Wp/ppl/Tunal

Ne Wikiamachti Tik Nawat Achtu Iswat pal Wikiamachti Tepalewilis Tajtaiwan Chinamit

Tunal tata wey itutunka

Ne tunal se sital sennemi iwan chikwey tal. Ne tunal se wey ululnaj tay tuna yawi. Ne tunal kiyawalultia ne chikwey tal. Ikman ne chikwey tal ajsiket achka kan nemi ne tunal wan ne tunal kiajanki.

Ne tunal se sital tatajku kan itukay Ne Italsenputzijka ne Tunal. Ne tunal muchiwtuk iwan tajtatka hidrogenoj (73%) wan helioj (25%). Ne iradioj ne tunal kitamachiwa kachka 109 tal, wan itakayu ne tunal kiajsi 99.86% ne itakayu ne italsenputzijtuk. Ne itunalyu istak. Ne tunal pejki kachka 4.6 billon shiwit keman mishti musentilan iwan tewti muchalujket.

Iyulijtik ne tunal kisenpata kachka 600 millon toneladaj hidrogenoj wan kikwepa helioj sejse segundoj. Kisenpata kachka 4 millon toneladaj tajtatka wan kikwepa tunal tatawilua wan tatutunia. Ne tunal ishtuna kachka 170,000 shiwit ijtik ne sital pal kisa. Tik 5 billon shiwit, ne tunal mukwepa se tunal itukay chiltik wey, kan kiajsi kichichinatza ne taltikpak wan mukwepa se tunal itukay istak tzapatzin.

Ne taltikpak takamet kitat ne tunal ipampa muchi yultuk wan kiteumatit. Ashan ne tunalamat muweymati itukay Tunalamat Gregorianoj wan kipua ne ulinilis pal ne tunal.

Tukaymatilis

Ne takezalis tunal kisa itech ne itaketzalis ne Nawataketzat tik ne taltechan pal ikman kan ashan Meshijku. Achtu nemit tik Meshijku wan nemanha ajsiket Kuskatan. Ne taketzalis muilwia tik miak tejtechan tik Meshijku wan kitenpatat ne takakilis: Tonalli, Tonale. Miak tajtaketzalis inat ka ne tunal tatawilua wan tatutunia itukay Tonatiw (ne tuna yawi). Nusan inat ka muchi taltikpaktakat kipia se itunal wan kipulua keman majmawtuk wan kukushtuk.

Ne taketzalis tik Ingles sun kiski itech Ingles pal ikman sunne. Nesi tik miak tajtaketzalis Alemanes, se yejemet Frisianoj sinne, Doche zon, Aleman ka tani Sünn, Aleman selka Sonne, Bavarianoj Sunna, Norse pal ikman sunna, and Goticoj sunnō. Muchi ini inelwayu Proto-Germanicoj *sunnōn.

Ne imachiyu ne tunal pal ilwikamatini se yawal iwan se tet tatajku. Muneki kwak taketzat ipampa ne taltamachiwalis:

M_☉ (Tunal itakayu),

R_☉ (Tunal iradioj) wan

L_☉ (Tunal itawilyu).

Tachialis

Ne tunal se sital. Yaja itakayu kachka 99.86% ipal ne itakayu ne tunal iwan ne chikwey tal. Yaja itawilweyaka kachka +4.83 su tiksentaliat iwan seuk tunal tik sental. Itawil kachka 85% ipal muchi sital tik Mishpanti ika miak chiltik tzapatzin. Ne tunal se sital itukay "Takapuwalis I". Ini tailwia ka ne sital yaja tepusyujtuk wan chupi shijshiwit.

Ne itawilyu ne tunal tik ne taltikpak yaja wey. Yajika, itawilweyaka kachka -26.74. Ishtuna kachka 8 minutoj wan 19 segundoj kisa itawil tik iishku ne tunal wan ajsi tik iishku ne taltikpak.

Tamatilis

Tzintilis

Tamatinit inat ne tunal tzintiyak itech se wey mishti wan tewti wan tetunti sesek kachka 4.567 billon shiwit.

Ijtik ne wey mishti, ne gravedad kimatiluj tajtatka tapayulijtuk wan ne wey ieteka kalijtik kipewaltij se tapatalis. Ne tunal tatawilua wan tatutunia.

Ken weli?

Kalijtik tatajku, tetunti hidrogenoj mutzunchaluat tutunik wan musenchiwat seuk tetunti helioj. Ini tachiwalis itukay fusion nuclear (tetunsenchiwalis).

Yawalulis

Ne tunal muyawalua iwan ne Mishpanti. Ne tunal nejnemi kachka 820,000 km se horaj. Ishtuna kachka 230 millon shiwit pal kiajshitia se tayawalul tik Mishpanti.

Tachialis

Kenemej ne tunal semaya tit, ne itachialis ka ishku yawi wan kisa. Su kitat ne tunal ijtik se tunaltachialuni, tiltik kajkanaj ika ka né itukay ishyuwaktuk. Ini ishyuwaktuk kan muneshtia ne itiw ne tunal tepustaijyutilana. Ne tunalishyuwaki muita ishyuwaki ika ne tunal sujsul tatawilua.

Ne sital tajtachialuni ne kiyawaluat inawak ne tunal kitaket weyak tajtatka kishtij wan mukwejkweluj ijpak ne tunal. Ini itukay tunalmimil. Yejemet muneshtiat miak iweyka wan miak itachishka. Sejse wejwey kachka taltikpak kalaki ijtik wan sejse muitat ken tumey. Ne tunalmimil yawi wan kisa.

Tunaltikpak

Ini ne ishku ne tunal. Ne itawilyu ne tunal kisa itech tunaltikpak. Itan, ne tunal yuwaktuk wan tesu tzatzasnaj.

Taketzalpamit

MULINKA! Ini tajkwilul se mulinka. Tinatiwit ka mas yek ma te tikchiwakan mujmulinka tik ne Wikipediaj tik Nawat. Su aka weli kitamia ini tajkwilul, tiktajtanit ma kichiwa. (Kwak ini tajkwilul tea se mulinka, weli muishtia ini tanawatilis.)