Wp/rsk/Друк
Друк
Друк[1] – часц коча: древо на преднєй осовини (серб. руда, всл. druk, укр. друк, рсй. друк и дрюк, поль. drᶏg, мадяр. dorong – од чого и нашо «доронґа»). Друк направени з твардого соснового древа, баґрену, ясену або з ядлїни. Длугоки є 2,5 до 3 метери, дакус длугши од длужини коня. При верху друк ценши коло 10 центи, а при дну грубши пар центи.
Сподню часц друка ше притвердзує медзи два краки ножнїчкох хтори притвердзени по штредку зоз желєзним цвореньом. На верх друка єст желєзни оков коло пол метера. За тот оков притвердзени два ланци з лївого и з правого боку длугоки коло 0,50 центи, на концу хторих ше находзи карика обсягу коло 5 центи. Друк вєдно зоз вагу и орчиками бул спона медзи коньми и превозку до котрей ше конї прагало. Друки було рижни, у зависносци од того же чи ше их кладло до коча, чи до дачого иншого. Розлика медзи нїма углавним у їх длужини. Длужина друка до коча була дас 3,30 метери, до санкох од 3,80 по 3,60 метери, а до ролї ше кладло длугоки друк зоз санкох або кратки друк за ролю од 2,50 метери длужини.
Шицка колєсарова работа була у тим же би друк вирезал зоз простого древа и зоз обручним ножом и гобльом заокруглєл, а на концу вигладкал.
Коваль на друк кладол рижни окови. Задок друка, котри уходзел до коча, або дачого иншого, оковал зоз желєзом хторе зачувало древо од счухованя. Тот оков колєсар ґу древу зашрубовал зоз голшрафами, а главки тих голшрафох нє шмели стирчац зоз окову бо би квачели кед ше друк удзивало до шнїцох на кочу, до санкох або иншого. Сам предок друка коваль оковал зоз грубим плехом хтори од сподку притримовал желєзо зоз двома бабочками. Предня бабочка була кус нїзша, и прейґ нєй ше на друк здзивало няклови, хтори мали стац медзи тима двома бабочками. Друга, або задня бабочка була кус висша або „старша“ од першей же би ше, кед конї руша, няклови зоз нєй нє сцагли.
Друк и вага на рижни способи були скапчовани, а то завишело од того цо конї цагали односно до чого були запрагнути. Кед бул у питаню коч, вец ше друк удзивало до шнїцох, а през вагу и друк, до превартаней дзири, удзало ше цворень. Друк у тим случаю идзе под вагу.
Друк до ролї, кед бул кратки, на своїм предку мал квачку на хторей вишела орача вага. Без огляду на яки способ вага и друк були повязани и без огляду цо конї за собу цагали, за кажди друк було барз важне же би „жил“. То значи же анї ґу ваги анї ґу кочу нє шмел буц моцно утвердзени, алє мушел мац голєм даскельо центи места рушац ше лїво-право. Друк мушел „жиц“ же би ше, кед ше нагло скруцовало, нє урвал або поламал.
У народзе ше гвари: Нє беж (як гаче) опрез друка, цо значи: нє вибегуй, нє понагляй док нє будзеш бизовни до дачого. Тиж ше гвари: Обрацел ше друк – кед ше дацо обрацело на горше або на лєпше, як и Обрациц друк/Обрациц з друком – почац иншак, пременїц тактику або одношенє ґу дакому.
Слово друк[2] ше хаснує и з иншаким значеньом – друкованє (од нємецкого drucken, цо значи – друковац). Часто ше гвари же напр. кнїжка вишла з друку, а лєпше би було повесц, пре рогранїчованє словох кед нєт контекст, просто же – кнїжка вишла або же кнїжка видрукована.
Литература
- Словнїк руского народного мена А – Н, Нови Сад 2017, б. 383
- Руско-сербски словнїк, Нови Сад 2010, б. 216
- Наташа Холошняй (Фа), Studia Ruthenica 19, Нови Сад 2014, б. 14-127
- Kubániová, Terézia: Krátky slovník nárečia slovenského, Abo jak še dakedi u Keresture hutorilo, Obec Zemplínska Teplica 2013, б. 59
Вонкашнї вязи
- Народна запрежна кола, сайт narodni.net