Wp/shi/Lislam
Lislam | |
---|---|
![]() | |
Asbeddi | 610 |
Arqqas | Muḥmmad |
Taddagt | |
Ism aẓaṛan | الإسلام |
Iga Lislam nɣ Islam (s tirra n zikk s tfinaɣ : « ⵍⵙⵍⵎ »[1] ; s tɛrabt : الإسلام) yan ddin abrahmiy ittuḥḥadn rbbi. Yiwit-id urqqas Muḥmmad , ar ttinin i wanna iḍfarn ddin ad "amslm" nɣ iɣ guttn "imuslmn".
Ar isslmad Lislam is rbbi iga yan d ur illi kra n rbbi bla Allah (s tɛrabt : الله), d is iga Muḥmmad arqqas nns iggz fllas Lquran s tɣarast n unglus Jibril
. tga tugtt n imaziɣn imuslmn.
Ibidd lislam f smmust trsal[2] :
- Tugga (accahadah) : Ad ichhd ufgan ad yini mas ur illi kra n rbbi abla Allah (la ilaha illa allah ), d is iga muḥmmd arqqas nns (wa muḥammad rasul allah) ;
- Taẓallit (aṣṣalat) : Ad iẓẓall umuslm tiẓalliwin n wass s smmus idsnt ;
- Takuti (azzakat) : Ad yaws ufgan s iqariḍn nɣ mad dark ilan atig i winna yusrn d imẓlaḍn ;
- Uẓum (aṣṣawm): Ad yaẓum ufgan wayyur n rmḍan ;
- Arzzf (lḥijj) : Ad ikk umuslm mkka, iḥujju-d, iɣ as yufa
Amuslm iga ufgan nna iḍfrn ddin n lislam, isslmn iman nns i rbbi. Iddad ism n lislam zɣ tutlayt taɛrabt (amyiwn: Muslim) (amagut: muslimūn / īn) . Llan mad yaẓn i 1,8 mlyar n imslmn ɣ umaḍal[3]. Gr 80% d 85% gisn gan isunniyn, ilin ula iciɛiyn ɣ kigan n tmizar n umaḍal, ggutn ɣ tmazirt n Iran d Ɛiraq d Lubnan.
Taẓallit[edit | edit source]
Amgrad ad iwala i imgradn n |
Lislam |
---|
![]() |
Ar iẓẓal umuslm smuss twal ɣ wass, iqqand fllas atn iẓẓal ɣ tizi nnsn. Ismawn n tẓilla n lislam s tclḥit gan[4] :
- Tinzikk nɣ Tifawin
- Tizwarnin
- Tukzin
- Tiwwutc ( Tin wutci )
- Tiyiḍṣ ( Tin yiḍṣ )
Irqqasn[edit | edit source]
Ar ittamn umusln masd isgz rbbi irqqasn yaḍn.
Adam (arqqas amzwaru), dffir illa Idris , d Nuḥ, d tugt n irqqasn yaḍn twaḥsabn ig imuslmn, zund Ibrahim , d yus n ɛmmis Lut, d tarwa n Isḥaq d Ismaɛil, d Yaɛqub, d Yusf, d Musa, d Dawud, d Sulayman, d Yaḥya, Ɛisa yus n Maryam .
Rmḍan[edit | edit source]
Ayyur n Rmḍan iga ayyur wiss tẓa ɣ uzwag anabawi ittili dffir ayyur n Caɛban, iẓil wayyur ad dar imuslmn d imumnen, nttan ay-gan ayyur n uẓum nna igan yan trsal n lislam.
Issntay wayyur n rmḍan asmi ẓṛṛin middn ayyur ɣ wass 29 n caɛban, iɣ ikmml rmḍan ar sfuglan imuslmn s tfaslka n lfiṭr.
Dar wayyur n rmḍan adɣar iẓlin ɣ taysi d umzruy n imuslmn ؛ acku ɣ wayyur ad aɣ iggizd udlis n rbbi lquran zɣ llawḥ lmaḥfuḍ s ignna n ddunit ɣ yiḍ n lqadar, dffir iggizd ɣ wakudn imḍfrn ɣ uzmz n tuggza n lwaḥiy lliɣ ttin ikka urqqas Muḥammad ɣ ammas n ifri n ḥira. Lliɣ-d iggz dars lmalak Jibril, inna as : اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ tga tassurt ad tamzwarut ad iggizn zɣ udlis n rbbi Lquran.
Izdi wayyur n Rmḍan ɣ kigan n tmizar n Lislam s guda n inazwiyn n ddin zund: taẓallit n ttarawiḥ d liɛtiaf ɣ timrawin tinggura, d tugt n tmyurin d ttaqalid zund taɣuri i wiyyaḍ s tiram.
Lquran[edit | edit source]
|
Lquran neɣ Quran ( s taɛrabt : القرآن —Al qu'ran neɣ القرآن الكريم—Al-qur'an al-karim ) iga aḍris asgdan akkʷ ilan atig ɣ Lislam. Ar tinnin imuslmn ɣ is iga awal n rbbi d is-d netta ad t-id issugzn f umazan nnes Muḥmmad. Ar ɣassad, udlis ad iga udlis amzwaru d udlis nna akk iqburn ittawsan is ittyura s tutlayt taɛrabt.
Umnen akk imuslmn d imumnen masd Lquran iga awal n rbbi isggizt-id s ils aɛrab f urqqas Muḥammad s ubrid n lmalak Jibril ɣ akk n tmldawin zɣ lbiɛta nns ɣ usggas 610 ar tamttant nns ɣ wass n 8 yunyu 632. Ibḍa lquran s 114 n tassurt, illa gis 6236 n layat. Illa ɣ lquran layat makkiya d madaniyya. Lquran lkarim iga adlis anggaru zɣ idlisn n rbbi, d tilawat n lquran d ussfld nns d twuri sis gan kullu lɛibadat ittaẓ sisn umuslm i rbbi bac ad izddig sis ul nns. Tssnti tɣrma n imuslmn dffir ma iggiz lquran s wakal.
Tiɣrmin iqdsn[edit | edit source]
Makka[edit | edit source]
|
Tga Makka nɣ Mkka (s taɛrabt: مكة) yat tamdint illan ɣ utaram n tmazirt n Ssaɛudiyya, taggug f Tamdint Ifawn s kran 4000 kilumitr ɣ umnid n iffus ataram, d f tɣrmt Ṭṭayf s kran n 1200 kilumiṭr ɣ amnid acrqi, d f 72 kilumitr zɣ tiɣrmt n Jadda d aftas n yill azggaɣ. Tga Makka Lmukarrama yat tmdint tasgdant bahra ilan atig dar imuslmn. Tlla gis timzgida n Lḥaram, d Lkaɛba nna ygan lqblt n imuslmn ɣ tẓallit nnsn.
lQuds[edit | edit source]
Timldiwin n lislam[edit | edit source]
Tafaska[edit | edit source]
tafaska tga yat zɣ tifugliwin dar imuslmn (d tfugla tayaḍ iga tafugla n lfiṭr), ar ittili ass n 10 du lḥijja bɛd tagara n ubddi wass n ɛarafa, abeddi nnag tbeddn dis iḥujjajn imuslmn bac ad skrn lmanasik ixatarn lḥijj, da tagara nns ass du lḥijja. iga awd n tfaska akttay n lqqist n nbi brahim tazallit n rbbi ɣafs lliɣ yẓṛa tiẓṛit nnag yumrt dis rbbi imqqurn s uḍḥḥi s yiwis smaɛil .darat mayan , yumrt rbbi s tɣrsi n izimmr ɣ ubddel f yiwis, mk ttaẓn imuslmn s rbbi ɣ wass n tɣrsi s yan n wulli (izimmr, nɣ tafunast, nɣ alɣm) d ufrraq n uksum n tɣrsi f ayt uɣlad nɣ iwssarn d ayt tawja.