋቄዕ ኢንተርኔት

(Sources from An Internet) APCD hel

Eritrean website featuring resourcess relevant to Tigre history and culture

https://web.archive.org/web/20190610191649/http://awkir.com/

ሞዳይና: ሰልፍ ሀዳጊት ትግራይት ዲብ ኢንተርኔት

SU AB Gy yl) Abaca) GS aaa ye ፌ/ ዶ፤ ህጻ.) እሼ ቅ። http://en.wikipedia.org/wiki/Dawit_Amanuel http://en.wikipedia.org/wiki/Tewolde-Medhin_Gebre-Medhin http://en.wikipedia.org/wiki/Dahlik

www.bejaculture.org www.Jstore.com www.shaebia.org

ምን - ረይድ ወመጀላት (Periodicals) ATZNNT ANGI

- ሪደት ገለድ - ሪደት “ኤረትርየ-ሐዳስ” መጀለት ታክያት

መ- ለት ጸሓይ-በርሀት

ሃድጋይት (ዲብ ስዊደን ለትጠብዐት)

መ- ለት “ቀንዴል”

656 - ሙ.ለት “ኣዱሊስ” (2ይት ጠብዐት፣ ዕልብ 3)

ዔማት ምን ውራቅ መሓብር ጎማት

ብሔራዊ ዘተ ቋንቋ ትግሬ” ለልብል መሕበር ጎማት፡ ዲብ ወሬሕ 12 ሰነት 1984 ዲብ አስመረ ስርጉል ዐለ። እትሊ መሕበር ጎማት እሊ ህዬ እሎም ተሐት ሽርሓም ለህሌው አንፋር እብሊ ሽሮሕ ለሀለ አርእስ ውራቅ ብሑስ ቅዱማም ዐለው። ሕነ ህዬ ክሉ ለውራቅ ዲብ እዴነ ሰበት ዐለ ዲብ አትዳለዮት እሊ ክታብ ክምሰል ሰዴነ እግል ንሸረሕ እንፈቴ። እሊ ለተሌ ህዬ አስማይ ናይለ ቀደመው ወአርእስ ውራቆም ቱ።

1. “ጅ ጉግሪሬ ዳሇ UG? ዕሥማፖ' VAIL ኤፍሬም፣
2. “ፇዎሟ ዝቓ2# ግሬ” እብ አሰይድ ኢያሱ ኣሮን ወመም. ሳሙኤል ናትናኤል (ክልኤ ወረቀት በናቢን)
3. AN ኘ7ሮንግራም CLE FIC HUOTG FL ድጋቋ ሄዜጋ2ታሥጋ" መላረምታፖት2' እብ ሰሕፊ አሚኔ ሀይሌ
4. AN መጋዕ ቋ#ጋ2ጋዌታቃታ፡ ግጳዲ#2 ግረ" PICT? ዳምኃረምኛ2 Hie ሓደድ-4ደያ ያዎታዎፎቿ Chir እብ አሰይድ ኣማኑኤል ሳህሌ
5. All ፖሮ2ችራም ሬድዮም ጽርሌ ኃደ-ኃ3ደ VIFF PLP A? እብ አሰይደ ጸሃይቱ ሰለሞን
6. PID ዝምታፖር3ጋም PAA PFN HCA ምሪባፖሥ እብ ቀሽ አስፋሀ መሐሪ
7. ምዕኒታሥፖ #2# ጉግረ”እብ አሰይደ ሐዮት ትንሳኤው
8. ሬደቀጎሦ ጐግረጋ። ዲድማምጽጵዱትፖ' እብ ሆሳባይ ኤፍሬም

- ዲብ ሰነት 2001፡ “ጐግይም” 22 ቃታ Ak LON ሐንቴለ ልብል ስቅራት፡ እብ መናህጅ እንዴ ትነዘመ እብ መደርሲን ትግሬ ቀርብ ለዐለ ውራቅ፤ እሊ ውራቅ እሊ ክሉ ምንመ ኢኮን ገሌ እተ ዶሉ እንዴ ረከብነ እግል ንአክቡ ለቀደርነ ላኪን ትነፈፅነ እቡ። እግል መሰል፤ - “ፉሥግሬይም he ለምሪ46 ወራታም ወዳቀ7መቃርሖም መዳርዮታ” እብ እስታዝ ሳሌሕ አሕመድ -“ሄግም ለ'/ታ፣ያጉኖ ወሟድዲይ ዕሁ፦ እብ እስታዝ ዐሊ ዐቤ

- ዲብ ዮም 11 አስክ 12 አቁስጦስ 2007 እብ መራዐየት ውዛረት እዕላም መሕበር ጎማት “ቀግረፅፉዕፇልለ ጳ” BIR 4ይ” ለገብአት OATH ምን ፍገሪት ናይ እሊ ማሕበር ጎማት ህዬ “ ህ” ለልብል ክታብ ፋግር ዐለ። እሊ ክታብ እሊ ህዬ ዎሮት ምን መራጅዕነ ዐለ።

<ፌ ህፒቨጀ መምሬሕ ትግረይት-ዕግል እት ዔማት-አክባር፤ሥ አስመረ- 2008

- መሕበር ጎማት “ፈጋ2 ACPA MA ሪፇፖል” ወሬሕ 15 ሰነት 2008

እትሊ መሕበር ጎማት እሊ ስዕ ውራቅ ቃርባት ዐለየ። ክሉ ለውራቅ ህዬ ረኤናሁ ወራጀዕናሁ። እብ ሐት-ሐቴመ ምን ንሸርሑ ክሉ ነፍዓይ ክምቱ ወእግል ዝያድ መራጅዕ አዳም እግል ልትነፋዕ እቡ ህዬ እንዴ ጠብዐ እግል ገቢል እግል ልቅረብ ንትወሴ።

- ዲብ ኤረትርየ ለገብአ መህረጃናት ኤክስፖ ወዲብ አቃሊም ለገብአ መህረጃናት'ኝ ሐደርናሁ ወክም መምበዕ ሐብሬ ትነፈዕነ እቡ። እምበል እሊመ፣ በርናምጃት ክርን ገቢል ኤረትርየ እብ ዓ or AN EEE UR! በርናምጃት ዓዳት ወንቃሽ ዝያድ ክምሰል ዔማት ትነፈዕነ እቦም።

አስማይ መቃበለት ለወደው አንፋር፤

1. ሔልያይ መሕሙድ ዐሊ ሐሰብ አስመረ 5. መኖናድል መሐመድ ኖር እድሪስ አስመረ 8. ሓምድ ዓብደለ መሐመድ (ወድ ልቡሲ) አቅርደት 4. ሽሂድ ናይዝጊ ወልዱ (ወድ ሀይገት) ከረን 5. መም. ፋዘገ ዐብደልገድ ከረን 6. ቀሽ አስፈሀ መሓሪ አስመረ 7. ሻዕር መሐመድ-ስዒድ ዑስማን አስመረ

!* ዲብ አቃሊም ለገብአ ብዞሕ ማህረጀናት ይሀለ። ክምሰል ጀርቤ ላኪን ዲብ አቅሊም ጋሽ-በርካ (ባረንቱ)'፣ ቅብለት በሐር ቀያሕ (ዲብ በጽዕ)፡ ወአቅሊም ግብለት ዲብ ሐልሐሌ፡ ገሌ ምነ ለሐደርናሆም ወአስተፌድነ ምኖም ማህረጃናት አቃሊም ቶም።

659

8. ሳሕፊ ዐብዱ መሐመድ ዐንዱ ባረንቱ 9. እስታዝ መሐመድ አልሓጅ ሙሰ ባረንቱ/አስመራ ፈናን መሐመድ ድርፍ ተሰነይ ሐሰን ብሊናይ (መዳዊያይ ስራይዐድ) ባጹዕ እብራሂም መሕሙድ ያፅዕቆብ(ፈሪካይ) አስማጥ አሰይድ ዑስማን አሸኬሕ ዊዐ እድሪስ መሕሙድ ፌስኮ/ተሰነይ ሻበት ራሕመ እብራሂም ከረን ሻበት ሳዕድየ ዑመር ድሕል/ደሃሊክ እስታዝ እብራሂም ዐሊ ሸገሊ ሀይኮተ እስታዝ ዐብደልቃድር ሕሴን ከረን ፋጥነ ዐብደልቃድር ሐጋድ ፈናን ሙሰ ሳሌሕ አቅርደት/ባረንቱ ፈናን እስማዒል ሑመድ አቅርደት እምነ ፋጥነ ሕዱግ ድርፎ ፋጥነ እድሪስ ዑመር አቁርደት ዑስማን ድራር (ወድ ጀሀሪ) ሀይኮተ መሐመድ ዑስማን ዐድ አብሰዐድ አርከ መ/ዐሊ ሽዕብ/ጸዕደ ክርስትያን እድሪስ ሙሳ (ወድ አክቴ) አስመረ/ማይነፍሒ መሐመድ-ዐሊ እብራሂም (ጆን ሐጪር) - ሀበሮ አድም ዐሊ ዑመር (አጌራይ) ሀበሮ መም. ዮሀንስ ተስፋይ ዒላበርዕድ አሕመድ መሐመድ (አደሮብ) አስመረ ፈኪ መሐመድ አስመረ