Jump to content

Wp/mag/अवधारणा

From Wikimedia Incubator
< Wp | mag
Wp > mag > अवधारणा

अवधारणा वा सङ्कल्पना अथवा सम्प्रत्यय भाषादर्शनके शब्द हे जे सञ्ज्ञात्मक विज्ञान, तत्त्वमीमांसा एवं मस्तिष्कके दर्शनसे सम्बन्धित हे । एकरा 'अर्थ' के सञ्ज्ञात्मक इकाई, एक अमूर्त विचार, अथवा मानसिक प्रतीकके तौरपर बुझल जाहे ।

अवधारणाके अन्तर्गतके वस्तु एवं परिघटनाके संवेदनात्मक सामान्यीकृत बिम्ब, जे वस्तु आउ परिघटनाके ज्ञानेन्द्री पर प्रत्यक्ष सङ्क्रिया बिन चेतनामे बनल रहहे एवं पुनर्सृजित होवहे । यद्यपि अवधारणा व्यष्टिगत संवेदनात्मक परावर्तनके एक रूप हे, तैयो मनुष्यमे सामाजिक रूपसे निर्मित मूल्यसे ओकर अविच्छेद्य सम्बन्ध रहहे । अवधारणा भाषाके माध्यमसे अभिव्यक्त होवहे, ओकर सामाजिक महत्त्व होवहे आउ ओकर सदैव बोध कैल जाहे । अवधारणा चेतनाके आवश्यक तत्त्व हे, काहेकि ऊ सङ्कल्पनाके वस्तु-अर्थ एवं अर्थके वस्तुके बिम्बके साथे जोड़हे आउ हमनीके चेतनाके वस्तुके संवेदनात्मक बिम्बके स्वतन्त्र रूपसे परिचालित करेके सम्भावना प्रदान करहे ।[1]

सन्दर्भ

[edit | edit source]
  1. दर्शनकोश, प्रगति प्रकाशन, मॉस्को, १९८0, पृष्ठ-४८, ISBN: ५-0१000९0७-२

बाहरी कड़ी

[edit | edit source]