Wp/mag/भारत

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mag
(Redirected from Wp/mag/भारतगनराज्ज)
Wp > mag > भारत
भारतगनराज्ज

भारतगणराज्य
क्षैतिज तिरङ्गा झण्डामे ऊपरेसे नीचेतक गाढ़ा केसरिया, उज्जर आउ हरियर क्षैतिज पट्टी हे । उज्जरपट्टीके केन्द्रमे २४ तीलीवाला एगो नेवी-नील पहिया हे ।
ध्येय वाक्य: 
"सत्येके बिजय होवहे"[1]
राष्ट्रगान: 
'
भारतपर केन्द्रित ग्लोबके छवि, जेकरामे भारतपर प्रकाश डालल गेलहे ।
भारतद्वारा नियन्त्रित क्षेत्रके गाढ़ा हरियर रङ्गमे देखावल गेलहे; दावा कैल गेल किन्तु नियन्त्रित न कैल गेल क्षेत्र हल्का हरियर रङ्गमे दिखावल गेलहे ।
राजधानी नया दिल्ली
निर्देशाङ्क: अनुपलब्ध अक्षान्श
Invalid arguments have been passed to the {{#coordinates:}} function
आधिकारिकभाषा
४४७ बोली[lower-alpha 4]
धरम
(२०११)
निवासीनाम भारतीय
सरकार सङ्घीय सन्सदीय संवैधानिक गणराज्ज
द्रौपदी मुर्मू
जगदीप धनखड़
नरेन्द्र मोदी
धनञ्जय चन्द्रचूड़
ओम बिड़ला
बिधानमण्डल भारतीय सन्सद्
राज्जसभा
लोकसभा
स्वतन्त्रता 
१५ अगस्त १९४७
२६ जनवरी १९५०
क्षेत्रफल
• कुल
Template:Convert[lower-alpha 5] सतमा)
• जल क्षेत्र (%)
९.६


भारत, अधिकारिकरूपसे भारतगनराज्ज (भारतगणराज्य) दक्खिन एसियामे भारतीय उपमहादीपके सबसे बड़का देस हे । भारत भुगोलिक दृष्टिसे बिश्वके सतमा सबसे बड़का देस हे, ओहैँ जनसङ्ख्याके दृष्टिकोण से चीनके बाद दुसरा सबसे बड़का देश हे। भारतके पच्छिदन्ने पाकिस्थान, उत्तर-पूरुदन्ने चीन (तिब्बत्), नेपाल आउ भूटान्, पूरुदन्ने बाङ्लादेस आउ म्यान्मार् हे । हिन्दमहासागरमे एकर दक्खिन-पच्छिदन्ने मालदीव, दक्खिनदन्ने श्रीलङ्का आउ दक्खिन-पूरुदन्ने इण्डोनेसिया से भारतके समुद्री सीमा लगहे । एकर उत्तरदन्ने हिमालयपर्बत आउ दक्खिनमे हिन्दमहासागर हे । दक्खिन-पूरुदन्ने बङ्गालके खाड़ी आउ पच्छिदन्ने अरबसागर हे ।

आधुनिक मानुस वा होमो सेपियन्स् अफ्रीका से भारतीय उपमहाद्दीपमे ५५,००० बरिस पहिले अइलथिन हल । १,००० बरस पहिले एखनी सिन्धुनदीके पच्छिदने बसल हलथिन जनेसे एखनी धीरे-धीरे पलायन करलथिन आउ सिन्धुघाटी सभ्यताके रूपमे बिकसित होइलथिन । १,२०० ईसा पूर्ब सन्स्कृतभाषा पुरा भारतीय उपमहाद्दीपमे फैलल हल आउ तखनीतक एहाँ जुगून हिन्दुधरमके सुरुआत होगेल हल आउ ऋग्वेदके रचनो होगेल हल । ४०० ईसा पूर्ब तक आबित-आबित हिन्दुधरममे जातिवाद देखेला मिल गेलहल। एही बेरा बौद्ध आउ जैन धरम उत्पन्न होइत हलथिन । प्रारम्भिक राजनीतिक एकत्रीकरन गङ्गाघाटीमे स्थित मौर्य आउ गुप्त साम्राजवनके जनम देलकै । उनखर समाज बयापक रचनात्मकता से भरल हलै ।

प्रारम्भिक मध्धजुगकालमे, ईसाई मत, इस्लाम्, यहूदीमत आउ पारसीधरम भारतके दखिनी आउ पच्छिमी तटवन पर जड़ जमा लेलथीन । मध्ध एशियासे मुसलमान् सेना भारतके उत्तरी मैदानवन पर लगातार अत्याचार करलथिन, अन्तिममे दिल्ली सल्तनत्के स्थापना होलै आउ उत्तरभारतके मध्धकालीन इस्लाम् सम्राजमे मिलावल गेलै । १५ मा सताब्दीमे बिजयनगर सम्राज दखिनभारतमे एगो लम्बा समय तक चलेबाला समग्रहिन्दु सन्स्कृति बनैलकै । पञ्जाबमे सिखधरमके स्थापना होलै । धीरे-धीरे ब्रिटानीय ईस्ट् इण्डिया कम्पनीके सासनके बिस्तार होल, जे भारतके उपनिवेसिक अर्थब्यवस्थामे बदल देलक आउ अपन सम्प्रभुतवोके मजबूत करलक । ब्रिटानीय राज सासन १८५८ मे शुरू होल । धीरे-धीरे एगो प्रभावसाली राष्ट्रबादी आन्दोलन शुरू होल जेकरा अहिन्सक बिरोधला जानल गेल आउ ब्रिटानीय सासनके समाप्त करेके परमुख कारक बनगेल । १९४७ मे ब्रिटानीय भारतीय सम्राजके दु स्वतन्त्र प्रभुत्वनमे बिभाजित करल गेल, भारतीय अधिराज आउ पाकिस्थान अधिराज, जेखनीके धरमके आधार पर बिभाजित करल गेल ।

१९५० से भारत एगो सङ्घीय गनराज्ज हे । भारतके जनसङ्ख्या १९५१ मे ३६.१ करोड़ से बढ़के २०११ मे १२१.१ करोड़ होगेल । प्रतिब्यक्ति आय $६४ से बढ़के $१,४९८ हो गेल आउ एकर साक्षरता दर १६.६% से ७४% होगेल । भारत एगो तेजीसे बढ़ीत परमुख अर्थब्यवस्था आउ सूचना प्रौद्योगिकी सेवाके केन्द्र बन गेलहे । अन्तरिक्ष क्षेत्रमे भारत उल्लेखनीय आउ अद्वितीय प्रगति करलक । भारतीय चलचित्र, सङ्गीत आउ अध्यात्मिकशिक्षा बैश्विक सन्स्कृतिमे बिसेस भूमिका निभाव हथिन । भारत गरीबी दरके बहुते कम कर देलकीहे। भारतदेस परमाणु बम रखेबाला देस हे । कश्मीर आउ भारत-पाकिस्थान आउ भारत-चीन सीमवा पर भारतके पाकिस्थान आउ चीनसे बिवाद चलित हे । लैङ्गिक असमानता, बाल शोशन, बाल कुपोषण, गरीबी, भ्रष्टाचार, परदूसन इत्यादि भारतके सामने प्रमुख चुनौती हे । २१.४% क्षेत्र पर वन हे । भारतके वनजीव, जेखनीके परम्परागत रूपसे भारतके सन्स्कृतिमे सहिष्णुताके साथे देखल गेलहे, ई जङ्गलवन आउ अन्य जगहीयन पर संरक्षित आवासमे निवास करहथिन ।

राज्ज आउ केन्द्रसासितप्रदेस[edit | edit source]

भारतमे २८ राज्ज ८ केन्द्रसासितप्रदेस हे ।

भारत
राज्ज
सङ्ख्या राज्ज राजधानी भाषा
हिमाचलप्रदेस सिमला पहाड़ी, सन्स्कृत, हिन्दी
पञ्जाब
चण्डीगढ़
पञ्जाबी
उत्तराखण्ड देहरादून कुमाऊँनी, गढ़वलि, सन्स्कृत, हिन्दी
हरियाना चण्डीगढ़ पञ्जाबी, हिन्दी
राजस्थान जयपुर राजस्थानी, हिन्दी
उत्तरप्रदेस लखनऊ अबधी, उर्दू, ब्रजभाषा बुन्देली, भोजपुरी, हिन्दी
बिहार पटना भोजपुरी, मगही, मैथिली, हिन्दी
सिक्किम् गङ्गटोक् नेपाली
अरुनाचलप्रदेस ईटानगर अङ्ग्रेजी, हिन्दी
१० असम दिसपुर असमिया, बाङ्ला, बोड़ो
११ नागालैण्ड् कोहिमा अङ्ग्रेजी
१२ मेघालय शिलाङ्ग् अङ्ग्रेजी, खासी, गारो
१३ मनिपुर इम्फाल् अङ्ग्रेजी, मनिपुरी
१४ त्रिपुरा अगरतला त्रिपुरी, बाङ्ला
१५ मिजोरम् आइजोल् अङ्ग्रेजी, मिजो, हिन्दी
१६ गुजरात
गान्धीनगर
गुजराती
१७ मध्धप्रदेस भोपाल हिन्दी
१८ झारखण्ड राँची सान्ताली, हिन्दी
१९ पच्छिमबङ्गाल
कलकता
नेपाली, बाङ्ला
२० महाराष्ट्र मुम्बई, नागपुर मराठी
२१ छत्तीसगढ़ रायपुर छत्तीसगढ़ी, हिन्दी
२२ ओड़िसा
भुबनेस्वर
ओड़िआ
२३ तेलङ्गाना
हैदराबाद्
तेलुगु
२४ गोवा
पनजी कोङ्कनी, मराठी
२५ कर्नाटक
बेङ्गलूरु
कन्नड, तुलु
२६ आन्ध्रप्रदेस
अमरावती
उर्दू, तेलुगु
२७ केरल
तिरुवनन्तपुर
मलयाल
२८ तमिल्नाडु
चेन्नै
तमिल्
केन्द्रसासितप्रदेस
सङ्ख्या प्रदेस राजधानी भाषा
लद्दाख् कारगिल्, लेह् लद्दाखी,‌ हिन्दी
जम्मूकश्मीर जम्मू, श्रीनगर कस्मीरी, डोगरी
चण्डीगढ़ चण्डीगढ़ पञ्जाबी, हिन्दी
दिल्ली नया दिल्ली हिन्दी
दादरा आउ नगरहवेली आउ दमन आउ दीव दमन गुजराती, मराठी, हिन्दी
लक्षदीप कवरत्ती मलयाल
पुदुच्चेरी पुदुच्चेरी तमिल्, तेलुगु, मलयाल
अण्डमान आउ निकोबार दीपसमूह पोर्ट् ब्लेयर् बाङ्ला, हिन्दी

सन्दर्भ[edit | edit source]

  1. 1.0 1.1 National Informatics Centre २००५.
  2. 2.0 2.1 2.2 "National Symbols | National Portal of India". भारतके राष्ट्रीय पोर्टल्. मूल से ४ फरवरी २०१७ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १ मार्च २०१७. भारत का राष्ट्रीय गान जन गण मन, जो मूल रूप से रवींद्रनाथ टैगोर द्वारा बांग्ला में लिखा गया था, को 24 जनवरी 1950 को संविधान सभा द्वारा इसके हिंदी संस्करण में भारत के राष्ट्रगान के रूप में अपनाया गया था।
  3. "भारत का राष्ट्रीय गान: 'जन गण मन' पर एक संक्षिप्त जानकारी". न्यूज़18. 14 अगस्त 2012. मूल से १७ अप्रैल २०१९ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि ७ जून २०१९.
  4. Constituent Assembly of India १९५०.
  5. राष्ट्रीय सूचनाबिज्ञान केन्द्र २००५.
  6. "Profile | National Portal of India". इण्डिया पोर्टल्. मूल से ९ फरवरी २०१४ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १३ मई २०१४.
  7. "Constitutional Provisions – Official Language Related Part-17 Of The Constitution Of India". राष्ट्रीय सूचनाबिज्ञान केन्द्र (Hindi में). मूल से १ फरवरी २०१६ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि २७ दिसम्बर २०१५.
  8. लेविस्, एम् पॉल्; सिमन्स्, गेरी एफ॰; फेन्निग्, चार्ल्स् डी॰, संपा॰ (2014). "Ethnologue: Languages of the World : India" (१७मा संस्करण). डल्लास्, टेक्सास्: एस् आई एल् इण्टर्नेशनल् द्वारा ऍथ्नोलॉग्. अभिगमन तिथि 15 December 2014.
  9. "Ethnologue : Languages of the World (Seventeenth edition) : Statistical Summaries". एस् आई एल् इण्टर्नेशनल द्वारा ऍथ्नोलॉग्. मूल से १७ दिसम्बर २०१४ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १७ दिसम्बर २०१४.
  10. "C −1 Population by religious community – 2011". भारत के महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त. मूल से २५ अगस्त २०१५ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि २५ अगस्त २०१५.
  11. Library of Congress २००४.
  12. https://www.aajtak.in/education/news/story/is-hindi-our-national-language-what-does-indian-constitution-say-about-language-kiccha-sudeep-ajay-devgan-lbse-1454163-2022-04-28
  13. "World Population Prospects - Population Division - United Nations". population.un.org. अभिगमन तिथि 2023-07-02.
  14. "Population Enumeration Data (Final Population)". 2011 Census Data. भारत के महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त. मूल से २२ मई २०१६ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १७ जून २०१६.
  15. "A – 2 Decadal Variation in Population Since 1901" (PDF). 2011 की जनगणना के आँकड़े. भारत के महारजिस्ट्रार एवं जनगणना आयुक्त. मूल (PDF) से ३० अप्रैल २०१६ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १७ जून २०१६.
  16. 16.0 16.1 16.2 16.3 "World Economic Outlook Database: April 2023". Imf. International Monetary Fund. अप्रैल 2023. अभिगमन तिथि ११ अप्रैल २०२३.
  17. "Gini Index coefficient". द वर्ल्ड् फेक्टबुक्. सेण्ट्रल् इण्टेलिजेन्स् एजेन्सी. मूल से ७ जुलाई २०२१ को पुरालेखित. अभिगमन तिथि १० जुलाई २०२१.
  18. "Gini index (World Bank estimate) – India". विश्व बैङ्क.
  19. "Human Development Report 2021/2022" (PDF). संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम. ८ सितम्बर २०२२. अभिगमन तिथि ८ सितम्बर २०२२.
  20. "List of all left- & right-driving countries around the world". worldstandards.eu. १३ मई २०२०. अभिगमन तिथि १० जून २०२०.


Cite error: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found