Wp/kiu/Bonobo

Bonobo (namo taksonomik: Pan paniscus) ya ki şempazeo qıckek, şempazeo cuce owo hewyano ke taxımê primadu ra, çê Hominidaeu de cınsê panu de ca cêno. Bonobo dı cınsê ke çê Hominidae vırazenê, inu rao. Cınso bin Pan troglodytes (şempanzeo adi ki vaziyeno) dehana vêşi şempazeyê normali ifada kon.

Bonobo, muzeya ke namê cı Tervureno u Belçika de ca cêno, ita de terefê uzmanê anatomiki Harold Coolidge ra serra 1928ıne de amo diyene. Hama ke otoriteyê cınsu Ernst Schwarz serra 1929ıne de bonobo sero neşriyato ilmi vırasto.

Bonobo eve rast vındertenê ho, matriarşi u cematê hem-amordene u faliyetê hoyê cınsi diqatan ho sero onceno.

No cınsê meymuni Cumhuriyetê Kongoyê Demoktariki werte de wesiya ho rameno u inu werte de caê maye zof muhimo u matriarşi qabul beno. Bonoboyê ke makiê, inu werte de teşkılat vırazenê u dominant benê. Bonoboyê ke neriê, inu miyan de ki teşkılat-vırastıs zaf nêno diyene. Waxto ke tede bonoboyê neri, bonoboyê maki ra dano pê ro, cênıki inu miyan de grube vırazenê, neri rê danê pê ro, neri teberi ra erjeni. Feqat çı wext ke bonoboyê neriyi rê çiyê vıraziyeni, bonoboyê neriyi jû nêbenê. Hama zey no ornagi, miyandê bonoboyu de, şıdet qet çino.

Cematê bonoboyu de seks teverê domani de, hereketo sosyalo u hayatê bonoboyu de zehf muhimo. Her çı ke seksê inu zey seksê mordeman niyo, seksê bonoboyu mordemu ra cêrao. Hayatê mordemu de seks, tezahurê guduyo hama bonoboyi seksi zey rolê sosyali kenê. Bonoboyi şikinê zey mordemu ri eve ri seks bikerê, mena cı ki esta. Her varyasyonê seksi heyatê inu de esta. İxtılaf u qewğa de ya ki odulkerdışi de, seks yeno vırastene. Teverê maye u lazeki de, her ferd şikimo eve jübinu seks bıkero, kayê seksi kay kero.

Gruba şempazunê genelu de, şıdeti ra murecatkerdene zehfo. Hama bonoboyi eve jübinu temaskerdene yenê wêri. Seba ke, cematê bonoboyu de, şıdeti ra deriyayene yani meyılkerdis, nêno diyene. Mordemê ke bonoboyu cêrinê cı, bonobo u şempaze werte de ferq, zey mordem u şempaze werte de ferqo vanê. Bonoboyi eve cenetikê inu, ison ra cınso en nezdio. Dergiya inu şempazan ra gore dehana qıckeko. İskeletê inu piyê isonu ra nezdio.