Wp/ppl/Joséphine Baker

Joséphine Baker

Frida Josephine Mcdonald kaj tiktukeytiat Joséphine Baker. Joséphine, yaja nesik se tunal yey pal ne metzti chikwasen tik ne shiwit se shikipil chik-nawi Tzunti chikwasen tik ne techan Saint-Louis, Missourij takutun ipal tutakyu tik ne italyu Estadosj Unidosj.

Ilustración de la artista Joséphine Baker. Por Beatriz Arana

Ne itekiw: tay kichiwki?

Yaja se wey mintutiani, takwikani₁ katka.

Actu, yaka mijtutia ka ne ukti, nemanha niu-kitzinki ne itekiw ne wey Broadway, wan yajki ka ukse wey techan Paris, kal ne champs Élysées.

Yaja nemik iwan ne partidoj comunistaj wan ne derechos civiles Pal me afroamericanxs. Ne imiekawan ijikman wan Africachanej, witz ka Africaj itatajtanoywan. Yaka wey siwat ne music-hall, wan movimientoj “Les années folles”. Yaja kipia ne wey amat francesaj Tik ne shikipil chik-nawi Tzunti nawi pual kashtul ume Kenan yaja mumiktia iwan ishulejyu Jean Lion. Tik ne ume wey tasumalis taltikpak, Joséphine Baker tatemuani ichtaka₂ ne servicios secretos franceses wan nusan yaja mijtutia Katja pal ne tijtiananiket Tik ke Africa del Norte. Joséphine musuma Iwan miak ne tatajpiani ikijkumpawan, peroj nemanha yaja muchiwa ne wey tajpiani.

Pal ne tanestuk se pual Chikwey, pal ne Metzi Chiwey, Tik ne shikipil chik-nawi Tzunti yey pual yey, yaka kimuketza iwan Martin Luther King (ne wey takat: tatuktania, tapakewiani wan tamaris I katka) Tik ne Washington durante El discursos “I have a dream”, yaja ne achtu siwat ka maka ne wey iyultaketzalis.

Ne ichtaka itunal

Ne inan itukey katka Carrie McDonald yaja se estadounidensejchanej katka. Yaja se Africachanej wan inikman. wan ne iteku itukey katka Eddie Carson. Yaja se Españajchanej katka. Ne itukey katka Jean Lion. Yaja se Francéschanej katka, nusan, yaja tekiti ka tanamakani ka tzupeleka. Yaja iskalia muchi ipijpipil katka: majtakti ume! Akio, Jean-Claude, Brian, Marianne, Mara, Noël, Koffi, Luis, Jari, Moïse, Luis et Stellina wan Moïse (mikini).

Yaja mikik se tunal majtakti ume pal ne metzti nawi tik ne shiwit se shikipil chik-nawi Tzunti yey pual kashtul, ipanpa ataque cerebral y coma profundo. tik ne techan Paris, tik ne italyu Franciaj.

Tik ne ume shikipil se pual se, ume pual majtakti shijshiwit, muchi amanha Ka Joséphine keman mikik, yaka kalakik Pal panteón (kan ne wey sijsiwaket wan tajtakamet kitalpachuat₃) kan muchiwa ne chikwasen siwat ka kalakik wan achtu siwat negraj en lograrlo.

IPANPA INI

₁ Cantante

₂ Agente secreto

₃ Panteón o memorial

IJILPIKA

• Baker, J. (2025). Fearless and Free : Memoir. Penguin Group. franceinfo. (2021, 30 novembre).

• Qui est Joséphine Baker ? [Vidéo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=F1S_7FvJB74

• Si Joséphine Baker nous racontait son Paris. . . . (s. d.). Ville de Paris. https://www.paris.fr/pages/josephine-baker-j-ai-deux-amours-mon-pays-et-paris-19825

Italic text