Wp/kjp/ဆ်ုဆာ့ အေအာင်ဍီအက်စ် (AIDS)

From Wikimedia Incubator
< Wp‎ | kjp
Wp > kjp > ဆ်ုဆာ့ အေအာင်ဍီအက်စ် (AIDS)
Acquired immunodeficiency syndrome (AIDS)
အနီရောင်ဖဲကြိုးသည် အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ ရောဂါပိုးရှိသော လူနာများနှင့် အေအိုင်ဒီအက်စ် ဖြစ်နေသူတို့နှင့် စည်းလုံးခြင်း အထိမ်းအမှတ် သင်္ကေတ ဖြစ်သည်။
မ်ုကါင်ဖါအ်ုၯာင်ႋအ်ုကျံင်းဍေ ခံင့်ခဝ့် အ်ုထါ်ၜံင်လ်ုဖး
[[|International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems|ICD]]-[[|ICD-10|10]] B24.
[[|International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems|ICD]]-[[|List of ICD-9 codes|9-CM]] 042
[[|Diseases Database|DiseasesDB]] 5938
MedlinePlus 000594

အေအာင်ဍီအက်စ် ဆ်ုဆာ့ဟ်ုကိုဝ် ပ္ဍင်ၯာင်ႋၜျာလင်ယှာ ဆ်ုၜးၯဆ်ုဆာ့ယိုဝ်လ်ု (Virus-ဗာင်ႋရာစ်) ၰာႋလ်ုမိင်အ်ုခေါဟ်ကျံင် ရုပ်ကာယာဝေ့ ဆ်ုပ္ဍင်ၯာင်ႋၜျာၮှ် လင်ယှာခွိက်ၯံင် ဆ်ုဆာ့အ်ုၮာင်း (လက္ခဏာ)ကိုဝ်မိင်ကိုဝ်စိင်ဍေၮှ်သီး ကဲထင်းဝေ့ သှ်ေဆေဝ်ႋလှ်။

ခြေံဏိင်းသာထာ် (၁၉၈၁)ဏိင်းခါ့၊ လ်ုယာ့ထုက်ဍးၜးဝေ့ ဆ်ုဆာ့ၰာႋဏှ်ၯံင် အ်ုခါ့ယိုဝ် ကောဝ်ကြင်ခေါဟ်္ဍာ ၰိင်ထီ့ခါန်ႋသီးလ်ုဖးဏှ် ၜးၯဆိင်းပြာထင်းဝေ့ အးအးလေံယုဂ်ဆေဝ်ႋလှ်။ ဆ်ုစုဂ်ဆ်ုဆာ့ၯယ့်ကဲထင်း အေအာင်ဍီအက်စ်အ်ုၰာႋဏှ် လ်ုခေါဝ်လာအွာခဝ့် ကိုဝ်ဝေ့ (HIV) ၰာႋၯံင် လ်ုဖၠုံလူႋခဝ့် ကိုဝ်ထာင်ဝေ့ဍေဏင့်ဆာႋ ထုံႋဆိုင့်အ်ုၯာင်ႋလင်ဆာႋ အ်ုၰာႋဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။

(HIV) အိင့်ချ်အာင်ဗွီ အ်ုၰာႋယိုဝ် ပေဝ့်မုက်မုဲ့မာႋဆေဝ်ႋလှ်။ ဟ်ုယောဝ်ႋဍေ မေံခၠီ့လဝ့်သီး ဍးၜးကဲဝေ့ ၜးယောဝ်ႋဍေယွာဖၠဟ်ကၠာ ယောဝ်ႋဆ်ုမုက်မုဲ့ဖေါဟ်သယ်ဏှ်မ ဍးကဲဆေဝ်ႋလှ်။ ကောဝ်ကြင်ခေါဟ်ဍာယိုဝ် ဆ်ုဆာ့ၰာႋအှ်ဝေ့ အးမိင်ဆေဝ်ႋလှ်။ (HIV) အိင့်ချ်အာင်ဗွီအ်ုၰာႋယိုဝ်သီး ၯယ့်ၜးၯ​ဏေဝ်ႋ လ်ုဖူထင့်ဆ်ုအုဂ်ဏှ် လ်ု"အာဖ်ုရိက" ကောဝ်ဖါဍောဟ် မိင်လကၠာအိုဝ်လ်ုဆင့်ဏှ် ဆ်ုဏယ်အင်းထဆေဝ်ႋလှ်။

သိပ္ပံတၠာပညာဆာႋသယ် ဆူ့ကေဝ်ဏဲဖၠဟ်ထင်းထဏှ် အှ်လ်ုဆ်ုဖေါဟ်ၰာႋလံင် ဆ်ုဆာႋၰာႋယိုဝ် အ်ုကျးအင်းလယ်သာၰိင် လေဝ်ၜးၯ​ဏေဝ်ႋထာင် လ်ုဟ်ုမၞီဟ်သယ် အှ်အိုဝ်ဆေဝ်ႋလှ်။ (HIV) အိင့်ချ်အာင်ဗွီသီးယိုဝ် မ်ုကဲထင်း အေအာင်ဍီအက်စ်ဖဝ်ႋစာ်ၜိုဝ် မွာဲဆ်ုဆာ့ ကဲထင်းဏေဝ်ႋလ်ုအ်ုၰာႋ (Virus-ဗာင်ႋရာစ်) လ်ုမိင်ဏှ်လှ်။ ဆ်ုဆာ့ဃှာႋအ်ုဝေ့ယိုဝ် ဍးၜးအးထုက်ဏှ် ၯယ့်ကဲထင်းဏေဝ်ႋ လ်ုသုဲး, ဟ်ုခွါ့သီးအ်ုဆ်ုထီ့ ဍေဟ်ုမူးလံင်တာ်ထင်း အ်ုထီ့ကၠာလ်ုဖးဏှ်လှ်။

ဆ်ုဆာႋၰာႋနုက်လင်ၯံင် လာ (၈)ၜိင်းအ်ုထင်ႋဖိုင်ဏှ် ထံင်လ်ု(၁၀)ဏိင်းအ်ုထင်ႋဖိုင်ဏှ် ကဲထင်းဝေ့အေအာင်ဍီအက်စ် ဆ်ုဆာႋဏှ်လှ်။ ဆ်ုဆာႋၯယ့်ကဲထင်း အ်ုထာ်ၜံင်အဓိက အ်ုဏါင်းလ်ုဖးဏှ်ဍဝ် မွာဲဝေ့သှ်ေယာ့ၜး ဏင့်ဆာႋလေဝ်ဆ်ုၰုဲ့ဆ်ုၰိုင့် ယှာလင်လ်ုမိင်၊ လာလ်ုၜိင်းထၠိုင့် ၯုဂ်ၯာၯံင်ၯုဂ်လေဝ်ဏေဝ်ႋကဲထင်းလ်ုမိင် ဍေလာလ်ုၜိင်းထၠိုင့် အှ်လ်ုမုက်ၜး ကဲဝေ့လှ်မိင်ဏှ်ဆေဝ်ႋလှ်။

ဆ်ုဆာႋအ်ုဏာင်းအှ်ဍးဆ်ု ၜးဍာလ်ုဖး လာလ်ုၜိင်းၯံင်လ်ုၜိင်း လင်ဖၠါင်လ်ုသှ်ေ ဆ်ုကုဂ်သယ်အင်း ဏင့်ဆာႋလံင်ထိုင့်ၯာသာ့ဏှ် ဆ်ုဆာႋအင်းအ်ုထီ့ထင်း လ်ုနိုဝ်ဖိုင်ခဝ့် မ်ုၯယ့်ဖုင်ႋထင်း ဝေ့ဍးဏှ်လှ်။ ဆ်ုထင်းထာ မ်ုထင်းဝေ့ ၰိင်ၰိင်ဍောဟ်ဍောဟ်လေံ, ဆ်ုထင်းထာဖါဍောဟ်သီး လ်ုယိက်လ်ုမဝ်ႋလ်ုဖိုင့် မ်ုထင်းထံင်ဏင့်ဆာႋလံင် ၰိင်ၰိင်ဏှ်လှ်။ မ်ုဖေါဝ့်ထင်းဖၠဟ်ထင်း ၜေသုဲးဆာင်းအ်ုဍီးသိုဝ် ဆ်ုဆာ့သီးလ်ုဖး ထံင်ဆ်ုသာအ်ုဖါ်ခေါဟ်ဏှ် မ်ုထင်းဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။

အေဍးၜး ဆ်ုဆာႋၰာႋအ်ုထာ်ၜံင်အဓိကအ်ုဏာင်းဏီ့မိင် ဍေဆ်ုဆာ့အှ်ဍးၜးဍာ အ်ုဏာင်းလ်ုမိင်ဏှ် မွာဲကဲထင်းအေအာင်ဍီအက်စ် ဆ်ုဆာ့ယုဂ်သီး ဟ်ုလဝ်သှ်ေဝေ့ဆေဝ်ႋလှ်။ မၞီဟ်ဆ်ုဆာ့ၰာႋအှ်လ်ုဖးဏှ် ဆ်ုဆာ့အ်ုဃှာႋယိုဝ် စာင်းဆောတ်ဝေ့ၯံင် လံင်ၜးၯ​ဏေဝ်ႋ ဟ်ုမၞီဟ်အ်ုၯူ့ၯာဏှ်လှ်။ အ်ုဏင့်ဆာႋလံင် ဆ်ုဆာႋၰာႋအ်ှလာႋဏင့်သီး ဆ်ုဆာႋအ်ုဏာင်း အေလ်ုဖၠဟ်ထင်းၜးစာ်ၜိုဝ် ဏင့်ဆာႋလံင်ဆ်ုဆာႋၰာႋအ်ုယုဂ်ဏှ် သှ်ေယာ့ၜးဝေ့ ကဲဍာ် အေးဆေဝ်ႋလှ်။

ဆ်ုဆာႋၰာႋ ၜးၯ​ဏေဝ်ႋယုဂ်စာ်ၜိုဝ် ဏင့်ဆာႋလံင်ဏှ် ဆ်ုဆာႋၰာႋအှ်ထင်းဝေ့ ကၠ်ုကၠ်ုဆေဝ်ႋလှ်။ ဆ်ုဆာႋၜးၯ​ဏေဝ်ႋသှ်ေ ဖိုင်သာ အ်ုဖၠံင်လ်ုဖးဏှ် လ်ုဆ်ုဆေဝ်သီးထာလံင် (ပြံင်)အှ် ဆ်ုဆာႋၰာႋ ဍေဆ်ုဆံင်သိုင့်ခြီခြာ့လ်ုဖး၊ ဆ်ုဆာႋၰာႋအ်ုသုဲး, ဍေသုဲးခြီခြာ့လ်ုဖး၊ ပၠုဂ်လင် တ်ုဖၠၜးဆေဝ်လင်သီးမိုင်, သီးပျောဝ် လ်ုအ်ုထံင်းကၠာလ်ုဖး၊ ပါမုက်ၰံင် လင်ၜး "လိင်" ဍေမၞီဟ်ဆ်ုဆာႋၰာႋ အှ်သီးလ်ုဖး ၜးၯကဲဝေ့လ်ုမိင် ဍေဆ်ုဆာ့ၰာႋအှ် မူးယှာႋဍိုင်ဏှ် လ််ုဖေါဟ်သးအှ်ၯုင်ဍွယ်ဖိုင် လ်ုၯာသီးဏှ်ဍဝ် ၜးၯ ဏေဝ်ႋကဲဝေ့ဍးဆေဝ်ႋလှ်။

ၜးခ်ုဝုင်ႋပ္ဍင် ဆ်ုဆာႋအ်ုဖိုင်သာ အ်ုဖၠံင်လ်ုဖးဏှ်ဍဝ် ဆံင်သိုင့်လာႋဆ်ုမိုင်ဆ်ုပျောဝ်သီးဏှ် ဏင်ၯာၰေဝ်, ဆ်ုဆာႋအှ်မၞီဟ်သီးလ်ုဖး မာၜုံးလာႋသုဲးၰေဝ်, ပၟါ်ကိစ္စလ်ုဍောဟ်ၜး ထုံႋဆေဝ်လင်လာႋသာသီးၰေဝ်။ အှ်လ်ုဆံင်းၜး အေမ်ုဆေဝ်ၜးသာသီးစာ်ၜိုဝ် ဆ်ုဆာႋၰာႋအှ်ဏှ် လဝ်ၯိုင့်လာႋစာသဝ့် ဍုဂ်တိုင်ဖါဍောဟ်ဏှ်ၯံင် ထုံႋဆေဝ်ႋလင်လာႋသာ လ်ုဆ်ုဆာႋဆိင့်ဖၠေဝ့်ခွိက် ဆ်ုဆေဝ်သီးခြီခြာ့လ်ုဖးဏှ်အိုဝ်လှ်။

ဆ်ုဆေဝ်ကီးကာင်လင်သာ ဖါ်ယးကၠာဍေထာဏှ် မာလာႋၰေဝ်, ဆ်ုပါမုက်လင်သာ လ်ု"လိင်"ဆ်ုမာဏှ် ထံင်ႋအ်ုကဲလ်ုဆင့် ဝေင်ႋပွယ်လာႋဆာ်။ မီ့ၰုက် ပါမုက်ဍိင်ခါ့ဏှ် သုံဖှ်ေလာႋကံင်ဒုင်ႋ ကိုဝ်ဖိုင့်ဆာ်, မာ့လ်ုၯာဝါလ်ုၯာပၞံင့်ဏှ်သီး ဒ္ဂေဂ်လင်လာႋသာဆာ်, ဖၠုံမူးယှာႋဍိုင်ထင်းလ်ုၯာဏှ် လ်ုဖေါဟ်သး မ်ုဖါထင်းလ်ုၯာအိုဝ် ဆ်ုဆာႋၜးၯသှ်ေဝေ့ အ်ုခေါဟ်ကျံင် ဆ်ုဆာ့ၰာႋအှ် ဟ်ုမူးသီးလ်ုဖး အေထံင် အေအာင်ဍီအက်စ် ဆ်ုဆာႋအ်ုဆင့်စာ်ၜိုဝ် ဍုဂ်အှ်ဖၠဲဖှ်ေဝေ့ ဖေါဟ်ၯံင် ကြိုဒ်အ်ုယုက်မ်ုၜးအုဂ် ထီ့ဆာယုဂ်ဆေဝ်ႋလှ်။

(HIV) အိင့်ချ်အာင်ဗွီအ်ုၰာႋယိုဝ် အ်ုထီ့တာ်ထင်း "လိင်"ဆ်ုမာဖိုင်ဏှ် ကဲအ်ုအးထုက်ဆေဝ်ႋလှ်။ "လိင်" ဖါ့တ်ုဝါ့ဍေနိုဝ်ခါ့ အ်ုထီ့တာ်ထင်းလ်ု "လိင်" ဆ်ုမာသယ်ဏှ် ထံင်လင်လ်ုနိုဝ်ဖိုင်၊ ခေါဟ်ယူႋဖိုင် ဆ်ုဆာႋအေအှ်အိုဝ် ဆ်ုဆာႋၰာႋဏှ် နုက်လင်ကဲဝေ့လှ်။ ဆ်ုဆာႋလ်ုအှ်ၜးအိုဝ် ဆ်ုဆာႋၜးၯ ကဲအေးသီး၊ ဟ်ုသာထံင်လင်သှ်ေဍာ်အေးလှ်။

နိုဝ်ဖိုင်အ်ုပးဏှ် ရုက်ၜါ်ထ​ဝေ့ဍေအ်ုသြင့်ၜိုဝ် ဖဝ်ယဝ့်သယ်ဏှ်လှ်။ အ်ုသြင့်ဏှ် အင်းဆ်ုဆံင်းဏံင်၊ အ်ုဃှုဲးအ်ုနိုင်၊ ထုဂ်မဲခါ့ ၯိက်ၯုက်ၜးဍေထုဂ်မဲၜံင် အ်ုၰုံလင်ႋ လ်ုၜၠင် ဆ်ုဆာ့ၰာႋသယ်ဏှ် ထံင်ထာင်လ်ုဏင့် ဆာႋအံင်ဖိုင်အိုဝ် ၜးၯ​ဏေဝ်ႋ သှ်ေဝေ့တယ်ဏှ်လှ်။ စင်ၜိုဝ် "လိင်"ဖါ့တ်ုဝါ့သာ အ်ုမိင်မိင်အ်ုၯင်ႋၜေလ်ုၜးၯ​ဏေဝ်ႋၜးဟ်ုသိုဝ် ဆံင်သိုင့်ပျလာႋ ဍေကံင်ဒုင်ႋအ်ုလုက်ဏှ် ကိုဝ်ၜၠင်ဍေလာႋဏှ် ဆ်ုသှ်ေယာ့ဏးသှ်ေဆာႋသယ် လဝ်ၯယ့်ခၠါင်ထ​ၜေ့ဆေဝ်ႋလှ်။