Wp/lus/Kristian sakhua

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | lus
Wp > lus > Kristian sakhua

Kristian sakhua a ni lo chuan Kristianna hi Nazaret Isua nun leh zirtirna aṭanga innghat Abrahama Pathian pakhata innghat sakhaw a ni. Khawvêla sakhua lian ber leh zau ber a ni a, a zuitu hi a zuitu tluklehdingawn 2.8 velin khawvel mihring hmun thuma ṭhena hmun khat an ni. A zuitute, Kristian tia hriatte hi ram leh bial 157-a mihring tam zawk nia chhut a ni a, Isua chu Pathian Fapa a nih an ring a, chu chu Messia anga lo kal tur chu Hebrai Bible-ah (Kristian sakhuaah Thuthlung Hlui tia koh a ni) hrilhlawkna a awm a ni ) tih leh Thuthlung Tharah chanchin ziak a ni.

Kristianna thurin bulpui ber chu Isua chu Pathian Fapa leh Messia (Krista) a nih rin hi a ni. Kristiante chuan Isua chu Messia a nih angin mihringte chhandamtu atan Pathianin hriak a thih niin an ngai a, Isua lo kal lehna chu Thuthlung Hluia messia chungchang hrilhlawkna lo thleng famkimna niin an ngai a ni. Kristiante messia ngaihdan hi tunlai Judate ngaihdan nen hian a danglam hle a ni. Kristian rinna bulpui ber chu Isua thihna leh thawhlehna rinna leh pawmna hmang hian mihring sualte chu Pathian nen an inrem thei a, chu chuan chhandamna leh chatuan nunna thutiam an hlan thei tih hi a ni.

Kristian chanchin kum zabi hmasa berah khan Isua nihna chungchangah Pathian thu lama inhnialna tam tak a awm laiin, a tlangpuiin Kristiante chuan Isua chu Pathian tisaa lo chang leh "Pathian dik leh mihring dik tak" (a nih loh leh Pathian famkim leh mihring famkim) a ni tih an ring a ni. Isua chu mihring famkim a lo nih tawh avangin thi thei mihring hrehawmna leh thlemnate chu a tuar a, mahse a sual lo. Pathian famkim angin a tho leh ta a ni. Thuthlung Thar ang chuan thihna ata a tho leh a, vanah a chho a, Pa dinglamah a thu a, a tawpah chuan a lo kir leh ang Messia chanchin hrilhlawkna dang zawng zawng tihlawhtling turin, chutah chuan mitthi thawhlehna, Rorelna Hnuhnung ber leh Pathian Ram din hnuhnûng ber a ni.

Matthaia leh Luka chanchin \ha bu (canonical gospel)-ah chuan Isua hi Thlarau Thianghlimin a rai a, Nula thianghlim Mari hnen atangin a piang a ni. Isua naupän lai chanchin hi canonical gospels-ah hian chhinchhiah tlemte chauh a awm a, mahse nausen lai chanchin tha hi hmân lai chuan a lar hle a ni. Chumi nena khaikhin chuan, a puitlin hun, a bîk takin a thih hma kar khat chu Thuthlung Thar chhûnga chanchin ṭha bu-ahte hian a ziak ṭha hle a, a chhan chu a nun pêng chu a pawimawh ber nia rin a nih vang a ni. Isua rawngbâwlna chungchâng Bible-in a sawite chu: a baptisma channa te, thilmak a tih te, thuhrilna te, zirtîrna te, leh thiltihte a ni.

Chhandamna[edit | edit source]

Tirhkoh Paula pawhin a hun laia Judate leh Rom pathian dang betute ang bawkin inthawina hian inzawmna thar, thianghlimna leh chatuan nunna a thlen thei tih a ring a. Paula tan chuan inthawina tul tak chu Isua thihna a ni: Jentail "Krista ta" te hi Israel ang bawkin Abrahama thlah leh "thutiam angin ro luahtu" an ni. Isua thihna ata kaithotu Pathian chuan Jentail Kristiante "thi thei taksa" te pawh nunna thar a pe dawn a, Israelte nen "Pathian fate" an lo ni tawh a, chuvangin "tisaah" an awm tawh lo.

Tunlai Kristian kohhrante hian Pathian chhungkuaa Juda leh Jentailte pawh engtin nge an awm theih ang tih zawhna aiin mihringte hi khawvel pum huap sual leh thihna dinhmun atanga chhanchhuah theih dan tur hi an ngaihtuah zawk thin. Eastern Orthodox theology-in a sawi dan chuan, Irenaeus-a recapitulation theory-in a sawi angin inremna an hriatthiam dan aṭangin, Isua thihna chu tlanna a ni. Hei hian hmangaihna nei leh mihringte hnena thlen thei Pathian nena inzawmna chu a siam thar leh a, theosis c.q. divinization, Pathianin mihringte nih a duh ang chi mihring nih hi. Catholic thurin ang chuan Isua thihna hian Pathian thinurna, mihring sualna avanga Pathian chawimawina tihsual avanga lo chhuak chu a ti lungawi a ni. Catholic Kohhran chuan Kristiante aṭanga rînawmna tel lo chuan chhandamna a thleng lo tih a zirtir a; ringtharte chu hmangaihna thu bulte angin an nung tur a ni a, a tlangpuiin baptisma an chang tur a ni. Protestant theology-ah chuan Isua thihna hi Isuan a phurh thlakna (substitutionary penalty) anga ngaih a ni a, Pathian nungchang dan a bawhchhiat laia mihringin leiba a pek tur a nih avangin.

Kristiante hian mi mal chhandamna chu Pathianin a ruat lawk nasat ziaah an ngaihdan a inang lo. Reformed theology chuan mimal tinte chu mahni tlan thei lo tak tak an ni a, mahse khawngaihna tithianghlimtu chu do theih loh a ni tih zirtirna hmangin khawngaihna hi a danglam bik hle a ni. Chumi nêna inkalh takin Catholic, Orthodox Kristian, leh Arminian Protestant-te chuan Isua rinna neih nân duhthlanna zalên hman a ngai niin an ngai a.