Wp/kum/Мумия

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kum
Wp > kum > Мумия

Мумия ― оьлген адамны яда гьайванны дёнюп, хас кимиялы онгарыв булан чиривден сакълангъан къуругъан сюеги-чархы.

Мумия деген сёзню чыкъгъаны[edit | edit source]

Биринчилей «мумия» деген сёз 1000-нчи йылда аврупа (визант, юнан ва латин) тиллерде чыгъа. Парсча mum (балавуз) деген калимадан геле. Орта юзйыллы арап ва жугьут эмчилер mumia деп хас дармангъа айта болгъан. Арап эмчи ибн Бетар VII юзйылда «Аполлония уьлкеден» чыкъгъан «мумия мадданы» гьакъында яза болгъан. Онда ол «нюрлю тавлардан» сув агъым булан тюше. Сув ягъада о къатып къара май ийис ала. Гьам ол дагъы да яза «мумия» деген мадданы мисри оьлюлени ашкъазанларындан ва такъаларындан чыгъарып бола деп.

Гьакъыкъатда, орта юзйыллы арап ва жугьут савдюгерчилер мисри къабурлардан азалгъы мумияланы чыгъарып парчалап, сонг эзип дарман этип сата эдилер. О дарманны Аврупада Янгы замангъа ерли гьар эмханада тапма бола эди. О дарман яраланы ва шишиклени къолай этегенге санала эди. Ва бары аврувдан дарман йимик сатыла эди. XVI юзйылда Мишел Монтен бу тажрибагъа каннибаллыкъны тюрю деп дамгъалап къойду. Герти мумиялар къыт болгъанда эмчилер оьлген ярлылардан, эпидемик ольюлерден ва оьлюп тувгъан балалардан этип алдата болгъан. Гьатта 1912 «Мерк» деген алман фармасефт фирма оьзлени каталогунда «герти мисри мумия» таклифлей эди.

Бара-бара дарманны аты о дарманны «чыгъарагъан» чархлагъа къоюлду, демек гьалиги англамда мумиялагъа.

Оьзлер мисрилилер мумиялагъа «саху» (миср. sAhw) деген.

Бырынгъы мумилар: Чинчорро маданият[edit | edit source]

Мумиялав адат Бырынгъы Мисри булан байлавлу болса да, мисри мумиялар алдынгъы заманлардан машгьур болгъан учун, чинг де алдынгъы мумиялар къыбла америкалы анд Чинчорро маданиятдан бола (шартлы тарихи 7—9 минг йыл биз эрадан аввал).

Китаплар[edit | edit source]

  • Мумия // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
  • Бадж У., Мумия. Материалы археологических исследований египетских гробниц. — М., 2001.
  • Рак И. В., Легенды и мифы Древнего Египта. — СПб., 1997.

Байланывлар[edit | edit source]