Wp/kjp/ပ်ုဆိုဒ်ဖောဟ် ဍေလိက်ပြိုင့်ဆ်ုမာ
ဆ်ုလ်ုလိက်ပြိုင့်သီးယိုဝ် မွာဲဝေ့ဍး ဆိုဒ်ဆဖောဟ်သီးလ်ုဆိုဒ် ဏာႋဍေမေံသးလဝ့်ဏှ် ဆ်ုလဝ်ဆိုဝ်အှ်ဝယ်ဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။ အ်ုသီးဝေ့ ဆိုဒ်ဖောဟ်လ်ုဆိုဒ် မ်ုဍောဟ်ယှာႋထင်းထဝ့် အ်ုၯင်ႋဏှ်ဍဝ် လိက်ပြိုင့်ယိုဝ်သီး မွာဲအ်ုကွာအှ်ဍောဟ်ဆ်ုဖါ်ဆ်ုမာ လ်ုမိင်ဆေဝ်ႋလှ်။ ဆိုဒ်ဖောဟ်လ်ုဆိုဒ်ဏှ် ဍောဟ်ယှာႋထင်းထဝ့်ၯး လ်ုထင်းထဝ့်ၯး အေသှ်ေယာ့ၜးသာစာ်ၜိုဝ် အ်ုသီးဆိုဒ် ဍေအ်ုသီး ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍးလိက်ပြိုင့် လိက်ၜိင်းသယ်ဏှ် ဟ်ုအေထောဟ်ဃှံင်ယောဝ်ႋ သှ်ေယာ့ကဲဝေ့ဍး မွာဲၜိုဝ်လှ်။
၁၈၄၁ ဏိင်းခါ့ဍးအိုဝ် ဖၠုံဆိုဒ်ဖောဟ်သီး ထုဂ်ထင်းဝေ့လိက်ပြိုင့်လ်ုၜိင်း လ်ုခေါဝ်လာအွာခဝ့် ကိုဝ်ဝေ့ (Morning Star) လ်ုဖၠုံခဝ့် ယှးထောဝ်ႋၯဝ် လိက်ၜိင်းဏှ်လှ်။ ဖၠုံလိက်ပြိုင့် ယှးထောဝ်ႋၯဝ်ဏှ် ပ်ုထီ့ခါန်ႋဖိုင်ယိုဝ် မွာဲကဲထင်းဝီႋလ်ုယာ့ထုက် ခါန်ႋစိုင်ဖောဟ်သီး လိက်ပြိုင့်လ်ုၜိင်းဏှ် မေင်စိင်ႋအှ်ဝယ်ဝေ့ယုဂ် ဆေဝ်ႋလှ်။
ယှးထောဝ်ႋၯဝ်လိက်ပြိုင့်ဏှ် ထုဂ်ထင်းဝေ့အ်ုခင်းထာ်သင့် မွာဲဝေ့ ဖၠုံယှင်ဘာႋသာ့ ဍေခေါဝ်လာအွာဘာႋသာ့ ဏီ့မိင်ဏှ်လှ်။ ထံင်ထာင်လ်ုခါင့်ဏှ် ထုဂ်ထင်းသာ့ဝေ့ က်ုယာဲ ယှင်ဘာႋသာ့ဏှ်လှ်။ ထုဂ်ထင်း ဖၠုံလိက်ပြိုင့် အ်ုဏိင်းယိက်ထင်း ထံင်စိုဝ်မိင်ဝေ့ လ်ုဏီ့ၜၠင်ထင်းၜါ ကောဝ်ကြင်ဆ်ုဍုဂ်ဖာဍောဟ် ကဲထင်းဏှ်လှ်။
ဂျပင့်နုက်လင် ခါန်ႋပ်ုယင် ထံင်ထာင်ဂျာပင့်စူးဖိုင်ခါ့ ဖၠုံလိက်ပြိုင့် ယှးထောဝ်ႋၯဝ်ဏှ် ၜးလင်ၜိုင်ခွိက်ဏင့်သီး ခေါဝ်လာအွာ ၯယ့်နုက်လင်ထာင်လ်ုၜၠင် ထုဂ်ထင်းထာင်ဝေ့ လ်ုၜၠင်ဍာ်ဆေဝ်ႋလှ်။ ထံင်ထာင် ဆိုဝ်ယှယ်လေံခီသၞောဝ့်ခါ့ ဖၠုံလိက်ပြိုင့် ယှးထောဝ်ႋၯဝ်ဏှ် အ်ုယောတ်ၜးဝိက်ပၠုဂ်ခွိက်သာဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။
၁၈၈၁ ဏိင်းခါ့ဍးအိုဝ် ဍုဂ်တိုင်တီသိုင်ၜျာ ဍေအ်ုထီသိုဝ်လ်ုဍံင်း ပ္တံင်ထင်းအ်ုကုံရွာဲ လ်ုခေါဝ်လာအွာခဝ့် (Karen National Association) လ်ုဖၠုံခဝ့်ကိုဝ်ဝေ့ ဒှ်က်ုလိုဒ် ဖၠုံဆိုဒ်ဖောဟ် ဝီႋကုံကၟဝ့်ကုံရွာဲ ဏှ်လှ်။ လာႋဏင့်သီး ထံင်လ်ုဍုဂ်တိုင်တီသိုဝ်ၜျာ သာယှာႋ သီ့ထာင်လ်ုၜၠင် သီ့ထာင်လ်ုၜၠင် လိက်ပြိုင့်ဏှ်သီး လင်မာႋခွိက်မိင်ဝေ့ဆေဝ်ႋလှ်။
၁၈၁၅ ဏိင်းခါ့ဍးအိုဝ် အှ်လ်ုယှိုဲကျေန်ဍုံဖိုင် ဆြာ့ကာဆဲ ဍေအ်ုထီသိုဝ်လ်ုဍံင်း ထုဂ်ထင်းဝေ ဖၠုံလိက်ပြိုင့်လ်ုၜိင်း လ်ုခေါဝ်လာအွာခဝ့် ကိုဝ်ဝေ့ (Evening Star) လ်ုဖၠုံခဝ့် ယှးထောဝ်ႋၯးဏှ်လှ်။ ထံင်ထာင်လ်ု ၁၈၂၅ ဏိင်းခါ့ ဖၠုံလိက်ပြိုင့် ယှးထောဝ်ႋၯးဏှ် အ်ုယုက်ၜးအုဂ်ထာင်ဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။
ဏီ့ၜၠင်ထင်းၜါ ကောဝ်တြင်ဆ်ုဍုဂ်ဖါဍောဟ် လ်ုကဲထင်းဍာ်ၜးခါ့ ထုဂ်ထင်းဝေ့ ဖၠုံလိက်ပြိုင့်လ်ုဖး ယုက်သံင့် (သောဟ်)ဆာႋ (The sheepherd) လိက်ပြိုင့်ဏှ် အှ်လ်ုထ်ုဝဲါဍုံဖိုင် ဆြာ့ကျီအ်ုလွာထူႋဒီ ထုဂ်ထင်းဝေ့ ဆေဝ်ႋလှ်။ (Recorder)လိက် ပြိုင့်ဏှ်ဍဝ် အှ်လ္ဂင်ႋကၞင့်၊ အ်ုလုံ့ခဝ့် ဆြာ့ကျဝ်လ်ုၯာ ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍးဏှ် ဘာႋသာ့ၯာင်ႋလ်ုပါ ဆိုဒ်ဖောဟ်ၯာင်ႋစိုင်စိုင် လိက်ပြိုင့်ဏှ်လှ်။ လာႋဏင့်သီးထံင်ထာင် လ်ုဏီ့ၜၠင်ထင်းၜါ ဆ်ုဍုဂ်ဖာ ဍောဟ်ကဲထင်းခါ့ လိက်ပြိုင့်ဏှ်သီး ၜးလင်ပွါင်းခွိက်မိင်ဝေ့ဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။
ဖောဟ်သးလ်ုဖးထီသိုဝ် (Children's Friends) လိက်ပြိုင့်ဏှ် အှ်လ်ုအေန်ႋစိင့်ဍုံ ဆြာ့ပင် ထုဂ်ထင်းဝေ့ဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။ လိက်ပြိုင့်ဏှ် အ်ုခါ့ယိုဝ်သီး အ်ုသာမိုင့်ဝေ့ ကၠ်ုဍာ်ဏှ်လှ်။ ထောဝ်မဲဖာႋ(ပါ) လိက်ပြိုင့်ဏှ် ထုဂ်ထင်းဝေ့ ဘာႋသာ့ၯာင်ႋလ်ုပါ ဆ်ုဒ်ဖောဟ်ၯာင်ႋစိုင်စိုင် မွာဲဝေ့ဍဝ် အှ်လ်ုပ်ုသိင်ဍုံဖိုင် ဆာစံစီဖိုးဍဆြော့စါင်ၜသယ် ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍး အ်ုခေါဟ်ကျံင် အ်ုမိင်ဖၠဟ်ထ်ုယဝ်ႋစွးမွာဲဝေ့ ဖၠုံလိက်ပြိုင့် ထောဝ်မဲဖာႋ(ပါ) လ်ုၜိင်းဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။
ဖၠုံဆိုဒ်ဖောဟ်မဂ္ဂဇေန်ႋ အ်ုမိင်အှ် လိက်ၜိင်း လ်ုၜိင်းဏှ်သီး အှ်လ်ုပ်ုသိင်ဍုံဖိုင် ဆြာ့စါင်ၜဏှ်လဝ့် ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။ လ်ုလိက်ပဝ်ႋကိုဲ မဂ္ဂဇေန်ႋအ်ုဍွယ်ဖိုင်ဏှ် ဆ်ုပြိုင့်ကိုဝ်မိင်၊ ဝတ္ထု၊ ဆ်ုလင်ကိုဟ်သာ၊ လ်ုဝါ်၊ လိက်သာထိင်ႋ ဍေလိက်ယောတ်ၰီ့သယ် ပါလင်ဝေ့ကိုဝ်မိင် မွာဲဍုဂ်ပါင်ၯေဝ်အွာဝေ့ လိက်ၜိင်း လ်ုၜိင်းဆေဝ်ႋလှ်။
ဏီ့ၜၠင်ထင်းၜါ ကောဝ်တြင်ဆ်ုဍုဂ်ဖာဍောဟ် ၯံင်ထာင်လ်ုခါင့်ထုဂ်ထင်းထာင် လိက်ပြိုင့်လ်ုဖး မွာဲဝေ့ ခါန်ႋစိုင်ဖောဟ်ဂျာနယ်။ ခါန်ႋစိုင်ဖောဟ်ဂျာနယ် လိက်ပြိုင့်ဏှ် ထုဂ်ထင်းဝေ့ လာလ်ုၜိင်းလ်ုဖိုင့် လ်ုပ်ုယင်ခဝ့်ဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။ ဍုံသ်ုဓုမ် ဆ်ုပိုင်ကြိုင်လိက်ပြိုင့်။ ဍုံသ်ုဓုမ်ဆ်ုပိုင်ကြိုင် လိက်ပြိုင့်ဏှ်ဍဝ် ၁၈၄၆ ဏိင်းခါ့ဍးအိုဝ် အင်းထိုင့်ပ္တံင်ထုဂ်ထင်းသီးဝေ့ဍး ဆေဝ်ႋလှ်။ ပ်ုယင်ဆိုဒ် တ်ုတွယ်စူး ဍေဖက်ဆှ်ေဂျာပင့်တိုဒ်က်ုရေင့်ဆ်ုပိုင်ကြိုင်ဆာႋသီးလ်ုဖး ဖၠုံဆိုဒ်ဖောဟ်ဝေ့ သုဲးဝဝ်ဝဝ်တိုဒ်က်ုရေင့် လဝ်ဆိင့်ဖၠေဝ့်ထာင်ဝေ့ဍး ဍေလိက်ပြိုင့်ဖိုင်ဏှ်လှ်။ ထံင်လ်ုဖၠုံဆိုဒ်ဖောဟ်သီး ဆောတ်ထင်းစူးဖံင်းဆာႋ အှ်ထင်းထာင်လ်ုၜၠင် လိက်ပြိုင့်ဏှ်သီး ၜးလင်မာႋထာင်ဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။
လ်ုယာ့အိုဝ်ဆာ် (Go Forward) လိက်ပြိုင့်လ်ုၜိင်းဏှ်ဍဝ် အှ်လ်ုအေန်ႋစိင့်ဍုံဆြာ့ လဝ်ႋလေဍီဏှ် ထုဂ်ထင်းဝေ့ဏှ်လှ်။ လိက်ပြိုင့်ဏှ်သီး အ်ုခါ့ယိုဝ် တာ်ထင်းဝေ့ လာလ်ုၜိင်းလ်ုဖိုင့် ကၠ်ုဍာ်ဆေဝ်ႋလှ်။ ပ်ုၯိင်းပ်ုၰင့် (Our home) လိက်ၜိင်းဏှ် ဆြာ့မူးအဲလေံပု ထုဂ်ထင်းဝေ့ဏှ်လှ်။ လိက်ပြိုင့်ဏှ် ၜးဆာင့် လ်ုဟ်ုမူးသယ်သီးအ်ုၯာင်ႋ၊ အှ်ၯိင်းဖိုင်ၰင့်ဖိုင် ဍေဆ်ုအှ်ဆံင်းအှ်ခၠါင့် အ်ုၯာင်ႋကျံင်းသယ် လ်ုဖးဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။
အ်ုလျာႋဖာန် (The Light) လိက်ပြိုင့်ဏှ်သီး ဖၠုံသာၜင်းဖောဟ် စဝ်လဝ်ဍာဍိုဲး ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။ ဖၠုံတာ်လ်ုယာ့ဂျာနယ် အ်ုမိင်အှ်လိက်ၜိင်းဏှ်ဍဝ် ဍုံလ္ဂင်ႋဘာႋစံင်မံင် ဖၠုံကျံင်ႋဖောဟ်မူး/ခွါ့ သယ်လ်ုဖး ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။ လာဏင့်ၜိုဝ်သီး ထံင်ထာင် လ်ုဆိုဝ်ယှယ်လေံ ဆ်ုပိုင်ကြိုင်ဆူးဖိုင် မူႋလ်ုဏီခါ့ လိက်ၜိင်းဏှ်သီး ဆ်ုကာၜါ်ခွိက်ဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။
ဖၠုံဆိုဒ်ဖောဟ်သီး တိုဒ်က်ုရေင့်ဆ်ုလ်ုယာ့ခါ့ဍးအိုဝ် ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍးလိက်ပြိုင့်လ်ုဖး
ဆ်ုဖံင်ဖၠေဝ်အ်ုၯင်ႋလိက်ပြိုင့်၊ ဆ်ုဖံင်ဖၠေဝ်အ်ုၯင်ႋ လိက်ပြိုင့်ဏှ် ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍး လာလ်ုၜိင်းလ်ုဖိုင့်ဆေဝ်ႋလှ်။ ယှးထောဝ်ႋၯဝ် (Morning Star) လိက်ပြိုင့်ဏှ် အှ်လ်ုပ်ုကိုဝ်ႋဍုံ ဆ်ုပိုင်ကြိုင်ဏှ်အိုဝ် ထုဂ်ထင်းဝေ့ဍးမွာဲၜိုဝ်လှ်။ ထံင်ထာင် ၁၉၅၉ ဏိင်းဏှ် အှ်ပ်ုထုက်ဝေ့ဆေဝ်ႋလှ်။
စင်ၜိုဝ် ၜးဆာင့်လ်ုဖၠုံဆိုဒ်ဖောဟ်လိက်ပြိုင့် လိက်ၜိင်းသယ်လ်ုဖး မေံသးထာ်မူႋလ်ုဏီအ်ုခါ့ယိုဝ် မွာဲအ်ုဟှုင်ႋခိုင့်သီး အှ်ပ်ုသာ်အေး၊ လာဏင့်ၜိုဝ်သီး လ်ုဍုံလ္ဂင်ႋအ်ုလုံ့ဍုံကၞင့်၊ မေံယှေန်ဖိုင်သာဏှ် ဖၠုံမူႋနုက်သယ်သီးလ်ုဍံင်း လာလီႋၜိင်းလ်ုဖိုင့် ထုဂ်ထင်းသီးဝေ့ဍး မဂ္ဂဇေန်ႋလိက်အုဂ် လ်ုဖၠုံမူႋနုက်လိက်ခဝ့် ကဲဍာ်ဏှ် ခံင်ၜိုဝ်ဏာင်းယိုဝ် ဟ်ုဍးၜးဆေဝ်ႋလှ်။