Wp/lus/Hrangthankunga (Chuaia)

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | lus
Wp > lus > Hrangthankunga (Chuaia)

Kum 1901, kan Mizo Sipaia tang hmasa ber Pu Bawihchhunga, Riffleman a tan kum chiah maiah mi danglam tak la ni turin, Tahreuh hmun, Lamchhip bulah, Pu Suaka chuan a fa pahnihna atan fapa a rawn nei thar a. Chu a fapa hming chu Hrangthankunga a ni. A naupan laia naupang ti deuh chiai chuai a nih avangin Pa-Chuaia tiin an ko thin a. A Puitlin thlengin he hming hi a pu zui ta zel a ni.

Pa Chuaia hian pianpui unau pahnih a nei a. A u chu Thanghluana a niin, a nau chu Tluangi a ni. Kum 8 mi a nihin a pa chuan a boralsan a. A pain a boral san hnu chuan a nau pawh fel ve tawh a nihin a nu chuan pasal dang a neihsan ta a. Tichuan fahrah takin a awm ta a ni.

Hetianga baihvai tak leh fahraha an awm takah hian Pa chuai te chuan a ni (a pa farnu) chu belin a Ni te hnenah chuan an awm chho ta nawk nawk a. Kum 11 a nih kum atangin a ramtang tan ta nghe nghe a ni. Naupang te mah nise, a han ramtang tantir pawh chu naupang fel leh taima tak mai hi a ni a. A Ni pawh chuan a duatin a duhsak thei hle thin a ni.

Ram a han tang chho a, naupang tak la ni si, hah tak leh rimtawng tak maia lo lama hna a han thawk thin chu, a Ni chuan a feh hawngte hi duhsak leh duat takin Zu fang thlum tha tak nen a lo hmuak ziah thin a. Chu chu a feh hawn apiangin a inin a chhawlhal leh taksa rim tihreh nan a hmang thin a.

Hun a lo kal zel a, Zu rawn in chhoh a ching tan ta a. A thianten zu a duh zia an hmuh chuan, “Hetiang chuan nupui pawh i hmu zo lovang” tiin an zilh thin a. A inngaihtuah ta vang vang a, Zu kan nghei teh ang tiin a rilru a siam a. Hetih laia zu nghei hrehawm a tih thin zia kha a upat thleng pawhin a la sawi. A boral thleng khan a tem leh ta reng reng lo a ni.

Tahreuh hmun atangin Lamchhipah an pem lut ta a. Kum 1920 atang khan Bawng khalhin eizawnna a rawn tan chho ta a. Heng hunlaia Bawngkhalh kan tih hi, tunlaia hralh sum atan ni lovin, thil thiar velna (transport system) atan an hmang zawk a ni.

Bungraw hrang hrangte chu Bawng an phurhtira chu chu an khalh thin a ni. Hetiang hian Lamchhip atangin Aizawl lamah an thiar a, haw lamah chiseh ilo fahran an phur haw leh thin a. Tunlai tawng chuan Carrying Contractor an ni ber ang chu. Kum tam a vei hmain sum engemaw zat a tuak thei ta a ni.

A ngaihdanin nupui nei ve thei tawhah a lo inngai ve a, nupui tur chu a melh ve tan ta a. Vancheng nula hmeltha leh chhuanvawr, taima leh fel tak mai Chalengi chu an be ta a. Palai a tirh phat hian a rem mai hauh lova. Mahse Pa tumruh leh luhlul tak mai a ni a, a bei a dawng duh lova.

Vawi tam tak palai a tir nawn nghe nghe a ni. Chutah man leh mual an han sawi ta a, a man pawh a to kher mai. Cheng 300 an chhiar tlat mai a! Heng hunlai hian hmeichhe man hi Cheng 60 -100 inkar a ni tlangpui. Pa Chuaia hian a man pumpui hi a tlak vek a ni. Chalengi hi Kristian a la nih ve loh avangin Mizo danin an in nei a, an fa hmasa ber a pian hnuah 1925-ah Chhiahtlang khuaah Pastor Hauchhunga kutah Kristian danin an innei tha leh a ni.

Nupui a neih hnu hian Chhiahtlangah dawr a kai a, Aizawl lama kum 1927 khan an pem lut ve ta a. Thakthing Bazar kan tih mai, Mission Vengah, Pu J.Lianchungnunga In bul velah hian awmhmun a khuar ve ta a. Kum 1928 atangin Sumdawnna a tan ve leh ta a. Mahse Pa dangdai tak Pu Chuaia rilruah hian Sumdawn hi a tuina ber leh a rilru lian ber a ni lo tlat mai.

Hunte an inher liam zel a, kum 1937 a rawn herchhuah chhoh meuh chuan a rilruah HUAN siama eizawn tum tak takna a rawn nei chho nghet ta tulh tulh a. Huan Pass pawh a la neih hma, kum 1938 khan Paletwa atangin Teak chi hi Burma Sipai Darchhungtuaha leh Lianphunga te kal tlangin engemaw zat chu a chah thleng thei ta a. Chu mai bakah Paletwa khuaa mi Angbawia pawhin Teak chi chu engemaw zah an rawn thawn ta bawk a ni.

Midang han rawn zau zel takah chuan kum 1929 hmalam pang daih tawh khan Pu Siama, Thingsat khua khan Tuiruang dungah Teak thing hi a lo phun tawh niawma hriat a ni a, amaherawhchu chhuan tlaka din puitling chu Pu Chuaia hi a ni. Pu Chuaia hian June 29 1939-ah khan thing Huan Pass a la a. Chu a pass number chu : Pass No 4 of 1939, Dt 29.6.1939 a ni. Hemi rual hian Sakawrdai Lal, Sangliana leh Pu Darchhunga ten Thing Huan Pass an la ve niin Pu Chuaia nupui hian a sawi a ni.

Pu Chuaia hian kum 1938 leh 1939 khan engemaw zat chu lo la khawlin a lo kui tawh a. Kum 1940 Nov 29 khan Serthlum pawh a kui ve tan ta ani. Aizawl atang hian kum 1941 khan Tiauzau khua an tih tak hmunah chuan hma a zuk la tan ta a ni. Teak phun runpui a neih tak tak kum chu May 25 1942 hi a ni. Kum 1943 khan Aizawl atangin Saitlaw khuaah a pem thla a. Tiauzau khua an din a, hmun an zuk khuar tan tawh hnu Feb ni 7, 1945 khan a Huan Pass chu Saitlaw ramah hian a sawn ta nghe nghe a ni.

Tiauzau ram an bawh tan kum atang hian Serthlum huan a siam tan nghal bawk a, Serthlum chi hi Sairang lam atanga a lak ni a hriat a ni. Pi Hualhnawlhi, Sairang khua hian serthlum huan siamah hian hma a lo hruai hneh hlea hriat a ni a. Kum 1905 khan a U Vanhlira (Pu Vankhama Pa) chu Sairanga pemthla ve a, serthlum huan siam ve turin a sawm a. Pu Vanhlira pawh chuan huan siam chu a tuina zawng lo ni vein, a lo hnial bik lo va.

A Farnu huan piahah chuan serthlum huan a siam ve ta a ni. Khang hun lai khan Pi Hualhnawli leh Pu Vanhlira te chauh kha Sairang khuaa Serthlum huan nei te chu an la ni a. Pu Darsiama te, Pu Thangbawnga te, Pu Chawnchhawna ten ser huan an rawn siam hi chu a hnu lam daiah a ni.

Thingtam kum 1929 khan, Pu Thangbera khan Hmunpui atangin Bairabiah a chhuk a, a ni pawh hian kum 1946 [?] bawr vel khan Rs. 15,000 serthlum atangin a lei a. Hei hi a thang nasa in mi tam takin Luipui ruama Serthlum Huan siam an in tih hmuh a ni.

Pu Chuaia’n Teak a hralh dan leh amah itsiktute nen Sub Ordinate Court, Dist. Council Court, Guwahati High Court thleng an inkhin dan te, a fate a ro hnutchhiah dan te hun dangah la rawn post leh kan tum dawn nia. Kum 1985 Jan 4 khan a boral. Kum 1994 khan a tupa pakhat chuan cheng nuai 12 man Teak a la zuk hralh a ni. Teak bakah hian Sertlum, Kakzi, Grep, Hatkokra leh Kuhva te hi hlawhtling takin a ching a, mi tam takin a hnen atangin a chi an la chhawng a ni.