Wp/mag/भारतके राजचिह्न
| भारतके राज्यचिह्न | |
|---|---|
| विवरण | |
| सामन्त | |
| अपनावल गेल | २६ जनवरी १९५० |
| ढाल | अशोकके सिंहचतुर्मुख स्तम्भशीर्ष |
| ध्येयवाक्य | सत्यमेव जयते ("खाली सत्येके जीत") ("मुण्डकोपनिषद्", उपनिषद् के एक भाग) |
भारतके राज्यचिह्न भारतके राष्ट्रिय प्रतीक हे आउ एकर प्रयोग केन्द्रसरकार, ढेर राज्य सरकार आउ सरकारी संस्था द्वारा कैल जा हे । प्रतीक अशोकके सिंहचतुर्मुख स्तम्भशीर्षके एक रूपान्तर हे, जे २८० ईसा पूर्वके एक मूर्ति हे । प्रतिमा चार सिंहके दर्शावेवाला एक आयामी प्रतीक हे । ई दिसम्बर १९४७ मे भारतके अधिराज्यके प्रतीक बन गेल, आउ बादमे भारत गणराज्यके प्रतीक बन गेल ।
परिचय
[edit | edit source]भारतमे वाराणसी सरनाथ सङ्ग्रहालये संरक्षित अशोक लाटके भारतके राष्ट्रिय प्रतीकके रूपमे अपनावल गेलहे । ई २६ जनवरी १९५० के अपनावल गेल, जौन दिन भारत एक गणतन्त्र बन गेल । [1] ई प्रतीक भारत सरकारके आधिकारिक लेटरहेडके एक भाग हे आउ सब भारतीय मुद्रो पर प्रकट होवहे । ई ढेर स्थान पर भारतके राष्ट्रिय प्रतीकके रूपोमे कार्य करहे आउ भारतीय पासपोर्ट पर प्रमुख रूपसे प्रकट होवहे । अशोक चक्र (चक्का) अपन आधार पर भारतके राष्ट्रिय ध्वजके केन्द्रमे स्थित हे । प्रतीकके प्रयोग भारतके राज्य प्रतीक (अनुचित प्रयोगके निषेध) अधिनियम, २००५ के अन्तर्गत विनियमित आउ प्रतिबन्धित हे । आधिकारिक पत्राचारला कौनो व्यक्ति वा निजी सङ्गठनके प्रतीकके प्रयोग करेके अनुमति नै हे ।
इतिहास
[edit | edit source]
वास्तविक सारनाथ राजचिह्नमे चार एसियाई शेरके पीछे-पीछे खड़ा हे, जे शक्ति, साहस, आत्मविश्वास आउ गौरवके प्रतीक हे । नीचे एगो घोड़ा आउ एगो बैल हे, आउ एकर केन्द्रमे एक सुन्दर चक्का (धर्मचक्र) हे । एक हाथी (पूरुबके), एक बैल (पश्चिम), घोड़ा (दक्षिण), आउ शेर (उत्तरके) हे जे बीचमे चक्कासे अलगे होवहे । पूरा फूलमे एक कमल पर, जीवनके स्फटिक आउ रचनात्मक प्रेरणाके उदाहरण देइत । बलुआ पत्थरके एके खण्ड से खुदल, पॉलिश पूञ्जीके विधिके चक्का (धर्म चक्र) द्वारा ताज पहनावल गेलहे । १९५० मे माधव साहनी द्वारा अपनावल गेल प्रतीकमे केवल तीन शेर दृश्यमान हे, चौथा दृश्यसे लुकाएल हे । दहिना दन्ने बैल आउ बामा दन्ने घूमेवाला घोड़ा हे, आउ चरम दहिना आउ बामा दन्ने धर्मचक्रके रूपरेखा हे । Abacus के नीचे घण्टीके आकारके कमल उकेरल गेलहे । [2] प्रतीकके एक अभिन्न अङ्ग बनावेसे देवनागरी लिपिमे अभिलेखके नीचे लिखल गेल आदर्श वाक्य है: सत्यमेव जयते [3] ई मुण्डका उपनिषद् से एक उद्धरण हे,[4] पवित्र हिन्दु वेदके समापन भागके श्लोक हे ।
सन्दर्भ
[edit | edit source]- ↑ "State Emblem". नो इण्डिया. भारत सरकार. मूल से 3 मार्च 2016 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि १ मई २०१६.
- ↑ "The State Emblem Of India (Prohibition Of Improper Use) Act, 2005" (PDF). 2005-12-20. प॰ 4. मूल (PDF) से 19 मार्च 2013 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 2012-04-15.
- ↑ Kamal Dey v. Union of India and State of West Bengal, (Calcutta High Court 2011-07-14). Text
- ↑ "Rajya Sabha Parliamentary Standing Committee On Home Affairs: 116th Report on The State Emblem Of India (Prohibition Of Improper Use) Bill, 2004" (PDF). मूल (PDF) से 8 मार्च 2013 के पुरालेखित. अभिगमन तिथि 27 मार्च 2017.