Jump to content

Wp/lzz/lat/Moritaniaşi İslamuri Cumxuriet’i

From Wikimedia Incubator
< Wp | lzz | lat
Wp > lzz > lat > Moritaniaşi İslamuri Cumxuriet’i

Moritaniaşi İslamuri Cumxuriet’i (El-Cumhuriyye el-İslamiyye el-Muritaniyye) art olandegeulva Afrik’aşi dobadona ren. Geulvas ok’iane At’lasi, omjore geulvas Senegali, omjoreyulvas do yulvas Mali, olandeyulvas Cezayiri, olandes Geulva Sahra gudgin. Nananoğa muşi Novakşot, dixaşzima muşi 1.030.700 k’m², maxoroba muşi 3.291.000 do didi noğape muşi Navadhibu, Tazadit, Atar, Valatah ren. Moritania kianaşi 29. didi dobadona ren.

Dobadonaşi coxo Berberepeşi omape Mauretaniaşen mulun. 5-7. oş3’anurapeşi oşkes, olande Afrik’aşen Berberi k’abilepe moxtesşi amdğaneri Moritaniaşi asili dobargerepe do Soninkepeşi p’ap’ulepe Bafourepeşi dixape kogu3’uğes. Bafourepe xaçka k’ala ibodet’es do Sahraluri xalk’epeşi doloxe maartani noğari xalk’i rt’es. Sahraşi şirimona tamo-tamo oxominus naqonupt’uşi omjore k’ele igzales. Bafourepes Sahraşi oşkeluri xalk’epek naqones. Geulva Afrik’aşa mendaxtes mara 1076 3’anas İslami gont’alu meğireri malime dervişepek nat’k’va3es do Ganaşi İmp’arat’orobas xegedves. Meqoneri 500 3’anaş morgvalis Arabepek sotinuri xalk’işi (Berberepe do majurape) nodgitinu doçodines do Moritaniaşa dihakimes. Moritanias 1644-1674 3’anapeşi oşkes xveneri limapes Beni Hassanişi k’abilek go3’vancğones mara Yemenuri Arabepe dixaşen var gamaçkvines. Hassanepek, ekonuri Mağribişi cemiet’iş jindoni sinifi do3’opxes. Frengiurepek, 1800-oni 3’anapeşi çodinaşen doni amdğaneri Moritaniaşi dixape k’oloni mutepeşi noktes. Moritania 1920-şen doni ovro eyalet’işen 3’opxeri Frengiuri Geulva Afrik’aşi art eyalet’i niktu. Moritaniak 1960 3’anas dudmoşletineroba muşi moguşi nananoğa Novakşoti geik’idu. Dudmoşletineroba k’ala Afrik’aluri uça k’abilepek k’avmepete dobadona mutepeşişa uk’uniktes.

Moritaniaşi xalk’iş %80 Arabi-Berberi cinconi Morepek (Moritaniurepe) 3’opxupan. Morepe Fasi, Senegali, Mali do Gambiaşati gont’aleri renan. Arabuli nenaşi xususi art lehçete ğarğalapan. Morepes ekseri uçvaluri skidala do hiyerarşiuri k’abileşi nizami uğunan. Morepeşi mtelxolo Muslimani renan. Moritaniaşi majurani etniuri grup’i Tukulorepe ren (%12). Tukulorepeti Geulva Afrik’aşi dobadonapeşa gont’aleri do mtelxolo Muslimani renan. Masumani etniuri grup’i Fulbepe (%5), maotxani etniuri grup’i Soninkepe ren (%3). Moritanias dobargeri Soninkepeşi mtelxolo Muslimani ren. Moritaniaşi resimuri nena Arabuli ren. Frengiuri nena majurani resimuri nena yado iğarğalen. Xalk’ik ekseri Arabuli nena, m3ikapekti Berberuli nena ğarğalaps. Edoxolo etniuri xalk’epeşi namtini xususi nenapeti iğarğalen. Resimuri dini İslami ren. Xalkişi mtelxolo Sunni Muslimani do ekseri Maliki mezhebişen ren.

Moritania, zeni art dobadona ren. Moritaniaş dixapeşi %0,2 xaçkaluri let’a, %38 oncvinale, %14 bozk’iri ren. Dixape muşi ekseri Didi Sahraşi naqone şirimonapek 3’opxups. Omjores xaçkaşa moxva ç’it’a dixaş met’a ekseri gonoxome ren. Omjore k’eleni mintik’a muşi nomç’ime ren. Dğalerepe t’u3a do serepe dido qini iqven. Dobadonaşi iktisadi ekseri maskidinobaşa mek’ireli ren. İrişen dido xurma, nçxvari, taxili, brinci, let’aşi fistik’i do ç’eşidoni lilvepe irgen. Maçxomobati mogapaşi beciti odude ren. Xalk’işi tak’ribi %75-ik xaçka, maskidinoba do maçxomobaşi sekt’oris ixandeps. Moritanias erk’ina do linci k’ala çkvadoçkva madenepe uğun. Erk’ina do lincişi cevherepe gale gamiçinen do dobadonaşi iktisadis dido nargen. Madenişi iradis gayrisafi doloxeni hasilaşi 3ori ren %17.