Wp/mag/उत्तरप्रदेस

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | mag
(Redirected from Wp/mag/उत्तरपरदेस)
Wp > mag > उत्तरप्रदेस

उत्तरप्रदेस (उत्तरप्रदेश) उत्तरभारतके एगो राज्ज हे । २० करोड़से बेसी निबासी होवेके चलते ई भारतमे सबसे अधिक जनसङ्ख्याबाला राज्ज हे आउ साथे-साथ बिश्वमे सबसे अधिक जनसङ्ख्यावाला देसीय उपखण्ड हे । भारतके गनतन्त्र बनेके बाद १९५० मे एकर स्थापना होलैहल । ई भारताधिराज्ज (१९४७-१९५०) के अवधिके दौरान सञ्जुक्तप्रान्त (यूपी) के उत्तराधिकारी हल, जे अपने १९३५ मे स्थापित सञ्जुक्तप्रान्त (यूपी) आउ अन्ततः १९०२ मे ब्रिटिशराजके दौरान स्थापित सञ्जुक्तप्रान्त आगरा आउ अबधके उत्तराधिकारी हल । राज्जके १८ प्रमण्डल आउ ७५ मण्डलमे बिभाजित करल गेलीहे, राज्जके राजधानी लखनऊ हे, आउ प्रयागराज न्यायिक राजधानीके रूपमे कार्यरत हे । ९ नबम्बर् २००० के उत्तरप्रदेसके पच्छिमी हिमालयीय पहाड़ीक्षेत्रसे एहो नया राज्ज, उत्तराञ्चल (अखनी उत्तराखण्ड) बनावल गेलीहल । राज्जके दु प्रमुख नदी, गङ्गा आउ ओकर सहायक जमुना, एगो हिन्दु तीर्थस्थल, प्रयागराजमे त्रिबेनी (त्रिवेणी) सङ्गममे मिलहै । अन्य प्रमुखनदी गोमती आउ सरजू हे । राज्जमे वन आबरन राज्जके भौगोलिक क्षेत्रके ६.१ प्रतिसत हे । खेती जोग्य क्षेत्र कुल भौगोलिक क्षेत्रके ८२ प्रतिसत हे आउ कुल रोपल क्षेत्र खेती जोग्य क्षेत्रके ६८.५ प्रतिसत हे ।

राज्जके सीमा पच्छिदन्ने राजस्थान, उत्तर-पच्छिदन्ने हरियाणा, हिमाचलप्रदेस आउ दिल्ली, उत्तरदन्ने उत्तराखण्ड आउ नेपालके साथे एगो अन्तरराष्ट्रीयसीमा, पूरुदन्ने बिहार, दक्खिनमे मध्घप्रदेस आउ दक्खिनपुरुदन्ने झारखण्ड आउ छत्तीसगढ़ राज्जसे लगहे । ई राज्ज २,४०,९२८ बर्ग किमीमे फैलल हे, जे भारतके कुल क्षेत्रफलके ७.३% हे, आउ क्षेत्रफलके अनुसार चौथा सबसे बड़का राज्ज हे । राज्ज लम्बा समयसे चीनी उत्पादनला जानल जाहे, तैयो अखनी सेवा-उद्योग अर्थब्यवस्था पर हावीहे । सेवा क्षेत्रमे जतरा आउ पर्यटन, होटल् उद्योग, अचलसम्पत्ति, बीमा आउ बित्तीय-परामर्स सामिल हे । उत्तरप्रदेसके अर्थब्यवस्था ₹१८.६३ लाखकरोड़ (US$230 बिलियन्) सकल घरेलूउत्पाद आउ ₹६८,८१० (US$860) के प्रतिब्यक्ति GSDP के साथे भारतके तीसरा सबसे बड़का राज्ज-अर्थब्यवस्था हे । १९६८ के बादसे उत्तरप्रदेसमे दसबार अलगे-अलगे कारणके चलते आउ कुल १,७०० दिनतक राष्ट्रपतिसासन लगावल गेलीहे । राज्जमे बर्तमानमे तीन अन्तरराष्ट्रीय बिमानस्थल हे, चौधरी चरनसिंह अन्तर्राष्ट्रीय बिमानस्थल (लखनऊ), लाल बहादुरशास्त्री बिमानस्थल (वाराणसी) आउ कुसीनगर अन्तरराष्ट्रीयबिमानस्थल (कुशीनगर) । प्रयागराज जङ्क्सन् उत्तरमध्ध रेलवेके मुख्यालय हे आउ गोरखपुर रेलवेस्थानक पूरबोत्तर रेलवे (भारत) के मुख्यालयके रूपमे काम करहे । राज्जके उच्चन्यायालय प्रयागराजमे स्थित हे । राज्ज क्रमशः निचलासदन लोकसभा आउ उच्चसदन राज्जसभामे ८० सीट् आउ ३१ सीट् के जोगदान देहे ।

राज्जके निबासीके उनखर मूलक्षेत्रके आधारपर या त अबधी, बघेली, भोजपुरी, ब्रजी, बुन्देली, कन्नौजी वा रोहिलखण्डी कहल जाहे । तीन-चौथाईसे बेसी जनसङ्ख्या हिन्दुधरमके मानहे, जेकरा बाद इस्लाम् अगला सबसे बड़का धार्मिकसमूह हे । हिन्दी सबसे ब्यापकरूपसे बोलल जायेबाला भाषा हे आउ उर्दूके साथे-साथे राज्जके अधिकारिकोभाषा हे । भोजपुरी हिन्दीके बाद राज्जके दूसरा सबसे अधिक बोलल जाहे । मौर्यसम्राज्ज, हर्ससम्राज्ज, गुप्तसम्राज्ज, पालसम्राज्ज, दिल्ली सल्तनत्, मुगल् सम्राज्जके साथे-साथे बड्डी अन्य सम्राज्ज सहित प्राचीन आउ मध्धकालीनभारतमे मौजूद अधिकान्स मुखधाराके राजनीतिकसत्ता उत्तरप्रदेसमे हल । २०मा सताब्दीके आरम्भमे भारतीय स्वतन्त्रता आन्दोलनके समय, उत्तरप्रदेसमे तीन प्रमुख रियासत हलै - रामगढ़ी, रामपुर आउ बनारस । राज्जमे कई पवित्र हिन्दुमन्दिर आउ तीर्थस्थल हे । उत्तरप्रदेसमे तीन बिश्व धरोहरस्थल हे आउ भारतमे पर्यटनस्थलमे पहिला स्थानपर हे । उत्तरप्रदेसमे आगरा, अलीगढ़, अजोध्या, कुसीनगर, मथुरा, प्रयागराज, बनारस आउ बृन्दाबन सहित ढेर इतिहासिक, प्राकृतिक आउ धार्मिक पर्यटनस्थल हे ।

सम्बन्धित लेख[edit | edit source]

सन्दर्भ[edit | edit source]