Wp/rif/Tafsut imaziɣen

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | rif
Wp > rif > Tafsut imaziɣen

Tafsut Taberkant d isem n wayen yeḍran di Tmurt n Leqbayel seg 18 n yebrir 2001 d asawen, asmi nɣan imsulta (iǧadarmiyen) kter n 100 lɣaci, amezwaru-nsen d Massinissa Guermah.


Ass n 20 deg ibrir, d amulli n tefsut imaziɣen, amulli n tefsut n tlelli. D yiwen wass i deg a nesfugel i tikkelt tis 25 tadyant n imaziɣen. Anwa-t weqbayli ur nesli neɣ ur nessin tafsut n imaziɣen? Anwa-t umaziɣ im’ ur yiwiḍ yissel? Wa yecfa wa ala akken it-iccenu Abranis deg yiwet si tezlatin-is maca, tura, seg weqrur-nni amecṭuḥ alma d amɣar-nni acaraf, ssnen awk anamek-is uzemz-a*. Azekka daɣen, a nemyager akk d yiman-neɣ, akk d weḥric-a axatar deg umezruy azi* n Tferka n ugafa.

Mačči d asfugel iɣ-d-yeggran ass-a, ur ɣ-yeţţak wul i waya acku gran-aɣ-n yiswan wuɣur mazal werɛad nessaweḍ, yeggra-ɣ-n webrid i mazal ur ifuk ara, ggrant-aɣ-n ccfayat ur neḥriz akken iwata... teggra-yaɣ-n tutlayt nneɣ i yuɣalen amzun d taǧǧalt. Ggrant-aɣ-n terwiḥin n wid yeţwanɣan di tefsut taberkant. Widak-nni i d-yekkren di 80 d widak i d-yekkren di 2001 yiwen n yiri nsen. Timesbaniyin-nni i yeḍran di tmurt n leqbayel send iḍelli, iḍelli neɣ ass-a, ţţakent-ed udem n weqbayli i yerɣan af tlelli. Ayen awk wiɣer id-nessaweḍ ass-a, 123 n imeɣrasen i nɣan iserdasen d isultiyen n udabu azzayri aɛrab inselmizri akk d ibuxusen-is, yesban-aɣ-d dakken: ger yiḍelli d wass-a, ulac dacu i ibeddlen fell-aɣ. Imi mazal neqqen arrac nneɣ am yizan, teţwaḥreṣ ugar n yiḍelli. « Aman-nni yeččuren d ḥellejɣar d nutni d nutni, bedlen-asen kan acemmux » Tafsut imaziɣen mačči kan akka i ţ-lul-ed ger yiḍ d wass: dayen wiɣer i d-nessaweḍ, dayen awk id-yekkan zdat-es i ţ-id-ismentsen.

Idim mazal tuɣ yeḥma ass mi yeţwakkes usarag n Dda lmulud af tmedyazt taqburt n yeqbayliyen(asarag-a tuɣ teţţuhega-n i wass n 10 di Meɣres), yugi-ţ udabu azzayri, teţwakkes kan akka...d amnukal n ugerzu n Tiz-Wezzu s yiman-is i s-ţ-yennan i dda Lmulud. Si tal tama, di yal adrum, bdan medden ţţarran nnehtat si cayaḍ i sen-iserkeb udabu azzayri, bdan ţţiwzagen waman...aseqqi yemmar-ed akken yerɣa. Meḥyaf-nni i isik Bu-iledyen af yeqbayliyen yezzi-d af bab-is, tefɣ-ed tiɣri n wid yugin ddel d uzaglu. Dɣa tetṭerḍeq af tikkelt, temmar-ed af yiwin yidis. K. Belqasem d yiwen seg yiḍan n “El-Moudjahed“ i s-d-itekkan i dda lmulud, s rregmat akk d useglef; ira ad yefk iɣil i wat-is: wid-nni iɣ-d-imedlen tiwwura, wid-nni iţţarrayin af wegdud. Tamesbanit tamenzut i d-yellan di Tizi-Wezzu d tin n 11 Meɣres 1980, tsembiwel addad (liḥala) n timiren. D inelmaden d tinelmadin n wasif Σisi d Ḥesnawa i yetṭfen tuɣḍaṭ-a, ur ẓẓrin ara kan dacu i yellan yegguni-ten …

Aɣaram asdawan n wasif ɛisi, mazal-it ar ass-a i wakken a d-yesmekti wid yeţţun, akken a ten-d-yeḥku af yiḍ-nni n 19 Yebrir mi d-mkuben iserdasen s yeqjan. D ahmaj i hemjen deg inelmaden d tnelmadin. Acḥal iwin ar lḥebs, acḥal ɛedmen ger-asen... A nekk seg wayaki mebla ma neţţu awk imeɣnasen i s-yefkan udem azedgan i wayen i d-yeḍran. Ur ntekk ara kan akka ma yella ur d-nudir irgazen am Σebbuṭ, Lunawsi, Mezdad, Saɛdi, Mhenni, Zituni... d yawk arrac nneɣ i iseblen iman-nsen i wakken tadyant n 20 Yebrir a ţ-aweḍ ar tal taddart di tmurt n Yeqbayliyen. Aseggas yezzi af waya, si tama n Bgayet iɣ-d-tekka taɣrit n Imaziɣen tikkelt-a... Tafsut n 1981 Ilmeẓyen d telmeẓyin n din ččan aḥlalas n udabu azzayri, awal nsen yiwen: werǧin ad teḥlelli-d tugduţ i yeqbayliyen.

Seg wass-nni, Iqbayliyen fkan awal, ggulen dakken tineţţi nsen ur tnegger u s deffir-sen ḍefren-d imaziɣen s umata. Ulayɣer a nesṭuqet awal, d timuggiyin i asenfar nneɣ. Imal n yeqbayliyen atan di tmurt nsen, iẓuran-nsen ɣzan almi anda yiwen ur yessin…Imal n tutlayt nsen atan ger tarwa-s, atan di tmurt-is, deg urebbi n warraw-is. Talalit n Umussu Adelsan Amaziɣ s tumert medden ay ţ-muggren, ass-nni i yebda umennuɣ af yidles d tutlayt nneɣ yeţţali yeţnerni almi ass-a, ulac win ur nessin xas ula cwiyya n umezruy nneɣ. Tafat iɣ-d-isiɣ Umussu d ajgagal s wiyes nerfreẓ abrid deg wi’ nteddu, nerfed aqerru nneɣ ar igenwan mebla akukru. Ula ma xas ass-a, Amussu yebḍa d icḥricen seg mi kkan ikabaren nnig-es, iswi-s amenzu n win n widak icḥemlen ayla nsen, akal nsen...

Azekka d amulli n wass mi d-tefrari tagut af wid iran seg wul tugduţ d yetṭfen deg iẓuran nsen…amennuɣ simmal irennu, agdud simmal yeţţaki. Ad rnuɣ af wayaki, amennuɣ n imeɣnasen s yimru , tamedyazt d ccna.

Lwennas Meɛṭub seg imezwura i sen-yerran tajmilt i tlawin d yergazen n tefsut imaziɣen, tasfift i d-yessufeɣ kra n wayyuren kann s deffir 20 yebrir anda icennu:

eḥzen lwed ɛisi Mi yebda imenɣi Yewweḍ-iten lɛesker deg yiḍ Tuddar slant irkwelli, suwwent ɣer Tizi Kul abrid a yeţfeggiḍ. Ur telli d tisselbi, nehwaǧ tilelli, Uqbel aɣ-ḥerren ɣer lhid. Akken nella zik a nili, Ma yella imenɣi, W’ immuten ad yennerni mmi-s. A wid iḥekmen ayenni, ur nelli d ulli, Tamurt iban-d lsas-is. Tamaziɣt ad tennerni ...

Ferḥat Mhenni yeccna tafsut n imaziɣen:

Nnif d lḥerma d ayen yeḍran Di tefsut n Tizi-Wezzu Llan d ilemẓyen d tlemẓyin ffɣen-d s iberdan. Nnan-d ala dayen neɛya Si lbaṭel akk d uzaglu ...

Neɣ ayen yeccna Buǧemɛa Agraw :

Timest n 54 tensa di 62 Teggra-d tirgit deg iɣed-nni Tuɣal tecɛel di 80 Teṭṭef-itt-id tidet n lesnin Ansi i d-isuḍ ubeḥri D leqbayel i izuggiren Mazal-aɣ d imaziɣen ... Ma ttuɣ arrac nneɣ yeɣlin, Nek mačči d aqbayli

Lwennas d dda Lmulud Mazal-aɣ d imaziɣen Ur nettruz' ur nkennu Ur nqebbel ara azaglu Mazal-aɣ ... mazal-aɣ d imaziɣen